Hormony przysadki mózgowej.

Przysadka mózgowa zbudowana jest z dwóch płatów : nerwowego i gruczołowego. W płacie gruczołowym syntetyzowane są hormony działające w sposób pośredni na komórki docelowe, czyli hormony tropowe jak również hormony działające w sposób bezpośredni. W części nerwowej przysadki magazynowane są hormony wydzielane przed podwzgórze.

Hormony o działaniu bezpośrednim :

Somatotropina ( GH ) , czyli hormon wzrostu. Opowiada ona z a procesy wzrostowe organizmu. Aktywuje ona syntezę białek, hydrolityczny rozkład tłuszczów, czego wynikiem jest wzrost stężenia niezwiązanych kwasów tłuszczowych w osoczu krwi. Wspomaga ona dostarczanie do komórek aminokwasów niezbędnych do budowy białek. Powoduje zatrzymywanie wapnia i fosforu w organizmie oraz wzrost kości. Ogólnie hormon wzrostu wywołuje przewagę procesów anabolicznych nad katabolicznymi. Niedobór tego hormonu wywołuje karłowatość , natomiast jego nadmiar w organizmie wywołuje gigantyzm i akromegalię ( po zakończeniu procesów wzrostowych ).

Prolaktyna ( PRL ) , czyli hormon laktotropowy. Aktywuje proces laktacji , czyli wytwarzania mleka w gruczołach mlecznych kobiet karmiących. Prolaktyna działa również hamująco na wydzielanie LH i FSH , wstrzymuje jajeczkowanie i menstruację.

Lipotropina ( LPH ) - hormon lipotropowy. Aktywuje procesy rozkładu tłuszczy ( lipolizę ) do glicerolu i kwasów tłuszczowych , powodując wzrost ich stężenia w osoczu krwi.

Melanotropina ( MSH ) - hormon melanotropowy. Powoduje wzrost syntezy melaniny- barwnika występującego w skórze powodując tym samym wzrost jej pigmentacji.

Hormony wydzielane z płata nerwowego przysadki :

Wazopresyna ( ADH )- hormon antydiuretyczny. Jest to hormon odpowiedzialny za oszczędna gospodarkę wodną w organizmie. Powoduje on zwrotna resorpcję wody w kanalikach zbiorczych i nerkowych , dzięki czemu zapobiega nadmiernemu uwalnianiu wody z organizmu. Wazopresyna podwyższa również ciśnienie tętnicze krwi poprzez pobudzanie skurczy mięśniówki naczyń krwionośnych. W przypadku niedoboru wazopresyny dochodzi do moczówki, czyli wydzielania dużej ilości bardzo rozcieńczonego moczu.

Oksytocyna ( OT ) - wywołuje skurcze mięśniówki macicy ułatwiając tym samym poród oraz transport plemników do jajowodów w czasie stosunku płciowego. Odpowiedzialna jest również za obkurczanie przewodów mlecznych wywołując tym samym wydzielanie mleka z gruczołów mlecznych w czasie laktacji.

Hormony tropowe.

Tyreotropina ( TSH ) - hormon tyreotropowy. Hormon ten pobudza komórki tarczycy do wydzielania trójjodotyroniny i tyroksyny oraz wstrzymuje wydzielanie TRH na zasadzie sprzężenia zwrotnego.

Kortykotropina ( ACTH ) - hormon adrenokortykotropowy. Aktywuje syntezę hormonów nadnercza a zarazem wstrzymuje wydzielanie CRH.

Folitropina ( FSH ) - hormon folitropowy. Aktywuje on wzrost i procesy dojrzewania pęcherzyka jajnikowego ( Graafa) i syntezę estrogenów u kobiet a także produkcję plemników u mężczyzn.

Lutropina ( LH ) - hormon lutenizujący. Hormon odpowiedzialny za wydzielanie progesteronu, prawidłowy przebieg cyklu menstruacyjnego. Wywołuje on jajeczkowanie i tworzenie się ciałka żółtego. Aktywuje także syntezę testosteronu w komórkach śródmiąższowych jądra.

Jedynym hormonem syntetyzowanym w szyszynce jest melatonina, która reguluje długość trwania faz czuwania i snu. Jednocześnie hamuje ona wydzielanie gonadoliberyn ( LH/FSH-RH ) przez podwzgórze.

Hormony tarczycy.

Tarczyca wydziela dwa ważne hormony : trójjodotyroninę ( T3 ) oraz tyroksynę ( T4 ) , które zwiększają metabolizm całego organizmu. Hormony te pobudzają syntezę somatotropiny , produkcję białek oraz obniżają stężenie cholesterolu w osoczu krwi. Wydzielanie zbyt małej ilości hormonów przez tarczycę powoduje u dzieci kretynizm u których obserwuje się zahamowanie wzrostu, niedorozwój fizyczny i psychiczny. Objawem niedoboru hormonów tarczycowych u dorosłych jest osłabienie, obniżone ciśnienie krwi, spowolnienie tempa skurczu serca, senność , otyłość oraz nadmierne gromadzenie się śluzu pod skórą ,czyli obrzęk śluzowaty.

Nadmierne wydzielanie tych hormonów związane jest z nadczynnością tarczycy , co jest przyczyną choroby Basedowa. Choroba ta objawia się zwiększonym tempem metabolizmu, czego wynikiem jest podwyższona temperatura ciała, pocenie się , zwiększona pobudliwość, przyśpieszenie akcji serca oraz zwiększenie ciśnienia krwi. Wraz ze wzrostem metabolizmu wzrasta czynność układu oddechowego przyśpieszenie oddechu. U osób cierpiących na nadczynność tarczycy obserwuje się spadek masy ciała. W ramach leczenia tego schorzenia podaje się substancje hamujące syntezę tych hormonów lub wycina się część gruczołu tarczycowego.

Klacytonina.

Powoduje obniżenie stężenia wapnia w osoczu krwi, poprzez pobieranie jonów wapniowych do tkanki kostnej.

Hormony przytarczyc.

Parathormon ( PTH )- pobudza on wydzielanie jonów wapniowych z tkanki kostnej do krwi, oraz obniża zwrotną resorpcję jonów fosforanowych w nerkach , w związku z czym obniżony zostaje ich poziom we krwi. Niedobór parathormonu wywołuje tężyczkę- schorzenie charakteryzujące się zmniejszoną ilością wapnia a zwiększona ilością jonów fosforowych w osoczu co powoduje zwiększenie pobudliwości mięśni szkieletowych i nerwów.

Zbyt duża produkcja parathormonu przez przytarczyce jest przyczyną odwapnienia kości, przez co stają się one kruche i podatne na złamania.

Hormony grasicy:

Tymopoietyna. - Hormon ten odpowiedzialny jest za prawidłowe przekazywanie impulsów nerwowych na komórki mięśniowe. Niedobór tymopoietyny powoduje osłabienie siły kurczenia się mięśni szkieletowych , zaś jej nadmiar wzmacnia moc skurczu tych mięśni.

Tymozyna ( THF ) , czyli tymulina.

Odpowiedzialna jest za prawidłowe dojrzewanie komórek biorących udział w procesach obronnych przeciwko komórkom nowotworowym, czyli limfocytów T. Jej niedobór powoduje osłabienie układu immunologicznego, co jest często przyczyną odrzutów przeszczepów.

Tymostymulina.

Aktywuje ona syntezę interferonu - substancji, która przeciwdziała namnażaniu się wirusów.

Niedobór tymostymuliny może być przyczyną infekcji wirusowych.

Hormony trzustki :

Glukagon- wytwarzany przez komórki alfa powoduje rozkład glikogenu do glukozy oraz wzmaga procesy glukogenezy ( produkcji glukozy ) czego efektem jest podwyższenie poziomu tego cukru we krwi.

Insulina- wytwarzana w komórkach beta zatrzymuje procesy glukogenezy, stymuluje przekształcanie glukozy w glikogen ( w wątrobie ). Insulina obniża zawartość cukru w osoczu jak również pobudza syntezę tłuszczów i białek.

Objawem niedoboru insuliny jest cukrzyca ( hiperglikemia ) . która może być przyczyna śpiączki i kwasicy.

Nadmiar insuliny wywołuje hipoglikemię i wstrząs hipoglikemiczny.

Somatostatyna- produkowana w komórkach delta , wstrzymuje syntezę glukagonu i insuliny.

Hormony kory nadnerczy.

Kortyzol ( kortykosteron ) - wpływa na metabolizm białek ograniczając ich syntezę oraz aktywując przekształcanie ich w cukry ( glukoneogeneza ). Kortyzol wpływa również na obniżenie odporności organizmu.

Aldosteron - zwiększa zwrotną resorpcje jonów sodowych w nerkach , natomiast zmniejsza odzyskiwanie jonów potasowych.

Skutkiem niedoboru aldosteronu jest choroba Addisona, której przyczyną jest obniżenie stężenia sodu a podwyższenie stężenia jonów potasu we krwi. Wynikiem tego jest osłabienie, chudnięcie, obniżenie ciśnienia krwi.

Nadmiar aldosteronu wywołuje chorobę Cushinga, której objawami jest podwyższenie ciśnienia krwi, otyłość i osteoporoza.

Androgeny- odpowiadają za wytworzenie się drugorzędnych cech płciowych u mężczyzn. Nadmiar tych hormonów u dziewcząt powoduje maskulinizację.

Hormony rdzenia nadnerczy:

Adrenalina ( epinefryna )- nazywana jest hormonem stresu ponieważ uwalniana jest w sytuacjach wymagających zwiększonej pobudliwości ruchowej i umysłowej. Adrenalina podwyższa ciśnienie krwi, wywołuje rozszerzenie źrenic, zwiększenie metabolizmu tłuszczów i zwiększenie poziomu cukru we krwi. Przygotowuje ona organizm do wysiłku fizycznego, dlatego wywołuje również przyśpieszenie oddechu.

Noradrenalina- podtrzymuje efekty działania adrenaliny .

Hormony wytwarzane w jądrach.

Testosteron- produkowany w komórkach Leidiga , odpowiedzialny jest za prawidłowy rozwój narządów rozrodczych męskich. Testosteron warunkuje wykształcanie się męskiej sylwetki, obniżenie głosu , pojawienie się owłosienia na twarzy, klatce piersiowej i w okolicy genitaliów.

Hormony jajnikowe:

Estrogeny - syntetyzowane są przez komórki warstwy ziarnistej pęcherzyka Graafa, nalezą do nich : estradiol, estriol oraz estron.

Estrogeny kontrolują prawidłowy rozwój narządów rodnych , wywołują zmiany w śluzówce macicy w początkowych dniach cyklu owulacyjnego, odpowiedzialne są za popęd płciowy kobiet oraz wykształcenie się kobiecej sylwetki ( wąskiej talii, szerokich bioder i wzrost piersi ).

Hormony ciałka żółtego:

Progesteron- wywołuje zmiany w śluzówce macicy, mające na celu przygotowanie jej do przyjęcia zapłodnionego jajeczka. Progesteron wydzielany jest w dużej ilości w czasie ciąży, ponieważ odpowiedzialny jest za jej podtrzymanie i prawidłowy przebieg.

Relaksyna- wydzielana w czasie porodu wywołuje rozluźnienie mięśniówki macicy oraz spojenia łonowego.

Gonadotropina kosmówkowa ( hCG) - warunkuje powstanie ciążowego ciałka żółtego, które w pierwszych etapach ciąży jest miejscem produkcji progesteronu.

Wszystkie przedstawione powyżej hormony są wytwarzane w gruczołach wewnątrzwydzielniczych, w związku z czym można zakwalifikować je do hormonów gruczołowych.

Istnieją jednak hormony które zarazem należą do grupy hormonów tkankowych, mediatorów a także neurohormonów. Do hormonów tych należą :

Gastryna. Hormon ten indukuje wydzielanie kwasu solnego ( HCL ) przez komórki okładzinowe żołądka oraz wydzielanie pepsynogenu przez komórki główne tego narządu. Oprócz tego pobudza mięśnie żołądka, pęcherzyka żółciowego i jelit do skurczu. Nadmierne wydzielanie gastryny powoduje nadkwaśności wywołaną zbyt dużą ilością HCL , co może doprowadzić do wrzodów żołądka.

Enterogastron - wydzielany w komórkach śluzówki dwunastnicy powoduje zahamowanie funkcji wydzielniczych oraz skurczy żołądka.

Sekretyna - hamuje wydzielanie gastryny i HCL w żołądku a zarazem pobudza produkcję soków trzustkowych i jelitowych. Sekretyna odpowiedzialna jest również za zamknięcie odźwiernika .

Cholecystokinina ( CCK ). Powoduje skurcze mięśni żołądka oraz wzmaga produkcję żółci. Cholecystokinina pobudza produkcję soku trzustkowego w trzustce.

Serotonina. Produkowana przez płytki krwi i wywołuje zwężenie światła naczyń krwionośnych w czasie zranienia, zapobiegając tym samym utracie dużej ilości krwi. Jej działanie w przewodzie pokarmowym polega na wzmocnieniu perystaltyki a w układzie nerwowym działa jako pobudzający neuroprzekaźnik.

Bradykinina. Produkowana jest w krwi i powoduje ona obniżenie ciśnienia poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych.

Erytropoetyna. Hormon uczestniczący w erytropoezie , czyli wytwarzaniu komórek krwionośnych. Syntetyzowana jest w dużych ilościach w warunkach niedoboru krwi ( przy dużych krwotokach ) w nerkach.

Angiotensyna II. Pobudza ona wydzielanie innego hormonu- aldosteronu w nadnerczach oraz zwiększa ciśnienie krwi. Syntetyzowana w osoczu.

Histamina .Syntetyzowana jest w różnych komórkach w całym organizmie. Powoduje ona obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, oraz zwiększenie produkcji HCL w żołądku. Histamina uczestniczy także w reakcjach zapalnych organizmu.

Prostaglandyny. Produkowane są w komórkach znajdujących się w różnych miejscach organizmu. Są one pochodnymi kwasów tłuszczowych a ich wydzielanie jest indukowane bodźcami nerwowymi, hormonalnymi a także lekami. Prostaglandyny powodują obniżenie zwrotnej resorpcji jonów sodowych i wody w nerkach, osłabiają funkcje wydzielnicze żołądka, pobudzają perystaltykę przewodu pokarmowego oraz powodują skurcze mięśniówki macicy w czasie menstruacji oraz porodu. Prostglandyny mogą zmniejszać lub zwiększać ciśnienie krwi ponieważ mają zdolność zwężania i rozszerzania naczyń krwionośnych.