Młoda Polska - WYKŁAD 10 (07.05.2014)

KORESPONDENCJA SZTUK

• Salon lwowski – dom Maryli Wolskiej

• Korespondencja sztuk – związek literatury ze sztukami plastycznymi

• Ut pictura poesis – poezja jest jak obraz, wyznacza nurt refleksji horacjański – poemat można odbierać jak obraz, poezja powinna być jak obraz, wywołuje środkami językowymi pewne przedstawienia oglądowe

• 2 nurty (dzielące):

1. Horacjański – jest sens porównania literatury z malarstwem.

2. – ukształtowany przez Gotholda Ephraima Jessing – 1766 – Laokoon - O granicach malarstwa i poezji. Stwierdził tam, że to nie jest tak, że za pomocą słowa możemy malować, ponieważ jeżeli poeta chce malować słowem, to znaczy, że opisuje, ale nie opisuje tak, żeby można to zobaczyć równolegle, więc nie ma podobińcstwa między sztukami plastycznymi a literaturą, trzeba sobie zdawać sprawę z ich różnic. Literatura to sztuka czasowa ponieważ konstruuje wrażenia, które tworzą się pod wpływem czasu. Wymaga czasu zanim czytelnik przełoży sobie na obraz tekst.

• W II poł. XIX w. przekonanie o nie przekraczalności granic sztuk.

• XIX w. odżycie idei romantycznej relacji sztuk.

• Korespondencja sztuk tworzy się przez ciągłe przeplatanie tych dwóch idei.

• Początek XIX w. – na wskutek przemian myśli filozoficznej uznano, że świat jest jednością metafizyczną, którą można wyrazić obojętnie – przekonanie o jedności metafizyki – najwazniejsza przestrzeń do której odnosi swoje życie człowiek – więc nie ważne czym operujemy i tak docieramy do najważniejszej idei, do której chcemy dotrzeć.

• Relacje między literaurą a sztuką układają się wg 4 idei (łączące):

1. Romantyczna idea jedności sztuk – wartości metafizyczne są jedne w związku z nim można do niej docierać za pomocą różnej twórczości;

2. Idea bodlerowska korespondencji –treści jednych sztuk mogą być przekładane nad treści innych sztuk. Zakładała, że można zrobić przekładu Innego systemu znaków na drugi, posługuje się przekładem intersemiotycznym (pokazanie jak Trylogia Sienkiewicza dużo zawdzięcza dziełom malarskim, tak jak Quo Vadis, Konopnicka, większość pisarzy postyczniowych, których świadomość wyrażała myśl, że lepsze w wyrażaniu polskich doświadczeń są sztuki plastyczne niż literatura, która była jakby w funkcji twórczej wobec dzieł malarskich, rzeźb). Jedno dzieło można przełożyć na drugie.

3. Wagnerowska idea dzieła totalnego – (Wyspiański operujący malarskością) sformułowana w połowie wieku, ale realizowana w latach 70-90 zwłaszcza przez Wyspiańskiego. Można stworzyć dzieło totalne – które wg Wagnera była opera i miało realizować się w teatrze.

4. Symbolistyczna idea synestetyczna – zjawisko barwnego słyszenia – zdominowała literaturę symbolistyczną odwołującą się do różnych zmysłów odbiorców, po to aby w połączeniu bodźców znaleźć sens o który chodziło w dziele. W literaturze odwoływano się do wrażeń powstających z kontemplacji różnych sztuk. Sztuki spotykają się ze sobą w przestrzeni odbioru.

• Edward Okoń napisał monografię o tym, że można badać te relacje między sztukami dot. Sztuki XIX w., ale do lat 90, później zmienia się coś w ich relacjach, którą trzeba badać w perspektywie odbioru, a nie tworzenia. Można powiedzieć, że od niego wychodzi idea synestezyjna.

• Historycy oskarżają literaturę, że zdominowała malarstwo.

• Refleksje relacji sztuk. Perspektywa intersemiotyczna – najważniejsza. Z teorii znaków wychodzi koncepcja o korespondencji sztuk. Badanie jak przekłada się system znaków literackich (sztucznych) na system znaków naturalnych, z których stworzone jest malarstwo.

• XX w. zaczyna obfitować w metodologię badań tych relacji.

• Nurt wagnerowski

• teatr był najwyższą syntezą sztuki. Teatru modernistycznego nie można rozpatrywać o wielką reformę teatralną – daje o sobie znać od lat 70, kiedy możemy mówić o dwóch teatrach – Wagnera i zorganizowany Jerzy II Mainingena w księstwie niemieckim, w l. 60-tych, funkcjonował ponad 40 l. – została zmieniona rola reżysera – przestaje być najważniejszym elementem główny aktor, reżyser staje się organizatorem całości teatralnej – gra pojedynczych aktorów, całego zespołu i staranna oprawa plastyczna. Pociągnięta w l. 90-tych miała różne ,,skrzydła”. Rola reżysera jest najważniejsza.

• Idea dzieła totalnego – za sprawą zmienionej funkcji reżysera, przedstawienie ma być odrębną sztuką. Przedstawienie ma być autonomiczną sztuką, złączoną z różnych sztuk – malarstwa, rzeźbą, muzyką. Mają grać wspólnie, zjednoczyć, ale nie tracąc swojej autonomii, każda z nich zachowuje swoją niezależność, poprzez scalenie się tworzą autonomiczne dzieło sztuki.

• Wyspiański tworzy swoje dramaty pod scenę. Akropolis – noc zmartwychwstania w katedrze wawelskiej, Chrystus i Apollo wyjeżdżają razem na rydwanie - przez cały dramat Wyspiański operuje wrażliwością plastyczną, odbiorem katedry wawelskiej, pod kątem wrażliwości odbioru planuje swoje dramaty.