17 pytanie
Podstawowe cechy jakościowe wełny :
1 )Jakościowe zróżnicowanie wełny jest bardzo duże. Wyodrębniono około 50 cech jakościowych wełny .Nie wszystkie z nich mają równorzędne znaczenie. Najważniejszą cechą jest :
GRUBOŚĆ -Cecha wiodąca, wyznacza sposób wykorzystania tego surowca. Jest to średnica włókien wyrażona w mikrometrach. Im mniejsza średnica ,tym wełna cenniejsza i delikatniejsza. To podała na zajęciach w skrypcie jest o wiele więcej ,ale to każdy musi sam ocenić co jest da niego istotne ,jak co to przeczytajcie i możecie uzupełnić.
Grubość – włókien jest cechą wiodącą, która wyznacza sposób wykorzystywania tego surowca . Rozumiana jest jako średnica włókien wyrażona w mikrometrach. Im mniejsza średnica, tym wełna cenniejsza i delikatniejsza . Cechę tę można rozpatrywać w różnych aspektach. Grubość jednego włosa zmienia się zależnie od stanu fizjologicznego , pory roku i warunków środowiskowych. Włos w okresie ciąży i laktacji ulega fizjologicznemu pocienieniu. Brodawka włosowa, podlegając zjawisku fotoperiodyzmu zimą, malej wykazuje i osiaga 2/3 wysokości uzyskanej w ciągu lata. Złe warunki środowiskowe w połączeniu z brakami żywieniowymi mogą także spowodować zmniejszenie średnicy włosa. Zmian, którym podlega włos, nie dostrzeże się gołym okiem. Uzyskanie włosa idealnie równomiernego na całej długości jest niemożliwe.
Grubość włosów w obrębie jednego zespołu włosowego także wykazuje zmienność. Każda torebka włosowa wydaje inny włos, zależnie od wielkości cebulki i brodawki, głębokości zanurzenia w skórze, a także czasu ich utworzenia. Najmniejsza zmienność grubości w zespole wykazują runa merynosowe. Im średnia grubość włosów w runie jest większa, tym wzrasta nierównomierność włosów w zespole. Zmiany, które można zarejestrować wzrokowo, wykazują wełny mieszane.
Grubość włókien w obrębie jednego runa jest zróżnicowana zależnie od partii ciała. Najcieńsza wełna zwykle występuje na łopatce, średniej grubości na boku, a najgrubsza porasta udziec. Czasem sa odstępstwa od tej zasady. Pomiaru średniej włókien, pozwalającego otrzymać wartość średnią i zmienność tej cechy, można dokonać projekcyjną ( mikroskop projekcyjny ), laserową ( si loran – laserskan ) , natomiast wartość grubości bez rozrzutu daje metoda pneumatyczna ( air – flow ). Organoleptycznie grubość ocenia się, biorąc pod uwagę cechy z nią związane , jak : długość , karbikowanie, kształt zespołu, chociaż badania dowiodły, iż powiązania tych cech nie są jednoznaczne. Zatem bezpieczniej jest oceniać wzrokowo rozciągnięte pojedyncze włókna.
b)długość –skorelowana z grubością .Wartość współczynnika korelacji dla tych cech waha się w granicach od 0,5 do 0,9. Ta ścisła korelacja współzależność dotyczy występujących w jednym zespole włosowym- im włos jest grubszy ,tym jest dłuższy. Takiej współzależności nie znajdzie się w obrębie jednej rasy lub jednego stada. Długość naturalna włosów ,mierzona w runie bez rozprostowywania karbików na żywym zwierzęciu ,zwie się wysadnością. Pojęcia tego używa hodowca ,a prostego pomiaru dokonuje w 3 miejscach na łopatce, boku, udzie .
Długość rzeczywista to długość włókien rozprostowanych-pomiar pojedynczych włosów.W ten sposób ocenia się wełnę w przemyśle ,choć obecnie pomiar długości pojedynczych włókien został zastąpiony pomiarem słupków.
W zależności od wartości tej cechy wełnę przeznacza się do przerobu systemem czesankowym bądż zgrzebnym:
1) wełna czesankowa .o długości wszystkich włókien w zespole minimum 5 cm, służy do produkcji najwyższej jakości przędzy gładkiej ,cienkiej, wyrównanej pod względem grubości przeznaczone na jednolite i trwałe tkaniny.
2)wełna zgrzebna. To wełna krótsza ,ale o długości nie mniej niż 2 cm (wszystkie włókna)mniej wytrzymała na rozerwanie.
c) WYTRZYMAłOść: Trzecia w kolejności ważności cech wełny. Decyduje o wartości technologicznej Na ogol każda wełna nieuszkodzona i dobrze pielęgnowania może być poddana przerobowi i sprostać wszelkim naprężeniom przy zetknięciu z częściami roboczymi maszyn.
Ułatwieniem właściwej pielęgnacji wełny jest zwarta budowa zespołów, wyrównanie grubości włosów i dobre zamknięcie runa. Niestety nie wszystkie runa charakteryzują się taką budową, zwłaszcza w wełnach krzyżykowych odnajduje się dużą różnorodność. W wełnach tych często występuje zjawisko „kończystości” zespołów. Kończyste zespoły mają stożkowe zakończenia, narażone na ujemny wpływ środowiska. Na skutek działania deszczu, słońca i wiatru ulegają one wietrzeniu ( utlenianiu), co objawia się pękaniem mostków dwusiarczkowych ( boczne wiązania w łańcuchu wielopeptydowym ) zrywaniem zakończeń w czasie przerobu technologicznego.
Parametrami wytrzymałości, określonymi pomiarami – głównie w przemyśle , są siła: siła rozrywająca, naprężenie zrywające oraz samozryw. Samozrywem określana jest teoretyczna długość zawieszonego włókna , która wystarcza, aby rozerwało się ono pod własnym ciężarem. Samozrywy wełnianych włosów o różnej grubości mieszczą się w granicach od 13,8 do 17,3 . Są one słabsze od włókna bawełnianego ( 25 km ) czy lnianego ( 52 km ).
KARBIKOWANIE Jest to rytmiczne odchylanie się włosa od osi pionowej na całej jego długości, tworzące wielopłaszczyznowe przegięcia. W mechanizmie wytwarzania karbika uwzględnia się asymetrię keratynizacji, pokrętność samej torebki włosowej i najbardziej przekonujący fakt istnienia dwubocznej, zróżnicowanej substancji korowej – ortokorę i parakorę . Postać karbikowania może być różna : od normalnego , gdy wysokość karbika jest równa połowie jego podstawy, poprzez płaskie, wąskie rozciągnięte do nieprawidłowego , którego wysokość jest większa od połowy cięciwy .Ten ostatni rodzaj karbika zwie się przebudowanym i kwalifikuje jako wadę zarówno markę, jak i nitkę.
Karbikowanie związane jest z grubością wełny. Cienkie wełny merynosowe charakteryzują się liczbą karbików na 1cm długości w porównaniu z wełnami grubymi. Wzajemna relacja dwóch cech była stwierdzona jeszcze przed wykorzystaniem aparatów pomiarowych, kiedy to liczbę karbików na jednostce długości przypisywano określonej grubości wełny. Dzisiaj już wiadomo, iż związek istniejący między tymi cechami nie jest tak ścisły i jednoznaczny. Brak karbika sugeruje nieregularną konstrukcję wełny, ale może także sugerować brak dbałości o tę cechę przy selekcji.
Karbikowanie wełny z technologicznego punktu widzenia ma bardzo duże znaczenie. Nadaje ono wełnie i wyrobom wełnianym lepszy, szlachetniejszy wyglad oraz wpływa na zwiększenie puszystości wyrobów. Puszystość jest obecnie mierzona obiektywnie i zajmuje ważne miejsce w ocenie przydatności technologicznej wełny.
Barwa u owiec spotyka się wiele odmian umaszczenia, począwszy od czarnego, poprzez rózne odmiany brunatnego i szarego, Az di białego, występującego u szlachetnych ras współczesnych. Barwa włosów uwarunkowana jest występowaniem dwóch klas ziaren pigmentu : melaniny – we włosach czarnych i feomelaniny - we włosach jasnych. Natomiast intensywność barwy zależna jest od liczby ziaren pigmentu. Barwnik produkowany jest w obecności enzymu tyrozynazy komórkach zwanych melanocytami. Zróżnicowanie umaszczenia owiec daje się sprowadzać do różnic w aktywności komórek melanocytowych. Jeżeli wszystkie komórki są aktywne, to powstaje wówczas jednorodne umaszczenie całej okrywy ( młody, czarny karakuł ), natomiast na polu obrostu niektóre melanocyty nie podejmują produkcji barwnika, wówczas obok włosów ciemnych występują włosy białe, tak jak u wrzosówki. Spotka nie u niektórych ras owiec siwienie okrywy polega na stopniowej utracie barwnika przez poszczególne włosy. Owce staja się siwe, a miejsce pigmentu zajmują wakuole. W obrębie owiec o białym umaszczeniu znajdują się różne odcienie barwy – od śnieżnobiałej do mocno kremowej. Ocień wełny uzależniony jest od warunków środowiskowych i geograficznych ( śnieżnobiałe wełny australijskie, kremowe wełny krajowe ). Czynniki środowiskowe mogą także powodować zmianę zabarwienia. Niewłaściwa pielęgnacja owiec i alkierzowe ich utrzymanie sprzyja powstaniu tak zwanego zażółcenia wełny. Im bardziej zażółcona wełna, tym bardziej nie nadaje się do barwienia na pastelowe odcienie. Dlatego też kolor jest jednym z parametrów określonych za pomocą pomiaru, obowiązujących przy ocenie handlowej wełny.
POŁYSK Jest to cecha określająca zdolność wełny do odbijania światła. Zależy od charakteru powierzchni włosów, właściwości optycznych substancji leżących pod nabłonkiem i kąta padania światła. Wyrazistość połysku ocenia się wyglądem zespołów włosowych. Włosy cienkie, o drobnych łuskach nabłonka i mocnym skarbikowaniu, maja gęściej ustawione punkty odbicia światła,
co daje lśniącą powierzchnię włosów, określaną jako szlachetny ( wełny me rysowe ). Włosy grube , o dużych, łuskach, bardziej przylegających do osi włosa i falistym, skąpym karbikowaniu, dają mniejsze rozproszenie światła i wełna wydaje się bardzo błyszcząca. Taki połysk określany jest jako lustrowy, jest on charakterystyczny dla wełen owiec angielskich długowełnistych, jak Leicester i lincoln. Obecnie w ocenie wełny metodami obiektywnymi za parametr służący jako wskaźnik połysku uznaje się puszystość. Wełny o małej puszystości ( 18 – 20 cm sześciennych. G – 1) mają naturalny połysk, podczas gdy wełna o dużej puszystości ( 25-35 ) mają wygląd kredowy.
Przepisałam cały tekst ze skryptu dotyczący tego pytania, sami zdecydujcie co chcielibyście umieścić w odpowiedzi. Nie chciałabym czegoś pominąć co może być dla was ważne.