Żywienie dzieci w chorobach wątroby i trzustki
Funkcje wątroby:
- zachowanie homeostazy ustroju
- substraty przemian ustrojowych
- procesy absorpcji
Niedożywienie jest przyczyną zaburzenia funkcji:
- detoksykacji
- magazynowania
- syntezy
Przyczyny niedożywienia:
- niedostateczne spożycie
Zły smak diety (bezsolna, tłuszcze MCT)
Wymioty/regurgitacje (bierne przesunięcie treści pokarmowej z żołądka do przełyku, bez odruchu wymiotnego)
- upośledzenie wchłaniania
Dysfunkcja trzustki
Cholestaza (kwasy żółciowe)
- zaburzenia metaboliczne
- upośledzenie syntezy białek
Czynnik krzepnięcia
Transferyny (białko uczestniczy w transporcie żelaza)
Albumin
Niedobór aminokwasów rozgałęzionych
Nadmiar aminokwasów aromatycznych
- utrata tłuszczów ze stolcem
Niedobór NNKT
Niedobór witamin rozpuszczalnych w tłuszczach
- nieprawidłowe przemiany glukozy
Hiperinsulinemia (upośledzona degradacja)
Defekt receptorów (utylizacja glukozy)
Zapotrzebowanie energetyczne dziecka wzrasta o 30 – 60%
Wzrost katabolizmu białek (rozpad np. mięśni), dlatego trzeba dostarczyć więcej energii aby to co zostało wprowadzone do układu pokarmowego mogło zostać wprowadzone do układu krążenia.
Sposób żywienia w chorobach wątroby zależy od stopnia uszkodzenia wątroby
- w stanach ciężkich dieta bezbiałkowa
- w niewydolności wątroby dieta ubogobiałkowa
- w okresie wydolności wątroby dieta bogatobiałkowa
Zapalenie wątroby
- encefalopatia wątroby
- przewlekłe
Ostre
- nietolerancja tłuszczu
- wymioty
Przewlekłe aktywne zapalenie wątroby
Posiłki w małych objętościach, 5 – 6 razy dziennie
Tłuszcz 0,5 – 1 g/kg m.c/dobę
Białko 1,5 – 2 g/kg m.c/dobę
Zasady diety
- dieta jest bogatobiałkowa i węglowodanowa z ograniczeniem tłuszczu i błonnika
Produkty zabronione:
Mięso – tłuste, wieprzowe, baranina, gęś, kaczka, pikantne kiełbasy, pasztety, żółtko jaja
Mleko, sery – tłuste i kwaśne przetwory, tłuste topione, dojrzewające
Makarony, kasze – makarony grube, kasza jaglana, gryczana
Pieczywo, mąka – świeże, żytnie, razowe
Ryby – węgorz, flądra, łosoś, sardynki, konserwy
Używki – kawa, można herbata, alkohol
Ziemniaki, warzywa – podawane w całości, smażone, kapusty, kalafior, strączkowe, szpinak, kalarepa, brukiew, rzodkiewka, ogórki, cebula, czosnek
Marskość wątroby
To przebudowa tkanki wątroby prowadząca do upośledzenia jej funkcji. Występuje u osób po przebytym WZW typu B lub C oraz u osób nadużywających alkohol.
Dieta ubogotłuszczowa, prowadzić może do niedoborów kwasów tłuszczowych, witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
U chorych z niewydolnością wątroby lub z niedożywieniem, zwiększa się do 35 – 40 kcal/kg m.c/dobę
Witamina A
Występuje w postaci karotenu, który jest prowitaminą witaminy A i występuje w: tłuszczu rybim, wątrobie, mleku, śmietanie, maśle, żółtku jaj (można podawać ½ żółtka jaj, jeżeli nie ma wyraźnej obecności niewydolności wątroby), w roślinach zielonych i ziołach.
Witamina K
Występuje w produktach zwierzęcych (wątroba), truskawki, pomidory, zielone warzywa liściaste (tylko po obróbce termicznej).
Witaminy z grup B
Występują w drożdżach piwnych, produktach zbożowych, rybach, nabiale, jajach, mięsie i podrobach.
Średnie zapotrzebowanie na białko wynosi 1,0 – 1,5 g/kg m.c/dobę i zależy od stopnia dekompensacji czynności wątroby.
Rygorystyczne przestrzeganie diety wysokokalorycznej i ubogobiałkowej może prowadzić do niedożywienia z utratą tzw. beztłuszczowej masy ciała
Stłuszczenie wątroby
MAMC – Wykorzystanie białkowych zasobów tkankowych
MAMC = MAC – (TSF * 0,3142)
TSF – grubość fałdu skórnego nad mięśniem trójgłowym
MAC – obwód środkowej części ramienia
Odpowiadają wartości uwzględniając wiek i płeć, wartość poniżej 5 centyla określa niedożywienie.
Choroby trzustki
- mukowiscydoza
- przewlekłe zapalenie trzustki
Zaporowe
Nawracające
Autoimmunologiczne
Idiopatyczne (tzn. samoistne, bez uchwytnej przyczyny oraz na podłożu genetycznym)
Toksyczno – metaboliczne
- ostre zapalenie trzustki
Zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki
Objawy kliniczne:
- steatorrhea (nadmiar tłuszczu w kale)
- niski współczynnik wchłaniania tłuszczów < 80
- małe przyrosty wzrostu
- małe przyrosty masy ciała
Leczenie dietetyczne
5 – 6 wysokoenergetycznych posiłków wzbogaconych w tłuszcze MCT
Suplementacja
- mikroelementów
- witamin rozpuszczalnych w tłuszczach
- enzymatyczna
Ogólne zasady postępowania
Max. Dawka dobowa 10 000 j/kg
Max. Dawka 2500 j/posiłek
Dawka korygowana, w zależności od przyrostów masy ciała i wzrostu oraz ustąpienia objawów klinicznych
Suplementacja enzymów trawiennych
- warzyw
- owoców
- soków
| lipaza | proteaza | amylaza | |
|---|---|---|---|
| Kreon 25 000 | 25 000 | 1000 | 18 000 |
| Kreon 10 000 | 10 000 | 600 | 9000 |
| Panzytrat 20 000 | 20 000 | 1000 | 18 000 |
| Panzytrat 10 000 | 10 000 | 500 | 9 000 |
> 4 roku życia: 500 j. lipazy/kg m.c/posiłek
1 – 4 roku życia: 1000 j. lipazy/kg m.c/posiłek
Niemowlęta: 2000 – 4000 jednostek lipazy/120 ml mieszanki lub pokarmu kobiecego
Skutki niedoboru
- podwyższone ppm
- zaburzenie funkcji układu odpornościowego
Skutki niedoboru
- awitaminozy
Witamina A – zaburzenia widzenia
Witamina D – demineralizacja
Witamina E – zespół nerwowo – mięśniowy
Zapotrzebowanie energetyczne w chorobach trzustki wzrasta do 130 – 160 %
Tłuszcze: 8 g/kg m.c/dobę
2 – 5% energii z NNKT w diecie
50% MCT – średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe (medium chan triglicerydes), wchłaniają się bez obecności kwasów tłuszczowych
Węglowodany
Maltodekstryna – nie zmienia smaku potraw.
Cukry złożone (powolne trawienie i wchłanianie) 15 – 20 g/kg m.c/dobę
Białko
4,0 g/kg m.c/dobę
W celu pokrycia niedoboru energii powstałych w wyniku zaburzeń wchłaniania tłuszczów
Znaczenie metaboliczne białek
- białko zawierające aminokwasy rozgałęzione są nośnikiem energii niezależnym od glukonogenezy
- ograniczają ujemny bilans azotowy białka
- ograniczają rozpad białek własnych organizmu
UWAGA!
W encefalopatii maksymalna podaż białka wynosi 0,5 – 1,0 g/kg m.c/dobę
ENCEFALOPATIA - (gr. encephalicus - mózgowy; gr. pathos choroba, cierpienie) to ogólne określenie uszkodzenia mózgu przez czynniki różnego pochodzenia, którego skutkiem są różnego rodzaju zaburzenia zachowania, zwane charakteropatią. Mogą to być toksyny przy niewydolności wątroby lub nerek, trucizny takie jak metale ciężkie (ołów, rtęć), alkohol etylowy i wiele innych.
Suplementacja witamin
K – 2,5 – 10 mg/d
E – 50 – 400 j.m/d
D – 1,5 mg/kg m.c/d 25-OH-D3
A – 10 000 – 15 000 j.m/d
Założenia dietetyczne
- korzystanie z diet przemysłowych
- ograniczenie podaży płynów
- modyfikacja składników pożywienia (białko)
- zawartość energii
Kontrola stanu odżywienia wymaga diety uwzględniającej:
- diety przemysłowe wysokoenergetyczne np. Ensure, Erich (1 – 1,5 kcal/ml)
- zawierające tłuszcze MCT
Stopniowe zwiększanie stężenia do 100 kcal/100 ml, pozwala ograniczyć ilość płynów. Możliwe żywienie nocne przez zgłębnik
- diety cząstkowe (jednoskładnikowe) np. olej MCT, Fontomalt (polimery glukozy), Protifar (kazeina)