WYKŁAD I (7.03.2012)

OBRZĄDEK SŁOWIAŃSKI

• jedni twierdzą, że kraków biskupi zaczyna się w 1000 roku (pierwszy biskup Poppo), inni idą wstecz- rozbieżności w kwestii politycznej woj. małopolskiego (samodzielni książęta, czy czescy bolesławowie?)

• katalog z 1266 roku wymienia Poppa, ale listę zaczyna dwóch tajemniczych biskupów: Prohor i Prokulf (biskupi ołomunieccy).

HISTORIA CYRYLA I METODEGO

• książę siedzący na wWiśle- wg żywotów Metodego ów książę został ochrzczony w niewoli; koncepcja utworzenia obrządku słowiańskiego- oddziaływanie Moraw na Polskę.

• list biskupów niemieckich do papieża Jana IX z 900r. → lud podbity przez Świętopełka, niestety teoria ta upadła ponieważ chodziło o Słowaków.

• Metody nie wykraczał poza Morawy i Słowację.

Katarzyna Lanckorońska → przeniesienie metropoli z Moraw do Krakowa

Upadek obrządku słowiańskiego za Bolesława Chrobrego.

PRZYJĘCIE CHRZTU → religia chrześcijańska była istotna przy budowie wczesnofeudalnej monarchii oraz do podniesienia autorytetu. Dobiegał końca okres względnej hibernacji państwa Mieszka. Wzorem ku temu byli- nasi ulubieńcy- Niemcy → chęć jak najlepszych stosunków.

966rok → amicus imperatoris- Mieszko I przyjacielem cesarza.

Chrzest z rąk czeskich za zgodą Niemiec. Biskup Michał z Ratyzbony 14 IV 966 r. Wielka Sobota. Teorii miejsca jest bardzo dużo, być może Ostrów Legnicki. Duchowieństwo ratyzbońskie miało uprawnienia do szerzenia chrz. z biskupem Jordanem na czele. Nie istniała diecezja, Jordan miała mandat od papieża. Gniezno- Bazylika NMP wybudowana przez Mieszka.

Biskupstwa: Poznań- prowizorium, Kraków, Wrocław, Kołobrzeg, arcybiskupstwem było Gniezno. → zwierzchność Rzymu.

Karoliński stosunek przetrwał dłużej niż na zachodzie Europy. Supremacja władzy świeckiej- prawo mianowania biskupów, powstawanie biskupstw, klasztorów, koscielne organizowanie zdobytych, pogańskich ziem- szybka ratyfikacja.

1148r. Bulla dla Poznania.

Panujący miał również prawo do sądobójstwa nad duchownymi → Staszek ze Szczepanowa.

Uwięzienie biskupa Marcina.

Prawo wydawania ustaw, przestrzeganie postów → Bolesław Chrobry.

Patronus et advocatus eclesii → Gall Anonim o królu.

Obowiązki księcia wobec kościoła:

• upasażenie materialne → dziesięcina, świadczenia bezpośrednie składane przez ludność- dawało to mniejsze uzależnienie od państwa. Zwolnienie dóbr kościelnych z monopolii książęcych, np. polowanie.

• odrębna katechizacja ludności służebnej- świetnicy.

Związki z Rzymem raczej tylko polityczne, w kwestiach kościelnych mniej ścisłe. Nie ma śladów po podróżach po paliusz.

Bloesław Krzywousty → większa zależność pomiędzy kościołem polskim a rzymskim, święcenia biskupie.

Papieże wysyłali swoich legatów:

1104 r. → legat Vallo

1124r. → kardynał Idzi

1146r.

1149 r.

zależność od rzymskiej centrali- spór pomiędzy synami Bolesława Krzywoustego.

Interdykt legata papieskiego. Od śm. Bolesława Krzywoustego sprzyjało rozbicie dzielnicowe- podniesienie rangi kościoła. Dopóki idea władzy monarszej nie zgasła, kościół nie mógł się emancypować.

Do poł. XII wieku stosunki państwo- kościół spoczywają na podstawach zjazdu gnieźnieńskiego.

Całkowite regulowanie stosunków kościelnych, np.

1101r. W. Herman, biskup krakowski- Czesław, udawanie się do Rzymu po sakrę doprowadziło do nadawania urzędów przez państwo.

Ststus łęczycki 1181r. (papież Aleksander III) Kazimierz Sprawiedliwy.

Złamanie senioratu w Polsce- upadek władzy centralnej- stopniowa emancypacja kościoła.

Połowa XII wieku → klasztory cysterskie- kolejny czynnik emancypacyjny, nowe wyobrażenie o wolności kościoła, pierwsze ślady immunitetów.

ADAPTACJA CHRZ. NA GRUNCIE POLSKIM

Wyniki działalności misyjnej mieszka ocenia się różnie. Być może chrystianizacja dotarła do mas ludu, ale nawet otoczenie księcia mogło być dłużej pogańskie.

973r. Węgry- 5 tys. ochrzczonych

1410 r. Litwa- 20 tys. ochrzczonych

w Polsce zapewnie podobnie

Po pierwszej wyprawie Ottona na Pomorze nazwano je chrześcijańskim.

Ziemia polan → działalność Jordana, brak nachalnej akcji misyjnej, być może dlatego Polskę ominęły wstrząsy wew.

działalność Bolesława Chrobrego → znakomite źródła, poganie na Pomorzu Wsch. nie byli zmuszani do chrztu (997r. Wojciech)

b. Kołobrzeskie- burzenie świątyń pogańskich bez zmuszania do chrztu. Pierwsze lata XI wieku.

1017r. Kult pogański na Ślęży → tolerancja.

Cmentarzysko lutomińskie- obrządek słowiański, groby ciałopalne, szkoeletowe, z broniom, jadłem, etc.

Reinber- tempił pogaństwo na Pomorzu, ale naraził się ludności i musiał uciekać.

Powiększenie liczby biskupstw z 1 na 5 było poważnym krokiem, ale nie dało to znaczących efektów. Sieć komórek dopiero się tworzyła.

Liczba grodów kasztelańskich = liczba kościołów

szerzenie wiary → duchowni: eremici- św. Świerad (Oława, Tropie, Opatowiec) oraz benedyktyni.

Wzajemny stosunek chrz. vs. poganin:

realne istnienie bractw pogańskich nie było zaprzeczalne, ale chrześcijanie traktowali ich jak demony. Było dużo miejsca na synkretyzm religijny- dwówiara. W przekonaniu niektórych boga chrz. należało traktować na równi z pogańskimi. Inni czcili pogańskich, bo się ich bali.

Domysłu nt. stosunku liczbowego:

zwolennicy poglądów kościelnych → liczebnie najsłabsi, ale dynamiczni

dwówiercy

czciciela starych bogów → powstanie ludowe po śmierci B. Chrobrego.

Powstanie Masława na ziemiech polskich:

• wielu zostało zabitych

• Rechelin- b. krakowski- ocalał 1032-46

• inne biskupstwa upadły

Pn. Polska- organizacja kościelna najbardziej ucierpiała, lata 30-te XV wieku- rozwój.

Przeniesienie stolicy z Gniezna do Krakowa. Kazimierz Odnowiciel: biskupstwa → Kraków, Wrocław- inne przejściowo likwidowane.

Odbudowa struktur kościelnych.

Ślady pogańskie: cmentarzysko w Giełutowie, Sandomierz, cmentarzysko w Końskich.

Akcja chrz. niejako rozpoczęta od nowa. Rechrystianizacja kraju. Wielkie zasługi Bolesława Śmiałego.

1064r. Konsekracja bazyliki gnieźnieńskiej, odbudowa katedry poznańskiej, pogańskie pomorze wsch. odpada, rozwój życia monastycznego w Polsce, bogato uposażone opactwa w Mogilnie (ognisko pracy misyjnej) i Tyńcu.

Odgrywanie dużej roli krajowców. Biskupi: Aron i Hieronim- cudzoziemcy.

WYKŁAD 2. 14.03.2012

- Bolesław Śmiały i Kazimierz Odnowiciel odbudowa infrastruktury kościelnej

1000 r. – I świątynia chrześcijańska na Ślęży (do tego czasu był tam poganizm)

- na Śląsku przez długi czas utrzymywał się kult starych bogów ze względu na małą ilość świątyń chrześcijańskich

1217 r. – klasztor w Nowogrodzie Bobrzańskim założony przez Henryka Brodatego (potem przeniesiony, bo mnisi źle się tam czuli)

1125 r. – Otton z Bambergu masowe chrzty na Pomorzu

- Ostatnią pogańską świątynią była Świątynia Świętowita w Arkonie (upadła)

- specyfiką polskiej kultury średniowiecznej była duża niezależność propagowania wzorców przez Kościół

- Polska była jedynym krajem, który nie posiadał patrona – rodaka (Wojciech był Czechem!), dopiero w XII wieku został nim Stanisław ze Szczepanowa

XI i XII wiek – Polska weszła w krąg świata chrześcijańskiego, ale dużo skromniej niż inne kraje

ZAKONY:

• Pierwsze zakony – X/XI wiek – Benedyktyni (Poznań, pod Łęczycą, Wiślica) i Kameduni

- Klasztor św Marcina we Wrocławiu i św Benedykta (XI w)

- Benedyktyni sprowadzeni do Tyńca – opatem Aron

- w Mogilnie, Lubiążu, Lubiniu i Płocku

- XII wiek – Norbertanie – po 1160 roku w Busku

- Bożogrobcowie

- Cystersi – Jędrzejów, Oliwa etc. (w XII wieku istnieje 11 opactw cysterskich)

- Joannici

- XIII wiek – ogromny rozwój życia klasztornego: Cystersi – sztuka (rozwój sztuki gotyckiej), technika z Zachodu; mieli w dużym stopniu charakter cudzoziemski (na Śląsku, Wielkopolsce – Niemcy)

- Zakony Żebracze:

- 1220 r. – Dominikanie (Kraków)

- 1229 r. – Franciszkanie (Wrocław) – duże ślady w architekturze i historiografii

- Augustianie Eremici (6 klasztorów)

- Norbertanie (kanonicy regularni) – 15 zakonów, duża praca duszpasterska

- Zakony Rycerskie:

-Joannici – szczytowy rozwój w XIII w.

- Templariusze – sprowadzeni przez Henryka Brodatego

- Krzyżacy (osobne państwo)

- bracia Dobrzańscy (wchłonięci lub zlikwidowani przez Krzyżaków)

- regres benedyktynów

XIV wiek w skład państwa Łokietka i Kazimierza Wielkiego nie weszło Pomorze – więc utrata zakonów; ale trochę zakonów też zyskali przez przyłączenie Rusi Czerwonej

- kryzys monastycyzmu

- wzrost roli biskupów

- obniżenie liczby mnichów w poszczególnych klasztorach

- zwiększenie roli Augustianów Eremitów

HEREZJE ŚREDNIOWIECZNE W POLSCE:

- w Europie od końca XI wieku wzrost różnych herezji (Waldensi, Bracia Nowego Ducha etc.) w Polsce nie ma to odbicia

XIII wiek – wciąż mało przekazów, tylko na Śląsku pojawiają się w 1260 roku Biczownicy (z Włoch), potem też są w Wielkopolsce (biczowanie ma moc zbawienia duszy – robią to 2x dziennie)

- WALDENSI (Piotr Waldo rozdaje swój majątek) 2 sakramenty, bulla Aleksandra IV przeciwko Waldensom; przychodzą z Niemiec, osiedlają się na Śląsku i Pomorzu (na Śląsku zwalcza ich biskup Henryk wraz z dwoma zaangażowanymi inkwizytorami)

- BEGARDZI I BEGINKI – z reformy Franciszka z Asyżu (XIII wiek) kolebką Niderlandy, fundacja w Legnicy Bolesława Łysego, również osiedlają się w Poznaniu, Wrocławiu, Toruniu etc., prześladowani od 1319 roku.

- 1349 r. – II fala Biczowników do Polski napływa (w związku z epidemią czarnej ospy) – po tym herezja zaczyna wygasać

- zmiany w relacji Kościół – Państwo przewaga państwa już nie jest taka oczywista, rozrasta się papocezaryzm (Innocenty III); reformy (podporządkowanie Kościołowi społeczeństwa, poparcie ekspansji na ludy pogańskie) rozpoczęły się na Zachodzie – w Polsce dopiero w XII wieku (zajęli się nią legaci papiescy, abp gnieźnieński – Henryk Kietlicz, którego zagorzałym przeciwnikiem był zwłaszcza Władysław Laskonogi; Kietlicz zaczął podburzać książęta)

ZJAZD w Bożykowej – Leszek Biały, Henryk Brodaty, Odoniec i Konrad Mazowiecki cwaniak Kietlicz udziela im pomocy w zamian za poparcie reformy

1210 – przywilej z Bożykowej – nie podpisał go Brodaty, dlatego przywilej nie wszedł w życie na Śląsku

1241r. – w Legnicy ginie Henryk Pobożny i następują pewne ustępstwa

- bp Tomasz i jego następca Tomasz II – polityka kościelna (bp Tomasz I toczył spór z H.Brodatym od 1235 r. o immunitet kościelny)

- proces większego podporządkowania metropolii gnieźnieńskiej papiestwu (do Rzymu jeżdżą )

- ożywienie życia synodalnego

Synody legackie i prowincjonalne w XIII wieku zajmują się tylko sprawami kościoła (są to pierwsze synody diecezjalne)

Początek XIV wieku ponowne wzmocnienie władzy świeckiej, bo napływają nowe prądy zza granicy

- Łokietek! Popiera Jana XXII (dobre stosunki z papiestwem)

- biskupi z grona współpracowników Łokietka

Kazimierz Wielki kontynuuje politykę Łokietka ma tendencje wzmocnienia władzy świeckiej nad duchową (wrócić do tego, co za Piastów)

Ówczesne prawo obsady biskupów kształtują 3 wpływy: kapituła, papież i król (ale kapitułę i papieża łączy wspólność hierarchiczna, a król z kolei musi odbudować swą postawę)

- dopiero K. Wielki daje do tego podstawy, co ma potem odbicie w prawach Jagiełły

Król ma 2 drogi – poprzeć prawa kapituły przeciwko papiestwu lub odwrotnie Kazio Wielki wykorzystuje obie, na czym zyskuje w królewskim prawie nominacji biskupów

W 1363 roku Kazimierz prosi Urbana IIgo o nieprzyjeżdżanie nowowybranych biskupów (zaplanował to tak, że usunie w ten sposób prawa papieża w wyborze biskupów)

Urban II nie zgodził się na pomysł Kazia, ale dał sygnał chęci umocnienia władzy króla

NUNCJUSZ– legat papieski pełniący stałą misję dyplomatyczną

Świętopietrze – reguluje umowa Łokietka z papieżem (było atutem w walce o uznanie polskości Śląska etc, świadczyło o granicach Polski za Krzywoustego)

- Kazik Wielki ustanawia nowe parafie, ma duże zasługi przy kolonizacji wsi i miast na prawie niemieckim, ma prawo patronatu osób świeckich

1360 r. – akcja rewindykacyjna Kazimierza Wielkiego

- Kazimierz stara się o organizację Kościoła Łacińskiego na Rusi Czerwonej, walczy z immunitetem (sądowym, ekonomicznym), chce ograniczyć niektóre jego skutki (nawet zawiesił prawa immunitetowe niektórych klasztorów małopolskich i zajął dobra klasztoru Bożogrobców); usuwał wszelkie przejawy okresu supremacji Kościoła nad państwem z XIII wieku

- jedyna opozycja Kościelna – biskupi krakowscy

LUDWIK WĘGIERSKI

- 1378 r. – SCHIZMA ZACHODNIA – Polska pod panowaniem Ludwika Węgierskiego

Ludwik jest po stronie Urbana IV, więc Polska ma automatycznie obediencję rzymską (trwa to do soboru w Pizie – 1409 r.)

- diecezja wrocławska doznała skutków schizmy zachodniej (Teodoryk opowiedział się za Klemensem VII i nie mógł już wrócić z Avinionu do swojej diecezji, bo by mu tam zrobili kuku za głupie decyzje)

Unia Polski z Litwą Jagiełły – Jagiełło królem od 1387 roku (Unia w Krewie 1385 jakby ktoś nie wiedział)

- okres rozwoju koncyliaryzmu (sprzyja mu schizma zachodnia); polski koncyliaryzm od XV wieku, ponieważ, skoro w 1409 był sobór w Pizie (j/w) wybrano na nim trzeciego papieża – Aleksandra V i w tym momencie Polska opowiedziała się za nim, czyli przechodzimy pod obediencję pizańską z rzymskiej (na soborze w Pizie Polskę reprezentował bp Wysz)

KOŚCIÓŁ KATOLICKI W ŚREDNIOWIECZU 21.03

• Problemy w czasie Wielkiej Schizmy- wybór obediencji przez Polskę przyjmuje obediencję rzymska,

• Wzrost znaczenia papiestwa

• Bonifacy IX -1403 zakazał Zakonowi najazdów na Litwę

• Niekorzystna sytuacja dla PL za Marcina (I papież po Schizmie)

• Koncyliaryzm zapuszcza korzenie

• Ostatecznie metropolita gnieździeński- zmiana obediencji z rzymską na bizantyjską

• Sejm w Niepołomicachłączność z państwem duża, Zmiana obediencji sprawą państwa

• 1409- poddanie się nowemu papiestwu

• Sobór w Konstancji 1414-18 ( reprezentacja dobrana starannie, arcybiskup gnieździeński Mikołaj Trąba)

• Delegacja polska przybyła do Konstancji w 1415 w postaci Andrzeja Laskarza( bardzo radykalne poglądy, główny przedstawiciel koncyliaryzmu) i Pawła Włodkowidza z Brudzewa ( zwolennik koncyliaryzmu również, poświęcił się sprawą krzyżaków)

• Traktakt „ O władzy cesarza i papieża wobec niewiernych” 1415 szeroka podstawa ogólnych zagadnień postawił na gruncie nauki scholastyczne

- poddawał pretensje króla do ziem litewskich

- przeciwko nawracania mieczem

• Delegacja Żmudzinów- potwierdzili

• Zgoda założenia biskupstwa na Żmudzi pod patronem Polski, krzyżacy też rościli sobie prawo do tych ziem

• Spór poslko- krzyżacki ostre starcie, nie załatwiło to sprawy

• Zygmunt Luksemburczyk- chwilowe załagodzenie sporu

• Włodkowic- kolejny traktat, oskarżała Krzyżaków o herezje i szkodę wierze

• Polacy zdołali spowodować uwięzienie Frankenberga(?), który oskarżała Jagiełłę o pogaństwo itp.

• Papież Marcin V- Polacy

• 1418- sobór uznał dzieło Frankengerga za błędne i skandaliczne, a nie tak jak chcieli Polacy za heretyckie

• Następny sobór w Bazylei, Ferrerze i Florencji (przenoszony)

-Mikołaj Lasocki brał udział

- spory pomiędzy papiestwem, przeciwko walce z krzyżakami i nie uznali pokoju toruńskiego- powód niesnasek

- legat papieski Baltazar rzucił klątwe na Polskę, nie zrobiło to wrażenie na K. Jagiellończyku (zwolnili z postanowień pokoju toruńskiego krzyżaków)

-1484 – pismo- zarządzenie kutrii gdańskiej dalsze dowody na „własne” decyzje króla

• Inwestytura zamarła w XIV w

• Prądy antypapieskie zapuszczają korzenie za Jagiellończyka

• Polityka kościelna Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka ro kontynuacja tych tendencji z czasów K. Jagiellończyka

• Po śmierci bp. Fryderyka dokonano wyboru Andrzeja wola królewska decydowała o wyborze biskupów i ich stolic

REFORMACJA W POLSCE

• Zjawiska prereformacyjne Husytyzm

• 1427 wybucha powstanie na Śląsku husyckiego ( pod władzą Luksemburgów)

• Bogate warstwy – Niemcy, a powstańcy to chłopi

• Im ma pomóc hustyzm. Powstanie padło przez niemieckie mieszczaństwo stłumione

• Śląsk pod wpływem husytyzmu, byli też na Kujawach i Wielkopolsce

• Sprzeciwiał się panowaniu Kościoła jak i panującym stosunkom społecznym

• Stąd silne ataki na nich, za popieranie śmierci też

• 1490- śmierć ks. Adama z Radziejowa

• Jan Ostroróg- prawnik, Memorial o naprawie Rzeczypospolitej, atakował stosunki panujące w Kościele i chciał odłączyć od papiestwa

• Biernat z Lublina – list do księgarza Szymona- tylko ewangelia, reszta niepewna

• Szlachta- ograniczenie władzy duchowej

- 1505 na sejmie (w Radomiu, konstytucja sejmowa?) jeśli duchowny który zrobił wykroczenie nie dotyczyło spraw wiary, pod sejm świecki był stawiany i aby oddali dobra pod ochronę kraju

• Mocny antyklerykalizm

LUTERANIZM NA ZIEMIACH POLSKICH

• Pośrednicy

1. Śląsk, Brandenburgia,Pomorze

2. Zakon Krzyżacki przekształcony w pierwsze państwo luterańskie

3. Wielkopolska ;Andrzej Samuel i Jan Seklucjan

4. Kraków ; Jakub z Iłży, prof.Akademii Krakowskiej

• Wrocław

-lata 20 XVI – Huteryci( chrześcijańskie wyznanie protestanckie, odłam anabaptystów założony w Tyrolu i Szwajcarii w XVI wieku przez Jakuba Huttera. )– grupa pacyfistyczna, brak własności prywatnej

- był centrum luteranizmu

-Gabrielowcy- odłam anabaptystów

- wśród śląskich Piastów przyjęty luteranizm

• Pomorze Zachodnie

- Jakub Bugenhagen, współpracownik Lutra

-pośrednik- Zakon Krzyżacki

-sekularyzacja w 1525, Albreht Hohenzoller, przekształcił w I Państwo Luterańskie

• Wielkopolska

- Andrzej Samuel

- Jan Seklucjan- katechizm po polsku, przełożył konfesje ausburska

• Kraków

-Jakub z Iłży

-lata 1520-25 powstaje grupa reformacyjna, która wśród ludu rozpowszechniała wiarę

-po procesie o herezji, ucieka do Wrocławia, ale pozostawił uczniów np. Wawrzyńca Niezgodę, Mikołaja Reja, Bernard Niegudka

• Reakcje władz państwowych na szerzenie się luteranizmu

• przeciw szerzeniu się ostro zaprotestował Zygmunt I Stary

• wydał antyreformacyjny dekret w 1520

• 1523 ponawia go- grozi kara śmierci, konfiskatą dóbr w wyniku przyjmowania bądź rozpowszechniania religii

• 1534-40 – Zygmunt I Stary pod groźbami ( patrz u góry) zabrania studiów na zagranicznych uczelniach

• 1540 część uchylona na Sejmie w Krakowie

• 1523- synod Łęczyki – bulla Leona X „ Exsurgi Domini” potępiająca nauki Lutra

• inkwizycja kościelna przeciw luteranizmowi. Wznowienie Inkwizycji

• Synod w Piotrkowie 1530 i Łęczycki 1532

• Synod w Piotrkowie 1551- rola bp. Stanisława Hozjusza( najwybitniejsza postać polskiej kontrreformacji) opracował obszerne katolickie wyznanie wiary „ Confessio fidei catholicae christiania „ 1553

• zobowiązania biskupa do wszczynania procesów przeciwko osobom podejrzanym o herezje

• lata ’20 – I zamieszki związane z reformacja, z nowymi ideami religijnymi, które pojawiają się na ziemiach polskich

• największe znaczenie Rewolta Gdańska – 1525 ( Zygmunt Stary) na tle religijnym ( wtedy co walki w Niemczech)

-pospólstwo zażądało reformy

-zniesienie lichwy, podatków i skasowanie kary śmierci za kradzież

-obalili katolicką radę mężów, luteranie przejeli władzę

-klasztory zaadaptowano n a szpitale, odebrano dobra Kościołowi

-1523 – Zygmunt Stary krwawo słumił powstanie, powieszono przywódców, przywrócono katolicyzm

• powstanie chłopów w Sambii ( Prusy Książęce ), zduszone na polach wsi Rauthen koło Królewca 13 X 1525 ( przeciw feudałom)

- żądania oparte na wywodach religijnych, bardziej radykalne niż w Gdansku, podobne do anabaptystów, którzy pod wodzą Mincera wybuchli

-aby stłumić Zygmunt wezwał szlachtę, zjednoczył siły polsko-niemiecki

• 1526- wieś Stolec koło Ziebic pod władzą protestancką

• 1527- Piotrowiec pod Jaworzem

KALWINIZM

• Lata 40 XVI- pojawiają się w Polsce wpływy kalwinizmu

• Powstają I zbory

• Organizacja zborowa Kościoła Ewangelickiego wyłania się w Niedźwiedziu

• Zbór w Pęsznicy -1550 u Stanisława Lasockiego

• Szlachta w Małopolsce usuwała księży i oddawała Kościoły w ręce Ministrów

• Główny krzewiciel idei kalwińskich- spolszczony grek z Korfu

• Poł.XV – ośrodek w Pińczowie – Mikołaj Oleśnicki, tam pierwsze publiczne ewangeliczne nabożeństwo

• Synod kalwiński w Słomnikach w 1554, ustanowienie organizacj kalwińskiej

• Synod w Książku 1560 – połączenie kościoła małopolskiego i litewskiego

• Popularność kalwinizmu wśród szlachty duża. Wynikała z tego, że Polska odpowiadała strukturom władzy kościelnej zależna od świeckiej warstwy. Odpowiadało że były to kościoły tanie w utrzymaniu ( świątynie kalwińskie ogołocone z obrazów itp., został krzyż, ambona)

• Na Litwie- Mikołaj Radziwiłł zwany Czarnym filarem kalwinizmu

• Litwa i Polska filarami kalwinizmu

• Poł lat ’50 powstaje opozycja

• 1556 na synodzie w Seceminie

-antytrynitarne poglądy

-początek podziału wewnątrz kalwinizmu w Polsce

• Powstaje Kościół Braci Arian

• Blisko z nauką Kalwina był Jan Łaski ( jedyny doktor polskiego kalwinizmu jakiego Polska wydała)

-bratanek i imiennik prymasa.Duchowny katolik, pod koniec lat ’30 XVI wiąże się z obozem reformacyjnym

-studiował w Bolonii i Padwie

- działalność we Fryzji

-1524 – wyruszył zagranicę, kupił bibliotekę od Erazma z Roterdamu

- działalność w Anglii.zaproszony przez abp. Tomasza Cranmeta. Organizuje tam kościół cudzoziemców-emigrantów

-1556- wraca do Polski, działalność w Krk, w Wilnie u Radziwiłła

-próby zjednoczenia reformacji polskiej

-osiada w Pińczowie

• Wyznanie pińczowskie w 1557 przez małopolskę przyjęte

• Ostatecznie nie przyjęto przez wszystkich wyznania pińczowiskiego ( nawet jemu przestało to pasować bo braci mieli celibat)

WYKŁAD 4 28.03.2012

REFORMACJA – CD.

Kalwinizm w Polsce – duże nadzieje dało objęcie władzy przez Zygmunta Augusta

BRACIA CZESCY:

- po 1517 roku, główna fala po 1548 roku

- pierwsza kolonia ok. 400 osób

- znajdowali opiekę wśród szlachty wielkopolskiej m.in. Jakub Ostroróg czy Rafał Leszczyński

1548 r. – dekret Zygmunta Augusta zakazujący im osiedlania się pomimo tego przybywają prześladowani np. przez Habsburgów

- szlachta pozwoliła im się osiedlać bo byli ponoć dobrymi rolnikami

1628 – 1656 – w Lesznie JAN AMOS KOMENSKY – w czasie potopu związał się ze Szwedami, ich klęska była klęską braci czeskich (Leszno spalono)

MENNONICI:

- osadnictwo od 1527 r.

- najpierw działali w Zurychu, wygnani osiedlili się w Niderlandach

- osadnicy holenderscy (Olendrzy)

- w Polsce na Żuławach, w okolicach Torunia, Bydgoszczy, Inowrocławia etc.

- wieś Tujce – ponoć pierwsza osada

- przedstawiciele rady Gdańska zagwarantowali im przywileje w zamian za prace gospodarcze (bo byli dobrymi rolnikami – chyba jak wszyscy :P)

- 1573 r. – konfederacja warszawska gwarantuje im wolność

- istotne kontakty Gdańska z Amsterdamem

1628 r. docierają do Warszawy i osiedlają się na Saskiej Kępie

- zakładają osiedle Kozuń Niemiecki

- Mińsk Mazowiecki

KOŚCIÓŁ NARODOWY:

- panowanie Zygmunta Augusta

- 1552 r. – Sejm w Piotrkowie

-1555 r. – kolejny Sejm w Piotrkowie ( Jan Drohojewski, Jakub Uchański, Andrzej Frycz Modrzewski etc)

- ustalono wysłanie posła do papieża o pozwolenie na sobór Stanisław Maciejowski (3 typowe żądania)

- król domaga się zwołania soboru powszechnego, albo chociaż narodowego

- Papież Paweł VI nie zgodził się na żądania

- przeciwko uchwałom soboru z 1555 r. protestują też biskupi i wysyłają poselstwa do papieża z prośbą o wznowienie postanowień soboru Trydenckiego

1561 r. – następca Pawła VI – Pius IV zatwierdził Uchańskiego jako prymasa

TENDENCJE UNIJNE:

28 sierpnia 1555 roku – ugoda w Koźminku (pomiędzy kalwinistami i braćmi czeskimi – podporządkowanie zboru małopolskiego Braci Czeskich)

Próby unifikacyjne Jana Łaskiego – dążył do stworzenia frontu przeciwko katolicyzmowi (negatywny stosunek Z. Augusta)

14 kwietnia 1570 r. UGODA SANDOMIERSKA: luteranie: Erazm Gliczner; kalwini: Krzysztof Trecy; Bracia Czescy: Szymon Teofil Turnowski

• U.S. obowiązywała de facto do 1595 roku (po raz 4 odnowiona na synodzie w Toruniu), formalnie zaś w 1645 roku (konwokacja wolna) luteranie oświadczyli, iż do niej nie należą

Kalwiniści jako drugie wyznanie przyjęli helweckie (zaproponowali innym, żeby się przyłączyli, ale ci nie chcieli)

Każdy z 3ech kościołów zachował wolne obrzędy

KONFEDERACJA WARSZAWSKA:

29 stycznia 1573 roku – sejm konwokacyjny zabezpiecza egzystencje innowierców w RP (wyznaczył komisję aby ustaliła konfederację)

- drugi sejm konwokacyjny odbywa się w maju – wybrano na króla Henryka Walezego (konkurował z Maksymilianem Habsburgiem)

- sejmiki mazowieckie odrzuciły konfederację warszawską w całości

- nie podpisali jej biskupi (poza krakowskimi)

- za czasów panowania Jagiellonów nie ma w zasadzie prześladowań religijnych (parę osób spalono, ale to się w żadnej kwestii nie wiąże z reformacją)

(bardziej wydarzenia z Krakowa z 1588 roku można powiązać z reformacją)

ZMIERZCH POLSKIEJ REFORMACJI:

- po konfederacji warszawskiej rozruchy w Krakowie (1574) – był tam piętrowy zbór na Jana, został zburzony przez studentów, nie ukarano ich bo Kościół to popierał

VI 1575 – zbezczeszczenie cmentarza luterańskiego w Krakowie

1591 r. – spalenie zboru krakowskiego i wileńskiego, 1602 Olkusz, 1616 Poznań, 1627 Lublin

- w latach 1606 – 1620 protestanci tracą 2/3 świątyń

- szlachta zaczęła odchodzić od reformacji, bo nie potrzebowała jej już do osiągania celów politycznych

1606 – 1609 – rokosz Zebrzydowskiego – szlachta przeciwko Zygmuntowi IIImu Wazie

1658 r. – wygnanie braci polskich; nasilają się tendencje antyprotestanckie (coraz więcej procesów)

1668r. – Sejm wprowadza karę banicji za przyjęcie innej religii i porzucenie katolicyzmu

1712 – sobór

1717 – zakaz budowy nowych zborów i publicznego odprawiania nabożeństw

1724 – sprawa toruńska (starcie luteran i uczniów kolegium jezuickiego) skazano na śmierć burmistrza i 10 mieszczan

1736 – zakaz wybierania heretyków na posłów (urzędy tylko dla katolików)

• Zmiany pod koniec XVIII wieku na korzyść protestantów

Zbór ewangelicko – augsburski w Warszawie

Konstytucja 3go maja też ogłasza tolerancję

XVI wiek

Bracia Czescy – Kumor 64 zbory, Tazbir 80 zborów

Kalwini – Małopolska 200 zborów, Litwa 191 zbory (gł centra Pińczów, Książ etc)

Luteranie – Wielkopolska 140 zborów niemieckojęzycznych, 37 polskojęzycznych

DZISIAJ:

LUTERANIE (Kościół Ewangelicko – Augsburski)

Ok. 80 tys wiernych

6 diecezji – katolicka i cieszyńska skupiają ok. 70 %

Ok. 180 kościołów

Ok. 170 duchownych

Synod Kościoła najwyższą władzą (co 5 lat)

Konsystorz – organ wykonawczy synodu – zwierzchnikiem Janusz Jagucki

Pismo „Zwiastun”

KALWINI (Kościół Ewangelicko – Reformowany)

Ok. 3,5 tys wiernych

8 parafii

10 duchownych

Synod raz do roku – najwyższy organ ustawodawczy (Konsystorz – wykonawczy – Witold Brodziński)

Pismo „Jednota”

BRACIA POLSCY

• ANTYTRYNITARYZM poza Polską – Michał (Miguel) Servette (1511 – 1553); Biblia jedynym autorytetem, Trójca, substancja etc tylko ludzkim wymysłem; Chrystus człowiekiem, który ma moc cudów od Boga a Bogiem jest z laski Boga; Duch św tylko bożą mocą; Servette spalony na stosie w Genewie

• Republika Wenecka – gromadzą się zwolennicy antytrynitaryzmu; LELIUSZ SOCYN; 1555 r. wykryci przez inkwizycję rozproszenie po Europie; najpierw siedzibą Genewa, potem Węgry, Polska

• Gminy anabaptystyczne we Włoszech (też antytrynitaryzm) Dawid Joris

• GIORGIO BIANDRATTA – 1540-44 lekarz nadworny królowej Bony; musiał opuścić Szajcarię, przybył do Polski (małopolska), potem w Siedmiogrodzie; obok niego Alziatti, Gribaldi etc.

• Węgry: Tomasz Aran, Łukasz z Eger (ogłasza na synodzie w 1568 roku, że jest tylko Ojciec), Jan Trombitas – odrzucenie czci Chrystusowi (nonadorantyzm)

• Jan Zygmunt Zapolya

• Niektórzy Bracia Czescy, utrakwiści

• TEODOZJANIE (litewsko – ruski) wpłynie na Judaizantów; w Nowogrodzie w Moskwie; monoteizm żydowski; 5cioksiąg Mojżesza wyżej niż ewangelie; odrzucali sakramenty, boskość Chrystusa, instytucje Kościelne etc.

WYKŁAD KOLEJNY (11.04.2012)

Bracia polscy- nazewnictwo:

• Arianie- wydźwięk pejoratywny: odwołanie do herezji Ariusza z przełomu III i IV wieku (381r. Sobór w Konstantynopolu → wykluczenie)

• Nurkowie, Chrystianie, Antytrynitarze, Unitarianie, Socynianie, Serwecjanie.

Powstanie zboru ariańskiego:

• styczeń 1556 roku, synod w seceminie- Piotr z Goniądza. Podwójny skandal: drewniana szabla i odrzucenie dogmatu o trójcy świętej.

• 1558 r. przybycie do kraju G. Biandratty; Biandratta po śmierci Łaskiego (1560) robi porządek w kościele małopolskim (F. Lismarin i F. Krzyżak- dedykacja do Radziwiłła Czarnego- skandal, brak pojednania z kalwinem).

• IV 1562r. Synod w Pińczowie, wystąpienie Grzegorza Pawła z Brzezin. → kontrowersyjny synod, Biandratta wyjeżdża.

• Wyodrębnienie się w Krakowie dwóch zborów: kalwiński i ariański. (eclesia minor)

• 1562r. przybycie do Polski włoskich teologów: W. Gentille, G. Alziatti, B. Ochino; przebywają w Pińczowie.

• 1564r. Edykt Parczewski- przeciwko cudzoziemskim kaznodziejom

• 22-30 III 1565r. Ostatnia próba pojednania Braci z Kalwinami, dysputa w czasie sejmu piotrkowskiego, ostateczne zerwanie i radykalizacja zboru ariańskiego.

„Tabula de trinitate”- pierwsze dzieło antytrynitarskie autorstwa Grzegorza Pawła z Brzezin.

Po śm. Radziwiłła Czarnego był Radziwiłł Rudy- ortodoksyjny kalwin- oczyszcza tereny z arian.

Zygmunt August pali „tabula de trinitate”, zakazuje wystąpień arianom.

S. Hozjusz → należy wypędzić wszystkich luteran i kalwinów, nie tylko arian- edykt parczewski. Ale baracia polscy nie wyjechali, bo ugłaskali króla. Edykt ten nie był nigdy więcej stosowany. Antytrynitaryzm rozwijał się nadal. Na Litwie arianie byli mile widzaiani. Bracia zaczynają się coraz bardziej rozkręcać- chęć zniszczeniafundamentów kościoła.

Periodyzacja:

• okres radykalny 1563- 1569

• sprzeczności i dekadencji 1569- kon. XVI wieku, upadek nurtu plebejskiego w zborze, sprzedawanie majątku, drewniane szable, praca na utrzymanie.

Koniec XVI wieku: Raków.

1569r fundacja kasztelana Jana Siemieńskiego, wolność od danin i tolerancja religijna (aby szybko zasiedlić), ewangelickie ideały arian mogą być zrealizowane (G.P. Z Brzezin, P. z Goniądza)

• migracje braci do Rakowa, pocz. XVIIw. ok. 1500 mieszkańców.

• 1602r. Powstanie Akademi Rakowskiej (sarmackie Ateny)

• 1605r. Powstaje katechizm rakowski

obok Krakowa jest to najczęściej wspominiane miasto, również poza granicami królestwa.

1570r. Rozłam w łonie Braci Polskich

Urząd i miecz, Bracia Polscy:

-stronnictwo radykalne → Grzegorz P. z Brzezin i cały Raków; państwo tworem Boga

-stronnictwo ugodowe → Marcin Krowicki, Stanisław Budziński, Szymon Budny, Jakub Paleolog- nie każdą wojnę bóg potępia.

Szymon Budny zostaje pozbawiony godności ministra i usunięty ze zboru.

Teologia Braci Polskich:

• tryteiści → G.P. Z Brzezin, P. z Goniądza, trójca ukazana przez Pismo. Całkowita odrębność osób TŚ. → esencja, istota, persona. Subordynancjonizm: podporządkowanie Bogu Ojcu.

Zarzut: saberianizm: Bóg w jednej os. a syn i duch to tylko atrybuty → syn: światło, duch: ciepło, bóg: słońce.

• dyteiści → Jerzy Schoman, M. Czechowiec, S. Wiśniowiecki, P. z Goniądza, odrzucali bóstwo ducha św., uznawali boja ojca i niższego, podporządkowanego syna.

• unitaryści (unitarianie) → G.P. Z Brzezin, M. Krowicki, J. Schoman, odrzucali ducha, tylko moc boża działała w duszach, nauka o przedwieczności syna nie ma oparcia w piśmie. Pozostał tylko ojciec, syn ma charakter historyczny. 1565R G. P. z Brzezin ze strony tryteistów do unitarystów; unitarianie dziela się na adorantes i nonadorantes → oddawanie czci chrystusowi to bałwochwalstwo. Z kolei nonadorantes dzielą się na judaizantes (pomniejszenie roli chrystusa, monoteizm żydowski, wyższość starego testamentu) i wolnomyślicieli: deizm, ateizm- usunięci ze zboru (D. Bieliński, Ch. Franko, H. Piekarski).

Centrum był Lublin. Kasztelan Jan Kiszka wspierał unitarystów. Budował szkoły i drukarnie dla arian. Byli przeciwko chrztom dzieci → sakramenty to tylko symbol, brak mocy.

1579r. Przybywa do Polski F. Socyn, przejęcie kontroli nad zborem, ujednolicenie stosunków społecznych i kościelnych, dalsza racjonalizacja rel.

Objawienie ma być interpretowane przy udziale rozumu. To co nie zgadza się z rozumem należy wykluczyć.

1592- 98r. następuje przełom, M. Czechowiec zostaje wykopany, bo był przeciwko Socynowi.

Katechizm Rakowski → odrzucienie pierwiastków anabaptystycznych- chrzest.

UPADEK:

1627r. Zburzenie zboru braci w Lublinie

1638r. Oskarżenie wobec studentów akademi rakowskiej o profanacje krzyża, zamknięcie zboru, akademi i drukarni.

1647r. Potępienie przez sejm książki Jonasza Szlichtynga

1658r. Nakaz opuszczenia Polski (sympatia ze szwedami)

emigracja → śląsk, siedmiogrór, prusy wsch., holandia.

• Biblioteka Tratrum Polonorum – dzieła jonasza Szlichtynga.

• Unitarianizm: T. Lindsey, J. Priestley

• jednota braci polskich → lata 20te XX wieku K. Śmigłowski.

• 1774r. Anglia, kościuł unitariański, przenoszą się do USA; 1796r. Kościół amerykański (Filadelfia w 1720 nastąpiło zjednoczenie)

• w Polsce przeszczepy z zachodu. Zbór wrocławski- R. Kisiel- wspólnota z nim związana weszła do jednoty braci polskich, później mieli przewagę (nurt zielonoświątkowy).

18.04 Prawosławie na ziemiach polskich

• Unia brzeska

• W ochrocku u w Przemyślu pierwsze biskupstwa, ludność rzeszowska głównie prawosławna, ludność ruska – traktowani jako obywatele II kategorii, 1436r. zrównanie przywilejów szlachty polskiej i ruskiej(prawosławnej)

• Metropolia w Haliczu i w Nowogródku – uzasadniona podstawa do posiadania metropolii w Polsce

• W 1371 metropolia w Haliczu miała władzę nad Chełmem, Turowem, Włodzimierzem i Przemyślem, łacińska metropolia w Haliczu

• Polityka K. Wielkiego była bardziej przyjazna mniejszością religijnym.

• Litwa – sprawa pierwszorzędna, 1376 – książę Olgiert wysunął na czele Cypriana na metropolitę, od 1379 metropolia w Moskwie z tytułem metropolii całej Rusi. Cyprian był metropolitą do 1407 r.

• Metropolita Focjusz – pro moskiewski, polska nie przyjęła jego jurysdykcji,

• Grzegorz Camblak 1415-1420 metropolita kijowski

• Mnich Izydor – uczestnik soboru we Florencji, 1439 unia florencka próba połączenia obrządku wschodniego i zachodniego, Moskwa odrzuciła porozumienie i uznała za zdrajcę

• Bunt wielkiego księcia i księcia moskiewskiego w 1441 r kiedy przybył Izydor przeciwstawiano się patriarsze Konstantynopola w konsekwencji w Moskwie wybrano nowego patriarchę Jona 1448r. Problem z utrzymaniem autokefalicznego kościoła

• Izydor się nie utrzymał w 1451r Kazimierz Jagiełło uznał chwilowo zwierzchnictwo Jony, po kilku latach przyjęto nominację Grzegorza (greka)

• 03.09.1458 bulla podzieliła metropolię kijowską i moskiewską, podział, który zachował się na długie stulecia

• Prawosławie na Litwie było formą obrony i zachowania narodowości, do rady wielkiego księcia litewskiego tylko chrześcijanie obrządku zachodniego, katolicy mieli prawo do niej wstąpić do 1586 r.

• Diecezja kijowska, włodzimiersko – brzeska, łódzko – ostrowska, przemysko –nowosądecka i chełmsko – bełska należały do polski wraz z metropolią kijowską, metropolita rezydował w Nowogródku, władyka Włodzimierski był uważany za pierwszego po metropolicie, miejsce honorowe wśród duchownych.

• Sejm w Brześciu w 1511r. Zygi Stary(1506-1548) zapewnił kościołowi prawosławnemu niezawisłość sądownictwa, zabronił krzywdzenia prawosławnych i mieszania się w spraw cerkwi katolików

• Zależność od czynników świeckich, metropolitę wybierał król, nie zawsze liczył się z interesami metropolii, wiernych czy cerkwi. Prawosławni byli słabo reprezentowani w sejmie.

• Prawo stauropigii – wyłączenie z władzy biskupa, podporządkowanie tylko patriarsze dla bractw: we Lwowie ( bractwo Lwowskie) i Wileńskie. Posiadali upoważnienia tych, którzy nie żyją według praw bożych, dotyczyło świeckich ale i duchownych

• Konstanty os trocki, 1580 – pierwsza szkoła prawosławna w ostrowie

• 1581 biblia os trocka

• Gedeon Bałaban- nie podpisał aktu unii brzeskiej, był złym i wywrotnym człowiekiem,

• Moskwa piątym patriarchatem ( po 4 starożytnych, chyba wiecie których?) odebrano go Konstantynopolowi, patriarcha moskiewski Hiob, walczył o metropolię kijowską. Jeremiasz II, synod w kamieńcu i Wilnie, uporządkowanie spraw cerkiewnych, zakazywał powtórnych małżeństw popów.

• Egzarcha ekumeniczny Cyryl Terlecki, biskup łódzki

• 1596 unia Brzeska, tylko 2 biskupów, Lwowski i Przemyski

• Patriarcha Aleksandrii nakazał Rusinom wybrać metropolitę i biskupów, nie odszczepieńców

• Cyryl Lukaris – 1601r.

• Hipacy Pociej – metropolita unijny, 7krtony patriarcha konst., ekumeniczny

• Ostrowski zrezygnował z unii religii jej

• 1606 rokosz Zebrzydowskiego, protestanci i katolicy wpisali do programu niesienie unii brzeskiej ponieważ liczyli na poparcie ortod. Prawosławnych

• 1607 ustawa o beneficjach kościoła wschodniego,

• 1609 – król uznał, że obejmuje to jednych i drugich w sensie ta ustawa, problem monasteru kijowsko- pieczerska, wybrali na archimandrytę Hipacego Pocieja ale mnisi go nie chcieli.

• Prawosławie było na południu ówczesnej polski, kijowskie, podolskie, Ruś czerwona, Wołyń,

• Prawosławni byli lojalni wobec Z. III Wazy

• 1620 Piotr Konasiewicz Sahajdaczny przebywa w Moskwie gdzie spotyka patriarchę Jerozloimskiego Teofanesa, otrzymuje uprawnienia do wyświęcania biskupów od niego. Piotr wraca do kijowa a Teofanes oznajmia restaurację hierarchi prawosława kijowskiego. Zygmunt III Waza się zdenerwował i kozacy opuścili polaków pod Cecorą 1620r,

• Melcjusz Smotrycki – wyświęcony przez Teofanesa przechodzi na stronę Unii, napisał katechizm i chciał aby patriarcha go zaakceptował. Cyryl Lukaris przejął wpływy kalwińskie, chciał oczyścić tradycję wschodnią z rzymskich zabobonów.

• Izaak Kopiński

• Piotr Mochyla- miał poprowadzić duchowieństwo prawosławne na sejm konwokacyjny i egzekucyjny w 1632. Na sejmie konwokacyjnym przedstawili 14 punktów, żądali uznania ich kościoła i zniesienia unii, gwarancji swobodnej wiary, metropolita miał rezydować w Kijowie

• 1632 duchowieństwo prawosławne wybrało Piotra Mohyłę na metropolitę

• 1633 Władysław IV wydał akt nominacyjny dla Piotra Mohyły

• 1632 początek epoki mohylańskiej, gruntowna odnowa życia religijnego prawosławia,

• 1627 archimandryta Ławry Pieczerskiej Mohyła P., łączy wpływy wschodnie zachodnie

• Akademia kijowska – Akad. Mohylańska lub kolegium mohylańskie w Kijowie, nauczali także jężyka polskiego obok starocerkiewnosłowiańskiego, łacina, greka, zapożyczyli od jezuitów filozofię, teatr i podręczniki, metody nauczania, program

• W 1640 Mohyłana synodzie w Kijowie przedstawiał wyzanie wiary prawosławnej w wersji łacińskiej, wykazał 2 różnice, prymat papieski i filioqe, synod zatwierdził to wyznanie wiary

• 1645 mały katechizm Mohyły i euchologion – 1646, 1757 świętobliwy synod w Petersburgu przyjął je jako oficjalny rytual kościoła ruskiego

• Po śmierci mohyły jest powstanie chmielnickiego, po tym 1649 zgoda Zborowska, poprawia się sytuacja kościoła prawosławnego przynajmniej chwilowo.

WYKŁAD (25.04.2012)

PRAWOSŁAWIE

epoka mochylańska → P. Mochyła.

• reformy

• kolegium przekształcone w Akademię Kijowską

1648r. Powstanie Chmielnickiego

• sytuacja prawosławia poprawia się (teoretycznie)

• 1649r. Ugoda zborowska

• 1658r. Ugoda hadziacka

• możność budowania cerkwi i klasztorów

• wyłączność wyznania prawosławnego, bez unii

• akademia kijowska miała mieć przywileje akademi krakowskiej

• zlikwidowanie kolegium kijowskiego … wszystko pięknie, ale tylko na papierze.

Zagrożenie tureckie:

1667r. Rozejm w bambuszowie, odstąpienie Rosji centrum prawosławi

Piotr I opiekun prawosławia na ziemiach polskich po 1709r.

1720r. August II wskrzesza b. w Mochylowie. Józef Wołczański biskupem, następnie Jerzy Konisski (1780r. Dostaje pozwolenie od carycy Katarzyny na przyłączenie wszystkich parafii prawosławnych do swojej diecezji).

22V 1792r. Sejm czteroletni → kościół prawosławny w Polsce- niezależny, autokefaliczny (projekt nie wszedł w życie- przyczyna: II rozbiów pl.

1789r. Przysięga sejmu czteroletniego

1921r. Koniec wojny polsko bolszewikiej

2mln 800 prawosławnych

3mln 700 tys wiernych

14 VI 1923r. Uchawła synodu kościoła w sprawie autokefali → sprzeciw związku sowieckiego

7II 1923 zamordowanie metropolity Jerzego Jaroszewskiego.

16wrz. 1925 Grzegorz VII udziela faktycznej autokefali.

Obecnie na czele matropol. Warszawskiej → Sawa

GUS → ok 500,000 wiernych, sami mówią o 870,000.

STAROOBRZĘDOWCY I STAROWIERCY

początki sięgają XVII wieku → patriarcha NICON, reformy, okres wielkiej smuty

Michał Romanow- konsolidacja, również ruskiego kościoła prawosławnego.

Lata 40 XVII wieku Kółko Obrońców Dawnych Spraw Kościelnych.

Nikon → 1652r. Patriarcha moskiewski

1653r. Trójpalcowe żegnanie się, zamiast dwópalcowego. (protest KODSK)

korekta ksiąg na podstawie biz. rękopisów

1665r. Nowy mszał

1666r. Ekskomunika żegnających się po staremu

czteroramienny krzyż, zmieniono pisownię słowa jezus

tłumiono protesty.

1666r. Sobór duchowieństwa rosyjskiego tzw. raskoł- terror wobec niechętnych zmianom

1682r. Spalenie protopopa Awwakuma

podział na popowców i bezpopowców

po wymarciu duchownych wyświęconych przed Nikonem, staroobrzędowcy pozyskiwali kapłanów z kościoła poreformowego → chrzest i wrzeczenie się nowego rytu.

Bezpopowcy- bez duchowieństwa, przewodnikiem jest chrystus, a światem rządzi szatan.

pl. staroobrzędowcy- bezpopowcy, tzw. fiedosiejewcy, założyciel: Fiedosij Wasiljew Urusow.

Osiedlali się na terenach Inflant i Kurlandi (obecnie Łotwa).

1751r. Polski sobór bezpopowców w Grudziszkach, ponad 100 000 przed rozbiorem

obecnie największe skupisko na ziemi sejewsko- suwalskiej, osadnictwo pojawia się w XVIIIw.

Pierwszy nastawnik → szczepan Afanasjew, osada- Głęboku Rów.

XIX wiek spór dotyczący służby wojskowej i zapisów metrykalnych → staroobrzędowcy mazurscy, wieś Wojnowo (pomiędzy Pogorzelcem a Głębokim Rowem).

1832r. → 800 staroob.

1842r. → władze pruskie- zapisy metrykalne, pobór do wojska, przymus szkolny dla kobiet.

Wojnowo- ważne centrum na skale światową. (bezpop.) XIX w. również ważne Wilno.

Mikołaj I → rosyjskie prześladowanie staroob.

1801r. Pierwsza świątynia pw. Matki Boskiej, zjazd nastawników

1906r. Zjazd bezpopowców cesarstwa moskiewskiego

1925r. Kolejny zjazd- wsch. kościół staroobrzędowy- zjednoczenie, nazwa używana do 1993r.

1928r. Umowa z państwem pl., funkcjonuje do dziś.

Obecnie 15 kościołów. Po I WŚ około 4 tys. staroobrzędowców 1941r. Przenieśli się na Litwe. Zmiany granic po II WŚ. Ponowny spadek- odpada Wilno, ale dochodzi Wojnowo (Mazury), lata 70-te wyjazdy do Niemiec.

4 gminy, ok. 500 wiernych, siedziba władz → suwałki, zwierzchnik: Mieczysław Kapłan. W woj podlaskim mniejszy odsetek małżeństw z innowiercami

UNIA BRZESKA

inicjatorzy: dwaj biskupi Łódzcy: Bernard Maciejowski i Rusin Cyryl Terlecki.

Luty 1595r. Terlecki przedstawia Zygmuntowi III list do papieża Klemensa VIII w sprawie unii z podpisami metropolity Michała Rahozy i 7 władyków (min. Hipacy Pociej)- obowiązek doprowadzenia chrz. do jedności.

22 VI 1595r. Synod w Brześciu , zredagowanie prośby- w 32 artykułach- do Klemensa VIII- Hipacy Pociej i Terlecki jako listonosze.

23 XII 1595r. Uroczysta ceremonia, Terlecki i Pociej błagają o przyjęcie do kościoła rzym. Odpowiedź papieża: bulla Magnus Dominus.

Po powrocie do pl. Terlecki i Pociej zastają nieciekawą sytuację.

1596r. Sybod w Brześciu → ostateczne ratyfikowanie unii.

Konkurencyjne zgromadzenie po synodzie: wielka kampania pomiędzy unitami i bezuniatami.

Dzięki doskonałej działalności metropolitów, kościół grekokat. Dorzijał się do 1620r.

1623r. Śmierć męczeńska Kuncewicza, reformatora bazylianów.

1642r. Beatyfikacja, 1867r. Kanonizacja (Pius IX)

6 XII 1926r. Synod w Kobryniu, uporządkowanie spraw kościelnych, rozszeżenie unii na diecezje, które nadal pozostawały przy prawosławiu.

Skargi na nierówne traktowanie przez łacinników.

Wraz ze śmiercią Zygmunta III zebrały się chmury.

Władysław IV 1632 swoboda wyznaniowa, nowy podział diecezjipomiędzy prawosławnych a unnitow.

Powstanie chmielnickiego- próby zniesienia unii.

Zmiany w sytuacji greko-kat po pokoju andruszowskim (1667r.) kończącym wojnę Polski z Rosją.

• Unieważnienie przywilejów danym prawosławnym i przyznanie ich unnitom przez Jana Kazimierza.

• Aktywne wsparcie unii przez Jana III Sobieskiego- nowa unia, prawosławie ma tylko jedno biskupstwo w Mochylewie; zabroniono prawosławnym kontaktu z patriarchą konstantynopola.

• 1685 r. podporządkowanie metropoli kijowskiej Moskwie.

RAKTAT GRZMUTOWSKIEGO

nowa unia, lepiej przygotowana; przy dawnej wierze pozostały nieliczne monastery i biskupstwo w Mochylewie. Do kościoła kat weszli min. bazylianie. Polonizacja i latynizacja kościoła innickiego. 1720r. Synod zamojski- rola bazylianów, elementy łacińskie w liturgii, boczne ołtarze bez ikonostasu, msze czytane.

• nakazanie wprowadzenia filioque

• wspomnienie papieża

• wydanie katechizmu

• studia teologiczne w klasztorach bazyliańskich

• zmiany w obrzędach, stroju duchownych, wystroju świątyń, kult nowych świętych, obchodzenie Bożego Ciała, Niepokalanego poczęcia, montowanie konfesjonałów, dobudowanie kaplic, ołtarzy bocznych

• więcej niż jedna msza

• zmiany w konsekracji → cały chleb, zniesienie zwyczaju udzielania dzieciom komuni zaraz po chrzcie

• złagodzenie pokuty

• wprowadzenie wiecznych lampek

• zachęcano do spowiedzi trzy razy w roku

zasada wyższości obrządku łacińskiego: Leon XIII bulla Orientalium Dignitas (zniesiona w 1894)

kościół greko-kat podstawowa forma transmisji z zach na wsch.

UNIA BRZESKA 16.05

• Polonizacja i latynizacja Kościoła Unickiego

• Rola bazylianów wprowadzających element łaciński do liturgii

• 1720 synod zamojjski

• Dodawali filioque do credo

• Wspominanie papieża w czasie nabożeństw

• Wydanie katechizmu

• Nakaz organizowania studiów teologicznych w klasztorze bazylianów

ROZBIORY

• Podział Kościoła unickiego w granicach Austrii, diecezja lwowska i przemyska oraz część chełmskiej i łuckiej, zaś Rosji diecezja połocka resztki smoleńskiej, kijowska, pińska, łucka, włodzimirska, część lwowskiej i chełmińskiej

• Zabór rosyjski

• Polityka Katarzyny II zmierza do likwidacji Unii, zniesienie bp greckokatolickiego

• Polityke kontynuował Aleksander II

• 1789- utworzenie 2 biskupstw, łucki i brzeski

• 1804- podporządkowanie unickiego kolegium

• 1834- zaczęto ujednolicać obrządek unicki i prawosławny

• 1839- Mikołaj I ogłasza połączenie kościoła unickiego i prawosławnego

• W Królestwie Polskimwzględna swoboda, potem rusyfikacja ( nasilenie po powstaniu styczniowym)

• Głownie działania przeciw Unii po powstaniu styczniowym, kasacja klasztoru bazylianów, tłumiono opór

• 1862- mianowano bp Michała Kuzimskiego- 3 lata rządził- duch zmian, zniósł bractwa różańcowe i nadawanie im polskich imion. Po jego usunięciu bp Marcel Popiel- akcja rusyfikacyjna, przejście diecezji na prawosławie

• Kościół greko-katolicki schodzi do podziemia

• 1903- Liga Narodowa – Towarzystwo Opieki nad unitami- Aleksander Zamojski ( tajne spotkania, pielgrzymki unitów do Rzymu)

• Zmiany w Rosji, potem polityka wznawia represje wobec unitów

• Zabór austriacki

• Otacza opieka kościół unicki pragnąc osłabić kościół łaciński

• O 1818 wprowadza nauke jęz.ukraińskiego w szkołach ludowych w Galicji wch.

• Księża obu obrządków traktowani tak samo

• Nauka religii

• Rozwój kościoła unickiego i ruchu ukraińskiego, byli za to wdzięczni i przywiązani do Austrii

• 1885 – Leon XIV diecezje w Stanisławowie

• Odrodzenie ruchu monastycznego

• Reforma bazylianów- prężny zakon

• Nowe zgromadzenia zakonne – Zakon Sudytów

• Konflikt wewnętrzny walka pomiędzy rusofilami( świętojurcy) a dicodentalistami (uniatyzm, chcieli czerpać z Kośc.katol. zbliżenie liturgiczne do prawosławia przy zachowaniu wierności kościołowi łacińskiemu, bp. Andrzej Szeptycki)

NEOUNIA

• Przeznaczona dla Rusinów i Ukraińców poza metropolia unicką halicko- lwowska

• Inicjator bp Henryk Przeździecki

• Juzuici organizowali wschodnia gałąź swgo towarzystwa

• Do 1937 założono 43 parafie z ponad 25 tys.wiernych, 1 biskupstwo, 39 księży, 31 zakonników

• Po 1945 tylko 4 parafie; w Kostomłotach, w Kodniu, w Połoskach i w Pawłowie Starym. Oprócz tej w Kostomłotach( tradycja rytu bizantyjsko- słowaińskiego , nie wprowadzono liturgii łacińskiej), reszta przestała istnieć

• Dziś – ślad unii w parafii św.Nikity Męczenników w Kostomłotach licząca ok 120 wiernych, jedyny kapłan obrządku buzantyjsko- słowiańskiego to ks. Roman Piatka

II RP

• Kościół unicki ostoją opozycji ukraińskiej przeciw Polsce

• Metropolita Andrzej Szeptycki

• Spory pomiędzy bizantystami ( Szeptycki, zakon studytów) a decedentalistami bp. Stanisławowski Grzegorz Chomyszyn, bp przemyski Jozafat Kocyłowski

• 1928 utw. Grekokatolickiej Akademii duchownej, rektor Józef Slipuj

• Działalność wśród świeckich, Akcja Katolicka w 1939- 2491 parafii, 2284 księży, 3 587 000 wiernych

• Przeciwko temu studyci, Chomszyna wygrał- wyświęcenie z celibatem

PRL I III RP

• Po’45 nie było żadnego dekretu kasacyjnego dla Kościoła grekokatolickiego ale władze dbały aby go nie wspominać

• Kres jego działalności przyniosła akcja „Wisła” w’47

• Odżywa kościół grekokatolicki od lat 60-tych

• 1969- so seminarium duchownego w Lublinie przyjęto I kandydata grekokatolickiego na studia teologiczne

• Lata 80 odrodzenie struktur kościoła gr-kat.

• Dziś zwierzchnikiem abp. Przemysko-warszawski Jan Maryniak

• 80-10000 wiernych ( 50tys. Stały kontakt z kościołem), 69 kapłanów. 63 parafie, w 1992 , ‘96 metropolia przemysko-warszawska

KOŚCIÓŁ ORMIAŃSKI

• Na ziemie Polski I grupa Ormian przybyła w XI w, uchodźctwo przed najazdem seldżuckim

• Kościół przedchalcedoński, monofizycki

• Obecnie wśród diaspory Ormian na całym świecie

• Chrześcijaństwo dotarło do Armenii w czasach apostolskich

• Chrystianizacja mimo początkowych prześladowań

• 301- data tradycyjna (314 – badaczy) Grzegorz Oświeciciel ochrzcił króla, religia państwowa

• 451- nie uczestniczą w soborze chalcedońskim ( kwestia monofizytyzmu)

• Poparcie dla monofizytyzmu powszechcne, uchwały soborowe odrzucone na 4 synodzie

• Odłączenie się od Kościoła

• Pierwsze osady- Ruś Czerwona, Podole, Ruś Kijowska

• 1356- Kazimierz Wielki potwierdza autonomię ormiańskiej kolonii we Lwowie, Kamieńcu Podolskim ( docenia korzyści z ich pobytu)

• 1363- podniesienie lwowskiego kościóła Ormian do rangi katedry

• Osady – Brzezomy, Lublin, Jarosław, Mohylew Podolski

• Trudnią się handlem i pośrednictwem z krajami leżącymi na wschodzie

• Miano Żydów wschodnich

• Początkowo podlegali zwierzchnictwu kościoła ormiańskiego z siedzibą w Armenii, Katoliksowi w Eczmiadzyniu

• Rzemiosło też prężnie kwitnie- produkcja dywanów, garbarstwo, złotnictwo, potem uprawa roli, hodowla, zarządzanie majątkami

• 1630 unia z Rzymem, katolicy obrządku ormiańskiego

• Rola bp. Mikołaja Torosowicza – przywódca Ormian w Polsce

-przyjął jurysdykcje Stolicy Apostolskiej

-bez zmian w liturgii

- złożył wyznanie wiary 2 razy- 1630 we Lwowie, 1635 w Rzymie

• Większość Ormian sprzeciwiła się temu ale zmuszono do przyjęcia Unii przez podległych Ormian

• Przeciw Torosowiczowi- gmina lwowska zaprotestowała, jako zdrajca Ormian, część ucieka

• W liturgii język staro-ormiański

• Na co dzień po hipczarsku

• Totalna asymilacja w XVII –zrównanie z prawami mieszczan, język ich wyszedł z użycia. Mówili tylko Ci co później z Rumunii przybyli

• Ten sam proces co w kościele gr-kat.

• Ormianie opłacali się Polsce- wojsko, tłumaczyli

• U schyłku I Rzeczpos. 18 parafii, 3,5 tys wiernych,

• Zabory większość pod panowaniem austriackim

• Unia z Rzymem, zanik jęz.rodzimego procesy modelucjące ormiański lud w wieku XVII-XIX

• Nie cała asymilacja. Pamięć o pochodzeniu, o przodkach

• II RP- obszar Galicja Wschodnia

• Ośrodki życia najważniejsze- Lwów, siedziba archidiecezji, w Brzezarach, Horodence

• Oprócz tych co od dawna byli, uchodźcy z Armenii w wyniku prześladowań tureckich przybyli I holocaust Ormian ( 2 mln zabitych)

• Część tych Ormian emigrantów pozostała w Polsce, a część do USA

• Centrum kulturowe w Polsce- okres międzywojenny- Lwów, urząd abp. Józef Teodorowicz

• Istniała zakon benedyktynów Ormiańskich

• Uniwersytet Lwowski –lektoraty jęz. Ormiańskiego

• 1927 – rozpoczęcie edycji pisma o ich życiu

• II wojna- 1938- zm. Teodorowicz

• Działania wojenne i następstwa- negatywna zmiana

• Metropolita- Dionizy Kajetanowicz 1940 aresztowany przez Niemców a rok potem skazany przez sowietów- 10 lat w łagrach

• Ośrodki- do sowieckiego obozu

• 75% ci co przeżyli wojne w Ziemiach Odzyskanych ( Kraków, Dolny Śląśk)

• Życie publiczne –instytucje o charakterze religijnym, inne formy utrudnione

• Kraków , Gdańsk, Gliwice

• Do’ 45 -89 proces dezintegracji tożsamości, polonizacja

• Odrodzenie świadomości etnicznej (Tożsamości prxzeł lat 70/80

• 1980- rocznica uni z Rzymem ( 350)

• Pod auspicjami Organizacji Zrzeszającej Polskich Ormian

• Koło Zainteresowań Kulturą Ormian

• Oddziały w innych miastach – Warszawa, Gdańsk

• Odżywiona działalność w Gliwicach, ks. Kowalczyk

• Armenia- trzęscienie ziemi- dary polskich Ormian

• Po 1989- dalszy rozwój aktywności

• Armeńskie Towarzystwo Kultury w Krakowie- prezes Adam Terlecki

• Październik 1995- Związek Ormian Polskiech im bp. Teodorowicza w Gliwichach

• 2006- Fundacja Dziedzictwa i Kultuy Ormian

• Nowa fala migracji z Armenii –cele zarobkowe

• 400 tys Ormian, część nadal, część dalej poszła

• Te 2 grupy różnią się językiem, nazwiskami. Polscy Ormianie- zpolszczone nazwiaska

• Problem- wspólne budowanie kontaktów pomiędzy grupami, ich asymilacji

• Próba wsparcia nowych emigrantów, ale duże rozporoszenie

• W Gdańsku – Sanktuarium Matki Boskiej Łaskawej- ks. Cezary Anusewicz 2-8 tys liczebność

• Szkoły w Warszawie i Krakowie ( zajęcia na Rajskiej w Bibliotece)

• 2000- Kościół Ormiańskich Apostołów w Rzeczypospolitej zarejestrowani , nowa emigracja, podlegają katoliksowi Eczmidzyńskiemu

• 2010 zarejestrowali Ormiański Kościół Apostlski Katolikosatu, Bez porozumienia z oficjalnymi strukturami Apostolski Kościół Ormian ,bez zgody Katolikosa wszystkich Ormian Garegina II. Osoby świeckie na czele . właściwy Apostolski Kościół Ormian nie planuje utworzenia swoich struktur w naszym kraju.

ISLAM POLSKI TATARZY

• Historia islamu na ziemiach polskich XIV , pierwsi muzułmanie to tatarzy ze Złotej Ordy

• 1397 pierwsze potwierdzenie przypadków osadnictwa tatarskiego

• Później przybywali na Litwiem, przez cały XV XVI XVII,

• Liczba w XVIII 15 tys

• Osadnictwo ma charakter wojskowy, nadawano im ziemie w zamian za służbę wojskową

• I osady; Sanok Tatarski, Prudziany, Kołnotary, Mereszkany znajdują się koło dużych osad jak Wilno, Kowni ,Troki, Mińsk

• Swoboda religijna , przywileje od władców

• XVI w.zatracają swój język i zaczynają posługiwać się językiem otoczenia

• Kontrreformacja- Sytyacja prawna Tatarów na Litwie pogarsza siię

• 1672- Bunt Lipków (tatarzy z Wołonia)

• By uśmierzyć niepokoje i pozyskać na nowo tatarów Jan III Sobieski przywrócił im dawne prawa, a w zamian za zaległy żołd przyznał ziemie w Kruszynianach, Bohonikach, Nietuplach, Łużanach, Malawiczach, Drahlah. Jest to poczet osadnictwa tatarskiego w obecnych granicach Polski

• W Bohomikach i Kruszynianach zachował się zabytkowy meczet i cmentarze

• Tatarzy w prawie wszystkie wojny polskie brali udział

• Polska/Litwa w czasch rozbiorów duże swobody mieli

• Preferowani przez władców rosyjskich- chcieli zrobić z nich lojalną grupę przeciw Polsce

• I wojna- pewna ilość w oddziałach polskich, walki z bolszewikami

• Bitwa warszawska 1920.

30.05 Islam

• Islam w latach 90 zaczął napływać ponownie do Polski, po odzyskaniu niepodległości w PL mieszkało 5,5 tyś muzułmanów – tatarów.

• Głównie są w rejonie Białegostoku, stanowią najmniejszą grupę wyznaniową

• 1925 dr J. Szymkiewicz zostaje muftim, powstaje Muzułmański Związek Religijny

• 21.04.1936 r. ustawa o stosunku państwa do muzułmańskiego związku RP, liczne kontakty ze światem muzułmańskim , mufti Szymkiewicz przetłumaczył fragmenty Koranu

• Centrum życia tatarskiego – Wilno, mufijat, archiwum i muzeum, 19 gmin na terenie Polski, wydawali „przegląd Islamski”

• Od 1936 powstaje szwadron tatarski, szwadron 13Pułku Ułanów Wileńskich, wchodzą w skład armii polskiej, biorą udział w kampanii wrześniowej a później walczą m.in. pod Monte Cassino

• 1933 związek strzelecki tatarów

• Po II w świat. Wiele gmin zostaje poza Polską, Tatarzy przenoszą się też na ziemie zachodnie otrzymane po II w. (Gdańsk, Gorzów wielkopolski)

• 1947r. Muzułmański związek religijny – gmina w Bohonikach i Kruszynianach i oczywiście Warszawa

• Najstarsze meczety w Kruszynianach i Bohonikach, oprócz tego meczet w Gdańsku i w Warszawie

• Wszechpolski związek muzułmański – kwartalnik „życie muzułmańskie”

• W 1992r. Macieja Musy Konopackiego zakłada związek tatarów polskich w RP organizacja społeczno kulturalna

• Od 2004 Tomasz Miśkiewicz jest wielkim Muftim

Inne związki na terenie RP

• Stowarzyszenie Jedności Muzułmańskiej – wspólnota mahdystów, zarejestrowana w 1991r. Mahmud Taha Żuk współzałożyciel i naczelny Imam do 2010r aktualnie naczelnym imamem jest Rafał Ahmed Berger

• Liga muzułmańska w RP zarejestrowana w 2004r. na czele stoi Samir Ismail, współpracują z Muzułmańskim Stowarzyszeniem kształcenia kulturowego, jest członkiem federacji muzułmańskiej. Liga odebrała związkowi monopol na reprezentowanie islamu w Polsce, podkreślali że islam stowarzyszenia jest zbyt silnie powiązany z tatarami i ograniczali się tylko do nich, Liga przyciąga do siebie nowych ludzi wykorzystując „modę na islam”

• Stowarzyszenie Braci Muzułmańskich 1979 – powstało w Pruszkowie, na czele stoi Sheikh Ryszard Ahmed Rusnak ma 3 gminy

• Stowarzyszenie muzułmańskie Ahmadiyya zarejestrowane w 1990r. islam reformowalny, Ahmadiyya od Ahmada Mirzę Ghulama, braterstwo wszystkich ludzi, Chrystus nie omdlał na krzyżu

• Jeszcze jest zachodni zakon sufi w Polsce, łączy różne wpływy mistyczne nie jest jakoś ekstra powiązany z islamem.

Karaimi

• Początek VIII wiek, organizator Anan Ben Dawid z Basry

• Karaimi od „kara” czytać, recytować, podstawa wiary jest stary testament i dekalog

• Jezus i Mahomet to tylko prorocy, powstał w rejonie bliskiego wschodu, Mezopotamii, tereny dzisiejszego Iraku,

• W XIII wieku przemieszczają się do księstwa Halicko – wołyńskiego

• 1397 książe Witold osadza kilkaset rodzin karaimskich w Trokach oraz w 32 innych miejscowościach na pograniczu ziem litewskich i zakonu krzyżackiego

• Po rozbiorach polski dżymaty( gminy) w Haliczu, Kukizowie, Załukwi w granicach Austrii, pozostałe w Rosji od 1795

• W XIXw stan prawny karaimów w Rosji skodyfikowany został w „prawach wyznań obcych” duchowieństwo składało się z hacanów, hazzanów i szamaszów ( zarządzali majątkiem świątyni i uczyli dzieci)

• Okienesa – świątynia Karaimska

• Zarząd świecki, rada starszych

• 1 wojna światowa podzieliła Karaimów nowymi granicami, na Litwie znalazły się Poniewież, Paswalys, Tałaczkany, w Polsce Troki, Wilno, Łuck, Halicz w Polsce było ich około 1500 wiernych

• 1920r w Trokach wybrano hazana Szymona Firkowicza, który pełnił obowiązki hachana

• 1927 hachanem został Seraj Szapszał

• 1936 ogłoszono ustawę między państwem Polskim a karaimskim związkiem religijnym, zgodnie z ustawą ogólne zebranie członków gminy było przewidziane w 3 wypadkach, prawo głosu tylko mężczyźni powyżej 21 roku życia

• Niewielkie skupiska karaimów znajdują się w Warszawie na wybrzeżu i na dolnym Śląsku, 3 gminy warszawa Wrocław i Gdańsk.

• Władzę zwierzchnią sprawuje zarząd karaimskiego związku religijnego w RP na czele stoi prof. Szymon Pilecki

• Doroczne zebrania na warszawskim cmentarzu z okazji postów i modlitw w intencji ofiar dżumy na Litwie

• 1997r podjęto uchwalę o powołanie organizacji związku karaimów polskich

• Używają oprócz hebrajskiego, języka karaimskiego w 3 dialektach

• Kalendarz zbliżony do hebrajskiego, święta te same co żydowskie tylko nowy rok jest na wiosnę.

Judaizm

• 1018r. wzmianki o żydowskich osiedlach w Przemyślu

• 1096 r napływa do Polski pierwsza fala żydowskich uchodźców z Pragi, druga w 1147 w związku z II wyprawą krzyżową

• Brakiteaty Mieszka III z hebrajskimi napisami, denary, Kalisz,

• Na dolnym Śląsku wieś Mały Tyniec około 1050 r miała być miejscowością żydowską

• 1205 wieś Żydowo pod Gnieznem

• 1057 Fryderyk Barbarosa dał przywilej dla Żydów, co zaczęli za nim robić też inni władcy. Żydzi i ich majątki to własność panującego

• 1207 dokument o straży żydowskiej w Płocku

• 1241 r napady tatarskie spowodowały zmniejszenie się ludności w Polsce, pojawili się osadnicy z zachodniej granicy niemieccy i żydowscy na prawie brandenburskim

• 1264 przywilej kaliski dla Żydów, statut kaliski, Bolesław Pobożny, Żydzi ludzmi księcia, nietykalni

• 1304 pierwsza żydowska ulica w Krk, prawdopodobnie św. Anny

• 1267 synod we Wrocławiu, kardynał Gwidon, synod na podstawie postanowień soboru Laterańskiego chciał ograniczyć wolności żydowskie w Polsce, kazali otaczać ich murem lub fosą, nosić charakterystyczne stroje.

• Za Kazimierza wielkiego powracają przywileje kaliskie, są rozszerzone na cały kraj, w 1347 pierwsze oskarżenia o mord rytualny,

• 1348-1349 III fala uchodźców żydowskich do polski, związana z epidemią dżumy

• Nadwornym bankierem Kazia wielkiego był Żyd Lewko

• 1495 Jan Olbracht – przeniesienie Żydów z Krakowa na Kazimierz gdzie od ponad wieku rozwijał się „żydowski zaułek”, Kazimierz powstaje w 1335r

• Dodatkowo w 1518 zygmunt I stary daje pozwolenie na zamieszkiwanie na Kazimierzu uchodźcom z Czech i Moraw

• 1542 nowa fala uchodźców

• 1770 na Krakowskim Kazimierzu mieszka już 2000 żydów

• 1564 Zygmunt August wydaje dla Kazimierza przywilej „de non tolerandis christianis”

• 1608 „vieus judeorum” zaułek żydowski zyskuje swój kształt podobny

• 1627 powstaje mur oddzielający świat chrześcijański od żydowskiego

Wykład 06.06.

JUDAIZM

• 1304- I wzmianki o ulicy żydowskiej w Krakowie

• 1348-49- 3 fala uchodźców żydowskich z zachodniej Europy przybywa do Polski w związku z pogromem związanym z epidemią dżumy

• 1347- za czasów Kazimierza Wielkiego I oskarżenia o mord rytualny

• Panowanie Kazimierza Wielkiego- przełom jeśli chodzi o sytuacje Żydów, potwierdzenie przywileju kaliskiego, a następnie rorzszerzenie na ziemie polską

• 1495- za Jana Olbrachta, przesiedlenie Żydów z Krakowa do Kazimierza, gdzie od długiego czasu rozwijał się „żydowski zaułek” (Kazimierz powstał w 1395 i miał być miastem uniwersyteckim)

• Dodatkowo w 1518 Zygmunt Stary daje pozwolenie na zamieszkanie na Kazimierzu uchodźcom żydowskim z Czech i Moraw.

• 1542 – nowa fala uchodźców

• 1770- mieszka tam 2 tys Żydów

• 1564- Zygmunt August wydaje dla Kazimierza przywilej DE NON TOLERANDIS CHRISTIANIS

• 1608- „ VICUS JUDEORUM” ( zaułek żydowski) zyskuje swój kształt.

• 1627 –powstaje mur oddzielający świat chrześcijański od żydowskiego

• Kazimierz silnym ośrodkiem studiów talmudycznych i kabalistycznych Mojżesz Isserles Remu, Natan Spira

• 1492-97- Żydzi wygnani z Portugali ( za Jana Olbrachta)

• 1495- wypędzenie Żydów z Litwy przez Aleksandra Jagiellończyka

• 1507- przywilej Zygmunta I Starego

• 1518- 22- utworzenie 4 żydowskich ziemstw( kahały- wielkopolsk i mazowiecki, ziemia krakowska, małopolski i Rusi Czerwonej, litewski)

• 1530- stworzenie stałego trybunału rozjemczego w Lublinie

• 1576- Stefan Batory wydaje dekret przeciwko oskarżeniom żydów o mordy rytualne

• 1580- powołanie walnego przedstawicielstwa ludności żydowskiej dla całej Rzeczypospolitej. Powstaje Sejm 4 ziem ( Waad arba acarot)

• 1648- przełomowa data w historii Żydów w Polsce- powstanie Chmielnickiego, rzezie Żydów na kresach wschodnich

• 1648-49 – Kozacy i Ukraińcy zgładzili ponad 300 gmin Żydowskich

• Zygmunt III Waza przychylny dla Żydów

• 1651- walki wybuchają ponownie, w samym Wilnie ginie 25 tys Żydów, ogólna liczba ofiar z lat 1648-65- 125 tys.

• W czasie Potopu oskarżenia Żydów o sprzyjanie Szwedom

• Pod koniec XVII w. ludność żydowska zaczyna powracać na Ukrainę

• 1764/65- spis ludności w Rp, wedle tego Żydów 586.658 os.

• 1768- kaliwszczyzna na Ukrainie , znowu rzeźie

• XVIII początek haskali (Mojżesz Mendelson), stopniowa asymiliacja Żydów, wychodzenie z getta. Antysemityzm

• 1818 Status Miasta Żydów w wolnym mieście Kraków, mają prawo mieszkać na całym Kazimierzu, koniec przymusowego zamknięcia

• Główni propagatorzy haskali w Polsce- Salomon Majmon, Mendel Levinz Satanowa

• Zwolennicy haskali, zwani Maskilami. Walka pomiędzy nimi a chasydami.

• Rozwój szkolnicta, większy udział młodzieży żydowskiej w szkolnictwie nieżydowskim

• 1862- Synagoga Tempel na Miodowej

• Klątwa rabina z Litwy na Maskilów

ŻYCIE I LITERATURA

• Getta w Polsce ( po wymarciu Piastów). Otoczone murem. Gmina żydowska poza murami

• Getto- wynalazek włoski, czerwona łata do oznaczenia, mieszkanie za murem to wynalazek soboru

• Ograniczenie przestrzeni

• Największa instytucja w getciesynagoga

• Budowane wewnątrz do modlenia

• Na zewnątrz funkcje obronne, strzelnice

• Na planie kwadratu, bożnica

• Najstarsza synagoga Stara Boźnica na Kzimierzu w XIV, potem przebudowana. W czasie wojny zburzona a następnie odrestaurowana na Szerokiej.

• Synagogi Remu, Tempel, Ajzyla, Poppera

CMANTARZ, KIRKUT

• Przy synagodze Remuh

• Łaźnia, mykwa- każda gmina miała przynajmniej jedną

• Szpital oddzielny

• Drukarnie żydowskie- na Kazimierzu Samuel, Aszer i Eljakim Helic

• Szkoły- cheder, jesziwy, szkoły II stopnia, Akademie Talmudyczne w Krakowie i Lwowie, dziewczynki uczono w domu

• Podczas haskali zeświadczenie szkolnicta w zaborze austriackim, radykalna reforma szkolnictwa, Józef II nakazał Żydom posyłać do szkół ogólnych albo zeświadczonych szkół żydowskich, powstało 100 takich szkół, zrezygnowano z tego

USTRÓJ

• Naśladowanie całego państwa

• Sejm żydowski

• Gminy żydowskie- zajmowały się sądownictwem, sprawami społeczno-ekonomicznymi, kulturalnymu, dobroczynnymi

• Urzędnik honorowy- raszim/panraszim na czele kahału. Co roku wybierał gminy. Faworyzowanie zamożnych.

• W ramach samorządu rodzi się autorytaryzm

• Ławnik- 3 lub 5

• Hahalnik- członek komisji nadzorczych

• Rabin- wybory gminne przeprowadzane, dysponował religijna klatwą. Obawiali się jego władzy, wyrastał często poza gmine. Próba ograniczenia rabinów, skracano jego urząd, często wybierani spoza gminy

• Pomocnicy rabinów

• Podatki- zwyczajne (pogłowie/stacyjne) i nadzwyczajne( koronacyjne, kozubalec, na wypadek wojny

SĄDOWNICTWO

• Początkowo król, książe, potem ograniczone

• Mord rytualny pod sąd żydowski

• Bejt din- sąd żydowski- pomiędzy żydami

• Ostatnią instancją król.

• Na czele rabbim ,sądzili wg Talmudu

• Sejm 4 Ziem Waad arba aracot, powstaje w 1580 zwoływany raz lub 2 razy do roku, rozkwit w latach 1582- 1690 w Lublinie i Jarosławiu

• 1623- powstaje odrębny sejm dla Litwy Waad ha kachilot ha raschijat bimedin Litwa, zbierał się w Brześciu Litewskim

• Ostatni waad zbiera się w 1753 w Jarosławiu

• Na czele sejmu marszałek generalny

• Liczba nie przekraczała 30 osób

• Wspólne zjazdy dla obu sejmów

• Pertraktacje przez sztadłarów z lokalnymi władzami, wysyłani byli na lokalne obrady sejmu. Zajmowali się lobbingiem

STAN DZISIEJSZY

• Związek Gmin Wyznaniowych żydowskich do 1995. Związek Religijny Wyznania Mojżeszowego, 8 gmin ok 1000 wiernych.

• Przewodnikiem Piotr Kadlick

• Havurah Lelimid Jahadut. Bractwo dla poznawania judaizmu. Wrocław, kilkudziesięciu członków i przewodniczący Jerzy Kichler

• Niezależna Gmina Wyznaniowa Mojżeszowego. Gdańsk 1999, ok.100 os, przewodniczący Jakub Szadaj

• Izraelicka Niezależna Gmina Wyznaniowa w Poznaniu, 2001, przewod. Andrzej Beryt

• Gmina Wyznaniowa Starozakonnych w PR, Warszawa, przewod. Bolesław Szenicer

• Żydzi mesjanistyczni, Koszalin, Katowice, Łódź, Świętochłowice

• 1997- ustawa o stosunku państwa Polskiego do Gmin Żydowskich, odzyskiwanie mienia, tego co należało do nich przed wojną. Przepychanki, walka o odzyskiwanie majątku, stąd wysyp takich związków

FRANKIŚCI

• XII szerzenie się na ziemiach polskiego sabbatanizmu, Sabbatai Cwi (1626-76) ogłosił się Mesjaszem

• Jakub Frank ur, się na Podolu, zajmuje się kupiectwem w Smyrnie, zetknął się ze zwolennikami Sabbatai Cwi, poznaje Berechje zastepuje Sabbatai

• Zaczyna zyskiwać sławe mędrca , udaje się na Podolu 1755,wkrótce pozyskał kilkusetosobową grupę zwolenników

• 1756 – klątwa rzucona przez rabinów na niego, aresztowany( zjazd w Lanckoronie)

• Opieka bpa. Mikołaja Dembowskiego, dysputa kamienicka (dzięki niemu Frank został wypuszczony)

• Syn Dembowskiego, ucieczka Franka pod opiekę sułtana i przyjęciu islamu. namawia do tego swoich 10 przybocznych.

• 1758 powrót do Polski

• 1759- przyjęcie chrztu katolickiego w kaplicy królewskiej Pałacu Saskiego w W-wie. Chrzestnym jest sam August III

• Dypsuta Franka z rabinami.Frank zwycięża.

• Porzuca żydowskie szaty, zgolili brody. 500 zwolenników tak zrobiło

• Katolicyzm był dla niego tylko etapem w dojściu do prawdziwego odkrycia boga.W tym czasie sprowadził 12 sióstr które zostały jego koachankami. To oraz głoszona przez niego poglądy stały w jawnej sprzeczności z doktryną katolicka. Gdy w grupie frankistów, którzy przyjęli chrzest wybuchła epidemia,część z nich zakwestionowało boskość swego przywódcy, donieśli więc na Franka do władz kościelnych i osadzono go w twierdzy cysterskiej

• Kontakty z Mikołajem Repninem, chęć przyjęcia prawosławia

• 1772- uwolnienie z twierdzy

• 1773- udaje się z córką Ewą di Brna, kontakt z cesarzem Józefa III

• 1791- umiera, Offenbach tam …

CHASYDYZM

• Izrael Ben Elizer zwany Baal Szew Tow (mąż dobrej sławy), w skrócie Beszt, ur. Się prawdopodobnie w Okopach Świętek Trójcy, wcześniej osierocony, zajmowała się rodzina

• Studiuje Talmud i kabałe

• 17 lat- żeni się, ale szybko zostaje wdowcem wówczas opuszcza miejsce swojego zamieszkania

• Opuszcza Brody, udaje się do Kossowa

• W 36 roku życia na rozkaz Boga staje się słynnym cudotwórca cadykiem , wtedy przyjmuje przydomek aal Szem Tow

• Osiada w Międzyborzu, otacza się dworem,zaczyna głosić swoje nauki, spisane przez ucznia jakuba Józefa z Płonnego w dziele „ Toldot Jaakow Josef”

• Chasydyzm rozszerza się na całą Polske, przeciw nim talmudyści,którzy patrzą z niepokojem jakoi chasydyzm porywa masy na wsiach i małych miastach

• Prześladowania prze władze rosyjskie, aresztowanie cadyków

• XIX stopniowe peteyfilowanie chasydyzmu, przekształcenie w instytucje

• Przeciwstawienie się haskali i syjonizmowi, chasydzi to ruch konserwatywny, w sprawach zwyczajów, stroju, języka czy szkolnictwa

• II wojna zniszcyzła centra chasydyzmu w Europie zachodniej

• Tradycje chasydzkie odradzają się w USA, Izraelu czy Europie żachodniej

• Chasydyzm litewsko- białoruski- Chabad, skrót od słów chochma-bina-daat (mądrość- rozum-)

• Rozwój zawdzięcza rabinowi Sznumerowi Zalmanowi z Ladów ( 1747-181..)

• Światopogląd swój wyłożył on w dziele „Tonja” połączył poglądy chasydzkie z nauka talmudu i kabałe

• Nie zalecają zbytniej ascezy w duchu np.kabały, ale daleko są od radosnej wiary Beszta, a zwłaszcza jego następcy

• Najważniejszy urząd w chasydyzmie- cadyk- pośrednik pomiędzy Bogiem a ludźmi

• Z biegiem czasu degeneracja urzędu cadyka, najwięcej ich w Galicji

• Duża rola w chasydyzmie wiary w duchy i demony, nacisk połączony na radość, taniec, ekstazę i zjednoczenie z Bogiem.

KOŚCIÓŁ POLSKOKATOLICKI wykład 13.06

• Bierze swój początek od Polskiego Kościoła Katolickiego w USA

• Powstaje PNKK w USA z ruchu parafii niezależnych

• 3 ośrodki Chicago na czele ks. Antonii Kozłowski

Buffalo na czele ks. Stanisław Kamiński

Scranton na czele ks. Franciszek Hodur

• Konflikty na linii wierny- władze kościelne,

• Najsilniejszy ośrodek w Scranton, tam spory parafian na czele z ks. Hodurem z proboszczem ( Niemcem) ks. Ryszardem Austem dotyczące spraw finansowych, gospodarowania majątkiem parafii

• 1898 ks. F.Hodur zostaje obłożony ekskomuniką przez bp diecezjalnego

• Zerwanie z Rzymem i 1904 odbywa się I Synod Generalny Polskiego Kościoła Narodowego w Scranton

• 1897 – sacra dla Kozłowskiego

• Buffalo konflikt z ks.Janem Kitasem- sprzeciwił się budowaniu kolejnych parafii, ks.Antonii Klawiter zbudował nowy kościół ale pozostał żal ze względu na postawe Kitasa. Niezależna parafia. Sprowadzenie nowego proboszcza- Kamińskiego- 1896 objął parafię. Kamiński biskupem, kolejny niezależny ośrodek się uformował. Sacre biskupią przyjął w 1899. Nie byli związani z Unią Utrechcka. Kościół w Buffalo nie odegrał poważnej roli, ważniejszy był w Chicago. Po śmierci Kamińskiego przyłączył się do Scranton.

• Scranton najważniejszy. Konflikt pomiędzy wiernymi a Austem ( Niemcem) o fundusze. Komisja rewizyjna. Nie zaakceptował ich i wyrzucił. Do bp Ohaio się wybrali. Zlekceważeni. Pod wodzą Hodura złożyli memoriał papieżowi, oz zgodę żeby budowali samowolnie za ich kase i aby potem kościół zapisany był na nich. Obierali bp i stworzyli komitety parafialne. Nie zyskał akceptacji Rzymu. Ekskomunika Hodura w 1899. 1904- I Synod,zerwanie z papieżem. Po synodzie rozwój jeszcze większy, pod Hodurem 20 parafii. Śm. Kozłowskiego- był w łączności z Unią Utrechcką. Tam się udał Hodur, zaproponowano mu sacre w Holandii, więc udał się do Utrechtu

1906- II Synod po którym ks.Hodur rozpoczął starania o sacre bp z episkopatu starokatolickiego

1907- umiera Kozłowski

• Kiedy Polska odzyskuje niepodległość, Kościół Narodowy rozpoczyna misję w ojczyźnie za sprawą reemigrantów- 1920

• Akcje misyjne rozpoczął ks. Bronisław Krupski, pierwsza parafia w Krakowie, rozwój nowych parafii zwłaszcza w środowisku wiejskim

• Starania o legalizacje, w latach międzywojennych nie udało się jednak do tego doprowadzić

• Kościół rośnie jednak w siłę, wedle danych samego Kościoła w 1920 r. liczba wiernych wynosiła 120 tys.

• Ważną postacią ks. Władysław Faron

• Zajmuje się on organizacja starokatolików w Zamościu

• 1928- uczestniczy w I Synodzie Kościoła Narodowego w Warszawie, na którym powierzono mi administracje nad diecezją misyjną w Polsce

• 1930 konsekrowany na bp przez bpa F. Hodura w Scranton.

• 1931- wykluczony z PNKK z uwagi na autorytarną postawę i samowolę w prowadzeniu K. Organizuje własną starokatolicką grupę religijną, która zmienia nazwę kilkakrotnie; Kościół Polskokatolicki Reformowany, Kościół Starokatolików Polskonarodowościowy, Kościół Apostolstwa Polskonarodowego

• Mianuje się metropolitą i Arcybiskupem Efezu, a w świątynia w Zamościu zostaje podniesiona do rangi metropolii (to ciagle jest o tym Faronie), dalszej jego historii nie zdążyłam zanotować

• W czasie wojny Kościół doznaje poważnych strat, spokojną działalność pozwolił mu rozpocząć dekret legalizacyjny z 1.02.1946, władze RPL przychylnie nastawione na lewicowe sympatie ludzi związanych z tym Kościołem

• Organy bezpieczeństwa wykorzystały spory PNKK do przejęcia nad nim władzy, aresztowano w 1951 i później zamordowany w więzieniu niepokornego bpa Józefa Padewskiego, w jego miejsce a czele polskokatolików wstawiono ks. Maksymiliana Rode, byłego ks.rzymskokatolickiego

• 1951- zjazd krajowy PNKK na którym potepiono amerykańskie imperium i zerwano wszelkie więzi z kościołem w USA i Kanadzie, uchwalono autokefalię o przyjęto nazwę Kościół Polskokatolicki

• Obecnie Kościół ten obejmuje 3 diecezje- warszawską, krakowsko- częstochowską i wrocławską

• 86 parafii, 120 duchownych,

• Najwyższa władza- synod

• Zwierzchnik Kościoła- bp Wiktor Wysoczyński z Warszawy, bp Jerzy Szołmuller jest administratorem diecezji krako-częst, a bp Stanisław Bosy we Wrocławiu

• Wiernych ok 25 tys.

• Istnieje też Kośćiół Statokatolicki w RP, kontynuacja gałęzi wyodrębnionej w związku z rozłamem dokonanym przez W.Farona. Po śm. Zygmunta Szypolda, który zastępował Farona były kłopoty z następcą i kościół w 1965 rozwiązano

• Odradzał się na emigracji w RFN, Klaudiusz Perendyk założył w monachium placówkę

• 1896 – znów w Polsce

• 1996 zarejestrowany przez bp Wojciecha Kolma( pedofil, afera)

• 2006 Polski Narodowy Kościół Katolików w RP oficjalnie odcina się od polskokatolicyzmu i jego niechlubnej przeszłości

• Inicjatorem ks Tomasz Rybka

• PNKK w USA i Kanadzie oficjalnie sprzeciwił się używania PNKK w RP, które sugeruje związek

• 2009 bp Sylwester Bigaj otrzymuje pełnomocnictwo Rady Głównej PNKK w USA do reprezentowanie tego Kościoła w sporze administracyjnym pomiedzy PNKK w RP a Kościołem Polskokatolickim

• 4 parafie, 2 kaplice, wiernych ok 450

• Administratorem Kościoła – Tomasz Rybka

MARIAWITYZM

• Wspólnota mariawitów powstaje jako katolickie zgromadzenie zakonne, załozyła je siostra Felicja Maria Franciszka Kozłowska

• 1893 otrzymuje objawienie zwane Dziełem Wielkiego Miłosierdzia, wkrótce da to początek Zgromadzeniu Kapłanów Mariawitów

• Rozwija się prężnie, do 1904 członków od 70 do 100 kapłanów, funkcjonuje w ukryciu

• 1903 próbuje uregulowa status Zgromadzenia, składa przysięgę bp płockiemu Jerzemu Szembelowi o sprawa zostaje przekazana do Watykanu

• Delegacja mariawitów na czele z s. Kozłowską( 16 księży z nią udało się do papieża Leona VIII)

• Wybór na ministra generalnego Zgromadzenia ks.Jana Marię Michała Kowalskiego

• Hierarchia katolicka niechętna

• Leon VIII umiera zanim dotarli, następca jego Pius X

• Siostra Kozłowska zrzekła się przewodniczeniu . Kowalski wybrany

• 1903- prywatna audiencja u papieża o legalizacje Dzieła Wielkiego Miłosierdzia

• Prześladowano ich

• Dekret kongregacji Inkwizycyjnej z 4 IX 1904 nakazuje skasowanie Zgromadzenia oraz odsunięcie Kozłowskiej od kierowania siostrami i wpływu na kapłanów

• 1905-06 starania mariawitów w Watykanie o cofnięcie decyzji

• 5 IV 1906 wydanie przez Piusa X encykliki „ Tribus ciriter”, w której potwierdzono moc dekretu inkiwzycyjnego, niepodporządkowali się temu

• Dekret Inkwizycji z 5 II 1906 nakłada imienną ekskomunik na ks.J. Kowalskiego i s.Kozłowska oraz wszystkich kapłanów którzy w ciągu 20 dni od ogłoszenia dekretu nie odejdą od Zgromadzenia

• Rozpoczęcie prac nad stworzeniem nowej organizacji kościelnej niezależniej

• Uznanie nowego Kościoła przez władze

• Przyjmują nazwę Katolicki Kośćiół Mariawitów zmieniona potem na Starokatolicki Kościół Mariawitów

• 1910 ich liczba 162 000, 3 bp, 30 kapłanów, 120 sióstr

• 1911 rozpoczęcie budowy świątyni i klasztoru w Płocku

• Przyjęcie ich do Uni i udzielenie ks.JMM Kowalskiemu sacry bp 5X 1909 w Utrechcie

• 1910 kolejno sacre otrzymuja L.M.A. Gołębiowski i R.M.J. Próchniewski

• 23 III umiera Mateczka Kozłowska

• Po śmierci założycielki zaczyna rozwijać się Kult Mateczki, apogeum w latach 30 –tych w koncepcjach Kowalskiego mówiono o marii jako Duchu Św. Wcielonym w człowieka

• Wzrost znaczenia bp Kowalskiego, nazywanego nawet słowiańskim papieżem przepowiedzianym przez Słowackiego

• Rozszerzenie reform doktrynalnych przez bp Kowalskiego

• Mistyczne małżeństwa pomiedzy księżami a zakonnicami, w I taki związek wstąpił sam Arcybiskup, którego żona została s.Anna Maria Izabela Wiłucka

• Rozwo teologii mistycznych związków seksualnych uzawał, że dziei narodzone z nich sa niepokalanie poczęte, w ukryciu praktykowane wielożeństwo ( nie mieszkali ze soba, zgoda przełożonych na akt seksualny).każdy kto odmawia odrzuca Mateczke;-P.

• Część osób opuściła

• Wykluczeni z Unii Utrechckiej

• Wprowadzenie kapłaństwa kobiet, I kapłanka i biskupką Izabela Wiłucka wyświęca w Wielki Czawartek 1929

• Coraz większy ferment w związku z tymi innowacjami, aktywizuje się opozycja wobec Arcybiskupa na czele bp Filip Maria Feldman

• 1935 Kapituła Generalna Zgromadzenia Mariawitów usuwa abp Kowalskiego ze wszystkich funkcji

• W efekcie podział mariawitów na 2 zwalczające się nurty

I zachował świątynie w Płocku i stara nazwę Starokatolicki Kościół Mariawitów, odrzuca większość reform Kowalskiego (np. kult Mateczki)

II zachowuje reformy- Katolicki Kościół Mariawitów w Felicjanowie ( kolejne nowinki – duch św, wcielił się w Marię

• Feldman artykułuje zarzutyrozpusta, raj na ziemi w formie mistycznej

• Kościół Starokatolicki – 25 tys wiernych w Polsce, 5 tys w Paryżu, 4 bp, 25 kapłanów, 3 diecezje

• Bp naczelny Michał Maria Ludwik Jabłoński od 2007

• Pismo „Mariawita”

• Kościół jest członkiem Polskiej rady ekumenicznej, Światowej Rady Kościoła o Konfederacji Kościłów Europejskiego

• II odłam ma siedzibe w Felicjanowie

• Ok 1,5 tys wiernych z tendencjami malejącymi, duchowni w większości kobiety

• Wspólnota uznaje jednak kapłaństwo powszechne wiernych

• Na 2 kustodie podzielony- Warszawska, Płock i placówkę unijną w Krakowie ( wspólnota płocka i Fenicjanowem opiekuje się kapł. Paweł maria Konrad Rudnicki

• 18 parafii, 32 duchownych

• Bp Damian Maria Beatrycze Szulgowicz.