• Minerały węglanowe należą do najważniejszych

minerałów autogenicznych skał osadowych.

Często towarzyszą złożom rudnym lub same stanowią źródło ważnych metali. Anion CO₃)^- tworzy w węglanach połączenia z kationami metali takich jak magnez, żelazo, wapń, cynk, mangan, ołów czy miedź. Są to minerały o przeważającym jonowym charakterze wiązań chemicznych. Odznaczają się średnią twardością. Większa ich część dobrze rozpuszcza się w wodzie. Przezroczyste, bezbarwne lub lekko zabarwione. Niektóre wyróżniają się pięknymi barwami (węglany Cu i U), Optycznie anizotropowe, wykazują silną dwójłomność.

• Do najważniejszych przedstawicieli minerałów węglanowych należy zaliczyć:

• Kalcyt

• Aragonit

• Dolomit

• Syderyt

• Magnezyt

CECHY MAKROSKOPOWE: Postać występowania: kalcyt krystalizuje w układzie trygonalnym.
Pokrój kryształów: kryształy dobrze wykształcone, nieraz znacznych rozmiarów, odznaczające się bogactwem postaci.
Barwa: najczęściej bezbarwny, biały, szary, brunatny lub rozmaicie zabarwiomy przez domieszki chemiczne i mineralne.
Połysk: szklisty.
Rysa: biała.
Twardość: 3,0 - wzorcowa w skali Mohsa.
Łupliwość: doskonała.
Gęstość: 2,6 - 2,8 g ^. cm^-1.
Inne właściwości: silnie burzy z 10% HCl.
WYSTĘPOWANIE Kalcyt jest ważnym minerałem skałotwórczym. Tworzy on bardzo urozmaicone formy skupień. Oprócz skupień ziarnistych, zbitych i włóknistych występują formy naciekowe - stalaktyty i stalagmity. Minerał ten jest głównym składnikiem osadowych skał wapiennych, pochodzenia zarówno organicznego jak i chemicznego. Obecny jest w złożach żyłowych pochodzenia hydrotermalnego. W grupie skał metamorficznych stanowi podstawowy składnik marmurów. W glebach kalcyt odgrywa również bardzo istotną rolę, wpływając na szereg ich właściwości (przede wszystkim przedziwdziała zakwaszaniu gleb, działa również strukturotwórczo). W warunkach klimatu humidowego kalcyt jest łatwo wypłukiwany w głąb profilu glebowego, ze względu na łatwą rozpuszczalność w roztworze kwasu węglowego. W klimacie aridowym dochodzi do nagromadzenia dużych jego ilości w górnych poziomach profilu glebowego.

Aragonit CaCO₃

(układ rombowy)

Cechy makroskopowe:

Pokrój kryształów: tabliczkowe, słupkowe, igiełkowe.

Barwa: czysty jest bezbarwny, powszechnie spotykany wykazuje barwę białą,

szarą lub żółtą.

Połysk: szklisty.

Rysa: biała.

Twardość: 3,5 - 4.

Łupliwość: wyraźna jednokierunkowa.

Gęstość: 2,9 [g/cm³].

Inne właściwości: rozkłada się gwałtownie w zimnych kwasach.

Aragonit jest minerałem nietrwałym przechodzącym w kalcyt. Krystalizuje

z wodnych roztworów o temp. 50-80[^oC], a także z wody morskiej. Minerał ten

pospolicie występuje w szkieletach i skorupach współczesnych organizmów,

które gromadzą się w osady. W osadach ze starszych okresów geologicznych

spotkać można kalcyt, który powstał z przeobrażenia aragonitu.

Dolomit CaMg(CO₃)₂

(Układ trygonalny)

Cechy makroskopowe:

Pokrój kryształów: kryształy w przybliżeniu izometryczne, występują w postaci

romboedru, a także tworzą drobnokrystaliczne lub mikrokrystaliczne skupienia.

Barwa: czysty chemicznie jest bezbarwny, lecz najczęściej ma barwę białą,

szarą lub żółtawą.

Połysk: szklisty, rzadziej perłowy.

Rysa: biała.

Twardość: 3,5 - 4,0.

Łupliwość: doskonała w trzech kierunkach.

Gęstość: 2,85-2,95 [g/cm³].

Inne właściwości: rozpuszcza się w HCl po 4 minutach gotowania.

Dolomit jest minerałem skałotwórczym szeroko rozpowszechnionym, występuje

w skałach o tej samej nazwie, a także wchodzi w skład wielu innych skał

osadowych. Najczęściej tworzy się w efekcie dolomityzacji osadów wapiennych

lub też w wyniku bezpośredniej krystalizacji w silnie zasolonej wodzie morskiej

Dolomit jest solą podwójną MgCO₃ ^. CaCO₃, prawie zawsze zawierającą domieszki żelaza, czasem również cynku, niklu i kobaltu. Jest on głównym składnikiem skał o tej samej nazwie tj. dolomitów, a także marmurów dolomitowych. Znany jest ponadto z żyłowych utworów hydrotermalnych.

Syderyt FeCO₃

(Układ trygonalny)

Cechy makroskopowe:

Pokrój kryształów: kryształy izometryczne, rzadziej krótkosłupkowe, syderyt

tworzy romboedry, często występuje w formach mikrokrystalicznych, zbitych

lub oolitowych.

Barwa: jasnożółta do brunatnej, w płytce cienkiej bezbarwny lub brunatnawy

(intensywność zabarwienia wzrasta wraz z utlenieniem minerału).

Połysk: szklisty lub perłowy.

Rysa: szara.

Twardość: 4 – 4,5.

Łupliwość: doskonała w trzech kierunkach.

Gęstość: 4,0 [g/cm³].

Inne właściwości: rozkłada się w gorącym HCl, po wyprażeniu staje się

magnetyczny.

Syderyt tworzy się głównie w skałach osadowych. Najczęściej powstaje

w wyniku krystalizacji z roztworów rzeczywistych i koloidalnych jak również

w wyniku zastąpienia kationów lub innych węglanów przez żelazo.

Syderyt jest ważną rudą żelaza, o zawartości tego pierwiastka około 48,3%. Występuje w skupieniach drobnokrystalicznych, zbitych. Jest obecny w skałach osadowych, w pęcherzach pogazowych skał wulkanicznych, żyłach pochodzenia hydrotermalnego. Może także tworzyć konkrecje i pokłady w utworach pochodzenia sedymentacyjnego i torfach.

Magnezyt MgCO₃

(Układ trygonalny)

Cechy makroskopowe:

Pokrój kryształów: Występuje w drobnoziarnistych zbitych skupieniach,

rzadziej tworzy prawidłowe większe romboedry.

Barwa: biała do brunatnej, w płytce cienkiej bezbarwny.

Połysk: szklisty.

Rysa: biała.

Twardość: 4 – 4,5.

Łupliwość: brak, przełam muszlowy.

Gęstość: 3[g/cm³].

Inne właściwości: rozpuszcza się w HCl po 15 min. gotowania.

Magnezyt występuje w skałach powstałych przez wyparowanie wody morskiej.

Tworzy się w wyniku reakcji solanek zawierających MgSO₄ z dolomitami jak

również w czasie metamorfozy minerałów bogatych w magnez np. oliwinu.

Magnezyt występuje w skałach osadowych, dolomitach, a także w postaci żył w zwietrzałych skałach serpentynitowych. Magnezyt wypalony służy do wyrobu materiałów ogniotrwałych, specjalnych cementów i izolatorów elektrycznych, znajduje również zastosowanie w przemyśle papierniczym.