EKONOMIKA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ – WYKŁADY.
Wykład z dnia 20.02.2011 r.
Polityka regionalna
Region- jest to obszar, który stanowi całość pod względem administracyjnym i podlega wspólnej własności np.; jest jednolity pod względem gospodarczym, kulturalnym. W Polsce region odpowiada województwom.
W Europie w okresie powojennym realizowano 2 modele:
- przez pierwsze 30 lat po wojnie państwo posiadało monopol na politykę regionalną. Celem likwidowanie dysproporcji regionalnej. Inwestowano w infrastrukturę ciężką (drogi, SE, budowano wielkie kompleksy przemysłowe tzw. Biegunami wzrostu, ewentualnie wspomagano przedsiębiorstwa, które inwestowały w infrastrukturę). Najważniejsze instrumenty: subwencje, dotacje, ulgi podatkowe. Szybki rozwój gospodarczy. Nie było rezultatu.
- od lat 70 sytuacja się zmieniła. Przyjęto drugi model polityki regionalnej. Państwo utraciło monopol na prowadzenie polityki. Stało się partnerem obok administracji regionalnej. Dominująca rola samorządu terytorialnego (znał potrzeby). Duża rola małych i średnich przedsiębiorstw, przy czym w przypadku dużych przedsiębiorstw politykę regionalna prowadziło głównie państwo. Uwaga na rozwój infrastruktury ciężkiej, infrastruktury lekkiej (rozwój edukacji, kształcenie ustawiczne, doradztwo dla przedsiębiorstw). Państwo wspierało specjalizację, ochrona młodych przemysłów. Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw były związane z lokalnym rynkiem.
Żeby ułatwić działania:
zwiększenie dostępu do źródeł finansowania- formalne źródła finansowania (kredyty)- nieformalne źródła finansowania tzn. aniołowe biznesu (były zamożne osoby, które dysponowały kapitałem, wiedza i doświadczeniem, które były zainteresowane finansowaniem przedsiębiorstw ubogich.) Stały się częścią tych przedsiębiorstw- zamówienia rządowe w małych i średnich przedsiębiorstwach, uzyskiwały dodatkowe środki.
działanie w kierunku rozwoju otoczenia ekonomicznego przedsiębiorstw. Łagodzenie procedur administracyjnych i ograniczenie przepisów. W wielu krajach tzw. Koncepcje jednego okienka( tworzenie instytucji, gdzie młodzi przedsiębiorcy mogli zwrócić się o poradę)
doradztwo (dofinansowanie szkoleń dla kadry zarządzającej i wykonawczej) od lat 50 w Europie pierwszy okres genezy (1958- 1974) polityki regionalnej.
Rozpoczęcie wzięło się z powstania Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (Traktat Rzymski)
EWG opowiadało się za liberalizacją gospodarki, zabrania się interwencji w gospodarkę. Polityka regionalna wewnątrzpaństwowa. Przy jej realizacji pod uwagę tylko tereny, gdzie wysokie bezrobocie i tereny przygraniczne RFN.
W latach 60 KE i PE coraz głośniej mówiły o potrzebach wspólnej polityki regionalnej. PE przygotował raporty jak p[polityka ma wyglądać w 1960r. ogłoszona tzw. Raport Matte’a. Proponowano utworzenie organu w ramach wspólnot, który miałby charakter doradczy w sprawach regionalnych. W 1963r. ogłoszono raport Birkelbacka, mówił on o potrzebie przeznaczenia dla KE części środków budżetowych, które przeznaczono by na wspólną politykę regionalną. 1964r. ukazał się raport Rossiego- polityka regionalna nie powinna być wewnętrzną sprawą państw, ale polityką wspólnotową. 1966r. raport Bersaniego, powinien być utworzony odrębny fundusz dla polityki regionalnej
Komisja Europejska wydała komunikaty:
1961r. KE zorganizowała I konferencje poświęconą polityce regionalnej, w tym proponowano wytypowanie regionów opóźnionych w rozwoju i przygotowanie planów ożywienia.
1969r., ogłoszono II komunikat KE, mówił i przygotowaniu planów ożywienia regionalnego opóźnionych oraz podjęcie działań pomocniczych w 4 typach regionów:
opóźnionych w rozwoju
schyłkowych (upadający przemysł)
przygranicznych
z wysokim bezrobociem strukturalnym
Zaproponowano też utworzenie odrębnego funduszu regionalnego.
Postulaty PE i KE nie znalazły oddźwięku w państwach Wspólnoty Europejskiej. Nie mogli się dogadać. Konflikty dotyczyły:
Cześć państw z Francją na czele były przeciwne polityce regionalnej. Francja nie chciała bo bała się, że zabraknie funduszy na politykę rolną. Też za bardzo ingerowali w państwo, czy w ogóle kolejny fundusz nowy jest potrzebny.
Wspólnoty zwracały część środków finansowych, którym prowadziły politykę regionalną. W krajach które super lub ultrapereferyjnie otrzymywały 75% inwestycji, w regionach peryferyjnych ok. 35%, centralne ok. 20%, a w pośrednich ok. 25%
Region peryferyjne odznaczały się położeniem terenu w dłuższej odległości od centrum, charakteryzowały się niewłaściwą strukturą gospodarki, tzn. dominowało rolnictwo na słabym poziomie, ludność trudniła się głównie rolnictwem, istniało wysokie bezrobocie (ukryte też), istniały niskie dochody ludności, słaba infrastruktura, która nie sprzyjała tworzeniu innowacyjnej gospodarki.
Tereny ultra peryferyjne- najbardziej oddalone od centrum.
Zaczęto różnicować pomoc dla regionów. Wprowadzono nowekluaturę statystyczną, w której wymieniono 3 poziomy jednostek terytorialnych, nazywały się:
NUTS I
NUTS II
NUTS III
{ regiony w poszczególnych krajach zostały podzielone na te jednostki}
Zrobiono to aby zrobić statystykę na regionach. Rozszerzono w latach 90 o NUTS IV i NUTS V. w Polsce województwa NUTS III.
1975r.- 1988r. doszło do rozwoju aktywnej polityki regionalnej. Wiąże się z otworzeniem funduszu strukturalnego o nazwie Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (główny instrument finansowy polityki regionalnej we wspólnotach) Do powstania wymogła Wlk. Brytania, pozyskała przy tym wsparcie Włoch i Irlandii (poparli bo we Włoszech wiele regionów opóźnionych, a Irlandia cała opóźniona). Wielka Brytania była i jest krajem przemysłowo- rolniczym. Do budżetu będą wkładać, a nic nie wyjmować z stamtąd.
Decyzje o utworzeniu EFRR zapadła na szczycie europejskim w Paryżu w 1972r., zakładano, że powstanie w 1974r. Jednak powstał dopiero w 1975r. Przy próbie uzyskania pieniędzy z funduszu zasada słusznego zwrotu ( proporcjonalne środki do wkładów do budżetu kwoty krajowe (środki uzyskiwane)). Nie dobre rozwiązanie. Pieniądze inwestowane tam, gdzie trzeba. Przyjęto zasadę, że 80% środków z funduszu będzie przekazywane na pojedyncze inwestycje zwłaszcza infrastrukturalne, a tylko 20% na inwestycje w regionach opóźnionych. W 1980r. wprowadzono innowację. KE otrzymała do dyspozycji 5% środków z EFRR nazywano środki pozakwotowe. Te środki KE przeznaczała na finansowanie tzn. akcji specyficznych.
W 1979r. utworzono tzw. Nowy Instrument Wspólnot, polegał na tym, że KE miała możliwość zaciągania za pośrednictwem Europejskiego Banku Inwestycji kredytów na rozwój infrastruktury, a potem na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw na obszarach nie objętych pomocą EFRR.
Dwa programy rozwojowe:
Programy Narodowe (Krajowe) PNIC realizowane przez państwa członkowskie
Programy inicjowane przez Komisje Europejską w porozumieniu z państwami członkowskimi (PIC) dały początek inicjatywą wspólnotowym
Kolejny okres reform funduszy struktur regionalnych od 1989 do 2006r. Kilka etapów:
I etap:
Nazywa się I PAKIETEM DELORSA JACQUES
( przewodniczący Komisji Europejskiej) Realizowany od 1989 – 1993r. W latach 80 do wspólnot Europejskich weszły nowe państwa, które były mniej zamożne niż najuboższe dotąd we wspólnocie. (Grecja, Hiszpania, Portugalia). W 1986r. ustanowiony został tzw. Jednolity Akt Europejski (JAE od 1987r.) mówił o utworzeniu wspólnego rynku; zwiększyć finanse na politykę i objąć większe obszary.
Polityka obejmowała:
Prawne usankcjonowano politykę regionalną tzn. wpisano ja do traktatu o EWG.
W traktacie ujęte zostały 3 fundusze strukturalne służące do realizacji polityki regionalnej (EFRR, Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz Ukierunkowania i Gwarancji Rolnych, sekcja ukierunkowania)
Dokonano selekcji regionów według kryteriów wspólnotowych, a nie krajowych;
Określono cele polityki regionalnej; było ich 5, funkcje regionalne i funkcjonalne
Położono nacisk na realizację programów wieloletnich, a nie rocznych;
Zlikwidowano kwoty krajowe, a wprowadzono zasadę dodawalności
( kumulowano środki wszystkim zainteresowanym projektem stron)
Cecha charakteryzująca okresu:
Utrzymano programy krajowe, inicjatywy wspólnotowe (14 inicjatyw), wprowadzono tzw. Akcje innowacyjne (nowatorskie) programy inicjowane przez KE bez koniczności konsultacji z państwami europejskimi.
II etap:
Etap realizacji II PAKIETU DELORSA 1994- 1999, przygotowanie do utworzenia w ramach UE Unii Gospodarczo- Walutowej.
W ramach planu:
Utworzono fundusz spójności (fundusz Kohezji) w 1993r. Fundusz ten nie należy do funduszów strukturalnych z powodów:
Został utworzony na okres przejściowy
Może finansować jedynie działania na terenie całego kraju;
Pieniądze przeznaczone tylko na ochronę środowiska i siec transportową;
Pieniądze przeznaczone na konkretne projekty, a nie na programy;
Pomoc nie może być łączona z funduszami strukturalnymi;
Utworzono nowy fundusz zwany Finansowym Instrumentem Ukierunkowania Rybołówstwa (FIUR)
Modyfikacja celu (poszerzono o 6 cel)
Utworzono programy krajowe, inicjatywy wspólnot (13inicjatyw), akcje innowacyjne;
III etap:
PAKIET SANTERA JAOQUES od 2000 do 2006r. ( nazwisko przewodniczącego KE). W 1995r. Santer postawił KE dwa cele do realizacji: rozszerzenie UE i wzmocnienie jej ( na arenie międzynarodowej). W 1997r. przedstawił strategię działania pod nazwą agenda 2000, w dokumencie tym omawiane zostały kluczowe polityki w ramach UE w tym polityki regionalnej.
Zmniejszano obszar finansowania (niektóre regiony musiały zrezygnować z finansowania)
Zaostrzano kryteria
Zredukowanie celów do trzech: (obowiązują)
Cel 1 Promowanie rozwoju regionów w których:
- PKB na jednego mieszkańca jest niższy 75% przeciętnego dochodu w UE
- regionów słabo zaludnionych (poniżej 8os/km2)
- obszarów ultraperyferyjnych
Cel 2 Wspieranie rozwoju:
- regionów wymagających przebudowy strukturalnej w sektorze przemysłowym i usługowym
- upadających regionów rolnych
- miejskich obszarów dotkniętych kryzysem strukturalnym i wysokim bezrobociem
- obszarów dotkniętych kryzysem strukturalnym a bazujących na rybołówstwie
Cel 3
Pomaganie w zakresie adaptacji i modernizacji polityki w dziedzinie oświaty, szkolenia i zatrudnienia w ramach pakietu utrzymano: programy krajowe, inicjatywy wspólnotowe oraz akcje innowacyjne
IV etap:
Po 2006r. nie uległo prawie nic zmianie. Nowością inicjatywy wspólnotowej
2007-2013 obowiązują 3 inicjatywy wspólnotowe
- Jaspers
- Jessica
- Jeremi
{ wszystkie wiążą się z pomocą zwrotną}
Jaspers- pieniądze przeznaczane na duże projekty dla 10 państw, które weszły do UE w 2004r.. Projekty te maj a dotyczyć: sieci transportu, energetycznej ( z naciskiem na energię odnawialną), modernizację miast i opiekę zdrowotną.
Jessica- rozwój i odnowę obszarów miejskich ze szczególnym uwzględnienim budownictwa socjalnego
Jeremi- kieruje środki finansowe na małe i średni przedsiębiorstwa. Prócz inicjatyw obowiązują wieloletnie programy operacyjne (Polska korzysta). Jest ich 6: PO innowacyjna gospodarka, PO infrastruktura i Środowisko, PO kapitał ludzki, PO rozwój Polski Wschodniej, PO pomoc techniczna, Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej.
Programy przedakcesyjne- programy pomocowe, które skierowane były doi państwa kandydujących do UE w tym również Polski. Były 3 programy: PHARE, ISPA, SAPARD.
PHARE- Program Pomocy Polsce i Węgrom (pomoc bezzwrotna dla państw Europy Środkowo- Wschodniej) zapoczątkowany dla Polski i Węgier. Polegał na działaniach na rzecz transformacji gospodarczo- ustrojowej. Realizowany od 1989r. Podlegał wielokrotnej modyfikacji. W 1998r. zdecydowano, że 30% środków zostaje skierowana na infrastrukturę, a reszta na rozwój instytucjonalny. W 2000r. określono cele priorytetowe tzn.: wzmocnienie administracji, wymiaru sprawiedliwości, rozwój rynku wewnętrznego, rolnictwa i środowiska naturalnego.
ISPA- (1999r.) cel: ochrona środowiska i rozwój transportu.
SAPARD- ( w 1999r.) Cel: rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich. Cele priorytetowe: inwestycje w gospodarstwa rolne, rozwój przetwórstwa, poprawa marketingu w rolnictwie, kontrola jakości, kontrola sanitarna i weterynaryjna, odnawianie wsi, rozwój infrastruktury, rozwój leśnictwa i rybołówstwa, rejestr.