Wykład X

• Przyczyny BSE

• przeniesienie czynnika wywołującego chorobę z owiec na bydło (stosowanie mączek mięsno-kostnych produkowanych też z padłych owiec)

• duża odporność prionów na proteolizę i wysoką temperaturę (białka te pokonały barierę przewodu pokarmowego i międzygatunkową wywołując choroby u bydła)

• stosowanie w żywieniu bydła mlecznego białka zwierzęcego (opornego na trawienie przez enzymy mikroorganizmów żwacza), w celu zwiększenia dostępności białek do trawienia jelitowego

• uboczny skutek – przeniesienie BSE na bydło mleczne

• eliminacja genów oporności w wyniku pracy hodowlanej

• BSE objawy kliniczne i diagnostyka

• szczególne objawy kliniczne

• stopniowe chudnięcie (mimo apetytu)

• spadek mleczności

• zaburzenia w zachowaniu oraz poruszaniu się (nadwrażliwość na dotyk, hałas, światło)

• Żywienie alternatywne

• Bydło – zagrożenia

• mączki mięsne, mięsno-kostne, keratynowe

• preparaty mlekozastępcze (tłuszcz zwierzęcy zanieczyszczony mięsem)

• Zamienniki dla krów wysokomlecznych

• mączki rybne, keratynowe, z piór kurzych (bez krwi)

• chronione aminokwasy (lizyna + metionina)

• pasze wysokobiałkowe (śruta sojowa, rzepakowa)

• Świnie

• poekstrakcyjne śruty (sojowa, rzepakowa)

• nasiona strączkowych

• koncentrat białka z ziemniaków

• drożdże pastewne

• susze z zielonek

• dodatki aminokwasów (lizyna, metionina, treonina)

• suplementacja Ca i P (kreda fosforany paszowe)

• Drób rzeźny

• poekstrakcyjne śruty (soja, rzepak)

• mączki, koncentraty rybne

• dodatki aminokwasów

• dodatki enzymów (fitazy)

• suplementacja Ca i P

• Drób nieśny

• śruta sojowa

• mączka z grochu

• dodatki fitazy

• suplementacja Ca i P

• Kategorie zależności i diagnostyka BSE – tabela

HORMONY I MECHANIZMY ICH DZIAŁANIA

• Endokrynologia jest nauką zajmującą się strukturą oraz czynnością gruczołów wewnętrznego wydzielania i czynnością hormonów

• Definicja hormonu

• został wprowadzony i poraz pierwszy użyty przez Starlinga (1905r.) w odniesieniu do sekretyny

• pochodzi z greckiego – hormec – pobudzający charakter działania

• hormony to substancje chemiczne:

• wydzielanie bezpośrednie do krwiobiegu przez gruczoły bezprzewodowe

• wywierają one specyficzne działanie (pobudzające lub hamujące), z dala od miejsc swego powstawania, na komórki, tkanki lub narządy

• Uwagi

• szereg hormonów, np. przewodu pokarmowego, wytwarzane jest przez komórki luźno rozmieszczone w śluzówce

• szereg substancji hormonalnych wydzielanych jest w zakończeniach włókien nerwowych i nie dostaje się do krwi (w warunkach fizjologicznych)

• Podział hormonów (wg miejsca wytworzenia i działania)

1. Naczyniowe – wytwarzane na ogół w gruczołach lub komórkach rozsianych w tkance niegruczołowej, przenoszonych przez krew (np. hormony trzustki – insulina, glukagon)

2. Tkankowe

• lokalne (dyfuzyjne) – w zakończeniach nerwowych, połączeniach synaptycznych (neurohormony), szybko rozkładane w miejscu uwalniania np. acetylocholina

• regionalne – z przewodu pokarmowego, hormony podwzgórzowe (uwalniające, hamujące) działające na komórki przysadki mózgowej (części przedniej) oraz prostaglandyny

• Pochodzenie gruczołów

• w rozwoju embrionalnym gruczoły powstają z 3 listków zarodkowych

• ektodermy (przysadka mózgowa część gruczołowa i nerwowa, rdzeń nadnerczy) czynność ich jest ściśle związana z ośrodkowym oraz autonomicznym układem nerwowym

• mezodermy (kora nadnerczy, gonady – jądra i jajniki)

• entodermy (tarczyca, przytarczyce, trzustka)

• Hormony we krwi

• hormony wydzielane do krwiobiegu znajdują się we krwi w połączeniu z białkiem osocza:

• wiązanie niespecyficzne np. z albuminami

• wiązanie specyficzne – białka wybiórczo wiążą dany hormon

• połączenie hormonu z białkiem ma charakter reakcji odwracalnej

• Właściwości chemiczne hormonów

• poznane dotychczas substancje hormonalne należą do 3 grup związków:

• hormonów peptydowych (hormony przysadki, trzustki)

• lipidów (sterole i prostaglandyny)

• pochodnych aminokwasów (katecholaminy, histaminy, serotonina)

• Mechanizmy działania hormonów

• działalność hormonów rozpatrujemy w aspektach oddziaływania:

• morfogenetycznego

• integrującego czynności ustroju

• utrzymującego homeostazę ustroju

• Oddziaływanie hormonów w organizmie

• przemiana materii

• wzrost i morfogeneza

• interakcja między gruczołowa

• aktywność płciowa i rozród

• krążenie

• absorpcja i wydalanie

• równowaga elektrolitowo-wodna

• czynność układu nerwowego

• mechanizm odporności

• Hormony a witaminy

• działają w śladowych ilościach

• nie są źródłem energii dla reakcji biologicznych

• regulują przebieg reakcji chemicznych

• wymagają utajonego okresu działania

• bardzo szybko są usuwane z krwiobiegu i metabolizowane w tkankach

• działają tylko na tkanki wrażliwe posiadające specyficzne receptory

• Podział receptorów

• komórki ustroju posiadają specyficzne receptory hormonalne, z którymi hormony wchodzą w interakcje

• receptory te są natury białkowej i w zależności od miejsca występowania w komórkach dzielimy je na:

1. Receptory membranowe – związane z błonami komórkowymi, należy tu większość hormonów białkowych, katecholaminy

2. Receptory cytozolowe – wykrywane w cytoplazmie komórek, należą tu receptory hormonów sterydowych

• Mechanizmy i biologiczne skutki działania hormonów

• Przebiegają drogą 3 mechanizmów:

1. zmiany przepuszczalności błon cytoplazmatycznych (np. działanie Ach w synapsach nerwowo-mięśniowych)

2. zmiany składu i ilości enzymów w komórce

3. aktywizacji genów i regulacji syntezy białka (na przykładzie hormonów sterydowych)

• 2. Zmiany składu i ilości enzymów w komórce

• hormony białkowe mogą przenikać przez błonę komórkową i reagować z receptorem błonowym

• powstanie kompleksu hormon-receptor uczynnia układy enzymatyczne Cyklad (adenylowej, guanylowej)

• cyklazy przekształcają ATP (i GTP) w cAMP (cGMP)

• powstałe monofosforany są przenośnikiem informacji w komórkach, wpływają na aktywację kinaz białkowych, które wpływają na procesy enzymatyczne, nasilające procesy metaboliczne

• hormony działające poprzez wzrost cAMP: adrenalina, noradrenalina, kortykotropina, tyreotropina, glukagon, LH, wazopresyna, tyroksyna, prostaglandyny

• 3. aktywizacji genów i regulacji syntezy białka (na przykładzie hormonów sterydowych)

• hormony mogą powodować wzrost syntezy białka poprzez zwiększoną syntezę RNA, dotyczy to np. estrogenów, testosteronu

• hormony sterydowe (receptory w cytozolu) po przeniknięciu przez błonę komórkową łączą się z receptorem cytozolowym

• powstaje kompleks hormon – receptor, który jest transportowany do jądra komórkowego

• hormon powiązany z jądrem komórkowym wzmaga aktywność aparatu transkrypcji (syntezę mRNA), odpowiedzią komórki jest biosynteza białka

• Oddziaływanie hormonów w komórkach

• błona komórkowa tworzy barierę:

• regulującą przenikanie składników odżywczych (glukozy, AA, Na i K)

• bariera dla przenikania jonów

• wydalanie produktów przemiany materii

• Przykłady oddziaływania hormonów

• hormony zmieniają przepuszczalność błony komórkowej:

• insulina > przenikanie glukozy

• GH > syntezę białek i wnikanie AA do komórek

• oksytocyna > wnikanie jonów Na > skurcz nabłonka mięśniowego pęcherzyków mlekowych

• hormony po spełnieniu swojej czynności biologicznej są unieczynniane przez układy enzymatyczne (np. oksytocyna przez aminopeptydazę z wątroby i mięśni)

OŚ PODWZGÓRZOWO-PRZYSADKOWA, REGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW

• Zależności miedzy układem nerwowym i dokrewnym

• czynniki zespalające układy:

• neurosekrecja – wiążąca układ nerwowy z przysadką nerwową

• obecność w podwzgórzu czynników uwalniających – wiążących układ nerwowy z przysadką gruczołową

• czynnościową jednostką tych układów jest odruch neurohormonalny

• wpływ hormonów na ośrodkowy system nerwowy jest bezpośredni (przez podwzgórze) lub pośredni przez zmiany metaboliczne w tkankach obwodowych

• PODWZGÓRZE (hypothalamus) leży w międzymózgowiu, tworząc dno III komory mózgu. Znajdują się tu skupiska szarej substancji mózgu, które tworzą 14 par jąder podwzgórza

• komórki jąder podwzgórzowych mają właściwości neurosekrecyjne

• Źródło – podwzgórze

• hormony:

• hormon uwalniający: hormonu wzrostu, tyreotropinę, kortykotropinę

• hormon hamujący uwalnianie: hormonu wzrostu, prolaktyny

• neurohormony: wazopresyna, oksytocyna

• Przysadka mózgowa (hypophysis)

• mieści się w siodełku tureckim kości klinowej czaszki

• jest nadrzędnym gruczołem wydzielania wewnętrznego, steruje pracą wielu innych gruczołów dokrewnych

• przysadka mózgowa za pośrednictwem podwzgórza pozostaje pod ścisłą kontrolą układu nerwowego

• Przysadka mózgowa (tylna)

• przysadka nerwowa – składa się z komórek (pituicytów) i zakończeń włókien komórek jąder podwzgórzowych (nadwzrokowego i przykomorowego), które wydzielają neurosekrety:

• oksytocynę

• wazopresynę

• hormony te są przenoszone szlakiem podwzgórzowo-przysadkowym do przysadki nerwowej i w niej magazynowane

• uwalnianie hormonów do krwi zależy od czynników nerwowych

• Przysadka mózgowa (przednia)

• przysadka gruczołowa – połączona jest z podwzgórzem za pośrednictwem naczyń krwionośnych (wrotny układ przysadkowy)

• poprzez krew z podwzgórza do przysadki gruczołowej dostają się hormony, które oddziałują na przysadkę gruczołową, stymulując lub hamując syntezę i sekrecję 7 hormonów (w większości tropowych)

• Rola przysadki mózgowej

• hormony przysadki nerwowej wywierają wpływ na:

• wydalanie mleka

• kurczliwość macicy

• gospodarkę wodno-mineralną

• hormony przysadki gruczołowej – kierują sekrecją obwodowych gruczołów dokrewnych i w napięciu utrzymują cały układ dokrewny