Temat: Dynamika zmian rozwojowych.

Podstawowe dynamizmy rozwoju.

ROZWÓJ JAKO

KUMULACJA DOŚWIADCZENIA TRANSFORMACJA DOŚWIADCZENIA

PODEJŚCIE ORGANIZMICZNE PODEJŚCIE

MECHANISTYCZNE NATURALISTYCZNE

KONTEKSTUALNE

Jak ujmowany jest rozwój ?

• Podejście mechanistyczne

• Podejście organizmiczne

Model liniowy – rozwój jako proces ciągły, płynny o charakterystycznym dla danej osoby tempie (różnica w tempie rozwoju), polega za zachowaniu się zmian. Istotą zmiany jest przyrost, czyli zmiana ma charakter ILOŚCIOWY.

Opis zmiany rozwojowej w modelu liniowym:

Przykładem może być opisowa koncepcja zadań rozwojowych według Havighursta.

Osiągając dany wiek człowiek ma do spełnienia pewne zadania rozwojowe, od których realizacji będzie zależał jego dalszy rozwój. Rozwiązując je, przechodzi na stopień wyższy - do następnego etapu, w którym też będzie miał do zrealizowania zadania. Z tym, że będą one trudniejsze i charakterystyczne dla tego nowego okresu życia. W kolejnych etapach życia zadania te stają się coraz bardziej zaawansowane i potrzebne do naszego dalszego rozwoju.

Model stadialny – model jako proces skokowy, w którego przebiegu wyróżnić można fazy (etapy, stadia, kroki)

W każdym stadium zachodzi proces różnicowania doświadczenia, po którym następuje porządkowanie i integracja doświadczenia, w efekcie czego powstaje nowa struktura.

Można mówić o rytmie rozwoju: czas różnicowania i czas integracji doświadczenia.

Opis zmiany rozwojowej w modelu stadialnym:

Rozbudowa, poszerzanie się doświadczenia oraz porządkowanie i integracja

PODEJŚCIE ORGANIZMICZNE

Rozwój odnosi się do zmian w formie lub organizacji wewnętrznej całego układu.

Podejście to powstało z psychologii postaci.

Źródło zmian tkwi wewnątrz systemu, nie wyklucza się też oddziaływania środowiska zewnętrznego.

Wizja człowieka aktywnego, który poprzez własną aktywność wprawia w ruch swój rozwój.

Rozwój to proces transformacji doświadczania (Tyszkowa)

Zmiana ma charakter JAKOŚCIOWY.

Model cykliczno – fazowy – (progres, plateau <konstans>, regres, i kryzys). Nowe elementy doświadczenia rozbijają stare struktury, nowa całość powstaje ze starych, jak i nowych elementów

Opis zmiany w modelu cykliczno – fazowym:

Budowanie, demontowanie, budowanie na nowo

W ramach podejścia oragnizmicznego wyrosło podejście kontekstualne, traktowane przez Lernera i współpracowników jako odrębne …………………

Rozwój psychospołeczny wg E.H. Eriksona

TEZY:

W każdym z etapów stoją przed jednostką nowe wyzwania (biologiczne i społeczne)

Nie może ona im podołać, korzystając z już nabytych w poprzednich etapach kompetencjach.

Następuje doświadczenie kryzysu: aby go rozwiązać podmiot musi przejść przez długi cykl przemian, pozwalając mu na:

1. Nabywanie nowych kompetencji

2. Scalanie nowych kompetencji z uprzednio nabytymi

1. Okres niemowlęcy (0 – 1 roku)

• Kryzys psychospołeczny: ufność vs brak ufności

• Cel rozwoju: osiągnięcie zaufania do opiekuna

• Główna cnota: nadzieja

• Centralny proces: wzajemność i wymiana

1. Wczesne dzieciństwo (2 – 3 lat)

• Kryzys psychospołeczny: autonomia vs wstyd wątpliwości

• Cel rozwoju: osiągnięcie samokontroli i poczucie własnej odrębności

• Główna cnota: wola

• Centralny proces naśladownictwo

1. Wiek zabawy (4 – 5 lat)

• Kryzys psychospołeczny: inicjatywa vs poczucie winy

• Cel rozwoju: ukształtowanie orientacji na cele i inicjatywa w działaniu

• Główna cnota: inicjatywa

• Centralny proces:identyfikacja

1. Wiek szkolny (6 – 12 lat)

• Kryzys psychospołeczny: pracowitość vs poczucie niższości

• Cel rozwoju: osiągnięcie poczucia własnej kompetencji

• Główna cnota: kompetencja

• Centralny proces: edukacja

1. Adolescencja (wczesna: 13 – 17, późna 18 – 22 lata)

• Kryzys psychospołeczny: tożsamość grupowa vs alienacja,

tożsamość indywidualna vs pomieszanie id

• Cel rozwoju: osiągnięcie odpowiedzi na pytanie: kim jestem i kim

mógłbym być (wierność siebie)

• Główna cnota: wierność

• Centralny proces: nacisk rówieśników

1. Wczesna dorosłość (23 – 34 lata)

• Kryzys psychospołeczny: intymność vs izolacja

• Cel rozwoju: osiągnięcie zdolności do miłości bez utraty poczucia

własnej tożsamości

Główna cnota: miłość

Centralny proces: wzajemność w relacjach z innymi

1. Środkowa dorosłość (35 – 60 lat)

• Kryzys psychospołeczny: produktywność vs stagnacja

• Cel rozwoju: potrzeba opiekowania się i troszczenia o los młodszych generacji

• Główna cnota: troska

• Centralny proces: dopasowanie osoba – środowisko, twórczość

1. Późna dorosłość ( powyżej 61 roku)

• Kryzys psychospołeczny: integracja JA vs desperacja i rozpacz

• Cel rozwoju: osiągnięcie mądrości życiowej w wyniku pozytywnego bilansu życia

• Główna cnota: mądrość

• Centralny proces: introspekcja

MAPA PODSTAWOWYCH POJĘĆ:

Jak przebiega mapa rozwoju

Wykład 3. Podejścia badawcze w psychologii rozwoju

• Problemy badawcze

• Strategie prowadzenia badań

• Metody zbierania danych

Strategie badań nad rozwojem

Rodzaje podejść do badania rozwoju

(Przetacznik – Gierowska)

PODEJŚCIE DIACHRONICZNE – zgodnie z tym podejściem obserwujemy zmiany rozwojowe w wyróżnionym obszarze

PODEJŚCIE SYNCHRONICZNO – FUNKCJONALNE – zgodnie z tym podejściem dokonujemy analizy zmian ujawniających się równocześnie w kilku obszarach w danym odcinku życia

Trzy strategie badań kontrolujących

wiek i grupę pokoleniową

Badania podłużne (longitudinalne) – to badanie tej samej grupy osób w kolejnych odstępach czasu. Badacz uzyskuje kilka zbiorów wyników, które ze sobą porównuje.

Badania poprzeczne (transwersalne) – strategia ta polega na badaniu grup ludzi w różnym wieku i porównywaniu ze sobą uzyskanych zbiorów wyników. Każda osoba badana jest tylko raz. Porównując wyniki uzyskanych od osób w różnym wieku, badacz analizuje istniejące między nimi podobieństwa i różnie.

W badaniach tych nie jest kontrolowany wpływ tak ważnej zmiennej, jak przynależność do grupy pokoleniowej, to jest do grupy podzielającej podzielające podobne doświadczenia społeczne.

Badanie sekwencyjne – wiążą się ze zbieraniem danych od co najmniej dwóch różnych grup badanych w co najmniej dwóch różnych momentach czasu. Helen Bee wyróżniła cztery odmiany badań sekwencyjnych:

• Badanie ukośne (time – lag design) – to badanie kilku grup w tym samym wieku, ale w różnym czasie.

• Badania czasowo – sekwencyjne (time – sequential design – polegają na powtarzaniu co jakiś czas badań przekrojowych (poprzecznych)

• Badania pokoleniowo – sekwencyjne (kohort – sequential design) – kilkakrotne badanie podłużne z porównywaniem odpowiedających sobie grup wiekowych. Zmiennymi w tym badaniu są:

• Przynależność do grupy pokoleniowej

• Czynnik wieku

• Badania przekrojowo – sekwencyjne (cross – sequential design) – to badanie i porównywanie kilku grup wiekowych, z których każda badana jest kilka razy.