Na prośbę podaję opracowane dwa zagadnienia 13 i 14 na kolokwium z ekonomii. Poniższe punkty są dość obszerne, nie skracałam ich, więc musielibyście po prostu wybrać najistotniejsze informacje.

13. ZASOBOWE I STRUMIENIOWE UJĘCIE BEZROBOCIA

We wcześniejszym okresie badań nad bezrobociem dominowało podejście zasobowe, polegające na wykorzystaniu w analizie wielkości zasobowych, tj. wielkości określających stan (poziom) jakiegoś zjawiska ekonomicznego w pewnym momencie. Zasób bezrobocia uzależniano od innych wielkości zasobowych i poprzez obserwację tych wielkości w kolejnych punktach czasu próbowano uchwycić rolę poszczególnych czynników determinujących kształtowanie się zmian zasobu bezrobocia. Każda osoba może znaleźć się w jednej z trzech sytuacji:

• zatrudnionego,

• bezrobotnego lub

• będącego poza zasobem pracy.

Przykładem podejścia zasobowego polegającego na wykorzystaniu w analizie wielkości określających stan zjawiska ekonomicznego jest analiza determinantów bezrobocia oparta na rozróżnieniu wielkości zasobowych związanych z rynkiem pracy.

• Zasoby związane z rynkiem pracy

Analizy zasobowe bezrobocia są ważne dla zrozumienia zjawisk i procesów zachodzących na rynku pracy, jednak mają one pewne istotne ograniczenia. Po pierwsze w analizach zasobowych bezrobocia nie są uwzględniani wszyscy bezrobotni. Wynika to z tego, że informacje o zasobie bezrobotnych są zbierane i podawane zazwyczaj na koniec kolejnych kwartałów bądź miesięcy, niektórzy zaś stają się bezrobotnymi i przestają być bezrobotnymi w tym samym kwartale bądź miesiącu. Ci bezrobotni nie są oczywiście brani pod uwagę przy obliczaniu zasobu (liczby) bezrobotnych. Po drugie, analizy zasobowe bezrobocia nie pokazują stopnia rotacji osób w zasobie bezrobocia, co dla pełniejszej analizy bezrobocia ma zasadnicze znaczenie.

Drugą grupę analiz stanowią analizy strumieniowe bezrobocia, które koncentrują się na przepływach osób między poszczególnymi zasobami występującymi na rynku pracy.

W dynamicznej gospodarce, w której występują koszty dostosowawcze przy osiąganiu stanów równowagi, konieczne jest badanie strumieni osób przepływających między zasobami występującymi na rynku pracy.

Aby uchwycić proces związany z powstawaniem nowych miejsc pracy, zwalnianiem pracowników z pracy i przyjmowaniem ich do pracy trzeba spojrzeć na bezrobocie od strony osób napływających do zasobu bezrobocia i odpływających z tego zasobu. Zatem znaczenie ma tutaj wielkość zasobu bezrobocia, która zmienia się w zależności od relacji między strumieniami napływu i odpływu. Gdy strumienie napływu przewyższają strumienie odpływu, to zasób bezrobocia powiększa się, gdy zaś napływy są mniejsze od odpływów, to wielkość bezrobocia zmniejsza się.

zmiany bezrobocia = napływy - odpływy

• Przepływ między różnymi kategoriami zasobów na rynku pracy

Strumienie osób przepływających między zasobami związanymi z rynkiem pracy zależą od następujących czynników:

• stanu koniunktury gospodarczej

• od dynamiki restrukturyzacji gospodarki od stopnia mobilności siły roboczej pod względem kwalifikacyjnym, zawodowym i przestrzennym
  oraz od stopnia niedopasowania strukturalnych popytu na pracę i podaży pracy według wymienionych przekrojów

• od zachowań i decyzji poszczególnych osób.

14. POMIAR BEZROBOCIA

◊ Rozmiary bezrobocia zależą od trzech czynników:

• współczynnika aktywności zawodowej,

• liczby ludności w wieku produkcyjnym,

• rozmiarów zatrudnienia.

Bezrobocie można wyrazić albo w wielkościach absolutnych, określających liczbę osób bezrobotnych, albo w wielkościach relatywnych (procentowych). Taką miarą jest wskaźnik stopy bezrobocia, który wyraża stosunek liczby bezrobotnych do zasobów siły roboczej. Pokazuje on, jaką część zasobów siły roboczej stanowią bezrobotni.

B

b = x 100.

S_r

B - bezrobotni, S_r - zasoby siły roboczej.

W praktyce statystycznej stosuje się kilka metod obliczania bezrobocia, wyróżniamy:

• rejestrację bezrobotnych przez urzędy pracy,

• rejestrację osób ubiegających się o zasiłki dla bezrobotnych,

• badania ankietowe reprezentacyjnej grupy ludności.

Do bezrobotnych zarejestrowanych zalicza się osoby, które spełniają równocześnie następujące warunki:

• pozostają bez pracy,

• nie uczą się w szkole w systemie dziennym,

• są zdolne i gotowe do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy,

• są zarejestrowane w lokalnych urzędach pracy,

• ukończyły 18 lat ( z wyjątkiem młodocianych absolwentów),

• nie ukończyły 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni),

• nie nabyły prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy,

• nie są właścicielami lub posiadaczami nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych powyżej 2 ha przeliczeniowych,

• nie podjęły pozarolniczej działalności gospodarczej ani nie podlegają - na podstawie odrębnych przepisów - obowiązkowi ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego,

• będąc osobami niepełnosprawnymi, mogą podjąć pracę co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy,

• nie są tymczasowo aresztowane ani nie odbywają kary pozbawienia wolności,

• nie otrzymują świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego,

• nie odbywają szkolenia ani stażu u pracodawcy.

Liczba zarejestrowanych bezrobotnych zależy od stopnia motywacji osób do rejestracji. Naturalną motywacją do rejestracji jest możliwość znalezienia pracy za pośrednictwem urzędu pracy.

Obliczanie liczby bezrobotnych na podstawie liczby osób ubiegających się o zasiłek dla bezrobotnych nie jest często stosowaną metodą pomiaru bezrobocia. Również w przypadku tej metody mogą wystąpić odchylenia liczby osób ubiegających się o zasiłki dla bezrobotnych od faktycznych rozmiarów bezrobocia. W przypadku tej metody liczba bezrobotnych zależy w pewnej mierze nie tylko od warunków uprawniających do otrzymania zasiłku, ale również od wysokości zasiłków.

Wielkością statystyczną obrazująca wielkość bezrobocia w danym kraju,
czyli dokonującą jego pomiaru jest stopa bezrobocia. Stopa bezrobocia jest miarą bezrobocia, a oblicza się ją jako stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludzi stanowiących siłę roboczą i wyraża w procentach.

Rodzaje stopy bezrobocia:

• rzeczywista stopa bezrobocia - dotyczy wszystkich bezrobotnych, niezależnie od przyczyn dla, których pozostają bez pracy;

• naturalna stopa bezrobocia - dotyczy tylko bezrobotnych dobrowolnie, Ci których pozostawanie bez pracy nie wynika ze stanu koniunktury.

Wskaźnik ten stosowany jest w badaniach bezrobocia rejestrowanego w urzędach pracy zgodnie z wymogami ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu
oraz w prowadzonym co kwartał przez Główny Urząd Statystyczny badaniu aktywności ekonomicznej ludności (BAEL), polegającym na ankietowaniu ogólnopolskiej próby gospodarstw domowych.

Zgodnie z definicją przyjętą w BAEL (Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności), do kategorii bezrobotnych zaliczone są osoby w wieku 15 lat i więcej, które spełniają jednocześnie następujące warunki:

• nie pracowały w okresie badanego tygodnia, tzn. nie wykonywały przez
  co najmniej jedną godzinę pracy przynoszącej zarobek lub dochód bądź też
  nie miały formalnie pracy jako pracownicy najemni względnie pracujący
  na własny rachunek,

• aktywnie poszukiwały pracy w ciągu ostatnich czterech tygodni,

• były zdolne i gotowe podjąć pracę w tygodniu badanym i następnym.

Do bezrobotnych zaliczane są też osoby, które w badanym tygodniu nie poszukiwały pracy, ale miały pracę załatwioną i oczekiwały na jej rozpoczęcie w ciągu 30 dni.

Obliczanie liczby bezrobotnych metodą badań ankietowych reprezentacyjnej próby ludności ma istotną zaletę polegającą na standaryzacji przyjętych definicji i zasad obliczeń.

Badanie ankietowe dzieli całość populacji od szesnastu lat wzwyż na trzy grupy.

• Pracujący - są to ludzie wykonujący różnego rodzaju płatne prace, a także Ci, którzy są nieobecni w pracy ze względu na chorobę, strajk czy urlop.

• Bezrobotni - grupa ta obejmuje ludzi, którzy nie są zatrudnieni, ale aktywnie poszukują pracy zarobkowej lub też oczekują na powrót do pracy.

Dokładniej, dana osoba jest bezrobotna w przypadku, kiedy obecnie nie pracuje, ale:

• w czasie ostatnich czterech tygodni podjęła określone wysiłki, aby znaleźć pracę,

• została czasowo zwolniona z pracy i oczekuje, że będzie wezwana
  do podjęcia zatrudniania,

• ma się zgłosić do pracy w ciągu nadchodzącego miesiąca.

Wszyscy pozostali nie należą do zawodowo czynnych. Obejmuje to 37 % ludności - uczęszczających do szkoły, prowadzących gospodarstwa domowe, będących
na emeryturze, będących w tak złym stanie zdrowia, iż uniemożliwia im
to podjęcie pracy lub wreszcie tych, którzy zrezygnowali z poszukiwania pracy.

1

Ludność w wieku produkcyjnym (L_wp)

Aktywni zawodowo
(zasób siły roboczej) (S_r)

Bierni zawodowo

Zatrudnieni

(Z)

Bezrobotni

(B)

2

6

5

7

Bierność zawodowa

4

Bezrobocie

3

Zatrudnienie

1

---