Wykład 1

T: Przemiany społeczne na wsi

1.Gospodarstwo chłopskie- cechy:

a) jedność gospodarstwa domowego i produkcyjnego (warsztatu wytwórczego)

b) produkującego na własne potrzeby

c) zawód rolnika był kulminacją wielu zawodów i ról społecznych:

- właściciel i pracownik

- organizator produkcji i wykonawca

- wytwórca

- głowa rodziny, kierownik zespołu produkcyjnego

- zawód rolnika wykonywany przez rodzinę i w trybie jej funkcjonowania

2. Funkcje gospodarstwa chłopskiego:

a) prokreacji- pozwala założyć nowa rodzinę i wyżywić potomstwo

b) gospodarcza- dawało prace wszystkim członkom rodziny, przynosiło dochody, gwarantowało rozwój i perspektywę życia

c) wychowawcza- umożliwiała wychowanie młodego pokolenia poprzez pracę, nabywanie doświadczenia, przyzwyczajanie do tradycji, szacunku dla historii gospodarstwa i rodziny, wiejskiego obyczaju, sposobu życia i kontynuowania całego wiejskiego systemu wartości.

3. Ziemia w systematyce wartości:

- ziemia podstawowy czynnik produkcji w rolnictwie

- jej posiadania wiązało się z osobistą wolnością i prawami obywatelskimi

- nie była towarem i bardzo rzadko podlegała sprzedaży ( a to skutecznie przeciwdziałało nabywaniu jej przez obcych)

- przekazywano je w spadku lub drogą rodzinnych koligacji

- W. Myśliwski pisze, (…) „przywiązanie do ziemi, wynikało ono naturalnie z tego, że ziemia żywiła. Nadbudowana nad nie sfera emocjonalna i refleksyjna ułożyła się w swoiste teologie ziemi, nadając ziemi wymiar sacrum „

4. Jakie zmiany w systemie wartości następują?

- ziemia przestaje być traktowana emocjonalnie, jako miejsce pracy i życia- a uważana jest za przedsiębiorstwo, które ma przynosić zysk. Ziemia to biznes.

- praca indywidualnych rolników jest pracą na zamówienie, bliska systemowi nakładczemu. W pionowym łańcuchu integracyjnym praca rolnika jest jednym z ogniw.

- nowoczesny rolnik to nie tylko producent, ale przedsiębiorca, który musi umieć się zachować w grze rynkowej.

5. Wielkopolski szlachcic, przekształca się w uspołecznionego farmera XIX i początek XX wi. Przyczyny:

- osobiste zarządzanie swym majątkiem

- zmiana stylu życia

- brak wykształconego personelu nadzorczego zdolnego pokierować procesem produkcyjnym

- nawyki i upór rządów, ekonomów czy włodarzy przyzwyczajonych do tradycyjnych reguł gospodarowania

- wzorzec osobowy to: oszczędność, zamiłowanie do porządku, pragmatyzm w życiu prywatnym i publicznym oraz przede wszystkim sumienne wykonywanie codziennej pracy. Cnoty te nie należały do tradycyjnych wartości kultury szlacheckiej

(…) przykładali prace zawodowa nad zainteresowania kulturalne, obcowanie z wysokiego lotu literaturą i sztuką (..)

6. Obecne gospodarstwo:

- rozbicie jedności gospodarstwa domowego i produkcyjnego

- rodzina rolnicza gubi cechy tradycyjne, wynikające z trwania na ojcowiźnie

- konieczność współpracy rolników z kapitałem nierolniczym na podstawie formalnej uprawy: kto, ile i po jakiej cenie ma produkować i sprzedawać organizatorowi tego przedsięwzięcia.

- praca indywidualnych rolników jest „pracą na zamówienie” bliska systemowi nakładczemu

- więź rodzinno- sąsiedzka przekształca się w wieź z instytucjami i organizacjami

- ziemia przestaje być traktowana emocjonalnie jako miejsce pracy i życia

- ziemia to biznes- trzeba czynić wszystko, aby z ziemi być bogatym

- sukces gospodarstwa w coraz większej mierze zależy od kwalifikacji i umiejętności- w coraz mniejszej od przyzwyczajeń i tradycji

7. Chłop- rolnik- farmer

- chłop funkcjonuje w kontekście rodziny

- rolnik funkcjonuje w układzie państwa i jego instytucji

- farmer zmuszony jest działać na wolnym rynku

8. Gospodarka chłopska

Gospodarka chłopska	Gospodarka farmerska
Połączone gospodarstwo produkcyjne i domowe	Komercjalizacja produkcji cel =zysk
Rodzina podstawowa siła robocza	Wytwarzanie zależymy od czynników rynku
Ograniczony zakres towarowości- mała specjalizacje	Decyduje popyt (zapotrzebowanie) rynku
Samo zaopatrzenie konsumpcji i produkcji	Rozdzielenie gospodarstwa domowego i produkcyjnego
To praca zawodowa i sposób bycia	Praca jest zawodem i opiera się na osiągnięciach nauki

9. Obecny podział gospodarki:

a) sektor komercyjny- powstały z wielkoobszarowego rolnictwa po byłych pegeerach. Grupy tych gospodarstw kreują tworzenie się nowych typów postaw gospodarczy, którzy są zalążkiem formującej się klasy średniej w rolnictwie. Nieobecne są im aspiracje do ziemskiego stylu życia. Ich liczebność badacze określają na jakieś 3 tys.

b) wielofunkcyjny- to typowe gospodarstwo rodzinne, które będzie cechować produkcja zrównoważona i ekologiczna.

c) socjalny- tradycyjnie prowadzone gospodarstwo nie produkuje na rynek, a rodzina korzysta z dodatkowych źródeł dochodów, traktuje swoją aktywność rolniczą wyłącznie jako hobby lub kontynuacją rodzinnych tradycji. Gospodarowanie odbywa się dla przyjemności.

10. Wpływ (PGR, RSP) w przeszłości na rozwój obszarów wiejskich- )zlikwidowane 19 października 1991) powstaje AWRSP, obecnie ANR

a) odbywał się poprzez:

- stwarzanie miejsc pracy

- kooperację produkcji z rolnikami

- rozwój cywilizacyjny- prowadziły i domy kultury, przedszkola, budowały drogi, kanalizowały wsie, telefonizowały region itp.

SKUTKI:

a)Bezrobocia- „ postkolektywistyczne getta”, „szczególny obszar koncentracji złożonych problemów ekonomicznych i społecznych”

b)Wsie PGR- owskie nie miały sołtysów, bo wszystko załatwiał PGR. Teraz powstają sołectwa.

11. Współczesna wieś:

-38,6% obywateli ok. 15 mln ludności (przed wojną- 80% 1996- 50%)

- przed akcesją do UE mieliśmy ponad 2 mln gospodarstw dziś ok. 1,5 mln

- ok. 70% gospodarstw ma mniej niż 10 ha

- jedna trzecia rodzin wiejskich to rodziny bez ziemi

12. Przenikanie na wieś wzorów i treści życia miejskiego powoduje, że rodzina rolnicza gubi cechy tradycyjne:

- zmiany warunków życia- infrastruktura techniczna na wsi ma charakter miejski

- zmiany w wyposażeni- techniczna AGD itp.

- przekształcenie w modelu konsumpcji rodzin- prasa, radio, telewizja także satelitarne, Internet

- ważne nie tylko rolnictwo ale rozwijanie innych działalności

13. Problem z określeniem własnej tożsamości:

- czy ma pełnić funkcje agroturystyczne

- czy ma być przede wszystkim miejscem zamieszkania

- czy ma być miejscem zamieszkania dla starszej części społeczeństwa, ze względu na: (niskie tempo życia w porównaniem z miastem, czasem lepsze oceny)

14. Wielofunkcyjność wsi i rolnictwa a rozwój zrównoważony

- czym jest rozwój zrównoważony? To połączenie rozwoju: ekonomicznego, społecznego, przyrodniczego

- czym jest zrównoważone rolnictwo to: produkcja bezpiecznej i zdrowej żywności, ochrona krajobrazu wiejskiego, dobrostan zwierząt, żywotność ekonomiczna, sprawiedliwość społeczna

15. Kapitał społeczny- kapitał społeczny to pewna wartość, wartość tą tworzą ludzie (mieszkający) każdy człowiek ma swoja wartość na którą składają się: wiedza, doświadczenie, Zdowie, samopoczucie. Wartość ta jest określana jest jako kapitał ludzki jeżeli te kapitały ludzkie połączymy. Utworzymy pewną sieć wówczas powstaje kapitał społeczny. Najważniejszymi wskaźnikami kapitału społecznego: liczba stowarzyszeń, ruchów i grup nieformalnych, frekwencje w wyborach, zaufanie do wyborów grup osób instytucji, współdziałanie, działanie

16. Co to jest doradztwo?

-Doradztwo ( extension) - dosłownie oznacza „ rozszerzanie”

-Holendrzy – oświetlanie ścieżki przed nami,

-Niemcy – ekspert służy ci poradą, w jaki sposób najlepiej osiągnąć cel,

-USA – nauczyć ludzi samodzielnie rozwiązywać problemy,

-Austriacy – prowadzenie, czyli stymulowanie kogoś do podążania we właściwym kierunku,

-Francuzi – potrzebę uproszczenia informacji dla zwykłego człowieka,

-Hiszpanie – zamiar poprawy ludzkich zdolności.

-Stwierdzenie „ naukowcy kreują wiedzę, doradcy przekazują rolnikom, a rolnicy wykorzystują ją w praktyce”.

17. definicje doradztwa:

-doradztwo związane jest ze świadomym wykorzystaniem przekazywania informacji, aby pomóc ludziom ukształtować poprawne opinie i podejmować właściwe decyzje.

-Czyli : jest to proces pomagania ludziom w podejmowaniu decyzji poprzez wybór spośród alternatywnych rozwiązań ich problemów.

-Pomaganie – oznacza, że punktem wyjścia jest interes rolnika.

-Doradztwo jako proces:

*Pomaga rolnikom w analizowaniu ich sytuacji obecnej i przewidywanej w przyszłości,

*Pomaga rolnikom uświadomić sobie problemy, jakie mogą powstać,

*Podnosi i systematyzuje wiedzę,

*Dostarcza szczegółowej informacji odnoszących się do konkretnych problemów,

*Pomaga w dokonywaniu odpowiedzialnego wyboru,

*Zwiększa motywację rolników do wprowadzania zmian,

*Pomaga w ocenie własnych zdolności.

18.Doradztwo a polityka rządu

-Doradca jest zawsze członkiem pewnej organizacji i wymaga się od niego, aby realizował jej cele.

19. Cele rządu ( przykłady)

-zwiększenie produkcji żywności,

-Stymulowanie wzrostu gospodarczego,

-Poprawa dobrobytu rodzin rolniczych i wiejskich,

-Promowanie rolnictwa odnawialnego ( ekologicznego)

20. Zadania zlecone przez Ministra Rolnictwa, a realizowane przez ODR w Lesznie:

-Promocję inicjatyw mających na celu integrację społeczności wiejskiej i jej aktywizację,

-Stymulowanie przedsiębiorczości w rolnictwie i na obszarach wiejskich,

-Organizację i zasady działania giełdy towarowej,

-Mięsność świń jako czynnika wpływającego na opłacalność produkcji żywca wieprzowego,

-Rozwój agroturystyki,

-Organizacja i wdrażanie systemu rachunkowości gospodarstw rolnych,

-Prawidłowe wykorzystanie odpadów przemysłu rolno – spożywczego w żywieniu trzody chlewnej,

-Dodatkowe źródła dochodu: chów królików, promocja nowych odmian malin i truskawek.

21. Formy doradztwa prowadzone prze WODR:

-Doświadczalnictwo rolnicze – ma na celu sprawdzenia i adaptacji w warunkach przyrodniczych i gospodarczych prac naukowo – badawczych. Obejmują takie zagadnienia jak: 1) stosowania środków ochrony roślin do zwalczania chwastów w uprawach, 2) stosowanie środków skracających źdźbło, 3) efektywność nawożenia azotem, 3) krzyżowanie towarowe owcy wielkopolskiej z zastosowaniem tryków ras mięsnych.

-Wdrożenia – mają na celu sprawdzenia wyników doświadczeń w warunkach produkcyjnych. Zagadnienia: 1) wprowadzenie nowych odmian zbóż, 2) prawidłowe żywienie zwierząt oraz konserwacja pasz, 3) prawidłowe przechowywanie gnojowicy.

-Demonstracje – głównym celem jest poprawa efektywności produkcji rolnej poprzez: 1) upowszechnianie nowych technologii produkcji sprawdzonych i potwierdzonych przez praktykę, 2) nauczanie rolników prawidłowego doboru rozwiązań do warunków glebowych, organizacyjnych i ekonomicznych, tematy:

-Pokazy – głównym celem jest przedstawienie możliwości i korzyści stosowania poszczególnych ogniw technologii oraz nabycie przez rolników umiejętności ich stosowania w procesie produkcji we własnym gospodarstwie. Zagadnienia: 1) tradycyjne potrawy wielkopolskie, 2) tradycyjne potrawy ziemniaków, 3) pokaz praktycznego wykorzystania deszczowni do nawadniania plantacji warzyw.

-Ekonomika - główne zagadnienia: 1) analiza ekonomiczno – organizacyjna gospodarstw z wprowadzeniem książek rachunkowości rolnej, 2) koszty jednostkowe produktów rolniczych, 3) doradztwo komputerowe z zakresie nawożenia, doradztwo kredytowe, 4) wdrażanie „ zunifikowanego systemu rachunkowości gospodarstw rolniczych”, 5) wskazywanie możliwości uzyskania dodatkowych źródeł dochodów,

-Wiejskie gospodarstwo domowe – specjalistki ds. wiejskiego gospodarstwa domowego prowadziły: 1) racjonalne żywienie rodziny wiejskiej, 2) uprawa warzyw w tym mało znanych 3) prowadzenie ogródka przydomowego, 4) chowu drobnego inwentarza, 5) urządzanie terenów zieleni.