1.Związki chemiczne podzielono na dwie grupy: bakteriobójcze, nagle niszczące żywotność bakterii, oraz bakteriostatyczne, hamujące namnażanie się bakterii, bez przerywania ich czynności życiowych.
Związki działająco dezynfekująco, odkażająco nazywano te z nich, które niszczą bakterie, wirusy, grzyby i pierwotniaki chorobotwórcze. Część tych związków obejmowana jest nazwą antyseptyków. Używane są one do odkażania ran, śluzówek i skóry człowieka.
Na siłę działania środków odkażających wpływają takie czynniki jak:
wrażliwość danego drobnoustroju,
temperatura w środowisku działania związku chemicznego- podwyższenie temperatury powoduje wzmożenie siły działania
obecność substancji organicznych, takich jak ropa, krew, płyny tkankowe, a w wodach kanalizacyjnych duże zagęszczenie wydalin i wydzielin- znacznie zmniejszają siłę ich działania.
Zasadnicze znaczenie ma także stężenie środka odkażającego
2. Dekontaminacja to proces obejmujący: mycie, dezynfekcję oraz sterylizację. Polega na usuwaniu bądź zabijaniu drobnoustrojów. Doprowadza do tego że materiały są bezpieczne dla zdrowia.
3. Aseptyka- oznacza technikę, której celem jest utrzymywanie wszystkich mikroorganizmów poza polem pracy lub obserwacji. Warunków aseptycznych wymaga praca lekarzy, mikrobiologów i farmaceutów.
Na ostateczny efekt aseptyki składa się:
Jałowe pobranie sprzętu z pakietu
Właściwe przygotowanie chorego, pola operacyjnego
Przygotowanie personelu(ubiór ochronny, właściwe zachowanie na sali operacyjnej)
Przygotowanie pomieszczenia- w powietrzu znajduje się mnie niż 10 komórek bakteryjnych na 1 m^3
Błędy:
Brak możliwości sterylizacji całego sprzętu, który bierze udział w ciągłości tkanek oraz kontakt ze spojówką lub śluzówką
Niewłaściwe kwalifikowanie sprzętu do metody sterylizacji
Nieprawidłowa kontrola procesu i techniki sterylizacji
Brak właściwego sprzętu
Niewielka pojemność sterylizatorów parowych
Brak innych metod
Antyseptyka- dezynfekcja skóry, błon śluzowych, uszkodzonych tkanek z zastosowaniem preparatów nie działających szkodliwie na tkanki ludzkie.
4. Dezynfekcja- czyli odkażanie, jest zabiegiem, który- w przeciwieństwie do sterylizacji- nie zapewnia wyjałowienia środowiska. Jest to proces prowadzący do zniszczenia lub usunięcia wegetatywnych form drobnoustrojów(niektóre mogą przeżyć), przeważnie nie niszczący zarodników(endospor)
Podział procesu dezynfekcji:
Dezynfekcja chemiczna- preparaty dezynfekcyjne , przeznaczone do niszczenia lub usuwania drobnoustrojów z powierzchni ciała człowieka(skóra i błon śluzowych) stołów laboratoryjnych oraz innych przedmiotów, zawierają określone związki chemiczne (substancje czynne) o działaniu bakteriobójczym lub bakteriostatycznym. Do najważniejszych grup substancji czynnych należą: fenol i jego pochodne, aldehydy( formalina, aldehyd glutarowy), czwartorzędowe zasady amoniowe, alkohole(alifatyczne, aryloalifatyczne),pochodne biguanidy( chloroheksydyna, aleksydyna) oraz środki utleniające, np. pochodne chloru i inne( nadtlenek wodoru, nadmanganiany, nad-klasy organiczne, nadborany, nadsiarczany).
Dezynfekcja fizyczna(nietermiczna)- w odróżnieniu od dezynfekcji chemicznej możliwa jest kontrola skuteczności
Dezynfekcja termiczna
Zastosowanie ciepła suchego(palniki, prasowanie)
Zastosowanie ciepła wilgotnego
Pasteryzacja- polegająca na jednorazowym krótkotrwałym 20-15 min. podgrzaniu cieczy do temperatury < 1000 C (75-1000 C) i natychmiastowym oziębieniu do temp. Poniżej 10 stopni.
Gotowanie(dekoktacja)
Wyparzanie wodÄ…
Tyndalizacja- polega na ogrzewaniu np. pożywek bakteryjnych w temp. 80 stopni przez 2 godziny w ciągu 3 kolejnych dni. W przerwie między jednym a drugim ogrzewaniem sterylizowane pożywki przetrzymuje się w temperaturze optymalnej dla bakterii(37 stopni) W ten sposób w czasie dwugodzinnego ogrzewania znisczeniu ulegają formy wegetatywne, a w czasie inkubacji ewentualnie znajdujące się w pożywce zarodniki przechodzą w formy wegetatywne, które Gina podczas następnego dwugodzinnego ogrzewania. Tyndalizacja nadaje się wyłącznie do sterylizacji pożywek o dużej zawartości białka(np. lowensteina- Jensena)
- para wodna pod normalnym lub zwiększonym ciśnieniem.
Dezynfekcja termiczno- chemiczna(materiały termo wrażliwe, endoskopy)
5. Sterylizacja-proces polegający na usunięciu wszystkich form drobnoustrojów(bakterii, grzybów, wirusów, pierwotniaków)
Czynniki wykorzystywane w sterylizacji:
GorÄ…ce powietrze
Nasycona para wodna
Tlenek etylenu
Para formaldehydowa
Ozon
Nadtlenek wodoru
Kwas nadoctowy
Promieniowanie gamma
Promieniowanie UV
Sterylizacja suchym gorącym powietrzem- Temperature uzyskuje się w aparatach zwanych autoklawami. Czas sterylizacji jest ściśle określony, zależnie od rodzaju materiału, sposobu opakowania i rozmieszczenia w aparacie.
wymuszony obieg powietrza(temp. 160-120 min., temp. 180- 45 min.)
Bez wymuszonego obiegu powietrza(temp. 160- 150 min., temp. 180- 60 min.)
Sterylizacja nasyconą parą wodną w nadciśnieniu:
Temp . 121- 1 atm.- minimum 15 min
Temp.134- 2 atm.-minimum 5,3 min
Metoda grawitacyjna?
Metoda próżniowa?
Tą metodą sterylizuje się bieliznę operacyjną, materiały opatrunkowe, narzędzia chirurgiczne, wyroby gumowe, wodę, roztwory substancji chemicznych nie rozkładające się w temp. 121. Stopni.
Sterylizacja tlenkiem etylenu - Sterylizację przeprowadza się w specjalnych aparatach, w których uzyskuje się stężenie 400-1000 mg/l, przy wilgotności względnej 30-60 stopni. Czas ekspozycji w tych warunkach wynosi od 2,5 do 12 godzin. Parametry sterylizacji ustawia się zgodnie z instrukcją podaną przez producenta aparatu.
Wady sterylizacji tlenkiem etylenu:
Toksyczność( jest rakotwórczy i wyczuwalny dopiero gdy jego stężenie przekracza 100- krotnie dawkę toksyczna, w połączeniu z powietrzem jest palny i wybuchowy)
Wysokie koszty
DÅ‚ugi czas sterylizacji i degazacji
Szkodliwy wpływ na osoby obsługujące(otwieranie urządzenia, przenoszenie materiałów do degazacji)
Sterylizacja formaldehydem
Para wodna w nadciśnieniu- jest niepalna i niewybuchowa i charakterystycznym zapachu, łatwo wyczuwalna już przy niskich stężeniach. Metoda ta jest bezpieczna i tańsza od tlenku etylenu
Formalina ok. 15ml/100 dm^3 komory
Temp 60-80 stopni
Czas cyklu 2,5-3,5 godz.
Niskotemperaturowa sterylizacja plazmowa(nadtlenek wodoru)
Temp. 35-55 stopni
Czas cyklu ok. 1,5 h (1-4 h)
Faza dyfuzji ok. 50 min
Faza plazmowa(fale radiowe o dużym natężeniu) ok. 15 min.
Promieniowanie gamma- wszystkie drobnoustroje są usunięte
Promieniowanie UV-
Naświetlanie górnych warstw powietrza
Naświetlanie dolnych warstw powietrza
Naświetlanie powietrza nawiewnego
Naświetlanie sal chorych
Dezynfekcja powierzchni
Kontrola procesów sterylizacji
Wskaźniki fizyczne- sprawdzenie parametrów sterylizacji- ciśnienia, temperatury i czasu za pomocą przyrządów, takich jak manometr, termometr i zegar. Wskaźniki fizyczne informują o tym, czy urządzenie działa prawidłowo, nie wskazują jednak na skuteczność procesu wyjaławiania
Wskaźniki chemiczne- wykorzystuje się wskaźniki chemiczne, które w warunkach koniecznych do zabicia zarodników zmieniają barwę. Wskaźniki chemiczne produkowane są w postaci m. In. Pasków, taśm lub groszków samoprzylepnych. Testy te są dostępne w różnych wersjach z przeznaczeniem do kontroli autoklawów oraz innych urządzeń wyjaławiających. Wyróżnia się2 typy testów: wewnętrzne umieszczane wewnątrz pakietów i zewnętrzne umieszczane na zewnątrz opakowań. Oba testy chemiczne stosuje się równocześnie. Nie informują o wyjałowieniu, są jedynie dowodem na to, że w kontrolowanym urządzeniu temperatura w autoklawie panują odpowiednie warunki
Wskaźniki biologiczne
Biologiczna kontrola procesu sterylizacji
SPORAL A – przetrwalniki Bacillus stearothermophilus
SPORAL S- do suszarek- przetrwalniki bacillus subtilis
6.filtracja przez sączki bakteryjne- bakterie z płynów zawierających substancje ulegające rozkładowi w temp. Powyżej 60 stopni(surowica, niektóre pożywki, leki itp.) usuwa się za poocą filtrów.
W przeszłości stosowane fitry:
Barkefelda- z ziemi okrzemkowej,
Chamberlanda- z porcelany nieglazurowanej,
Spitza- azbestowe płyty, które umieszcza się w oprawie metalowej,
Szklane ze szkła spiekanego.
Obecnie najczęściej stosuje się filtry membranowe, wykonane z nieczynnych biologicznie strów celulozy, w odmianach o różnej wielkości por. Filtry te zatrzymują wirusy. Stosuje się je do strzykawek.
Kontrola działania filtrów bakteryjnych:
polega na przesączeniu przez nie zawiesiny bakterii o małych wymiarach Serratia marcescens(pałeczka krwawa) i wysianiu przesączu na pożywkę agarową. Brak wzrostu oznacza że filtr działa dobrze, wzrost- wadliwie. Niezależnie od tego , zawsze obowiązuje badanie jałowości filtrowanego płynu. Filtry bakteryjne nie zatrzymują wirusów.
7. idealny preparat dezynfekcyjny:
Natychmiast działa na szeroki zakres drobnoustrojów
Dorze biodegraduje
Nie jest toksyczny
Nie ma zapachu
Ma dużą trwałość koncentratu i roztworów roboczych
Dobrze rozpuszcza siÄ™ w wodzie
Ma niskÄ… cenÄ™
8. metodyka higienicznego mycia (dekontaminacji) rÄ…k.
Zwykłe mycie rąk- polega na umyciu rąk wodą i mydłem, a następnie osuszeniu. Zabieg ten powoduje mechaniczne usunięcie flory przejściowej. Nie powinien jednak trwać dłużej niż 1 minutę, gdyż wydłużenie czasu mycia nie prowadzi do większego obniżenia liczby drobnoustrojów na skórze.
Higieniczne mycie rąk(dezynfekcja rąk)- wykonuje się poprzez mocne wcieranie w skórę przez 30 sekund 2 ml środka dezynfekującego . Podobnie jak podczas zwykłego mycia rąk usunięta zostaje również tylko flora przejściowa. (można dezynfekować w rękawiczkach)
Chirurgiczne mycie rąk- wykonuje się wówczas, gdy zachodzi konieczność usunięcia stałej flory skóry. Czynności te są niezbędne przed zabiegiem chirurgicznym, a także przed kontaktem z chorym o obniżonej odporności, np. po transplantacji. Zabieg ten polega na
Umyciu rąk(aż po łokieć) wodą i mydłem przez 1 minutę,
Wysuszeniu rąk czystym ręcznikiem
Wcieraniu alkoholu w skórę dłoni i przedramienia przez 3-5 minut(najczęściej używa się 70% izopropanolu, 60% N-propanolu lub 70% alkoholu etylowego, rzadziej innych alkoholi.