OPARZENIA. Działanie miejscowe wysokiej temperatury zależeć będzie od rodzaju bodźca termicznego, również od wysokości temperatury i czasu działania. Dochodzi do uszkodzenia tkanek na skutek wysokiej temperatury, stan ten nazywamy oparzeniem (łac. Combusio).
Wyróżniamy różne stopnie oparzenia:
I stopień: zaczerwienienie, obrzęk, wystąpienie rumienia zapalnego, podwyższenie temperatury w oparzonym miejscu,
II stopień: wysięki, które gromadzą się pod naskórkiem tworząc pęcherze (wysięki - płyn surowiczy z zwiększoną zawartością białka),
III stopień: pojawia się martwica oparzonej tkanki, która pokrywa się strupem, pozostawia blizny,
IV stopień: zwęglenia, częściowe spalenie tkanek.
W I i II stopniu tkanka ulega częściowemu uszkodzeniu i zmianom zapalnym, które z reguły cofają się.
W III i IV stopniu dochodzi do martwicy. W miejscu zmian powstaje blizna.
Wpływ oparzeń na zmiany ogólnoustrojowe:
ciężkość uszkodzenia będzie zależała od powierzchni,
z uszkodzonych tkanek następuje uwalnianie produktów rozpadu komórek np.: enzymy i mediatory odczynu zapalnego, co w konsekwencji doprowadza do wytworzenia się ciał toksycznych, które mogą upośledzać pracę podstawowych narządów,
dochodzi do hipowolemii (utrata płynów) na skutek przemieszczenia dużej ilości krwi do obrzękniętych komórek, prowadzi do wstrząsu.
Pierwsza pomoc w oparzeniach:
wyeliminowanie czynnika parzącego,
schładzanie powierzchni oparzonej od 5 do 10 minut,
zdjęcie ozdób i biżuterii,
podanie środków przeciwbólowych,
założyć opatrunek (nie zawsze),
jak najszybsze wezwanie pomocy specjalistycznej (nie zawsze).
Udar słoneczny - następstwo przegrzania organizmu. Objawy: silne pragnienie, zaburzenia percepcji, podwyższenie temperatury ciała, zaczerwienienie skóry, pobudzenie nerwowe. Pierwsza pomoc: poszkodowanego umieścić w zacienionym miejscu, w pozycji półleżącej, głowę schłodzić zimnymi, wilgotnymi kompresami, ciało okryć po szyję kocem.
DZIAŁANIE NISKIEJ TEMPERATURY NA ORGANIZM.
Wychłodzenie - utrata ciepła organizmu poniżej normalnego poziomu.
Odmrożenie - uszkodzenie tkanek spowodowane działaniem niskiej temperatury.
Przyczyny wychłodzenia organizmu. Do wychłodzenia organizmu dochodzi głównie z powodu niedostosowania odzieży do warunków pogody. Silne wiatry, duża wilgotność powietrza, przemoczone ubranie, a także spożywanie alkoholu - znacznie zwiększają niebezpieczeństwo i stopień wychłodzenia.
Objawy ogólnego wychłodzenia organizmu:
360-340C:
pobudzenie nerwowe; dreszcze; wzrost ciśnienia; przyspieszenia tętna; bladość powłok (zsinienie warg).
340-300C:
osłabienie, apatia, zaburzenia mowy; ustąpienie dreszczy; drętwienie mięśni; zwolnienie tętna; arytmia serca; spłycenie oddechu, senność, zaburzenie świadomości (aż do śpiączki); zanik odruchów źrenicznych; bardzo słabe tętno; zanik czucia w kończynach i całym ciele.
Poniżej 270C:
zanik funkcji życiowych; ustąpienie zdrętwienia mięśni; zwiotczenie porażeniowe; powolna śmierć mózgu.
Pomoc w przypadku wychłodzenia organizmu:
zabezpieczenie poszkodowanego przed dalszym wychłodzeniem (okryciu go, ogrzaniu ciepłem własnego ciała, przeniesieniu go do pomieszczenia zamkniętego);
zmiana przemoczonej odzieży np. na suche koce;
ogrzewanie, począwszy od tułowia (za pomocą ciepłych okładów, okrywania kocem, pierzyną itd.);
podawanie - tylko osobom przytomnym - ciepłych, mocno osłodzonych napojów (z wyjątkiem kawy);
kontrolowanie funkcji życiowych i przystąpienie - w razie konieczności - do RKO (resuscytacji krążeniowo-oddechowej).
Odmrożenia. Na odmrożenia narażone są wystające części ciała, a sprzyja temu niska temperatura, lekkie i obcisłe ubranie oraz wilgoć. Odmrożenia dzielimy na 4 stopnie:
I - objawia się szczypiącym bólem, bladością skóry, następnie ból zastępuje uczucie zdrętwienia; po ogrzaniu skóra staje się przekrwiona i obrzęknięta, ból powraca.
II - na sino-czerwonej obrzękniętej skórze pojawiają się pęcherze.
III - część nieodmrożona wyraźnie odcina się od niebiesko-szarej lub czarnej części odmrożonej; część odmrożona jest niewrażliwa na ból.
IV - całkowite zamarznięcie tkanek.
Pierwsza pomoc w przypadku odmrożeń polega na:
umieszczeniu poszkodowanego w ciepłym pomieszczeniu;
ogrzaniu powierzchni wyziębionych i odmrożonych - najlepiej ciepłem własnego ciała (dłońmi ogrzewamy nos, policzki, uszy, ręce można włożyć pod pachy);
stosowaniu - jeśli pojawi się taka potrzeba - ciepłych kąpieli zanurzeniowych (począwszy od temperatury 100C do 400C, przez około 30 minut);
opatrzeniu uszkodzonych powierzchni skóry suchym (jałowym) opatrunkiem osłaniającym.
RANY. Rana - przerwanie ciągłości tkanki pod wpływem urazu. W każdej ranie wyróżniamy brzegi, ścianę i dno.
Otarcie - powstaje przy stycznym działaniu na skórę przedmiotu o szorstkiej powierzchni. Często obecne są w niej ciała obce, niewielkie krwawienie, rana bolesna, pokrywa się wysiękiem.
Rana cięta - powstaje w następstwie działania narzędzi np. noża, brzytwy, szkła. R.C. ma najczęściej brzeg prosty, sięga głęboko i krwawi stosunkowo obficie. Wypływająca z rany krew mechanicznie usuwa zanieczyszczenia. R.C. goją się szybko, bo nie towarzyszy im uszkodzenie tkanek. Każdej ranie towarzyszy krwotok, spowodowany przerwaniem naczyń krwionośnych leżących w tkankach. Jeżeli krew wypływa na zewnątrz mamy do czynienia z krwotokiem zewn. Jeżeli krew gromadzi się w jamach ciała i nie ujawnia się na zewnątrz - krwotok wewn.
Rana rąbana - jest odmianą rany ciętej, w której obok rozcięcia tkanek dochodzi do ich stłuczenia. R.R. powstaje przez zranienie np. dłutem, siekierą. Rana jest zazwyczaj głęboka, krwawi mniej obficie niż rana cięta.
Rana szarpana - powstaje w wyniku rozcięcia tkanek zakrzywionymi narzędziami, np. haki, gwoździe. Brzegi rany są poszarpane, rozciągnięte lub podwinięte, mało broczące krwią. Ściany są nierówne.
Rana płatowa - powstaje wtedy, gdy uraz mechaniczny zadziałał stycznie do powierzchni i wskutek tego płat skóry został całkowicie oderwany lub jest wiszący.
Rana kłuta - rany te są wywołane przez narzędzia ostre, których powierzchnia trąca jest b. mała, np. szpilka, gwóźdź, widły, sztylet. Zewn. otwór jest b. mały, natomiast kanał może być głęboki. R.K. sprowadza niebezpieczeństwo krwawienia wewn. Szczególnie groźne są rany kłute klatki piersiowej, ze względu na uszkodzenie płuc, serca oraz narządów jamy brzusznej.
Rana tłuczona - jest zadana tępym narzędziem, np. kamieniem, młotkiem działającym prostopadle do powierzchni skóry. Brzegi są nierówne. Otaczające tkanki są uszkodzone (stłuczone, obrzęk).Ściany rany są złożone z tkanek zgniecionych, zawierają uchyłki i kieszenie. Krwawienie jest mniejsze niż w ranie ciętej. Rana jest zwykle wypełniona skrzepłą krwią oraz zawiera często ciała obce (strzępy ubrania, włosy, grudki ziemi itp.)
Rana miażdżona - jest odmianą R.T., ale siła urazu i krwawienie tkanek są znacznie większe. Brzegi rany są nierówne, m. krwawiące. Otaczające tkanki są zmiażdżone, obrzmiałe, nasiąknięte krwią, niedokrwione lub obrzmiałe.
Wady wrodzone - te wszystkie wady, które powstają przed urodzeniem, bez względu na ich patogenezę. Ok. 5% dzieci przychodzących na świat ma wady wrodzone. Wady wrodzone dzielą się na: *wady uwarunkowane genetycznie (spowodowane mutacjami genowymi lub aberracjami chromosowymi), *wady powstałe pod wpływem czynników teratogennych, a nie genowych.
Czynnik teratogenny - uszkadzający o okresie życia płodowego, odpowiedzialny za wady wrodzone. Czynniki teratogenne mogą być fizyczne (energia promienista, wahania temp. i ciśnienia tętniczego), chemiczne (np. środki ochrony roślin, różne leki) i biologiczne (zakażenia płodu, grypa, różyczka).
Aberracje chromosomowe: liczbowe (monosomia, trisomia) i strukturalne (następstwa pęknięć chromosomów i nieprawidłowego łączenia uszkodzonych końców).
Zespół Downa (mongolizm) - zespół ten jest wywołany obecnością nadliczbowego chromosomu z pary 21, czyli trisomią 21. Cechy: niedorozwój umysłowy, mała głowa z płaską twarzą, spłaszczona nasada nosa, skośnie ustawione powieki, małe małżowiny uszne, duży język, „małpia bruzda”, szyja i kończyny krótkie, często przepuklina pępkowa, nieprawidłowy rozwój zębów, wrodzone wady serca.
Zespół Klinefeltera - jest genetycznym zaburzeniem rozwoju jądra. Jest on spowodowany obecnością dodatkowego chromosomu X u człowieka z kariotypem męskim.
Zespół Turnera - W kariotypie występuje tylko jeden chromosom płciowy X.
Fenyloketonuria - genetycznie uwarunkowana choroba metaboliczna, której głównym objawem jest niedorozwój umysłowy. Niedobór aminokwasu (hydroksylaza fenyloalaninowa) powoduje zaburzenia w przemianie fenyloalaniny do tyrozyny, powstaje kwas fenylopirogronowy. Objawy: wymioty, wzmożona pobudliwość, mysi zapach, jasne włosy, jasna skóra, niebieskie oczy, opóźnienie rozwoju psychomotorycznego, małogłowie.
. .