Leki nootropowe

Poprawiają funkcje poznawcze, takie jak pamięć, uczenie się, myślenie.

Nazwa „nootropowe” pochodzi z greckiego noos – dusza, duch, myśl, świadomość.

Wyróżniamy 2 grupy tych leków:

• Właściwe leki nootropowe, które normalizują metabolizm neuronów poprzez zmniejszenie zapotrzebowania na tlen

• Leki poprawiające przepływ krwi, co przyczynia się do lepszego zaopatrzenia tkanki mózgowej w tlen.

Pod względem chemicznym leki nootropowe są głównie pochodnymi

Pirolidonu i aminoetanolu

1. Pochodne pirolidonu

Jako pierwszy lek nootropowy wprowadzono do lecznictwa piracetam

2-okso-1-pirolidynoacetamid

Działanie piracetamu:

• Usprawnia metabolizm komórek nerwowych,zwiększa ich odporność na niedotlenienie,zwiększa syntezę i wykorzystanie związków wysokoenergetycznych, w wyniku czego następuje poprawa zdolności uczenia się, zapamiętywania i koncentracji uwagi

Zastosowanie:

• W zaburzeniach pamięci i koncentracji uwagi w podeszłym wieku

• W udarze mózgu, zawrotach głowy pochodzenia ośrodkowego, osłabienie OUN po operacjach neurochirurgicznych

• U dzieci z zaburzeniami zachowania i trudnością czytania

• W przewlekłym i ostrym alkoholizmie, w przewlekłych i ostrych zatruciach narkotykami, w zatruciu tlenkiem węgla

• Nieprawidłowa budowa krwinek czerwonych

• Zaburzenia czynności OUN przez miażdżycę

1. Pochodne aminoetanolu

Estry aminoetanolu uważane są za prekursory acetylocholiny. Nasilają one procesy fosforylacji oksydatywnej i wnikanie glukozy do neuronów. Wskazania do ich stosowania są podobne jak w przypadku piracetamu.

1. Deanol

Deanol stosowany jest m.in. w postaci diwodorofosforanu i 4-acetamino-benzoesanu (BIMANOL). Zwiększa przewodnictwo międzyneuronowe, poprawia nastrój, zwiększa napęd psychoruchowy, działa przeciwdepresyjnie. Deanol stosuje się również w przewlekłych zaburzeniach emocjonalnych, nerwicach depresyjnych, w niektórych postaciach schizofrenii, w encefalopatii miażdżycowej.

U dzieci jest stosowany w leczeniu zaburzeń koncentracji uwagi, trudności uczenia oraz w przewlekłych stanach zmęczenia i moczeniu nocnym. Jest w miarę bezpieczny w stosowaniu.

1. Meklofenoksat

Meklofenoksat przeciwdziała niedotlenieniu mózgu powstałemu wskutek niedostatecznego zaopatrzenia w tlen, jak również w wyniku zaburzeń w procesach wykorzystania tlenu.

Poprawia również wykorzystanie glukozy przez mózg, przez co ułatwia utrzymanie bilansu energetycznego przy niedostatecznej podaży tlenu i starzeniu się komórek mózgu. Rozszerza naczynia mózgowe, zwłaszcza w substancji szarej.

Meklofenoksat zwiększa siłę skurczu mięśnia sercowego, przyśpiesza wentylację płuc, podnosi ciśnienie krwi. Znosi stan senności i znużenia. Stosowany jest w śpiączce pourazowej, po zabiegach chirurgicznych na mózgu, w narkolepsji, w chorobie Alzheimera i Parkinsona, w niedotlenieniu noworodków, w zaburzeniach uczenia się i adaptacji do środowiska dzieci, w moczeniu nocnym u dzieci, w zaburzeniach pamięci i kojarzenia u osób starszych, w leczeniu alkoholizmu, w zatruciach barbituranami i tlenkiem węgla, w stanach wyczerpania umysłowego.

Przeciwwskazany w przypadku padaczki i schizofrenii.

Uznawany jest za lek bezpieczny.

c. Pirisudanol

Pirisudanol (bursztynian dimetyloaminoetanolu i witaminy B₆) stymuluje układ siatkowaty, poprawia hemodynamiczne i metaboliczne warunki funkcjonowania neuronów, zwiększa zużycie glukozy i uwrażliwia krążenie mózgowe na działanie CO_2.

Pirisudanol jest stosowany w leczeniu upośledzenia pamięci, trudności koncentracji uwagi, w opóźnieniu rozwoju psychomotorycznego u dzieci.

1. Cholina

Po co nam cholina?

Cholina, zwana witaminą Bt, jest witaminą ożywiającą umysł. Już w okresie niemowlęctwa dzięki cholinie znajdującej się w mleku matki rozwija się mózg i cały system nerwowy. Podczas przemiany materii z choliny wytwarza się także acetylocholina, która jest odpowiedzialna za prawidłowe funkcjonowanie mózgu i układu nerwowego. Dzięki temu jesteśmy w stanie skoncentrować się przy wytężonym działaniu i wykazać pomysłowością. Jeżeli jednak brakuje w organizmie choliny, stany takie są krótkotrwałe

Niedobór choliny może powodować:

• obniżenie sprawności umysłu, nerwów, pamięci oraz koncentracji,

• stany lękowe, rozdrażnienie, bezsenność,

• dolegliwości sercowe, krążeniowe, bóle głowy,

• szum w uszach,

• nagromadzenie się tłuszczu w wątrobie,

• obstrukcje.

Cholinę próbuje się wykorzystywać w leczeniu:

• choroby Huntingtona,

• dyskinezy, zaburzeń pracy układu nerwowego związanych z niskim poziomem acetylocholiny w mózgu:

- choroba Alzheimera,

- niezdolność do uczenia się,

- utrudnione uczenie się mowy

- opóźnienie funkcji motorycznych.

1. Estry choliny

Citocolina

Gliatilina

Stosowana jest w zaburzeniach ukrwienia mózgowego. Citicolina stymuluje syntezę fosfolipidów i przeciwdziała obrzękom w oun. Przypuszczalnie zwiększa tolerancję mózgu na niedotlenienie oraz zmniejsza zaburzenia neurologiczne wywołane niedokrwieniem.

1. Lecytyna

Lecytyna (fosfolipid) zawiera głownie fosfatydylocholinę, fosfatydyloetanoloaminę, fosfatydyloserynę i fosfatydyloinozytol oraz inne substancje tj. triacyloglicerole, wolne kwasy tłuszczowe i węglowodany.

W lecznictwie stosowane są preparaty lecytyny m.in.

• BUERLECITHIN, LECITAN (zawiera lecytynę sojową),

• LECITHIN (zawiera lecytynę sojową + olej sojowy) oraz preparaty złożone lecytyny z dodatkiem glukozy i witamin

• preparaty zawierające niektóre składniki lecytyny, np. GLIATILIN (zawiera alfosceran choliny), BROS (zawiera fosfatydyloserynę), FOSFORINA (zawiera diwodorofosforan L-seryny).

Składniki lecytyny wchodzą w skład błon komórkowych, co stwarza przesłanki do stosowania lecytyny (lub jej składników) w procesach zwyrodnieniowych oun. Ponadto preparaty lecytyny stosowany są w okresie rekonwalescencji, w stanach wyczerpania, a także w hiperlipidemii i leczeniu niewydolności oddechowej u wcześniaków, spowodowanej niedoborem surfaktantu

Leki nootropowe i stymulujące o innej budowie

Pirytynol

Pirytynol (pochodna bisulfidowa witaminy B₆) działa korzystnie w zaburzeniach pamięci (działanie występuje dopiero po dłuższym okresie) oraz wykazuje działanie przeciwzapalne.

Jest stosowany w stanach wyczerpania nerwowego, po urazach, udarach i zapaleniu mózgu, w zaburzeniach przemiany materii i krążenia mózgowego, migrenie, neuralgii nerwu trójdzielnego, opóźnieniu umysłowym i psychicznym u dzieci, w reumatoidalnym zapaleniu stawów.

Przeciwskazania:

• nadwrażliwość na pirytynol

• stany chorobowe przebiegające z pobudzeniem ruchowym

• niewydolność nerek, choroby nerek z białkomoczem lub krwiomoczem

• niewydolność wątroby

• u pacjentów ze zmianami w obrazie krwi

• toczeń rumieniowy układowy

• nużliwość mięśni

• ciężkie schorzenia skóry (pęcherzyca)

• I trymestr ciąży

Fipeksyd – analog amfetaminy

Fipeksyd działa pobudzająco na oun, ale nie wykazuje działania amfetaminowego. Uważa się, że zmniejsza liczbę receptorów serotoninowych podczas długotrwałego stosowania. Fipeksyd stosowany jest w stanach wyczerpania psychofizycznego na tle czynnościowym.