UKŁAD NERWOWY

Budowa i typy neuronów

Neuron-jednostka anatomiczna i funkcjonalna zdolna do odbiernia, przetwarzania i przesyłania bodźców; zbudowany z:

• Ciała kulistego, wrzecionowatego, piramidowego lub nieregularnego(perikarionu); cytoplazma zasadochłonna; gł.ośrodek metabolizmu kom.

• Dendrytów-wypustki periplazmatyczne liczne, krótkie, rozgałęzione; przewodzą bodźce w kierunku centripetalnym

• Aksonu-wypustka osiowa, zazwyczaj tylko jedna; może być zaopatrzona w osłonkę; przewodzi w kier. Centrifugalnym

Typy neuronów:

• Jednobiegunowe: wysyłają tylko jedną wypustkę; liczne u zarodków podczas ontogenezy ukł. nerw., rzadkie u dorosłych, u zwierząt w siatkówce

• Dwubiegunowe: dwie wypustki(dendryt i akson); są nieliczne, wystepują w siatkówce, bł. śluzowej jamy nosowej

• Wielobiegunowe: wysyłaja jeden akson i przynajmniej dwa dendryty silnie rozgałęzione; główne neurony u kregowców

Zróżnicowanie czynnościowe:

• Czuciowe(senoryczne)<do>

• Ruchowe(motoryczne)<od>

• Kojarzeniowe(asocjacyjne)<pośredniczące>

Synapsy

To wyspecjalizowany obszar kontaktowy, w kt. zachodzi przekazywanie pobudzenia z jednego neuronu na drugi lub hamowanie go; zbudowane z obszarów przed- i podsynaptycznego oddzielonych szczeliną. Synapsy międzyneuronowe dzielimy na:

• Akso-somatyczne: koniec przedsynaptyczny leży na powierzchni perykarionu

• Akso-dendrytyczne: koniec przedsynaptyczny aksonu jest przywarty do błon dendrytu

• Akso-aksonalne: akson kontaktuje się z aksonem na nagim odcinku

Dzielimy też na:

• Chemiczne: przekaźnik chem.wydzielany do przestrzeni synaptycznej a potem wiązany przez receptory w błonie postsynaptycznej; u wiekszość kręgowców

• Elektryczne: ruch jonu przez bł.kom. neuronu wysyłającego impuls powoduje w kom. odbierającej otwieranie się kanałów bramkowanych napięciem dla dokomórkowego prądu jonów o ładunku dodatnim; bardzo wąska szczelina synaptyczna

Neurotransmitery

Zwane inaczej mediatorami synaptycznymi. Są to substancje przenośnikowe np. acetylocholina, noradrenalina, które są zamknięte w pęcherzykach synaptycznych. Pęcherzyki leżąna końcu przedsynaptycznym aksonu a ich zawartość jest uwlniana do szczeliny synaptycznej i bierze udział w przekaźnitwie chemicznym.

Opony mózgowo-radzeniowe

• Chronią i osłaniają OUN

• Wyróżniamy: -opony mózgowia

-opony rdzenia kręgowego

• Kręgowce skrzelodyszne i płazy ogoniaste:

Łącznotkankowa opona pierwotna(rozdzielona na blaszkę zewnętrzną i wewnetrzną; pomiędzy nimi tk. śluzowato-tłuszczowa, beleczki mięzyoponowej tk. łącznej i żyły międzyoponowe)

• Płazy bezogonowe:

Opona twarda oddzielona od okostnej czaszki jamą nadoponową

• Gady i ptaki:

Opona twarda przylega do okostnej czaszki i kanału kręgowego, miejscami się zrasta

• Ssaki mają 3 opony:

-naczyniowa: miękka, leży na powierzchni mózgu i wchodzi w jego zagłębienia

-pajęcza: leży między miękką a twardą

-twarda: złożona z 2 listków: zewnętrznego-pełni rolę okostnej i wewnętrznego- przechodzi w oponę twardą rdzenia kręgowego

Opona miękka i pajęcza w kanale kręgowym są rozmieszczone podobnie jak w mózgoczaszce

Z jakich części składa się mózgowie ryb

• Kresomózgowie:duże

• Międzymózgowie: małe, od str.grzbietowej zasłonięte przez kresomózgowie i płaty wzrokowe

• Sródmózgowie: jedna z najlepiej rozwiniętych części

• Móżdżek: duży, zbud. z trzonu i płata

• Rdzeń przedłużony: długi i rozszerzony w odcinku domózgowym

Sploty nerwowe

Z rdenia kręgowego wybiegają włókna nerwowe. Gałęzie brzuszne sąsiednich nerwów rdzeniowych mogą się wzajemnie przeplatać i powstają sploty. Jest ich niewiele u ryb, u kręgowców lądowych ze wzgl.na unerwienie kończyn jest ich więcej i są lepiej rozwinięte(np. splot ramieniowy, lędźwiowo-krzyżowy, najlepiej rozw. u czworonogów)

Zwoje rdzeniowe

Jest to nagromadzenie perykarionów neuronów czuciowych. Są poza ukł. ośrodkowym i są związane z korzeniami grzbietowymi nerwów czaszkowych i rdzeniowych.

Nerw błędny (X)

Posiada największy zasięg spośród wszystkich nerwów czaszkowych. Przeważają w nim włókna wisceralne, ruchowe i czuciowe, zawiera też wł.czuciowo-somatyczne. Perykariony czuciowych tworza zwój jarzmowy i zwój węzłowy. Włókna przedzwojowe nerwu błędnego kończą się w ścianach narządów, kt. unerwia(płuca, serce, żołądek, jelita,trzustka, wątroba,nerki). Włókna zazwojowe unerwiają pęcherz moczowy i narządy płciowe

Jaka jest liczba nerwów czaszkowych u poszczególnych grup kręgowców

• 10 par u skrzelodysznych i płazów

• 12 par u pozostalych(I-XII)

U większości występuje też nerw krańcowy: odkryto go gdy numeracja kręgów była już ugruntowana, stąd umieszcza się go na czele listy nerwów czaszkowych bez opatrywania numerem. Dalsze dwie pary nerwów również nie posiadają numerów; u kręgowców wodnych są to nerwy boczne, tylne i przednie

Jaki jest ogólny podział układu nerwowego u kręgowców

• ośrodkowy układ nerwowy(rdzeń kręgowy i mózgowie)

• obwodowy układ nerwowy(nerwy rdzeniowe i czaszkowe)

• autonomiczny układ nerwowy(część współczulna i przywspółczulna)

Jakie ośrodki nerwowe znajdują sięw rdzeniu przedłużonym ssaków

Mieszczą się w nim ośrodki kierujące odruchami bezwarunkowymi: ośrodek oddechowy, kaszlu, wydzielania śliny, połykania, odpowiedzialny za żucie, wymiotów, ziewania, regulacji pracy serca, ciśnienia, wydzielania potu, ośrodek naczyniowo-ruchowy

Jakie są funkcje móżdżku

• kontrola postawy i koordynacja ruchów

• regulacja napięcia mięśni szkieletowych

• utrzymanie równowagi ciała

• współpraca mięśni działających zgodnie i ich antagonistów

Budowa móżdżka ssaków

Móżdżek jest duży i silnie pobróżdżony. Trzy głębokie bruzdy(pierwsza, przedpiramidowa, tylno-boczna) dzielą go na 4 płaty. Kilka płytszych szczelin dzieli go na płaciki-ich powierzchnia jest sfaldowana i tworzy zakręty.

Móżdżek składa się z -robaka: część trzonowa

-półkul: powstałe w wyniku połączenia móżdżku z kora półkul mózgowych za pośrednicwem włókien pasma korowo-mostowo-móżdżkowego

-przykłaczków

Budowa zewnętrzna mózgowia ryb

Spodouste: duże kresomózgowie i móżdżek; półkule mózgu są grubościenne; móżdżek poprzecinany bruzdami na szereg płatów-jego boki tworza tzw. Uszka; rdzeń przedłużony duży, rozszerzony w części przedniej, gdzie mieści się komora IV

Kostnoszkieletowe: następuje rozwój jąder podstawowych kresomózgowia; ich nabrzmienia są rozdzielone bruzdą podłużną; międzymózgowie małe, od strony grzbietowej załonięte przez kresomózgowie i płaty wzrokowe; sródmózgowie jest najlepiej rozwiniętą częścią mózgu(szczególnie jego pokrywa wzrokowa); móżdżek jest duży, zbudowany z trzonu i płatka; trzon jest gładki a płatek z bruzdami; rdzeń przedłużony długi, rozszerzony w odcinku domózgowym

Co to jest i gdzie występuje ciało glikogenowe

-zwarta bryła komórek magazynujacych w cytoplazmie znaczne ilości glikogenu

-znajduje się w rozległym rozgalęzieniu(zatoka równoległoboczna krzyżowa) w odcinku lędźwiowo-krzyżowym rdzenia kręgowego ptaków

Z jakich części składa się kresomózgowie ssaków

Kresomózgowie składa się z dwóch półkul i dzieli się na płaty: czołowy(ośrodek ruchowy), ciemnieniowy(oś. czucia skórnego), potyliczny(oś. rozumienia wrażeń wzrokowych), skroniowy(oś.rozumienia wrażeń słuchowych). U ssaków nastepuje intensywny rozwój kory nowej, kora stara zwija się i tworzy hipokampy(rogi Ammona). Rozwinęła się również istota biała kresomózgowia tworząc drogi własne kresomózgowia i drogi projekcyjne. Spoidła łączą obie półkule(spoidło przednie wielkie i spoidło hipokampa). W kresomózgowiu występują trzy pary jąder podstawowych: ciało prążkowane, przedmurze, jądro migdałowe

U których kręgowców pojawia się po raz pierwszy kora nowa

U gadów. Róznicuje się na pograniczu kory starej z korą dawną. Wybiegające z niej włókna tworzą zawiazek dróg projekcyjnych

Płyn mózgowo-rdzeniowy

Wypełnia komory mózgu i kanał środkowy rdzenia. Jest odzielony od tkanki nerwowej przez komórki ependymalne(wysciółkowe)

Z jakich części zbudowane jest podwzgórze

• część wzrokowa, a w niej:

-blaszka krańcowa

-skrzyżowanie

-pasma wzrokowe

-guz popielaty

-lejek

-przyssawka mózgowa

• częśc sutkowata:

-jądra sutkowate

Jakie są funkcje podwzgórza

Ześrodkowanie w podwzgórzu wielu jąder i dróg nerwowych czyni zeń nadrzędny ośrodek ukadu autonomicznego.

Reguluje;

• prace serca

• ciśnienie krwi

• ruchy oddechowe

• ośrodek popędu płciowego

• ośrodek snu

• ośrodek pragnienia

• aktywność przewodu pokarmowego

• aktywność wydzielniczą przyssadki mózgowej

• homeostazę jonową i termiczną

Pytania długie

Autonomiczny układ nerwowy-część współczulna(sympatyczna)

-rozpoczyna się neuronami przedzwojowymi, których ciała leżą u ssaków w rogach bocznych odcinka piersiowo-lędźwiowego rdzenia

-u bezżuchwowców: prymitywna budowa; składa się z neuronów rozproszonych w sąsiedztwie głównych naczyń krwionośnych tułowia; brak zwojów i nerwów trzewnych

-u spodoustych: zbudowane z nerwów trzewnych i zwojów przykręgowych

-u kostnoszkieletowych i czworonogów: zwoje przykręgowe sa połączone gałęziami międzyzwojowymi, które tworzą po obu stronach kręgosłupa pień współczulny

-u ptaków i ssaków: część współczulna i przywspółczulna-anatomicznie niezależne

-zwoje współczulne rozmieszczone blisko kręgosłupa:włóna przedzwojowe(krótkie), zazwojowe(długie)

-zwoje współczulne ssaków to:zwój szyjny środkowy, szyjno-piersiowy, słoneczny, 2 krezkowe(mniejszy i większy)

-zakończenia synaptyczne wydzielają adrenalinę i noradrenalinę

-układ zyskuje przewagę w warunkach stresowych; następuje zwężenie naczyń, wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca

Autonomiczny układ nerwowy-część przywspółczulna(parasympatyczna)

-rozpoczyna się neuronami przedzwojowymi leżącymi w mózgu i krzyżowym odc rdzenia

-w skład wchodzą: włókna przywspółczulne nerwów czaszkowych III, VII, IX, X oraz włókna wybiegające z kilku segmentów krzyżowych rdzenia

-główny nerw przywspółczulny-nerw X

-zwoje przywspółczulne leżą w znacznym oddaleniu od OUN: włókna przedzwojowe(długie), zazwojowe(krótkie)

-zwoje przywspółczulne to:II zwój rzęskowy, skrzydłowo-podniebienny, żuchwowy, uszny, nerw błędny

-mediator synaptyczny-acetylocholina

-ukad zyskuje przewagę w stanie odprężenia, odpoczynku, snu, następuje: rozszerzenie naczyń krwionośnych, spadek temperatury ciała, zwolnienie akcji serca

Budowa wewnętrzna rdzenia kręgowego

-spoczywa na strunie grzbietowej lub jest zamknięty w kanale rdzeniowym

-składa się z ciał neuronów wymieszanych z odcinkami bezrdzennymi ich wypustek

-ma różne kształty: grzbieto-brzusznie spłaszczone(niższe kręgowce), litera H(owodniowce): górne ramiona-smukle, stanowia rogi grzbietowe; dolne ramiona-szersze stanowią rogi brzuszne; ramię poprzeczne-łączy rogi prawej i lewej połowy rdzenia, otacza kanał środkowy, jest istotą szarą środkową, tworzy spoidło szare rdzenia

-istota szara rozdziela się na 3 parzyste części:

-sznury grzbietowe

-sznury boczne

-sznury brzuszne

-istota biała: otacza istotę szarą, zbudowana z odcinków rdzeniowych wypustek kom. nerwowych, buduja ją włóna nerwowe o różnej dlugości i kierunku przebiegu(wstepujące i zstępujące), włóna nerwowe o podobnym charakterze ukadają się blisko siebie tworząc drogi nerwowe

-kręgouste:istota szara silnie rozciągnięta na boki, brak rogów brzusznch i grzbietowych, ciała kom czuciowych wewn rdzenia, w części grzbietowej substancji szarej

-ryby: rogi grzbietowe położone blisko siebie, brzuszne-rozsunięte

-kostnoszkieletowe: część neuronów czuciowych wewn rdzenia w obrębie substancji szarej, ich włókna opuszczają rdzeń przez korzenie grzbietowe

-kręgowce lądowe: neurony czuciowe na zewn rdzenia, tworzą zwoje rdzeniowe

-owodniowce: substancja szara w kształcie motyla, rogi grzbietowe rozsunięte na boki; gady, ptaki, ssaki; sznury grzbietowe w rdzeniu zróżnicowane na pęczki smukłe i klinowate; ptaki, gady: w rdzeniu jądra brzeżne; ssaki: silny rozwój włókien projekcyjnych do- i odmózgowych

Budowa zewnętrzna rdzenia kręgowego

-spoczywa na strunie grzbietowej lub jest zamknięty w kanale rdzeniowym

-pośredniczy w przekazaniu pobudzeń czuciowych do mózgu oraz bodźców wykonawczych do nerwów obwodowych

-jest długi i ma kształt spłaszczonej grzbieto-brzusznie taśmy(kręgouste) lub walca(pozostałe kręgowce)

-końcowy odc rdzenia silnie cienieje(skrzelodyszne, gady beznogie) i może tworzyć nić końcową bezneuronową lub ( u pozostałych) tworzy 2 zgrubienia na wysokości kończyn-szyjne i lędźwiowe; u ptaków nielotnych zanika zgrubienie szyjne lub jest słabo zaznaczone; u wielorybów zanika zgrubienie lędźwiowe co jest związane z redukcją kończyn

-szczelina pośrodkowa brzuszna-w linii pośrodkowej brzusznej powierzchni rdzenia a szczelina grzbietowa po stronie przeciwnej

-przysadka rdzeniowa:

-końcowy odc RK u kostników

-narząd neurohemalny

-zbudowany z aksonów i gęstej sieci naczyń krwionośnych

-zatoka równoległoboczna krzyżowa:

-występuje u ptaków

-rozległe rozgałęzienie po stronie grzbietowej odcinka lędźwiowo-krzyżowego RK

-wypełnia je ciało glikogenowe

-koński ogon:

-pęczek nerwów rdzeniowych na końcu kanału rdzeniowego

-powstaje w wyniku nierównomiernego wzrostu na długość kręgosłupa i rdzenia

Budowa śródmózgowia

-odcinek mózgu łączący się po stronie tylnej z móżdżkiem i rdzeniem przedłużonym, od przodu-z międzymózgowiem

-część grzbietowa utworzona przez pokrywę wzrokową(zróznicowaną na ciałka bliźniacze czyli płaty wzrokowe)

-w pokrywie wzrokowej niższych kręgowców kończy się większość włókien pasm wzrokowych

-ssaki: odpowiednikiem porkywy wzrokowej jest blaszka czworaczna; w niej sa 2 pary wzgórków-przednie i tylne; u części gadów występuje w formie szczątkowej

-kręgouste, ryby, płazy: pokrywa wzrokowa jest nadrzędnym ośrodkiem wzroku i ośr integracji bodźców zmysłowych

-gady, ptaki:nadrzędny ośr wzroku

-ssaki: ośr odruchowy dla zmysłów wzroku i słuchu

-pokrywa wzrokowa łączy się po bokach z nakrywką

• która tworzy ściany boczne i brzuszną mózgowia

• w jej podstawie przebiegają drogi motoryczne tworzące kanały mózgu;

• obecne są też drogi wstępujące oraz skupienia istoty szarej

• występuje tu duże parzyste jądro czerwienne(kręgowce wyższe; jest jednym z 3 ośrodków decydujących o zastoju ruchowym zwierząt; pozostałe 2 to neurony jądra przedsionkowego-jądra Deitersa i ośrodki motoryczne kory mózgowej) lub jądro motoryczne(kręgowce niższe)

Z jakich części składa się międzymózgowie

-wzgórze(thalamus): część centralna, zbudowane z istoty szarej rozdzielonej istotą białą na szereg jąder

-zawzgórze(metathalamus): składa się z ciał kolankowych

-nadwzgórze(epithalamus): błoniaste sklepienie II komory mózgu; wyróżniamy w nim worek grzbietowy, narządy szyszynkowe, parzyste jądra i prowadzące do nich drogi nerwowe oraz narząd podspoidłowy

-podwzgórze(hypothalmus): zbudowane z części wzrokowej złożonej z blaszki krańcowej, skrzyżowania, pasma wzrokowego, guza popielatego, lejka i przysadki mózgowej oraz części sutkowej zawierającej jądra sutkowe

---