WPROWADZENIE DO NAUKI O KOMUNIKOWANIU SIĘ

Zadania egzaminacyjne

1. Omówić wybrane zagadnienie na podstawie wybranej lektury (co najmniej jeden artykuł lub rozdział książki)

2. Na podstawie wybranej sytuacji komunikacyjnej omówić:

- jej składniki,

- typ komunikowania,

- intencje i cele,

- zastosowaną strategię,

- sposoby wykorzystania kodów: werbalnego i niewerbalnego,

- sposób zastosowania reguł zachowań komunikacyjnych,

- ewentualne zakłócenia.

1. Omówić te same wskaźniki (wybrane) na tle wskazanej sytuacji komunikacyjnej

1. Komunikowanie się jako jedno z ludzkich zachowań 5 października 2009

   1. Kontakt człowieka z rzeczą/osobą

• Zachowywać się – jakoś, wobec kogoś/czegoś; nie można nie-zachowywać się

• Komunikujemy się za pomocą języka i innych kodów

• Każdy przekaz komunikacyjny ma nadawcę i odbiorcę

• Role komunikacyjne nadawcy i odbiorcy

• W każdym przekazie komunikacyjnym jest zawarta informacja o rzeczywistości -> z sytuacji komunikacyjnej wynika treść

• Kształtuje się relacja między nadawcą i odbiorcą -> interakcje poprzez przekaz (który jest zawsze po coś)

TO (rzecz)

- zbiór wzajemnie wymiennych części

- mierzalne -> przedmiot można opisać, zmierzyć

- jest kontrolowane

- brak refleksyjności

- reagujące nieadresowane -> upodmiotowienie

TY (rzecz)

- coś wyjątkowego; wyjątkowość -> praktyczna niemożliwość powtórzenia się tych samych cech wyglądu/osobowości

- niemierzalne -> nie da się zmierzyć wszystkich właściwości człowieka

- źródło wyboru

- refleksyjność -> samoświadomość i świadomość otaczającego świata

- reagujące adresowalne -> do TY można mówić (mówimy o rzeczy)

Komunikacja: druk -> media (radio i TV) -> Internet

1. Człowiek i społeczeństwo a komunikowanie

• Człowiek ma dwa wymiary: jednostkowy i wspólnotowy

• Jednostka w społeczeństwie pełni różne role (w sytuacji komunikacyjnej), np.: Laskowska to: profesor, koleżanka, podwładna, szefowa

• Na ile jesteśmy uwarunkowani genetycznie a na ile kulturowo? „Psychologia a życie” -> badania nad studentami w rolach więźniów i strażników

• Rola społeczna ma olbrzymie znacznie na przekaz komunikacyjny

• Środki komunikowania się

• Role komunikacyjne -> ponadczasowość, charakterystyczne

  1. Cechy komunikowania (Włodzimier Głodowski „Komunikowanie interpersonalne”):

1. Jest nieuchronne

2. Jest nieodwracalne -> każdy komunikat ma jakieś skutki, nie można go cofnąć

3. Ma dwa aspekty (treść i relację) -> każde zachowanie komunikacyjne dotyczy elementu rzeczywistości, określa/kształtuje relację między nadawcą a odbiorcą

4. Wymaga wzajemnego dostosowania się stron

KOMUNIKOWANIE -> komunikowanie interpersonalne jest procesem wzajemnie zależnym

jest czynnością złożoną

jest procesem kolistym, każdy jest nadawcą i odbiorcą

nie ma nadawcy bez odbiorcy -> zależność informacji – sprzężenie zwrotne

ZŁOŻONOŚĆ SKŁADNIKA

• „ja” występuje na 6 sposobów:

1. „ja” -> sami siebie kreujemy

2. „ty” -> odbiorca kreuje nadawcę

3. Kreacja „ja” w wyobrażeniu ja o kreacji „ty”

• Zachowania i relacje osobników tworzących całość

  1. Kompetencja komunikacyjna 26 października 2009

3 składniki:

1. klarowność (przekazu komunikacyjnego) – sprawność systemowa -> dobór odpowiedniej jednostki semantycznej, poprawność ortograficzna wymowy, cechy prozodyczne (akcent, intonacja, tempo, siła głosu…), zasady graficzne/interpunkcyjne; dziecko przyswaja poprawność ortograficzną otoczenia; nawet pomimo błędu ortograficznego wiadomość komunikacyjna może być klarowna

2. stosowność – właściwa forma gramatyczna, przekaz stosowny do sytuacji komunikacyjnej (konwencja społeczna), grzeczność (komunikacyjna) językowa; stosowność zależna od kultury

3. skuteczność (przekazów językowych) – dobór właściwej wymowy/stylu w pisaniu, osiągnięcie skutecznego celu komunikacyjnego -> nie ma uniwersalnej recepty na skuteczny przekaz komunikacyjny (gdyż służą też do szkodzenia, manipulacji, niesprawna mowa, niestosowne zachowanie)

1. Modele komunikowania „Komunikacja między ludźmi”

   1. Komunikacja jako transfer informacji (model liniowy)

szum

N kd W dk O

Kanał między N i O

1. Komunikacja jako uzgadniania znaczeń -> proces organizowania informacji w celu tworzenia znaczenia

• Model interakcyjny (dwustronność przekazu)

szum

N kd W dk O

• Model transakcyjny -> komunikacja bezpośrednia (bez mediów); N widzi reakcje O; informacja zwrotna od O; odbywa się jednocześnie; jesteśmy równocześnie N i O

szum

dk/ kd/

N/O kd W dk O/N

Komunikacja bezpośrednia -> media

Informacje zwrotne „Jak ludzie porozumiewają się?”:

- można przekazywać bezpośrednio lub pośrednio przez osoby trzecie

- mogą dotyczyć właściwości odbiorcy

- kontrolowanie rozmowy -> np. można zmienić ton głosu

- wprowadzenia zasad do komunikacji:

a) wprowadzenie odbioru (np. kiwanie głową) -> werbalne/niewerbalne

b) uzgodnienie znaczeń, sprecyzowanie znaczenia

c) podsumowanie -> „o ile dobrze ciebie zrozumiałam…”

1. Komunikacja jako perswazja -> model rozumienia komunikacji

• Przyjmowanie, że każdy przekaz jest perswazyjny;

• …wiele jest przekazów komunikacyjnych, nie wszystkie jako perswazja

• Przeświadczenie, że wspólnota przekonań/wartości jest warunkiem skutecznego działania

• Skuteczność perswazji służy do skłonienia dobrowolnego innych do ulegnięciu argumentacji/apelom

  1. Komunikacja jako tworzenie społeczności (zawiera poprzednie modele), (zwierzęta nie potrafią współdziałać)

• Ludzie tworzą ze sobą związki/grupy/organizacje; te powiązania powstają dzięki komunikacji

• Wyniki komunikacji to nie tylko uzgodnienie znaczeń, ale też tworzenie więzi.

9 listopada 2009

1. Sytuacja komunikacyjna i jej składniki -> zespół elementów towarzyszących komunikowaniu się

- nie wszystkie elementy da opisać się systemowo

- składniki występujące we wszystkich sytuacjach:

1) typ nadawcy -> zawsze można go określić

2) typ odbiorcy -> zawsze mamy nadawcę i odbiorcę, w każdej sytuacji

3) typ kontaktu -> można opisać wg pewnych kryteriów

4) tworzywo -> komunikowanie się za pomocą tworzywa, np. dźwięk, znaki graficzne, gest, mimika

5) okoliczności fizyczne (w czasie, przestrzeni, inne elementy fizyczne, np. mikrofon)

1. Typ nadawcy

1. Indywidualny/zbiorowy

2. Stały/zmienny

3. Wyrazisty/niewyrazisty

4. Znany/nieznany

5. Dostępny/niedostępny

a)* indywidualny -> nadawca na ogół jest indywidualny, np. dziennikarz/poseł/nauczyciel

* zbiorowy -> powstaje we współdziałaniu tworzenia np. manifesty, petycje, książki, redagowanie aktu prawnego

b)* stały -> przez dłuższy czas nadawca coś przekazuje np. monolog: przemówienie, wykład

* zmienny -> rola nadawcy/odbiorcy ulega zmianie np. podczas rozmowy

c)* wyrazisty -> w sposób niebudzący wątpliwości można ustalić nadawcę (kontakcie bezpośrednim)

* niewyrazisty -> (kontakt pośredni) np. list anonimowy (nadawca internetowy), sztuka teatralna (autor napisał tekst, ale zanim to dotrze do odbiorcy, zostanie przefiltrowane przez aktorów, reżysera itp.)

d)* znany -> wiemy, kto jest nadawcą danego tekstu

* nieznany -> nie jesteśmy w stanie w żaden sposób ustalić autora np. teksty anonimowe

e)* dostępny -> nadawca, do którego można dotrzeć (w czasie i przestrzeni)

* niedostępny -> nie można dotrzeć do nadawcy (bariera czasu -> nieżyjący już autorzy)

1. Typ odbiorcy

1. Pojedynczy/zbiorowy

2. Rzeczywisty/wirtualny

3. Aktywny/pasywny

4. Zamierzony/niezamierzony

5. Pośredni/bezpośredni

a)* pojedynczy

* zbiorowy -> więcej niż jedna osoba, różne znaczenia: odbiorca kameralny od 2 do 12 osób, odbiorca grupowy powyżej tuzina; inaczej mówmy do 2 osób a inaczej do 3 tys. osób

b)* rzeczywisty -> odbiorca znany nadawcy, komunikat do konkretnej znanej osoby

* wirtualny -> odbiorca, którego nadawca nie zna; nadawca nie wie, kto odbierze jego komunikat; różne stopnie wirtualności, np. wykładowcy znana jest w zarysie grupa II roku kulturoznawstwa, Internet czy ogłoszenie w gablocie trafia do nieznanego odbiorcy

c)* aktywny -> odbiorca, którego reakcje nadawca widzi (nawet w rozmowie telefonicznej), kontakt bezpośredni face to face, reakcja werbalna albo niewerbalna

* pasywny -> np. odbiór telewizyjny, radiowy; nadawca nie widzi reakcji odbiorcy, co za tym idzie – nie może dostosować się do audytorium; odbiór opóźniony -> odbiorca może np. zadzwonić po/podczas audycji

d)* zamierzony -> w sytuacji publicznej widoczny wybrany odbiorca

* niezamierzony -> odbiorca przypadkowy, odbierze ktoś, do kogo nie został skierowany przekaz

e)* w wypowiedzi publicznej występuje odbiorca pośredni i bezpośredni, np. wywiad telewizyjny: dziennikarz – gość -> odbiorca bezpośredni, dziennikarz – widzowie -> odbiorca pośredni

1. Typy kontaktu

czynniki, które decydują o typie kontaktu:

• Relacje między nadawcą a odbiorcą w społeczeństwie; rola społeczna np. mąż i żona, dziecko i rodzic, role o charakterze symetrycznym np. koledzy, współpasażerowie

• Równorzędność/nie-równorzędność -> charakter instytucjonalny: szef-pracownik, współpracownicy; charakter nieinstytucjonalny: rodzic-dziecko, idol-fan, koledzy

• Role interakcyjne -> rola nadawcy/odbiorcy: wymieniają się, nadawca ma przewagę nad odbiorcą, np. pyta, prosi o coś, a odbiorca reaguje odpowiedzią, zgodą, odmową

• Kontakty trwałe/nietrwałe -> są stopniowane, nie ma idealnie trwałej granicy; trwałe: kontakt rodzic-dziecko, nietrwałe: kontakt klient-kupujący, współpasażerowie

• Oficjalność/nieoficjalność -> stopień bliskości między partnerami komunikatu; instytucjonalność – obowiązuje oficjalność, nieinstytucjonalność

• Pośredni/bezpośredni -> różne stopnie pośredniości: telefon, TV, przekaz sformułowany w różny sposób

• Kryterium partnerski/nie-partnerski -> różne od równorzędności/nie-równorzędności; partnerski: dbałość o realizację potrzeb swoich i partnera, bez oceniania, nacisku, narzucania własnego zdania; słucha otwarcie, dba o zrozumienie partnera; szanuje zarówno siebie jak i partnera;

nie-partnerski: koncentrowanie się na własnych potrzebach lub rezygnacja z własnych potrzeb na rzecz partnera

• Można przywdziać postawę 1 z 3 w komunikowaniu:

1. Rodzic – nakazy, zakazy, ocenianie, autorytatywne sądy, sam z siebie wie lepiej

2. Dziecko – wyraża swoje przeżycia, oczekuje pomocy, manifestuje słabości, szuka obrońcy

3. Dorosły – szuka wymiany doświadczeń, uważa się na równi z inną osobą,

W kontaktach występują mieszane pary; rozmowa męża i żony w „Jak ludzie porozumiewają się”

• Współdziałanie (ludzie dążą do wspólnych celów) i niszczenia partnera (cel różni się, zachodzi konflikt; manipulacja partnera, agresja -> krytyka agresywna)

„Doceń konflikt”, postulaty:

• Nie oceniaj -> wysłuchaj do końca

• Nie wyogólniaj -> może tylko teraz niemądrze się zachowuje?

• Nie interpretuj -> w świetle własnych opinii

• Nie dawaj „dobrych rad”

• Daj się poznać

• Poznawanie partnera

• Przekazuj informacje zwrotne, które świadczą o sposobie odbioru

Do nadawcy:

1. Oddzielaj sprawy ważne od małostkowych

2. Mów do partnera a nie o nim

3. Wyrażaj potrzeby, obawy, uczucia

Do odbiorcy:

1. Nie przeszkadzaj

2. Daj czas i uważnie słuchaj

3. Sprawdzaj, czy dobrze rozumiesz

16 listopada 2009

1. Tworzywo -> zawsze porozumiewamy się za pomocą tworzywa

Dwa najczęstsze typy tworzywa:

1. Dźwięki

2. Znaki graficzne o charakterze pisanym

+ inne typy o charakterze werbalnym (gesty, mimika, operowanie wzrokiem, przestrzeń)

1. Okoliczności fizyczne -> każdy przekaz odbywa się w jakimś czasie/jakiejś przestrzeni:

1. Czas -> tożsamość czasu nadawania i odbierania; np. kontakt bezpośredni.

Brak tożsamości czasu, gdy czas odbierania jest późniejszy od czasu nadania.

1. Przestrzeń -> tożsamość miejsca – w tym samym miejscu nadawanie i odbieranie.

Brak tożsamości miejsca – różne miejsce nadania i odbioru.

Brak tożsamości miejsca nie przeszkadza tożsamości czasu

1. Inne okoliczności (nie mają charakteru systemowego):

- temperatura

- oświetlenie

- nagłośnienie

1. Typy komunikowania

   1. Podział wg typu sytuacji komunikacyjnej:

1. Komunikowanie intrapersonalne (wewnątrz-osobowe)

2. Komunikowanie interpersonalne (międzyosobowe) w węższym znaczeniu:

• Komunikowanie bezpośrednie i osobiste; tożsamość miejsca i czasu

• Nieoficjalny/nieformalny -> np. rozmowa rodziców, przyjaciół

• Oficjalny/formalny -> rozmowa egzaminacyjna, wywiad

• Uczestnicy od 2 do 10

1. Komunikowanie interpersonalno-medialny:

• Użycie środków technicznych, jakiegoś medium (dotyczy mówienia i pisania) np. telefon, Internet, list, emotikony

• Przekaz oficjalny/nieoficjalny; bezpośredni

• Komunikacja za pomocą medium zwiększa szanse pojawienia się szumu

1. Komunikowanie publiczne:

• Odbiorca zbiorowy

• Udział aktywny wszystkich jest niemożliwy/utrudniony/różny, okoliczności miejsca ilości

• Kontakt bezpośredni (chyba że medium jest mikrofon, ale on tylko wzmacnia)

1. Komunikowanie masowe:

• Prawie zupełnie wyklucza reakcję odbiorcy; nie jest ona natychmiastowa

• Komunikacja pośrednia -> pośrednie reakcje

• Pasywność odbiorcy, nie widać/słychać go

  1. Komunikowanie publiczne i niepubliczne

1. Ujęcie politologii: komunikowanie publiczne to ogromny obszar komunikowania międzyludzkiego; jest regulowane normami, które obowiązują na określonym terytorium różne osoby; na straży stoi jakaś instytucja; komunikowanie publ/npubl jest inne w krajach demokratycznych a inne w autorytarnych

2. Ujęcie językoznawcy; kryteria, wg których oceniamy jaka jest wypowiedź (publ./niepubl):

1. Temat wypowiedzi

2. Cel wypowiedzi

3. Sposób ukształtowania wypowiedzi

4. Gatunek mowy

5. Typ nadawcy i typ odbiorcy

6. Typ kontaktu

	Komunikacja publiczna	Komunikacja niepubliczna
1.	Temat dominujący: życie publiczne	Temat dominujący: życie osobiste/prywatne
2.	Dominacja celu perswazyjnego, + informacyjny	Wypowiedź podtrzymująca kontakt, przekazywanie informacji, proste nakłanianie
3.	Dominacja środków nacechowanych, np. zdradzające oczytanie, wiedzę	Dominacja środków ekspresywnych
4.	Wielość wykorzystywanych gatunków	Dominuje rozmowa
5.n	Zbiorowy, stały, czasami nieznany	Zmienny, indywidualny
5.o	Zbiorowy, wirtualny, pasywny, zamierzony, pośredni/bezpośredni	Indywidualny, rzeczywisty, aktywny, niezamierzony, bezpośredni
6.	Role społeczne, nierówno rzędność ról	Cechy indywidualne poszczególnych jednostek, równorzędność,

1. Komplikacje:

1. Temat wypowiedzi -> granica tematu osobiste/zbiorowe zaciera się, np. w programach typu talk show

2. Cel -> istnieją 3 grupy celu:

1. Informacyjno-weryfikacyjny

2. Wartościowo-emotywne (coraz częściej używany)

3. Funkcja działania (nakłanianie i zobowiązanie; nie tylko perswazja, ale też informowanie)

1. Sposób ukształtowania wypowiedzi powinien wyznaczać granicę, ale nie spełnia swej funkcji

2. Nadawca w komunikacji publicznej -> nadawcą może być każdy, nieznany, np. w Internecie; nadawca kieruje się przekonaniem o powszechnej dopuszczalności treści (bez ograniczeń prawnych czy obyczajowych)

3. Odbiorca w komunikacji publicznej -> wirtualny (Internet -> są 2 typy komunikacji: niepubliczny -> email, publiczny -> forum internetowe), zbiorowy, zamierzony

Odbiorca pośredni -> np. debata medialna: rozmówca pyta przedstawiciela rządu o wyniki pracy, w domyśle zniechęcając odbiorcę do niegłosowania w przyszłych wyborach na tamtą partię

1. Poziomy komunikowania („Mosty zamiast murów”)

Poziom -> wartościują komunikowanie

Synergia -> energia, którą ludzie tworzą, współpracują

3 poziomy komunikacyjne:

1. komunikacja obronna -> walka na słowa -> kłótnia, wykorzystywanie swojej przewagi społecznej/psychicznej, wymuszenie ustępstw; porozumienie wymuszone, ktoś jest pokrzywdzony; różnica zdań nie musi się odbywać na poziomie obronnym np. dyskusja

2. komunikacja kompromisu -> oparta na szacunku wobec partnerów; uzyskanie celu drogą ustępstw ze swoich stron (świadome, dobrowolne), negocjacje, nie ma przegranych ani wygranych

3. komunikacja synergiczna -> nie ma walki, negocjacji; podobna jedność myślowa partnerów na temat wspólnej sprawy albo na temat sprawy jednego z partnerów

1. Komunikowanie a rzeczywistość 23 listopada 2009

   1. Opis czy interpretacja rzeczywistości

• Pierwotna refleksja nad językiem -> język odbija rzeczywistość

• Koncepcja z lat 30. XX w. wymyślona przez amerykańskiego badacza, obserwującego indiańskie plemię -> język Indian w inny sposób kształtuje rzeczywistość niż języki europejskie czy amerykańskie

W języku eskimoskim nie ma słowa „śnieg”, ale są różne określenia na „to” co spada z nieba, „to” co leży na ziemi, „to” z czego jest zbudowane igloo -> powrót do pierwotnego spostrzegania rzeczywistości

• Rodzaje gramatyczne w języku polskim -> tylko niektóre z rzeczowników mają rodzaj pochodny od rodzaju naturalnego np. kobieta – rodzaj żeński; w liczbie mnogiej -> kategoryzowanie świata na mężczyzn (męskoosobowe) i resztę (niemęskoosobowe)

• Znaczenia: to był szlachetny gest -> „szlachetny” dawniej odnosił się tylko do szlachcica, teraz wyróżniamy „szlachetny” jako godny itp. oraz „szlachecki” jako określenie statusu itp.;

Jan zbaraniał na widok żony -> baranowi przypisuje się pewne cechy; ogarnęła go szewska pasja

• Nadawca wypowiedzi; na przykładach:

- Władysław Gomułka -> interpretacja rzeczywistości tylko z wybiórczymi faktami wybranymi przez nadawcę, co może zahaczać o nadinterpretację

- Konstytucja -> samo-forumoławanie/przekazywanie; głosowało 40% społeczeństwa; z tej grupy 50% poparło nową konstytucję, co powinno przesądzić o wyniku, lecz wg opozycji to tylko 20% ogółu społeczeństwa, więc przewaga jest po ich stronie -> wybór jakiejś perspektywy

• Nadawca wybiera środki językowe, określenia naturalne bądź bardziej nacechowane, szczegółowe lub ogólne, np. Kowalski mówi o swoim szefie -> jakość mówienia

Kowalski chwali swojego szefa

Kowalski podlizuje się szefowi -> intencja

• 4 stopnie konkretności wypowiedzi

1. deskrypcja (opisowe) -> Y. uderzył Sh.

2. interpretacja (nie da się tego zinterpretować za pomocą zmysłów) -> Y. skrzywdził Sh.

3. opis stanu emocjonalnego -> Y. nienawidzi Sh. (bo go krzywdzi)

4. opis cechy -> Y. jest agresywny wobec Sh.

• Błąd atrybucji:

1. kiedy opisujemy zachowania własnej grupy; stopień 4 to cechy pozytywne „My, Polacy”, jeśli czyn niegodny to na poziomie 1 „On, Kowalski” + usprawiedliwienia

2. grupę obcą opisujemy odwrotnie, gdy mówimy o niej pozytywnie to poziom 1 „Ta cyganka jest uczciwa”, gdy negatywnie „Ci Żydzi oszukują” -> myślenie poprzez stereotypy, czyli uproszczone wizje świata

• Wypowiedź może mniej lub bardziej zbliżać się do opisu, jeśli da się to zweryfikować (np. widzi się to), ale przypuszczenia to już interpretacja np. widzę, że ona notuje, prawdopodobnie notatki z wykładu

• język polityki; dwie perspektywy:

1. Aktor -> polityk; widzi tylko działania partii

2. Obserwator -> zwykły widz; nie widzi tych działań, lecz skutki

Uwarunkowanie sytuacyjne, 2 różne perspektywy i interpretacje rzeczywistości

• Dyskusja ideologiczna -> odróżnienie profilu potocznego od profilu ideologicznego np. sprawiedliwość potocznie: to co się komu należy, sprawiedliwość ideologiczna: za czasów komuny zabieranie ziemi, po roku ’89 oddawanie ziemi

• Niepisana umowa społeczna -> nie mówi się o faktach oczywistych np. ludzi dzieli się na kobiety i mężczyzn, chyba że nadawca chce pokreślić anomalię

• Nie ma możliwości, aby nadawca mógł rzetelnie poinformować odbiorcę; rzetelność to wybór przez nadawcę faktów istotnych do zakomunikowania, przedstawienie ich zgodnie z własnym przekonaniem (poziom 1) i autokorekta, jeśli sam zauważy swój błąd

teza na zakończenie: wypowiedź bardziej interpretuje niż opisuje rzeczywistość

1. Sposoby ujmowania rzeczywistości w wypowiedzi

• STANDARD SEMANTYCZNY -> wyobrażenia o świecie, które są w naszej pamięci i przypominamy sobie o nich w trakcie komunikacji; są to trywialne informacje (lub odkrywcze -> odnosi się do dziecka).

• treść syntetyczna a analityczna

treść syntetyczna:

Kanclerz Niemiec, Angela Merker, była wczoraj gościem premiery „Katynia” Andrzeja Wajdy na festiwalu filmowym w Berlinie.

treść analityczna:

Kanclerz Niemiec, którą jest Angela Merker, była gościem premiery „Katynia”, która odbyła się wczoraj, którego twórcą jest Andrzej Wajda, a pokaz odbył się na festiwalu filmowym w Berlinie.

wnioski:

- częstsze jest syntetyczne przekazywanie treści, gdyż jest bardziej opłacalne i wygodne dla obydwóch stron

- w treści analitycznej można zaprzeczyć tylko konkretnemu fragmentowi; treściom syntetycznym nie można zaprzeczyć – trzeba je wpierw przerobić na analityczne.

*w treści syntetyczne możemy coś dodać

analit.: Ania czyta „Ogniem i Mieczem”.

syntet.: Czytanie przez Anię „Ogniem i Mieczem” cieszy mnie.

• IMPLIKACJA – wniosek, jaki wyciągamy z wypowiedzi, wniosek konieczny.

np. Przestał brać łapówki -> zakłada się w sposób konieczny, że wcześniej je brał.

fałszywa implikacja:

np. Ala wróciła z Warszawy: -> Ala była w Warszawie/Ala nie jest teraz w Wa-wie.

np. Jan sprzedał swój samochód: -> Jan dostał pieniądze/ Jan był właścicielem samochodu.

IMPLIKATURA – treść wynikająca ze wspólnej wiedzy nadawcy i odbiorcy; wniosek nie jest obligatoryjny, odnosi się do wiedzy N. i O.( implikatura może być fałszywa)

np. Wszyscy studenci zdali za pierwszym razem: -> Studenci byli dobrze przygotowani

Egzamin był łatwy

• INSYNUACJA – pewien rodzaj implikatury

np. Praca pani R. jest podobna do pracy pani O.:-> czy R. ściągnęła od O.?/Przypadek?

• osoba, która informuje, powinna być dobrze zorientowana w temacie (znajomość różnych perspektyw), mieć wewnętrzną pewność przekazywanych faktów i uznać kwestię odpowiedzialności za słowa oraz fakt, że może się mylić.

1. Intencja i cele wypowiedzi 7/14 grudnia 2009

AKT MOWY – najmniejsza jednostka komunikacyjna, wyrażająca jedną intencję nadrzędną (->nakłanianie) i inne towarzyszące (-> ocena pozytywna).

Nadawca wypowiedzi zawsze coś wyraża oczekiwanie wobec odbiorcy.

1. Akty informacyjno-weryfikacyjne:

1. akty powiadamiania – są w różnym stopniu weryfikowane (sprawdzalne)

- oznajmianie

- potwierdzenia reakcja na oznajmienie

- zaprzeczenia lub pytanie

• akty stwierdzające, że coś się zdarza/zdarzyło -> nie wymagają wiedzy wstępnej

• akty orzekające o nieodbyciu się faktu -> wymagana wiedza wstępna

• przypisywanie właściwości obiektom

• orzekanie o ilości (ale też o wielkości)

• stwierdzające związki między zjawiskami, obiektami (najczęściej są to przypuszczenia)

• stwierdzanie tożsamości podobieństwa/różnic między zjawiskami

• referowanie czyjegoś sądu

• stwierdzanie możliwości/niemożliwości na temat wiedzy o świecie

1. akty modalne – wyrażenie przekonania (posiadanie przez nadawcę pełen/pół pełen zasób wiedzy); rozmówca wyraża stopień pewności/niepewności:

- wyrażenie pewności

- wyrażenie stopnia prawdopodobieństwa

- wyrażenie nieokreśloności modalnej

- wyrażenie wątpliwości

- wyrażenie przekonania o wykluczeniu niepewności

Akty przypuszczenia przy emotywnych odczuciach: mam nadzieję, że…, obawiam się, że… -> wyrażanie pewności/przypuszczenia/braku wiedzy, że… przez nadawcę po to, by uzgodnić wersję z odbiorcą.

1. akty pytające – wyrażanie swej niewiedzy i oczekiwanie od odbiorcy dostarczenia wiedzy; 2 intencje

- uzyskiwanie wiedzy -> pytania rozstrzygnięcia tak/nie

- uzupełnienie wiedzy -> pytanie wymagające pełniejszej odpowiedzi

1. Wartościująco-emotywne – nadawca może wyrażać przekonania wartościujące i emocje, a odbiorca ma przyjąć przekonanie/podzielić się przeczuciem/złagodzić emocje.

• granica między informacją a oceną nie jest tak łatwo wyczuwalna miedzy tymi dwoma funkcjami; intencja wypowiedzi nadawcy może być inaczej odczytana przez odbiorcę.

np. Jacek jest dorosły -> zdanie informująco-weryfikujące

Jacek jest wspaniały -> zdanie z funkcją wartościująco-emotywną

np. Politycy PiS i PO zaczynają używać stylu charakterystycznego dla Samoobrony

-> funkcja wypowiedzi zależy od intencji nadawcy lub odczytu odbiorcy

• wyrażanie emocji a przekonanie

1. przekonanie -> każdy ma system przekonań (własne wartościujące, wspólne z innymi ludźmi, pokrywające się ze wspólnym środowiskiem kulturowym)

2. składniki przekonań wartościujących:

- istnienie różnych punktów widzenia, typów wartości,

- przekonania wartościujące w skali dobra lub zła,

- przekonania dotyczące istnienia obiektów dobrych i złych.

1. grupy wartości wg prof. E. Laskowskiej:

- wartości pragmatyczne

- wartości ekonomiczne

- wartości hedonistyczne

- wartości witalne (co służy/szkodzi życiu)

- wartości społeczne:

* tradycja, obyczaje

* normy prawne: legalne/nielegalne

- wartości odczuć (przyjemność psychiczna/duchowa)

- wartości perfekcjonistyczne (stopnie doskonałości)

- wartości estetyczne

- wartości poznawcze:

*odniesienie do rzeczywistości

*odniesienie do umiejętności ludzkich

- wartości etyczne:

* sprawiedliwość

* szlachetny/podły

- wartości sakralne (sacrum-profanum, najwyższa/najniższa wartość).

1. istnienie obiektów wartościowania -> cecha wartościowania w obiekcie:

- wszystko może być obiektem wartościowania

- wartościując obiekty używamy określenia typu dobry-zły.

np. Janek mówi słusznie -> wartość poznawcza

Janek mówi rewelacyjnie -> normy odczuć lub normy estetyczne

1. akty emotywne -> wyrażam uczucie pozytywne/negatywne wobec jakiegoś obiektu, by wywołać w tobie jakieś odczucie wobec tego obiektu itp.

2. uczucia wyrażamy za pomocą: wyrazów, związków wyrazowych zdrobnień/zgrubień, właściwości fleksyjnych (np. depresjonowanie l.mn męsko- i niemęskoosobowe: profesorowie ->profesory), cech prozodycznych (akcent, siła głosu…), organizacji tekstu, nacechowania nazw obiektu (dziecko-bachor-dzieciaszek).

   1. Akty działania – nadawca wyraża wolę działania, oczekuje od odbiorcy reakcji, sam reaguje na odpowiedź odbiorcy

1. akty nakłaniania -> wyrażam wolę byś zrobił X po to byś zrobił X.

• akty mowy: prośba, polecenie, żądanie, rozkaz -> akty samodzielne podjęte przez N

pozwolenie, odmowa pozwolenia, rada -> reakcja na inne akty

proponowanie;

• kategoryczność nakłaniania -> można z mniejszą/większą siłą kategorycznie prosić/kazać…; może to spowodować efekty negatywne:

- wielkość szkody z powodu zaniechania działania przez N

- wiąże się to ze stopniem sankcji, jaki odniesie O jeśli np. nie wykona rozkazu.

• środki językowe dla prośby: „proszę”, „możesz” lub tryb rozkazujący (nieoficjalny).

1. akty zobowiązania – wola działania podjęta przez nadawcę i chce on, by odbiorca przyjął to do wiadomości, np. obietnica -> wyrażam zamiar zrobienia X po to byś wiedział, że chcę zrobić X.

• akty mowy: proponowanie, groźba, obietnica

wyrażenie zgody/braku zgody na własne działania

wrażenie zamiaru podjęcia działania

• bierzemy pod uwagę korzyści/niekorzyści osoby, do której mówimy.

1. Perswazja jako strategia nakłaniania. 4 stycznia 2010

   1. Cele perswazyjne.

DWA sposoby działania komunikacyjnego (językowego):

1. cele komunikacyjne przekazujemy wprost -> proste nakłanianie/informacje w trybie rozkazującym, bez argumentacji,

2. działania językowe bardziej złożone przekazujemy za pomocą perswazji -> złożone działania językowe, które ma na celu zmianę/utrwalenie stanu mentalnego/postawy/woli działania odbiorcy,

(inne środki perswazyjne: dźwięk, kolor, obraz np. w reklamie)

Cele perswazyjne:

Grupa 1.: grupa propagowania -> ma wpłynąć na stan mentalny/postawę odbiorcy;

1. perswazja informacyjna -> przejęcie przez odbiorcę treści wypowiedzi jako przekonujące;

Wykładniki perswazji: argumentacja,

wzmocnienie autorytarnych środków, np. „proszę mi wierzyć”.

1. perswazja aksjologiczna -> przekonywanie o wartościach;

dwie grupy działania:

1. Zmiana perspektywy aksjologicznej;

3 przejawy działania:

- zmiana hierarchii wartości,

- przekonywanie do jakiegoś obiektu (kategorie dobry/zły)

- wzmocnienie/osłabienie przeżywania wartości.

1. Bezpośrednie wyzwalanie przeżyć (odwołanie się do pewnych przeżyć odbiorcy);

- odnosi się do odczuć/wartości odbiorcy; trzeba wpierw poznać jego hierarchię, nie ma argumentacji.

Grupa 2.: grupa agitacyjna -> nakłanianie do konkretnego działania.

1. Argumentacja jako środek perswazji.

Przesłanki (2 z 3 muszą być przynajmniej zawarte):

1. bądź przekonany, że.., ponieważ…

2. jest tak a tak, bo

3. to są przesłanki, bo to i tamto…

np. Każdy student dostaje indeks (przesłanka nr 1)

Adam dostał indeks (przesłanka nr 2)

Wniosek: każdy, kto posiada indeks, jest studentem.

Poprawność argumentów:

1. Aspekt materialny – każda z przesłanek jest prawdziwa/dostatecznie wiarygodna.

2. Aspekt formalny – logiczne wynikanie konkluzji z przesłanek (nie muszą być prawdziwe)

Błąd logiczny: użycie 1 słowa w 2 różnych sytuacjach.

Typy argumentów:

1. Słabe – Ludzie zażywający witaminę C żyją dłużej.

X zażywał witaminę C i żył 96 lat.

1. Średnie – Masło nie jest szkodliwe dla dziecka.

To co nie jest szkodliwe dla dziecka, nie jest szkodliwe dla dorosłego.

1. Silne – Każdy lekarz skończył studia medyczne.

Jan jest lekarzem -> wniosek: Jan skończył studia medyczne.

Typologia przesłanek:

- merytoryczne -> dotyczą obiektów perswazji,

- niemerytoryczne -> nie dotyczą obiektów perswazji.

Merytoryczna argumentacja at persona: „twoja wypowiedź jest tak brzydka jak twoja twarz”.

Argumentacja:

1. Logiczna – związek między przesłanką a konkluzją; dowodzenie wniosku z jednoznacznych przesłanek; opieramy się na aksjomatach.

2. Aksjologiczna – nie jest jednoznaczna, zawsze jest w kontekście; odwołujemy się do powszechnie uznanych sądów.

RÓŻNICA: logicznym przysługują kategorie prawda/fałsz, a aksjologicznym kategoria słusznie/niesłusznie.

1. Strategie konwersacyjne.

DWA typy kontaktów komunikacyjnych:

1. Kontakt bona-fidel -> dosł.: z dobrą wiarą; trzymająca się tematu, logiczna argumentacja, wymagająca szczerości i merytorycznej argumentacji/wiedzy?

2. Kontakt non-bona-fidel -> dosł.: bez dobre wiary; zachowanie niedosłowności:

Grupa 1.: gry werbalne -> w celach ludycznych, estetycznych, gra językowa,

Grupa 2.: kontakty konfliktowe -> wyciąganie emocji negatywnych z rozmówcy, angażowanie rozmówcy emocja lnie.

1. Strategie antagonistyczne -> cele rozmowy są rozbieżne/zmierzanie do złagodzenia/pogodzenia celów.

2. Strategie nieantagonistyczne -> cele rozmowy są zbieżne.

(antystrategia: deprecjonowanie partnera komunikacji)

1. Komunikowanie niewerbalne jako składnik komunikacji interpersonalnej.

Komunikowanie niewerbalne odczytuje się z dwóch perspektyw: nadawcy i odbiorcy, może być intencjonalne lub nieintencjonalne -> nie każde zachowanie niewerbalne ma charakter komunikacyjny.

CZTERY wymiary zachowania niewerbalnego:

1. Intencjonalne ze strony nadawcy i odbiorcy.

2. Nieintencjonalne ze strony nadawcy i odbiorcy.

3. Intencjonalne ze strony N i nieintencjonalny ze strony O.

4. Nieintencjonalny ze strony N i intencjonalny ze strony O.

Cechy niewerbalnego języka:

- zachowuje się bez przerwy,

- są mniej świadome niż werbalne,

- są bardziej ikoniczne niż werbalne,

- są bardziej zależne od kontekstu,

- są zintegrowane (jednym działaniom towarzyszą inne).

DWA typy/grupy kodów niewerbalnych:

1. System wizualny:

1. Aparycja – typ, kształt i wymiary ciała, atrakcyjność jest zależna kulturowo:

- cechy stałe np. wzrost,

- cechy względne np. zmiana wagi,

- cechy łatwo zamienialne np. ubranie, uczesanie.

1. Kinetyka ciała – gesty, ruchy, pozycje ciała; różne typy gestów:

- emblematowy (zastępują słowa) – powszechnie znane, świadome,

- efektory (świadome/nieświadome) – służą wyrażeniu emocji,

- ilustratory – towarzyszą przekazom werbalnym,

- regulatory – służą regulowaniu interakcji w kontakcie bezpośrednim, np. kiwanie głową, patrzenie prosto w oczy,

- adaptatory – reakcje na stan psychiczny/fizyczny (najczęściej nieświadome, poza komunikowaniem), np. przegryzanie wargi.

Pozycja ciała: stojąca, siedząca, leżąca i wiele pochodnych.

Można zdradzać wiele emocji za pomocą postawy ciała.

Naśladowanie ruchów partnera jest oznaką akceptacji jego wizji/opinii itp.

1. Proksemika (nauka zajmująca się badaniem wzajemnego wpływu relacji przestrzennych między osobami oraz między osobami a otoczeniem materialnym na relacje psychologiczne, sposób komunikacji, itp.) – wykorzystanie przestrzeni:

- formalność/nieformalność,

- odczuwanie prywatności,

- wielkość przestrzeni (obcość, skrępowanie),

- wpływ na stan psychiczny,

- kolorystyka, oświetlenie, miejsce siedzenia przy stole itp.

Terytorium -> domowe, publiczne, wokół ciała.

Sposoby naruszania terytorium: Reakcje na naruszenie:

1. Pogwałcenie. 1. Wycofanie się.

2. Inwazja. 2. Odseparowanie.

3. Skalanie, zniszczenie. 3. Aktywna obrona.

11 stycznia 2010

Ubiór i przedmioty codziennego użytku – dziś ubiór pełni funkcję kulturową i intencjonalną:

1. Właściciel stroju ubiera się po to, by coś zakomunikować (np. biały strój lekarza lub pielęgniarki, pracownicy, uczestnicy jakiegoś happeningu),

2. Właściciel zachowuje się nieintencjonalnie, a odbieramy jako intencjonalny(np. biżuteria – wysoki status materialny),

3. Właściciel zachowuje się intencjonalnie, otoczenie nie odbiera komunikatu (np. młody asystent zapuszcza brodę i nie nosi dżinsów, nikt nie zwraca uwagi na ten ubiór).

Ekspresja mimiki, np.: radość: , smutek: , zaskoczenia: :O, gniew, wstręt, strach.

Przeważnie jest spontaniczna, ale można nią też kierować, np.:

a. intensyfikowanie mimiki podczas otrzymywania prezentu, składania życzeń,

b. dezintensyfikowanie mimiki,

c. naturalizowanie: nieokazywanie uczuć,

d. maskowanie – nieokazywanie prawdziwych uczuć.

Zachowania wzrokowe, komunikaty reakcyjne (spoglądanie, wzajemne przyglądanie, kontakt wzrokowy, unikanie kontaktu wzrokowego):

- spoglądanie w dół -> wstyd, nie chce okazywać swoich prawdziwych uczuć.

Dotyk – niewidzialny system komunikowania niewerbalnego:

- wspieranie, pocieszanie (klepiemy po ramieniu), WAŻNIEJSZY DOTYKA MNIEJ WAŻNEGO (?)

- afiliacyjna funkcja – kontakty interpersonalne

Semantyka dotyku:

1. Funkcjonalno-profesjonalna, np. lekarz, masażysta,

2. Grzecznościowo-rytualna, np. uścisk dłoni na przywitanie,

3. Przyjacielsko-koleżeńska, np. dotkniecie ramienia, trzepnięcie po głowie,

4. Miłosno-intymna,

5. Seksualno-pobudzająca.

System audialny – wszystko co słychać, ale nie zostało wymówione:

1. Parawerbalne – cechy głosu: siła, intonacja(ustawienie pozycji głosu), tempo, płynność, jakość, barwa; również parodia sposobów mówienia,

2. Wokalizatory – płacz, śmiech, westchnienie, mruczenie.

Funkcja komunikowania parawerbalnego:

- emocjonalna,

- kierowanie wrażeniami – podnoszenie głosu, ściszanie,

- regulacyjna,

- niespójność przekazu (szczerość komunikatu) – komunikat werbalny nie pokrywa się jakością z komunikatem niewerbalnym.

Bardziej wiarygodny jest przekaz niewerbalny, gdyż można odczytać emocje z twarzy (nie można wyczytać myśli z głowy).

Dwa rodzaje kłamstwa: fałszowanie i ukrywanie (przemilczenie) -> symptomy emocji, np. częściej mruga, zmiana tętna twarzy, rozszerzenie źrenic (badane wonografem), lewa strona twarzy tłumi uczucia, asymetria twarzy.

Przyczyny niespójności:

1. Intencja przekazującego komunikat może być niejasna,

2. Może istnieć rozbieżność między deklarowaną a rzeczywistą intencją przekazu,

3. Niespójne przekazy mogą być motywowane różnymi intencjami (np. podziw, zgorszenie).

- konieczność komunikowania przykrych umiejętności,

- wrażenie jakie chcemy wywrzeć, a nasze wewnętrzne odczucia,

- niepewność, skulenie, pochylenie – to gubi rozmówcę,

- nadawca może nie mieć świadomości deklaracji czegoś; słuchacz udziela mi rad,

- uczucia sprzeczne -> szacunek do cudzej wiedzy a antypatia do danej osoby.

Funkcje zachowań intencjonalnych:

- informacyjna (ktoś mówi np. trzęsącym się głosem),

- definiowanie i wspieranie przekazów werbalnych (np. przy pokazywaniu drogi wskazujemy dłonią kierunek) – uzupełnianie gestem, akcentem pewnych treści,

- regulowanie – wykazywanie kolejnych osób,

- wyrażanie podstawowych emocji,

- definiowanie relacji,

- kształtowanie wrażeń, kierowanie nimi (np. poprzez zmienianie barwy głosu).

Kierowanie odbiorem zachowań niewerbalnych (ktoś widzi się po raz pierwszy: pozytywne/negatywne wrażenie).

Stereotyp atrakcyjności fizycznej:

1. Wizualna: np. wysoki mężczyzna jest pod jakimś względem lepszy,

2. Wokalna: np. płynność mowy świadczy o pewności siebie.

Selektywna percepcja: koncentracja na tych sygnałach stereotypowych, czy osoba jest lubiana czy też nielubiana.

Efekt świeżości – wrażenie końcowe, przyjazne nastawienie.

Zasady:

- skłonność by przywiązywać większą uwagę do negatywnych informacji,

- skłonność by ulegać wpływom tych bodźców, które traktujemy jako oczywiste,

- innych traktujemy jako podobnych do nas.

1. Reguły zachowań komunikacyjnych.

I. reguły budowania przekazów informacyjnych.

II. reguły kształtowania relacji między nadawcą a odbiorcą:

• Osiągnięcie skuteczności komunikacyjnej – przekaz został trafnie przekazany i odebrany,

• Podmiotowy charakter porozumiewania się osób: współpraca, szacunek, życzliwość wobec sienie.

Nieprzestrzeganie tych zasad grozi sankcją:

- np. odbiorca nie zrozumiał, co chciał przekazać nadawca-> ośmieszenie, dyskomfort, nieposzanowanie godności partnera -> odbiorca przestaje słuchać.

1. Maksymy konwersacji.

Grice: ludzka konwersacja, zasada kooperacji, podjęcie współpracy podczas komunikowania.

4 reguły/maksymy dotyczące konwersacji:

1. Ilości (taka liczba informacji, która jest potrzebna do sytuacji); grzechem jest podawanie zbyt dużej liczby informacji,

2. Jakości (nie przekazywanie tego, do czego jest się upoważnionym),

3. Odniesienia (odnoszenie się do tematu); zamiana tematu -> to grzech ?

4. Sposobu (precyzyjny, zwięzły, uporządkowany przekaz).

Aby osiągnąć porozumienie trzeba przestrzegać maksym!

18 stycznia 2010

1. Zasady etyki językowej.

• Wyrażaj się grzecznie (Zakoff):

- nie bądź natrętny,

- daj możliwość wyboru,

- bądź uprzejmy.

• Pokazywanie szacunku wobec partnera z pomniejszeniem własnej roli (Marcjanik),

• Sygnalizowanie zainteresowania sprawami partnera.

Kategoryczność obowiązywania: akty zachowania (podziękowania, powitanie, pożegnanie, przeproszenie, prośba, formy adresowania)

Akty obowiązujące sytuacyjnie: zaproszenia, gratulacje, kondolencje.

Akty nieobowiązkowe: komplementy, deklaracje pomocy.

Zmiany w tendencji grzecznościowej:

- większa tolerancja dla słów wulgarnych, eufemizmów (np. dziwa – młoda kobieta, „qrczę” – „kurczę”), skrótów (dziękuję – dzia)

- grzeczność demokratyzuje się,

- grzeczność jako dobro konsumpcyjne.

• Grzeczność językowa a emocje negatywne; jak wyrażać się grzecznie w sytuacji negatywnej?

Warunki grzeczności językowej przy emocjach negatywnych:

1. Jeśli człowiek krytykuje -> tzn., że chce osiągnąć jakieś dobro, chce aby odbiorca coś poprawił,

2. Odniesienie się do efektu pracy/działania a nie do osoby!

3. Unikanie silnie nacechowanych negatywnie środków językowych,

4. Wskazanie, co w tej działalności jest pozytywne -> wskazać dobre cechy,

5. Etyka zachowań językowych (werbalne i niewerbalne), aby krytykowany nie poczuł się poniżany.

• Zachowanie językowe Polaków w oczach cudzoziemców (Amerykanów):

* W Polsce panuje kultura narzekania (Polak: „źle się czuję”, Amerykanin: „I’m fine”)

- przejaw wielopokoleniowej frustracji,

- wypada źle mówić, czuć o świecie -> gdy mówi się ogólnie, bez wskazywania konkretnych osób, zdarzeń,

- dlaczego tak się zachowujemy? funkcje:

a. funkcja instrumentalna -> aby poprowadzić do zmiany,

b. funkcja katarktyczna -> pozbycie się nieprzyjemnych stanów emocjonalnych,

c. funkcja autoprezentacyjna -> wskazanie siebie jako osoby wrażliwej; przejawy:

- usprawiedliwianie własnych przekonań,

- stworzenie zakamuflowanej przechwałki/przesłanki,

- przedstawienie siebie jako osoby cierpiącej, prześladowanej,

d. funkcja reakcyjna -> narzekam po to, aby uzyskać wsparcie,

f. funkcja magiczna -> żeby nie zapeszyć.

* Udzielanie rad -> Polacy nie czekają na poproszenie o udzielenie rady -> sam wciska rady (udzielanie rady, co powinieneś czuć, robić, myśleć, nie dbając o to, czego ty naprawdę chcesz); gdy ktoś nas krytykuje, my:

- usprawiedliwiamy się,

- uzasadniamy, dlaczego nie poddamy się narzuconej radzie.

*Polacy są aktywni na jakiekolwiek propozycje (niepijący musi się tłumaczyć, dlaczego nie chce pić).

* Polacy lubią się kajać ->manifestujemy skromność aż do przesady, niezbyt naturalnie.

10.3. Zasady etyki słowa.

Nieetyczna wypowiedź -> agresywna, ukryta wypowiedź, bez użycia dosłownych, nacechowanych słów.

Jadwiga Puzynina „Etyka słowa”

Kodeks zachowań komunikacyjnych