Metoda Risk Score została opracowana w USA. Jest to metoda spełniająca wymagania wszystkich standardów międzynarodowych. Nie jest to metoda najprostsza, wymaga posługiwania się czterema tabelkami, ale z kolei jej zaletą jest łatwość interpretacji i ograniczenie subiektywizmu przy szacowaniu ryzyka.
Jest metodą stosowaną w Polsce stosunkowo często.
Jednym z jej parametrów metody Risk Score jest ekspozycja (narażenie), rozumiana jako czas przebywania w strefie narażenia na dane zagrożenie. Ekspozycja - razem z prawdopodobieństwem samego zdarzenia - pozwala na ocenę prawdopodobieństwa skutków dla indywidualnego pracownika. Na podstawie badań statystycznych autorzy metody oszacowali, o ile maleje indywidualne ryzyko pracownika wraz ze zmniejszaniem się czasu jego przebywania w strefie narażenia. Użytkownicy metody nie muszą się zatem martwić, w jaki sposób (jak przy innych metodach) uwzględnić fakt różnego narażenia pracowników na zagrożenia. Nawet w tak prostym przypadku jak narażenie na hałas, intuicyjnie wiadomo, że ryzyko utraty słuchu dla pracownika, pracującego cały czas przy zbyt głośnej maszynie, nie będzie takie samo, jak ryzyko utraty słuchu przez pracownika magazynu, który pojawia się w pobliżu tej maszyny raz dziennie na kilka minut. Różnica indywidualnego ryzyka jest związana właśnie z ekspozycją, w tym przypadku na hałas.
W metodzie Risk Score każdemu parametrowi jest przypisywana pewna wartość na podstawie opracowanych tabelek. Otrzymane w ten sposób trzy wartości (skutki, ekspozycja, prawdopodobieństwo) należy pomnożyć przez siebie i w ten sposób otrzymuje się „punktowe" oszacowanie ryzyka, które następnie jest zamieniane na kategorię ryzyka.
Ponieważ parametr „potencjalne straty" uwzględnia straty ludzkie i materialne, dla obu kategorii została opracowana sześciostopniowa skala. Straty ludzkie i materialne są oceniane niezależnie od siebie, a do dalszych obliczeń jest przyjmowana większa wartość. Na przykład dla potencjalnych strat ludzkich do ofiary śmiertelnej jest przypisanych 15 punktów, a do strat materialnych w wysokości 5000 USD przypisano 3 punkty, co po pomnożeniu daje wynik o wartości 15.
Parametr „ekspozycja" określa narażenie według następującej częstotliwości:
Znikome - raz do roku.
Minimalne - kilka razy rocznie.
Okazjonalne - raz na miesiąc.
Sporadyczne - raz na tydzień.
Częste - codzienne.
Stałe.
Dla podanego powyżej przykładu z hałasem należałoby przyjąć:
Operator maszyny - narażenie stałe, czyli 10 pkt.
Magazynier - znikome, czyli 0,5 pkt.
Dla obliczenia indywidualnego ryzyka operator maszyny będzie miał 20-krotnie większe ryzyko.
Prawdopodobieństwo zdarzenia zostało podzielone na siedem zakresów. Oprócz opisów słownych, które mają wyłącznie charakter pomocniczy, zostały podane wartości procentowe - ilu wypadków danego typu można się spodziewać w ciągu roku.
Skala jest następująca:
50% - co drugi pracownik ulega wypadkowi w ciągu roku.
10% - co dziesiąty pracownik ulega wypadkowi w ciągu roku.
1% - co setny pracownik ulega wypadkowi w ciągu roku.
0,1%- jeden pracownik na 1000 ulega wypadkowi w ciągu roku.
0,01% - jeden pracownik na l0 000 ulega wypadkowi w ciągu roku.
0,001%-jeden pracownik na 100 000 ulega wypadkowi w ciągu roku.
0,0001% - jeden pracownik na l 000 000 ulega wypadkowi w ciągu roku.
Tak dokładne określenie prawdopodobieństwa stwarza dużą szansę na precyzyjne posługiwanie się metodą.
Doświadczenia wskazują, że na początku największe kłopoty są z prawidłowym określeniem prawdopodobieństwa. Natomiast poprawne określenie potencjalnych skutków i ekspozycji nastręcza znacznie mniej trudności.
W metodzie Risk Score zostało przyjętych pięć kategorii ryzyka:
Ryzyko pomijalne - do 20 pkt.
Ryzyko małe - od 20 do 70 pkt.
Ryzyko średnie - od 70 do 200 pkt.
Ryzyko wysokie - od 200 do 400 pkt.
Ryzyko bardzo wysokie - powyżej 400 pkt.
Jako ryzyko akceptowane przyjmowane jest zazwyczaj ryzyko do drugiej lub do trzeciej kategorii włącznie.
Istnieje również możliwość określenia poziomu akceptowanego na podstawie wartości punktowej ryzyka, na przykład do 100 pkt.
Metoda Risk Score rozwija definicję ryzyka zawodowego:
Prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy na trzy parametry:
Potencjalne skutki (ciężkość następstw) zagrożenia.
Ekspozycja na zagrożenie.
Prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych skutków.
Wzór szacowania ryzyka:
R = S x E x P
Gdzie:
R - Oszacowana wartość ryzyka zawodowego.
S - Skutek, strata (potencjalna).
E - Ekspozycja na zagrożenie.
P - Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia o danych stratach.
Do wyznaczenia elementów oceny ryzyka zawodowego (S, E, P) dla danego zagrożenia metoda określa następujące kryteria (do wzoru wstawia się wartość liczbową odpowiadającą opisowi):
Charakterystyka parametrów metody Risk Score
Potencjalne straty
| Wartość | Strata | Straty ludzkie | Straty materialne |
|---|---|---|---|
| 100 | Poważna katastrofa | Wiele ofiar śmiertelnych | Ponad 25 mln PLN |
| 40 | Katastrofa | Kilka ofiar śmiertelnych | 5-25 mln PLN |
| 15 | Bardzo duża | Ofiara śmiertelna | 500 tys.-5 mln PLN |
| 7 | Duża | Ciężkie uszkodzenie ciała | 25-500 tys. PLN |
| 3 | Średnia | Absencja | 5-25 tys. PLN |
| 1 | Mała | Udzielenie pierwszej pomocy | Poniżej 5 tys. PLN |
Ekspozycja
| Wartość | Opis |
|---|---|
| 10 | Stała |
| 6 | Częsta (codzienna) |
| 3 | Sporadyczna (raz na tydzień) |
| 2 | Okazjonalna (raz na miesiąc) |
| 1 | Minimalna (kilka razy rocznie) |
| 0,5 | Znikoma (raz do roku) |
Prawdopodobieństwo
| Wartość | Opis | Szansa w % |
|---|---|---|
| 10 | Bardzo prawdopodobne | 50% (1 na 2) |
| 6 | Całkiem prawdopodobne | 10% (1 na 10) |
| 3 | Mało prawdopodobne, ale możliwe | 1% (1 na 100) |
| 1 | Tylko sporadycznie możliwe | 0,1% (1 na 1000) |
| 0,5 | Możliwe do pomyślenia | 0,01% (1 na 10 000) |
| 0,2 | Praktycznie niemożliwe | 0,001% (1 na 100 000) |
| 0,1 | Tylko teoretycznie możliwe | 0,0001% (1 na 1 000000) |
Po wyliczeniu wartości ryzyka zawodowego, mnożąc wartości dla trzech ww. czynników, otrzymany wynik liczbowy przyporządkowuje się do odpowiedniej kategorii według opisanej w kolejnych rozdziałach klasyfikacji.
Kategorie ryzyka ryzyko dopuszczalne/niedopuszczalne
| Kategorie Ryzyka | Wartość [R] | Akcja |
|---|---|---|
| Pomijalne | R < 20 | Żadne działania nie są potrzebne |
| Małe ryzyko | 20 < = R < 70 | Należy zwrócić uwagę |
| Średnie ryzyko | 70 < = R < 200 | Potrzebna poprawa |
| Wysokie ryzyko | 200 < = R < 400 | Potrzebna natychmiastowa poprawa |
| Bardzo wysokie ryzyko | R > = 400 | Rozważ wstrzymanie prac |
Poziom dopuszczalny ryzyka obejmuje kategoria 1 i 2. Począwszy od kategorii 3 mamy do czynienia z ryzykiem niedopuszczalnym, wg metody Risk Score wymagającym podjęcia działań mających na celu jego obniżenie do poziomu dopuszczalnego.
Obok dopuszczalności metoda Risk Score pozwala na płynne określanie poziomu akceptacji ryzyka, co stanowi podstawę do planowania działań zmierzających do ciągłej poprawy bezpieczeństwa pracy. Poziom akceptacji jest decyzją kierownictwa i zależy od możliwości ekonomicznych przedsiębiorstwa oraz posiadanych zasobów. Poziom akceptacji odnosi się do wartości liczbowej [R] będącej wynikiem szacowania ryzyka. Poziomem wyjściowym akceptacji ryzyka, sugerowanym przez metodę Risk Score , jest maksymalny poziom dopuszczalności, czyli R = 70. W miarę wzrostu poziomu bezpieczeństwa organizacje mogą kontynuować, w sposób mierzalny, dalsze obniżanie poziomu ryzyka zawodowego (R < 70) w obszarze ryzyka dopuszczalnego.
Identyfikacja zagrożeń dla BHP
Proces zarządzania ryzykiem zawodowym rozpoczynamy od identyfikacji zagrożeń środowiska pracy. Opis zagrożenia składa się zawsze z dwóch elementów:
Czynnika pasywnego, czyli źródła zagrożenia.
Czynnika aktywnego, czyli typu wydarzenia.
Zagrożenie = czynnik pasywny, czynnik aktywny
Każde stanowisko pracy charakteryzujemy pod kątem wykonywanych na nim czynności i identyfikujemy występujące tam źródła zagrożeń, czyli tzw. czynniki pasywne.
Następnie każdemu czynnikowi pasywnemu przyporządkowujemy czynnik aktywny - czyli typ wydarzenia, które może nastąpić w kontakcie z czynnikiem pasywnym.
Jako przykład można podać (lewa strona czynnik pasywny, strona prawa - aktywny):
Prąd elektryczny - porażenie prądem elektrycznym.
Praca na wysokości - upadek z wysokości.
Ostre ruchome części maszyn - dotknięcie ręką wiertła, skaleczenie.
Substancje żrące - poparzenie chemiczne skóry, oczu.
Dokumentowanie oceny ryzyka zawodowego
Zgodnie z wymogami polskiego prawa oraz z normami dotyczącymi systemu zarządzania BHP, proces identyfikacji zagrożeń i oceny ryzyka zawodowego należy udokumentować. Przepisy nie określają jednak formy ani wymagań co do tej dokumentacji (nie podają wzorów formularzy, zawiadomień dla pracowników itp.).
Każde przedsiębiorstwo może określić własne wzory i wymagania stawiane przed taką dokumentacją.
Do podstawowych dokumentów związanych z oceną ryzyka, wymaganych prawem, należą:
Rejestry zidentyfikowanych zagrożeń.
Wyniki pomiarów środowiskowych związanych z czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi.
Ocena ryzyka zawodowego dla poszczególnych stanowisk pracy (czynności, zawodów) - z możliwością przekazania informacji indywidualnemu pracownikowi.
Plany i programy obniżenia ryzyka niedopuszczalnego (nieakceptowalnego).
Potwierdzenie przekazania pracownikom informacji o ryzyku zawodowym.
Warto podkreślić, że nie jest wymagana ocena ryzyka zawodowego i dokumentacja z tym związana dla stanowisk pracy, na których nie stwierdzono obecności zagrożeń, czyli nie występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe lub uciążliwe.