Rada Europejska (fr. Conseil européen, ang. European Council) to organ polityczny Unii Europejskiej mający za zadanie wyznaczanie ogólnych kierunków rozwoju Unii.

Jan Fischer (po zmianie rządu), Czechy (8 V - 30 VI 2009)

Rady Europejskiej nie należy mylić z Radą Unii Europejskiej ani Radą Europy.

Mianem Rady Europejskiej określa się spotkania głów państw lub szefów rządów państw członkowskich (w przypadku Francji i Cypru są to prezydenci, choć zwykle towarzyszą im też premierzy, często prezydent Finlandii zastępuje premiera) oraz przewodniczącego Komisji Europejskiej. W obradach biorą też udział ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich, a także jeden z członków Komisji.

Konstytucja dla Europy podpisana 29 października 2004 r. przewidywała, że przewodniczący Rady miał być wybierany przez wszystkie państwa członkowskie raz na pół roku. Traktat lizboński określa, że przewodniczący będzie wybierany raz na 2,5 roku.

Rada Europejska zbiera się zazwyczaj 4 razy w roku, na krótkich, zwykle dwudniowych spotkaniach. Zgodnie z traktatem nicejskim, od momentu rozszerzenia Unii 1 maja 2004 r. wszystkie spotkania Rady odbywają się w Brukseli.

Zgodnie z traktatem z Maastricht Rada Europejska jest ciałem mającym planować kierunki rozwoju Unii i koordynować współpracę w jej ramach. Rada stanowi też forum wymiany poglądów na najwyższym szczeblu politycznym; podejmowane są przez nią problemy o kluczowym znaczeniu dla Unii i jej otoczenia. Podczas spotkań Rady są m.in. opracowywane i podpisywane ostateczne teksty unijnych traktatów.

Szczegółowe kompetencje Rady obejmują przede wszystkim kwestie związane z II filarem UE: wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa. Rada Europejska jest najważniejszym organem w zakresie tej polityki. Od roku 1983 Rada może bezpośrednio włączać się w sprawy znajdujące się w kompetencji Wspólnot Europejskich - działa wtedy jako Rada Unii Europejskiej. Uprawnienie to, obok podobnej nazwy, jest przyczyną częstych kłopotów z odróżnianiem tych dwóch instytucji.

Spotkania Rady kończą się ogłoszeniem wspólnego komunikatu (zwanego konkluzją) przyjętego w drodze konsensusu. Rada jest też zobowiązana do przedstawienia Parlamentowi Europejskiemu szczegółowego raportu z jej obrad. Decyzje podejmowane przez Radę nie mają co prawda mocy prawnie wiążącej, jednak skład tego organu (jego członkowie są zwierzchnikami ministrów wchodzących w skład Rady Unii Europejskiej) przesądza o przekładaniu się tych decyzji na konkretne akty prawne uchwalane przez odpowiednie organy.

Rada Europejska wywodzi się z nieformalnych spotkań szefów rządów państw członkowskich Wspólnot Europejskich (tzw. "spotkania na szczycie") odbywanych nieregularnie od 1961 roku. Ich inicjatorem był Charles de Gaulle. W czasie konferencji na szczycie w Paryżu 9-10 grudnia 1974 roku zdecydowano o zinstytucjonalizowaniu tych spotkań i nazwano je Radą Europejską pod silnym wpływem ówczesnego prezydenta Francji (Valery Giscard d'Estaing). Pierwsze posiedzenie Rady miało miejsce w Dublinie w marcu 1975 roku. Spotkania Rady odbywały się odtąd średnio 2-3 razy do roku: raz na pół roku w państwie sprawującym aktualnie prezydencję, zaś ewentualne dodatkowe obrady zwykle w Brukseli.

Kolejnym krokiem w formalizacji spotkań na szczycie była Deklaracja Londyńska przyjęta podczas obrad Rady Europejskiej w 1977 roku. Określono wtedy m.in. liczebność delegacji towarzyszących głowom państw lub rządów, sposób wydawania oficjalnych komunikatów i przygotowywania porządku dziennego obrad. Ważne postanowienia dotyczące Rady zawierała również Uroczysta deklaracja o Unii Europejskiej uchwalona 19 czerwca 1983 r. w Stuttgarcie.

Rada Europejska początkowo nie miała umocowania prawnomiędzynarodowego. Podstawę traktatową jej funkcjonowania stworzył dopiero Jednolity Akt Europejski, który wszedł w życie w 1987 roku. Traktat z Maastricht ustanawiający Unię Europejską, zmienił umocowanie Rady, która w 1993 r. stała się organem Unii, a nie Wspólnot. Z formalnego punktu widzenia Rada Europejska jest jedynym organem UE - inne główne instytucje są nadal organami Wspólnot Europejskich, z których Unia jedynie korzysta.

Komisja Europejska (fr. Commission européenne, ang. European Commission), oficjalnie Komisja Wspólnot Europejskich to organ wykonawczy Unii Europejskiej. Jest instytucją wspólnotową odpowiedzialną za bieżącą politykę Unii, nadzorującą prace wszystkich jej agencji i zarządzającą jej funduszami. Komisja posiada wyłączną inicjatywę legislacyjną w zakresie prawa wspólnotowego oraz jest uprawniona do wydawania rozporządzeń wykonawczych (ang. Comission Regulation). Jej główną siedzibą jest Bruksela.

Komisja funkcjonuje w oparciu o zasady systemu gabinetowego, a 27 komisarzy odpowiada randze ministra w rządach poszczególnych państw. Na każde państwo członkowskie Unii Europejskiej przypada jeden komisarz, choć w założeniu mają oni reprezentować interesy całej Unii, a nie państw, z których pochodzą. Jeden z grona komisarzy jest wybierany przez Radę Unii Europejskiej (w składzie szefów państw i rządów) na przewodniczącego Komisji (obecnym przewodniczącym jest José Manuel Barroso, jego kadencja upływa w 2009 roku).

W potocznym rozumieniu termin "Komisja Europejska" może także oznaczać całą administrację podległą 27 komisarzom. Obecnie pracuje w niej około 25 tys. urzędników.

Po wejściu w życie Traktatu Nicejskiego członkami Komisji jest każdorazowo tyluż komisarzy, ile państw liczy Unia (obecnie 27). Ustalono natomiast, że w przypadku kolejnych rozszerzeń liczba komisarzy będzie mniejsza od liczby członków Unii. Każdy z komisarzy jest odpowiedzialny za określony dział pracy, są więc oni odpowiednikami ministrów w zwykłym rządzie. Ich wyznaczenia dokonuje jednak nie przewodniczący Komisji, lecz rządy poszczególnych państw.
Członkowie komisji nie mogą czuć się związani żadnymi instrukcjami – są politykami, których powołanie rekomenduje Rada Unii Europejskiej i zatwierdza Parlament Europejski. Ich zadaniem jest nadzór nad przydzielonymi im dyrekcjami generalnymi.

Zgodnie z postanowieniami Traktatu z Nicei, nowa Komisja Europejska składa się z 27 członków (jeden komisarz na każde państwo). Traktat, który wszedł w życie 1 lutego 2003 r., określił tryb wyboru przewodniczącego Komisji.
Po uzgodnieniu nazwiska kandydata na przewodniczącego Komisji, Parlament Europejski na sesji inauguracyjnej (20-23 lipca 2004 r.) głosował nad przyjęciem tej kandydatury (procedurę określił regulamin Parlamentu).
W porozumieniu z przewodniczącym-elektem Rada Unii Europejskiej sporządziła listę 26 komisarzy, którą zatwierdziła większością kwalifikowaną. Przewodniczący-elekt przedstawił następnie propozycje dotyczące zakresu obowiązków dla poszczególnych kandydatów na komisarzy. Na przełomie września i października odbyły się przesłuchania wszystkich kandydatów w Parlamencie Europejskim. Po przesłuchaniach, cały skład nowej Komisji Europejskiej stał się w Parlamencie przedmiotem głosowania. Procedurę powołania Komisji Europejskiej zakończyło głosowanie większością kwalifikowaną przez szefów rządów i państw. 8 listopada 2004 r. Komisja Europejska po przejściach związanych ze skandalem wokół Rocco Buttiglionego i w nowym składzie rozpoczęła pracę.

Po ewentualnym wejściu w życie Traktatu Lizbońskiego Komisja od 1 listopada 2014 liczyć będzie każdorazowo 2/3 liczby członków Unii (tzn. jeśli UE liczy 27 państw, to komisarzy będzie 18). Jednak Rada Europejska stanowiąc jednomyślnie będzie mogła ustalić inną liczbę. W skład Komisji wejdzie Wysoki Przedstawiciel Unii Europejskiej ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, jako jeden z jej wiceprzewodniczących.

Komisja Europejska zajmuje się wszystkimi bieżącymi zagadnieniami dotyczącymi funkcjonowania Unii, a więc polityką rolną, gospodarczą, społeczną, obronnością i polityką międzynarodową itp. Oprócz tego Komisja jest instytucją zajmującą się konstruowaniem i przedstawianiem pod głosowanie Radzie Unii Europejskiej lub Parlamentowi Europejskiemu wszystkich aktów prawnych Unii. Komisja przygotowuje też zazwyczaj propozycje traktatów i innych aktów prawa międzynarodowego, które są później dyskutowane na zebraniach Rady Europejskiej. Komisja Europejska nadzoruje też rządy państw członkowskich w sprawie wdrażania zmian prawa poszczególnych krajów wynikających z przystosowywania prawa krajowego do ustaleń unijnych. Komisja prowadzi też bieżące negocjacje z krajami kandydującymi do Unii. Przewodniczący Komisji Europejskiej jest oficjalną "głową" Unii, reprezentując ją w kontaktach międzynarodowych.

Komisja Europejska jako jedyny organ wspólnotowy ma prawo tzw. bezpośredniej inicjatywy legislacyjnej.

Poprzedniczkami Komisji Europejskiej były: powstała w 1952 r. Wysoka Władza, będąca organem zarządzającym EWWiS złożonym z funkcjonariuszy międzynarodowych, oraz istniejące od 1958 r. Komisja EWG i Komisja Euratomu. Wszystkie trzy organy zostały połączone w jednolitą Komisję Wspólnot Europejskich w 1967 r. na mocy Traktatu Fuzyjnego. Nazwa Komisja Europejska przyjęła się po wejściu w życie Traktatu z Maastricht i powstaniu Wspólnot Europejskich.

19 września 2007 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt dyrektywy, w której po raz pierwszy jeden z sektorów gospodarki, przemysł energetyczny, zostanie uznany za strategiczny. Dzięki temu władze Wspólnoty będą mogły wstrzymywać zakup przez firmy spoza UE elektrowni i sieci przesyłowych. Według Dziennika, głównym celem, choć nieoficjalnym, jest zapobieżenie przejęciu europejskiej infrastruktury energetycznej przez rosyjski Gazprom lub nagromadzone chińskie czy arabskie fundusze inwestycyjne. Rozpatruje się wprowadzenie tego typu ograniczeń dla rynku mediów i energetyki jądrowej.

W 2000 Komisja została rozwiązana w wyniku zarzutów o korupcję i nepotyzm podniesionych przez audytora wewnętrznego Paula van Buitenena, w których główną rolę grała komisarz Édith Cresson^[2]. Bezpośrednią przyczyną rozwiązania Komisji, której przewodniczącym był Jacques Santer, był raport Komisji Niezależnych Ekspertów opisujący brak zarządzania sprzyjający korupcji i niegospodarności:

„	Badania przeprowadzone przez Komisję zbyt często wykazywały rosnący opór ze strony członków hierarchii wobec podejmowania odpowiedzialności. Trudno było znaleźć kogokolwiek, kto wykazywałby choćby śladowe poczucie odpowiedzialności (...) Skrajnie skomplikowane przepisy narażają EAGGF na korupcję i czynią jakąkolwiek kontrolę bardzo trudną.

Zarzuty o nierzetelne rozliczanie środków budżetowych i brak transparentności były podnoszone ponownie w 2004 roku^[3].

Po skandalu w 2000 roku rozwiązaniem problemu miało być uruchomienie biura antykorupcyjnego OLAF^[4]. Według Paula van Buitenena w 2008 roku nadal nie funkcjonuje ono skutecznie^[5].

W 2008 roku Komisja Europejska została skrytykowana przez koalicję organizacji pozarządowych za dopuszczenie do zdominowania grup eksperckich przez lobbystów i przedstawicieli biznesowych grup nacisku^[6].

W 2009 roku 66% skarg do europejskiego rzecznika praw obywatelskich (European Ombudsman) dotyczyło działań Komisji Europejskiej, z czego 36% braku transparentności - na przykład utrudniania dostępu do informacji publicznej^[7].

W kwietniu 2009 ujawniona została wewnętrzna notatka rozesłana do praconików Komisji Europejskiej, w której zaleca się im by w raportach i korespondencji nie wspominali o prywatnych spotkaniach z lobbystami oraz instruuje, w jaki sposób utrudniać dostęp do informacji publicznej przez wąskie interpretowanie zapytań we wnioskac

Rada Unii Europejskiej (fr. Conseil de l'Union européenne, ang. Council of the European Union) jest głównym organem decyzyjnym Wspólnot Europejskich, posiada siedzibę w Brukseli. Dawniej była nazywana Radą Ministrów lub Radą Ministrów Unii Europejskiej.

Rady Unii Europejskiej nie należy mylić z Radą Europejską ani z Radą Europy.

Rada UE przybrała obecną nazwę na mocy własnej decyzji w 1993 roku. Jednakże w traktatach stanowiących podstawę Unii cały czas widnieje nazwa Rada (Wspólnot Europejskich).

Rada, w zależności od rozpatrywanych spraw, składa się bądź z ministrów spraw zagranicznych każdego z państw członkowskich Unii Europejskiej (jest to wtedy tzw. Rada Ogólna), bądź z takiej samej liczby ministrów innego resortu (Rada Branżowa).

Razem istnieje dziewięć możliwych konfiguracji Rady^[1]:

1. Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych

2. Rada ds. Gospodarczych i Finansowych (Ecofin)

3. Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (JHA)

4. Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki dotyczącej Konsumentów

5. Rada ds. Konkurencyjności

6. Rada ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii

7. Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa

8. Rada ds. Środowiska

9. Rada ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury.

Przewodniczącym Rady jest minister z kraju sprawującego aktualnie prezydencję. Prezydencja Rady przypada co pół roku na kolejne państwo członkowskie.

Obsługę Rady zapewnia Sekretariat, na czele którego stoi Sekretarz Generalny (obecnie Javier Solana). Sekretarz Generalny od 1999 r. z urzędu pełni też funkcję wysokiego przedstawiciela do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Funkcję tę sprawuje od 18 września 1999 na mocy decyzji traktatu amsterdamskiego.

1. Prawodawcze:

   • wydawanie aktów prawotwórczych (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje)

   • wydawanie aktów nie mających mocy prawnie wiążącej (zalecenia, opinie, memoranda, stanowiska)

   • wzywanie Komisji Europejskiej do określonych działań, w tym do inicjatywy ustawodawczej

   • zmiana traktatów założycielskich

   • kompetencje w zakresie zawierania umów międzynarodowych - negocjuje je Komisja Europejska

   • decyzje dotyczące zawierania wzmocnionej współpracy

2. Kreacyjne:

   • zatwierdzanie list członków Komitetu Ekonomiczno-Społecznego

   • prawo składania wstępnego projektu budżetu przysługuje Komisji i jest on następnie przedkładany Radzie, która działając większością kwalifikowaną ustala projekt budżetu, przesyłając go następnie do Parlamentu, aby ten wydał opinię. Rada Unii Europejskiej decyduje o kształcie wydatków obligatoryjnych, Parlament Europejski zaś o nieobligatoryjnych.

   • koordynuje politykę gospodarczą w przypadku braku kompetencji wyłącznych Wspólnoty

   • realizuje politykę w ramach II i III filaru

3. Kontrolne:

   • może kierować skargi do ETS o stwierdzenie nieważności aktów prawa wspólnotowego, oraz skargi na bezczynność organów

Tryb funkcjonowania Rady Unii Europejskiej [edytuj]

• Obrady są tajne.

• Członkowie Rady reprezentują interesy poszczególnych państw.

• Przedstawiciele państw muszą uczestniczyć osobiście (wyjątkowo dopuszczalny jest pełnomocnik).

• Posiedzenia Rady są przygotowywane przez Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER) składający się z ambasadorów państw członkowskich akredytowanych przy Wspólnotach. Decyzje w mniej kontrowersyjnych sprawach są podejmowane przez COREPER i tylko formalnie zatwierdzane przez Radę.

• W zależności od istotności sprawy Rada podejmuje decyzje w trojaki sposób:

  1. większością zwykłą – jest to domyślny sposób podejmowania uchwał, jednak w praktyce stosuje się go tylko do spraw technicznych;

  2. większością kwalifikowaną – obecnie uchwala się tak większość decyzji merytorycznych (zobacz niżej);

  3. jednomyślnie – dawniej sposób stosowany najczęściej, po zmianach wprowadzonych przez Jednolity Akt Europejski, Traktat amsterdamski i Traktat nicejski stopniowo ograniczono jego używanie na rzecz większości kwalifikowanej; dalsze ograniczenie przewiduje projekt Konstytucji; wstrzymanie się od głosu nie stoi na przeszkodzie do jednomyślnego podjęcia uchwały.

W przypadku głosowania większością kwalifikowaną każdemu z państw przypisuje się pewną liczbę głosów ważonych (zob. tabela obok). Przyjęcie aktu następuje w wypadku uzyskania odpowiedniej większości głosów "za":

• Od 1 stycznia 1958 do 31 grudnia 1972 (6 państw członkowskich):

  • jeśli akt głosowany był na wniosek Komisji: 12 na 17 głosów (70,59%)

  • w pozostałych przypadkach: 12 głosów oddanych przez co najmniej 4 (2/3 ogółu) państwa.

• Od 1 stycznia 1973 do 31 grudnia 1980 (9 państw członkowskich):

  • jeśli akt głosowany był na wniosek Komisji: 41 na 58 głosów (70,69%)

  • w pozostałych przypadkach: 41 głosów oddanych przez co najmniej 6 (2/3 ogółu) państw.

• Od 1 stycznia 1981 do 31 grudnia 1985 (10 państw członkowskich):

  • jeśli akt głosowany był na wniosek Komisji: 45 na 63 głosy (71,43%)

  • w pozostałych przypadkach: 45 głosów oddanych przez co najmniej 6 (3/5 ogółu) państw.

• Od 1 stycznia 1986 do 31 grudnia 1994 (12 państw członkowskich):

  • jeśli akt głosowany był na wniosek Komisji: 54 na 76 głosów (71,05%);

  • w pozostałych przypadkach: 54 głosy oddane przez co najmniej 8 (2/3 ogółu) państw.

• Od 1 stycznia 1995 do 31 kwietnia 2004 (15 państw członkowskich):

  • jeśli akt głosowany był na wniosek Komisji: 62 na 87 głosów (71,26%);

  • w pozostałych przypadkach: 62 głosy oddane przez co najmniej 10 (2/3 ogółu) państw;

W okresie tym obowiązywał tzw. kompromis z Ioanniny.

• Od 1 maja 2004 do 31 października 2004 (25 państw członkowskich):

  • jeśli akt głosowany jest na wniosek Komisji: 88 na 124 głosy (70,97%);

  • w pozostałych przypadkach: 88 głosów oddanych przez co najmniej 2/3 ogółu (czyli 17) państw.

• Od 1 listopada 2004 do 31 grudnia 2006 (25 państw członkowskich):

  • jeśli akt głosowany będzie na wniosek Komisji: 232 na 319 głosów (72,27%);

  • w pozostałych przypadkach: 232 głosy oddane przez co najmniej 2/3 ogółu (czyli 17) państw;

  • w każdym przypadku członek Rady będzie mógł zażądać sprawdzenia, czy państwa stanowiące większość kwalifikowaną stanowią co najmniej 62% ogółu ludności Unii; jeśli nie – uchwała nie zostanie podjęta.

Dalsze zmiany w sposobie głosowania większością kwalifikowaną przewiduje projekt Konstytucji Unii. Zniesiony ma być system głosów ważonych, ma go zastąpić system podwójnej większości:

• jeśli akt głosowany będzie na wniosek Komisji lub Ministra Spraw Zagranicznych: zwykła większość (czyli dla 25 członków – 13) państw reprezentujących co najmniej 3/5 (60%) ludności Unii;

• w pozostałych przypadkach: większość 2/3 (czyli dla 25 członków – 17) państw reprezentujących co najmniej 3/5 (60%) ludności Unii.

Postanowienia dotyczące sposobu głosowania miałyby wejść w życie 1 listopada 2009 roku.

Projekt Konstytucji zmienia poza tym oficjalną nazwę Rady na "Rada Ministrów".

• • Od 1 stycznia 2007 (27 państw członkowskich) :

  • jeśli akt głosowany będzie na wniosek Komisji: 255 na 345 głosów (73,91%);

Parlament Europejski – jednoizbowy parlament reprezentujący obywateli państw należących do Unii Europejskiej, wybierany na 5-letnią kadencję. Oficjalną siedzibą Parlamentu jest Strasburg, ale też Bruksela, w której odbywa się większość obrad oraz mieszczą się biura poselskie, komisje parlamentarne i władze klubów. Sekretariat, biblioteka i część zaplecza technicznego ma zaś swoją siedzibę w Luksemburgu.

Korzenie obecnego Parlamentu Europejskiego sięgają 1952 r., kiedy na mocy Traktatu paryskiego powstało Wspólne Zgromadzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Traktaty rzymskie z 1957 r. (a ściślej dołączona do nich konwencja) przekształciły je w organ wszystkich trzech Wspólnot Europejskich. Nazwa Parlament Europejski pojawiła się w 1962 roku. Początkowo deputowani byli wybierani przez parlamenty krajów członkowskich.

W 1979 roku odbyły się pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego i od tego czasu deputowani do tego Parlamentu są wybierani w wyborach bezpośrednich przez obywateli państw członkowskich Wspólnot. Nie istnieje jedna ordynacja wyborcza do parlamentu, każdy kraj ma własne reguły liczenia głosów, ale przyjmuje się, że wszędzie wybory odbywają się w tym samym terminie. Początkowo Parlament Europejski był organem konsultacyjnym nie posiadającym żadnej realnej władzy. Po wejściu w życie Jednolitego Aktu Europejskiego (1987), Traktatu z Maastricht (1993) i Traktatu amsterdamskiego (1999) Parlament Europejski stopniowo zyskiwał szereg uprawnień, także ustawodawczych (głównie kosztem Rady).

Najważniejsze uprawnienia Parlamentu obejmują:

• współudział w tworzeniu prawa poprzez procedury konsultacji, współpracy, współdecydowania i akceptacji (zgody; uprawnienie to dotyczy tylko niektórych dziedzin polityki wspólnotowej, co do wielu pozostałych dziedzin wyłączne kompetencje prawodawcze ma Rada Unii Europejskiej)

  • procedura konsultacji

  • procedura współpracy

  • procedura współdecydowania

  • procedura akceptacji (zgody)

• uprawnienia budżetowe – Parlament zatwierdza corocznie budżet i udziela Komisji absolutorium z jego wykonania

• uprawnienia kontrolne

  • zatwierdzanie Komisji i jej przewodniczącego

  • prawo uchwalenia wotum nieufności wobec Komisji (większością 2/3 głosów)

  • prawo zadawania pytań Komisarzom

  • zwyczajowa możliwość zadawania pytań Radzie

  • Komisja jest zobowiązana do składania PE sprawozdania z działalności wspólnot oraz systematycznego udzielania informacji na temat wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa a także współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych

  • Komisja ma obowiązek udzielania informacji w ramach parlamentarnej kontroli wykonania budżetu

  • PE ma prawo do ustanawiania komisji śledczych na wniosek ¼ swoich członków

    • do badania domniemanych wykroczeń lub

    • niewłaściwego zarządzenia w stosunku do prawa w Wspólnoty

(Prawo Instytucjonalne UE pod red. M Witkowskiej)

• powoływanie Rzecznika Praw Obywatelskich

• obrona praw człowieka, demokracji i państwa prawa

  • przyznawanie Nagrody Sacharowa

• W 2008 poseł Paul van Buitenen opublikował raport, wskazujący na istnienie nieprawidłowości w sposobie rozliczania wydatków przez posłów, mogących prowadzić do niegospodarności, nadużyć, nepotyzmu i korupcji. Autor wskazał na przypadki podnajmowania firm, których właścicielami byli sami posłowie lub ich rodziny, powszechne ignorowanie procedur związanych z rozliczaniem wydatków (np. niedostarczanie faktur lub dostarczanie ich z opóźnieniem) oraz brak egzekwowania tych wymogów przez administrację Parlamentu przy równoczesnym refinansowaniu większości zadeklarowanych wydatków. Wskazano przypadki drastycznego zawyżania kosztów podróży^[1], zatrudniania fikcyjnych podmiotów oraz zlecanie płatności rzekomym podwykonawcom na prywatne konta posłów^[2][3].

• Protesty budzi również cykliczne przenoszenie obrad Parlamentu pomiędzy Brukselą i Strasburgiem, którego koszty wynoszą 250 milionów euro oraz emisję ponad 20 tys. ton CO2 rocznie. W 2008 w proteście przeciwko przenosinom, określanym mianem "wędrującego cyrku", zebrano ponad 1,2 miliona podpisów obywateli z całej Unii. Przeciwko trwałemu przeniesieniu obrad Parlamentu poza Strasburg protestuje część posłów francuskic

• Parlament Europejski liczy obecnie 785 eurodeputowanych, sprawujących mandat wolny, wybieranych na pięcioletnią kadencję. W Polsce w stosunku do członków PE używa się potocznie określenia "europarlamentarzysta", "eurodeputowany" lub "europoseł", natomiast oficjalne określenie brzmi: "poseł do Parlamentu Europejskiego". W Wielkiej Brytanii stosuje się określenie "członek Parlamentu Europejskiego" (Member of the European Parliament, w skrócie MEP), we Francji zaś – "deputowany" (un député européen).

• Zgodnie z traktatem o przystąpieniu Republiki Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej liczba posłów w Parlamencie Europejskim będzie wynosić 736. Obecna "nadwyżka" jest przejściowa i wynika z tego, że w trakcie kadencji pojawiła się konieczność kooptacji posłów z Bułgarii i Rumunii.

• Zgodnie z nowym statutem posła do Parlamentu Europejskiego z 28 września 2005 roku (decyzja 2005/684/WE, Euratom) europosłowie bedą otrzymywać jednolite wynagrodzenie w wysokości 38,5% wynagrodzenia sędziego Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, czyli 7.665 euro brutto miesięcznie(6.515 euro netto-15% UE Tax). Oprócz tego każdy deputowany otrzymuje dietę w wysokosci 298 euro/dzień za każdy dzień posiedzenia Parlamentu lub komisji PE czy frakcji partyjnej, łącznie ok. 16 dni miesięcznie (ok 4.768 euro/miesiąc). Łącznie pensja plus dieta pobytowa wynosi 11.283 euro miesięcznie netto^{[potrzebne źródło]}.

• Na działalność biur krajowych europoseł otrzymuje 4.202 euro/miesiąc. Fundusz na wynagrodzenie asystentów wynosi 17.540 euro/miesiąc^{[potrzebne źródło]}. Poseł otrzymuje również środki na pokrycie kosztów podróży z kraju pochodzenia do siedzib PE.

• Deputowani którzy nie uzyskają w kolejnych wyborach mandatów mogą, w zależnośc od stażu parlamentarnego, liczyć na odprawę z PE w wysokosci od 6 do 24-miesięcznych pensji (art. 13 pkt 2 Statutu posła do PE).

• Ustalenie szczegółowych zasad przeprowadzania wyborów pozostaje w kompetencji poszczególnych państw członkowskich. W Polsce tę kwestię reguluje odrębna ustawa (Ordynacja wyborcza do PE, p. niżej), ale np. w Finlandii przepisy dotyczące wszystkich wyborów są zawarte w jednej ustawie.

• Podstawowe regulacje [edytuj]

• Prawo Unii Europejskiej stanowi jedynie, iż posłów do PE wybiera się w państwach członkowskich w tajnym, powszechnym i bezpośrednim głosowaniu. Wymagane jest przy tym oparcie systemu wyborczego na zasadzie proporcjonalności i takie kształtowanie okręgów wyborczych, które nie naruszy zasady reprezentacji proporcjonalnej. Dopuszczalne jest przy tym wprowadzenie klauzuli zaporowej (progu wyborczego), nie wyższej niż 5% (w Wielkiej Brytanii nie ma progu zaporowego, w Szwecji wynosi on 4%, w Polsce - 5%).

• Podział mandatów pomiędzy państwa członkowskie [edytuj]

• Liczba posłów wybieranych w poszczególnych państwach jest w miarę proporcjonalna do liczby mieszkańców (z lekką nadreprezentacją krajów mniej ludnych; patrz tabela poniżej).

• Posłom wybranym w RP przypadają obecnie 54 mandaty. W wyborach do PE w 2009 roku liczba ta zmniejszy się do 50.

• Prawa wyborcze obywateli Unii [edytuj]

• Czynne prawo wyborcze (prawo do głosowania) przysługuje każdemu obywatelowi UE, który ukończył 18 lat i nie został go pozbawiony w kraju pochodzenia. Obywatel Unii stale zamieszkały w państwie, którego nie jest obywatelem, ma prawo do głosowania na tych samych warunkach co obywatele tego państwa; np. obywatel Polski, który przeprowadził się na stałe do Londynu, może głosować na angielskich kandydatów zgodnie z brytyjskimi regulacjami (wymagane jest wtedy wpisanie się do rejestru wyborców).

• Ordynacja wyborcza w Polsce [edytuj]

•  Osobny artykuł: Wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce.

• Zasady przeprowadzania wyborów do Parlamentu Europejskiego reguluje ustawa z dnia 23 stycznia 2004 r. – Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego (Dz. U. Nr 25, poz. 219).

• Według ordynacji posłowie do Parlamentu Europejskiego są przedstawicielami Narodów państw UE, nie są związani żadnymi instrukcjami (zakaz mandatu imperatywnego) i nie mogą być odwołani. Mandatu posła do Parlamentu Europejskiego nie można łączyć z mandatem posła na Sejm, senatora, a także ze stanowiskami członka Rady Ministrów ani sekretarza stanu; mają tu ponadto zastosowanie zasady rozłączności stanowisk (incompabilitas) zawarte w Konstytucji RP oraz w Ordynacji wyborczej do Sejmu RP i do Senatu RP (poseł do PE nie może więc być, na przykład, ambasadorem).

• Bierne prawo wyborcze (możliwość kandydowania na posła do PE) przysługuje w Polsce po ukończeniu 21 roku życia osobom, które mają prawo do głosowania, nie zostały prawomocnie skazane za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego oraz stale zamieszkują w Polsce lub innym państwie członkowskim UE od co najmniej 5 lat (zasada domicylu). Mogą więc w Polsce kandydować polscy obywatele, ale też obywatele Unii stale zamieszkali w Polsce i wpisani do rejestru wyborców (na podobnej zasadzie w Czechach wybrano mieszkającego tam obywatela Francji^{[potrzebne źródło]}). Polski obywatel może kandydować w innym państwie, o ile spełni warunki określone przez tamtejsze prawo.

• Prawo zgłaszania list kandydatów przysługuje partiom politycznym, koalicjom partii oraz wyborcom; stosuje się przy tym odpowiednio przepisy dotyczące wyborów do Sejmu RP.

• Wybory w Polsce przeprowadza się w 13 okręgach wyborczych (tabela poniżej) odpowiadających obszarowi jednego lub dwóch województw (jedynie województwo mazowieckie podzielono na 2 okręgi). Głosowanie jest podobne do wyborów do Sejmu, oddając głos na kandydata głosuje się jednocześnie na listę komitetu wyborczego. Przeliczanie głosów na mandaty dokonuje się metodą d'Hondta, jednak mandaty pomiędzy komitety wyborcze dzieli się na poziomie krajowym, dopiero później rozdziela się mandaty pomiędzy poszczególne listy okręgowe. Oznacza to, że na liczbę posłów wybranych w danym okręgu wpływ może mieć frekwencja. W podziale mandatów uczestniczą tylko te komitety, które zdobyły co najmniej 5% głosów w skali kraju (dotyczy to także koalicji).

• Ordynacja przewiduje również obowiązkowe oświadczenia kandydatów (będących obywatelami polskimi) co do ich współpracy ze służbami specjalnymi PRL. Za podanie nieprawdy nie grozi jednak pozbawienie mandatu, tak jak ma to miejsce w przypadku ordynacji do parlamentu narodowego.

• Wybory do Parlamentu Europejskiego VI kadencji odbyły się w dniach 10–13 czerwca 2004 roku (w Polsce głosowano 13 czerwca). Tymczasowo, w okresie od 1 maja 2004 (wejście Polski do UE) do 19 lipca (rozpoczęcie nowej kadencji 2004–2009) tego roku, dotychczasowi polscy obserwatorzy przy Parlamencie Europejskim sprawowali oficjalnie funkcję Posła do Parlamentu Europejskiego.

Kandydaci do Parlamentu startują w wyborach zwykle w barwach którejś z partii istniejącej w swoim kraju, jednak po wejściu do Parlamentu przyłączają się do jednej z frakcji politycznych funkcjonujących oficjalnie w Parlamencie (lub pozostają niezależni). Frakcje te odpowiadają ogólnemu podziałowi partii politycznych w Europie. Posłowie zasiadają w izbie parlamentu według przynależności do frakcji, a nie według przynależności narodowej.

Parlament wybiera spośród swych członków przewodniczącego na 2,5-letnią kadencję, który reprezentuje Parlament na zewnątrz i kieruje jego obradami. Obecnie przewodniczącym PE jest Hans-Gert Pöttering (CDU, Niemcy).

Parlament nie używa jednego języka obrad. Obrady Parlamentu odbywają się symultanicznie we wszystkich językach Unii, tzn. każdy poseł mówi w swoim rodzimym języku, a jego mowa jest tłumaczona na bieżąco na wszystkie pozostałe języki^[5].

Obecnie obrady są też tłumaczone na języki wszystkich państw stowarzyszonych, gdyż przedstawiciele parlamentów państw stowarzyszonych mają prawo biernego uczestnictwa w każdych obradach.

Moc pracy parlamentu odbywa się na obradach odpowiednich komisjach, które przygotowują wnioski i akty nad którymi głosuje się podczas sesji.

Wszystkie sesje zwołuje przewodniczący.

Sesje plenarne trwają zwykle jeden tydzień w miesiącu i odbywają się Strasburgu, mogą być jednak, też sesje dwudniowe w Brukseli.

W ramach potrzeby zwołuje sie też sesje nadzwyczajne.

Czechy – Szwecja – Hiszpania – Belgia – Węgry - Polska – Dania – Cypr - Irlandia