13.02.2012

Podręczniki:

Polskie prawo konstytucyjne, wyd. 7, Warszawa 2003

Konstytucja

Egzamin – kazus do rozstrzygnięcia, pytania, materiały pod nazwiskiem prof. Łabno(www.kpk.us.edu.pl)

Prawnicze elementy konstytucji :

• Skarga konstytucyjna

• Mediacje

• Odpowiedzialność za legislację

• Orzecznictwo sądów powszechnych

• Sprawy administracyjne

Przeszłość ustrojowa – patrzenie na rozwiązania z punktu widzenia merytorycznego, bez emocjonalnego podejścia. Poszukiwanie racjonalnych przesłanek oceny.

Tradycja – jej źródła i możliwość przeniesienia pewnych koncepcji, których nie da się „żywcem przenieść” – za duży okres czasu.

Przenoszenie starych rozwiązań do współczesności jest możliwe tylko wtedy, gdy jest to pewnego rodzaju kontynuacja. Przepaść pomiędzy konstytucjami + bagaż PRL-u uniemożliwia tą czynność w Polsce.

Tradycja konstytucyjna w Polsce jest. Jest przemyślana, umieszczona we właściwej epoce.

• Nowela Sierpniowa 2.08.1926 –> model półprezydencki we Francji, konstytucja Weimarska

Współczesna koncepcja ustrojowa – ograniczanie roli prezydenta.

Nowela sierpniowa – bardzo nowoczesne rozwiązanie.

Wszechobecny lament nad parlamentaryzmem – skłócony, niesprawny, niedostatecznie zorganizowany, niedostatecznie zjednoczony politycznie na tyle aby sprawnie funkcjonować. Nowożytny (nowoczesny ) parlament powstaje w połowie XIX wieku – albo rewolucyjna droga ( Rewolucja Francuska) albo ewolucyjna (Prusy). 100 lat klasycznego parlamentu przy ograniczonym i elitarnym prawie wyborczym. Na początku XX wieku konflikt społeczny przenosi się do parlamentu.

Parlament – homogeniczny społecznie, łatwiejszy w działaniu.

Nowe partie polityczne – do głosu dochodzą nowe grupy społeczne.

Rządy , które nie mają poparcia – funkcjonują – jak?

Jeżeli uzmysłowimy sobie związek pomiędzy normą prawną(obojętna, racjonalna, logiczna, zasadna merytorycznie) a kontekstem politycznym i społecznym – możemy po części zobaczyć sposób funkcjonowania konstytucji.

Wiek XIX – klasyczny parlament, opisany w normach prawnych, konstytucje były krótkie i dopasowane do tamtych czasów. Parlament zachował pewną spójność.

Wiek XX – zmiany – południe Europy : rozpad Austro -Węgier, rozpad Rosji Carskiej, powstają nowe państwa, północ : Republiki nadbałtyckie, Wielka Brytania – spokój, Republika Weimarska.

Parlamenty mocno zróżnicowane – instrumenty demokracji nie są skuteczne-> Portugalia, Hiszpania, Włochy – parlamentaryzm upada. Uszczuplenie uprawnień parlamentu w Niemczech, Polsce ( rozporządzenia prezydenta z mocą ustawy). Brak parlamentaryzmu w skutecznej postaci.

Na nieprzychylne opinie o partiach politycznych i funkcjonowaniu sejmu powoływał się Salazar
(Portugalia).

Co to jest właściwie demokracja?

27.02.2012

Tradycja konstytucyjna:

• Konstytucja Marcowa (1921), nowela sierpniowa (1926), Kwietniowa (1935)

• Rządy autorytarne – autorytaryzm - wzorowy podmiot; zmiany w wyniku nadużycia. Nawiązanie do Francji, reform Sejmu Czteroletniego

Konstytucja Marcowa (1921) – trójpodział władzy, prawa I i podstawowe II generacji, liberalizm, demokracja, nowoczesne ustawodawstwo społeczne(ośmiogodzinny dzień pracy– bardzo ważne!, powszechność prawa wyborczego w tym kobiet – ograniczenie prac parlamentu –istotna przyczyna kryzysu parlamentaryzmu), Zgodność z konstytucją całego ustawodawstwa.

art. 99 o własności: „Rzeczpospolita Polska uznaje wszelką własność, czy to osobistą poszczególnych obywateli, czy to zbiorową związków obywateli, instytucji, ciał samorządowych i wreszcie samego Państwa, jako jedną z najważniejszych podstaw ustroju społecznego i porządku prawnego, oraz poręcza wszystkim mieszkańcom, instytucjom i społecznościom ochronę ich mienia, a dopuszcza tylko w wypadkach, ustawą przewidzianych, zniesienie lub ograniczenie własności, czy to osobistej, czy to zbiorowej, ze względów wyższej użyteczności, za odszkodowaniem. Tylko ustawa może postanowić, jakie dobra i w jakim zakresie, ze względu na pożytek ogółu, mają stanowić wyłącznie własność Państwa, oraz o ile prawa obywateli i ich prawnie uznanych związków do swobodnego użytkowania ziemi, wód, minerałów i innych skarbów przyrody — mogą, ze względów publicznych, doznać ograniczenia.
 Ziemia, jako jeden z najważniejszych czynników bytu narodu i Państwa, nie może być przedmiotem nieograniczonego obrotu. Ustawy określą przysługujące Państwu prawo przymusowego wykupu ziemi, oraz regulowania obrotu ziemią, przy uwzględnieniu zasady, że ustrój rolny Rzeczypospolitej Polskiej ma się opierać na gospodarstwach rolnych, zdolnych do prawidłowej wytwórczości i stanowiących osobistą własność.”

Prawo własności widziane także równoprawnie poprzez interes prawny różnych zbiorowości. Rozwiązanie to przeniesione pośrednio do konstytucji z 1935r oraz 1997r. Regulacja postępowa, odpowiadająca wymogom czasu i miejsca – daleka od regulacji Napoleona. Własność w Kodeksie Napoleona – święta, niepodzielna, prawo nietykalne-> archaiczne rozwiązanie w czasach nowoczesnego państwa.

Pozycja sejmu – bardzo wyeksponowana – model parlamentarno-gabinetowy (konieczność posiadania poparcia większości parlamentarnej(!),bez której rząd działać nie może).

Kryzys polityczny –> nie da się zbudować jednomyślnego systemu politycznego przy rozbitym systemie społecznym. Nie da się także analizować i oceniać prawa bez związku z wydarzeniami politycznymi.

Nowela Sieprniowa (1926) – próba zachowania principium ustroju i zracjonalizowania władzy; ograniczenie tego elementu systemu, który jest najbardziej niestabilny. Podmiot stabilny w systemie rządu – jednoosobowy . Bez poparcia większości w dwuczłonowym systemie ustrojowym (premier i prezydent) nie da się nic zrobić. Władza w ręku prezydenta: rozporządzenia z mocą ustawy. Budżet państwa i ochrona budżetu(zasada funkcjonująca w dzisiejszej konstytucji) . Stabilność władzy wykonawczej i jej zdolność do skutecznego wykonywania w systemie parlamentarno – gabinetowej możliwa jest tylko wtedy , gdy jest poparcie większości.

Zracjonalizowany parlamentaryzm.

Większość możliwa do obalenia rządu i niezdolna do powołania nowego -> większość negatywna – stad pojawia się konstruktywne wotum nieufności. Współcześnie kadencję rządu można skrócić tylko wg ściśle określonych zasad – rząd Belki.

Środki:

• Realia społeczno –polityczne

• System zorganizowania – samorząd, partie polityczne ( ogromne rozdrobnienie ).

W II RP system partyjny krytykowany przez Piłsudskiego - BBWR, w Europie zakwestionowany przez Włochy(Mussolini), Niemcy(Hitlera), Hiszpanię(Franco), Portugalię (Salazar). Opozycje przeciwko partiom politycznym. W Polsce system partyjny dalej trwa – delegalizuje się jedynie KPP. Sanacja –> hasło nadrzędne – niefachowość, pluralizm, prace nad reformą konstytucji. Jednocześnie we wszystkich krajach europejskich – zwłaszcza w tych słabszych – dokonują się podobne procesy. Rozwiązania liberalnej demokracji wymagają stabilnej struktury społecznej(miejsce jednostki w hierarchii społecznej), warunków materialnych indywidualnych i społecznych.

Nadrzędny jest interes wszystkich – tę funkcję muszą wspierać partie i organizacje reprezentanckie.

Konstytucja Kwietniowa(1935) – pojęcie dobra wspólnego ma także konotacje religijne, odesłania do nauki społecznej kościoła katolickiego, tomizmu. Rozwiązanie poszukiwane – panaceum na wszystkie niedostatki Konstytucji Marcowej. Odrzucenie zasady podziału władzy, skoncentrowanie jej w osobie prezydenta. Próba przeniesienia ciężaru sprawowania władzy z parlamentu na osobę prezydenta – powoływanie rządu, odpowiedzialność rządu, stanowienie prawa.

05.03.2012r.

Racjonalizacja parlamentu – musi być zdolny do działania, także wtedy gdy nie ma większości parlamentarnej.

Koncesje – konieczność targów politycznych, coś za coś

System obrad parlamentu :

• Sesyjny

• Permanentny – parlament obraduje na sesjach, rada państwa uprawniona do uchwalenia dekretów pomiędzy sesjami.

Mała Konstytucja – próba uprawnienia rządu do wydawania aktów o mocy ustawy . Bardzo niejasno sformułowane i uregulowane.

Art. 23 ust.1 Małej Konstytucja – sejm może uprawnić Radę Ministrów do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy.

Konstytucja Kwietniowa – akt przyjęty z naruszeniem procedury.

Odwoływała się do idei państwa sprawnego, racjonalnie działającego.

Idea dobra wspólnego – Państwo Polskie jest wspólnym dobrem wszystkich obywateli – także dzisiejsza norma otwierająca.

Konstytucja Marcowa – Polska jest Rzeczpospolitą – dobrem wspólnym.

Rzeczpospolita = Dobro wspólne -> bardziej jednoznaczne, kategoryczne i stanowcze niż Rzeczpospolita.

W tamtych czasach nie tylko konstytucja Polski odwoływała się do tych wartości. Przeciwstawia się ona skrajnemu indywidualizmowi, wynaturzeniu pojęcia „wolność”. Podstawowym źródłem dobrego funkcjonowania państwa i aksjologii ustrojowej jest właśnie idea dobra wspólnego.

Prawo, które nie ma podstaw aksjologicznych jest tylko instrumentem w rękach władz. Wtedy stoi ponad nami, kiedy my tę hierarchię akceptujemy.

Nie ma trójpodziału władz – tak jak i Szwajcaria (jest w praktyce konstytucyjnej).

Parlament = partie polityczne

Parlament – podmiot ściśle polityczny, zorganizowany z partii politycznych.

Dynamiczne procesy – procesy wykonywania władzy. Nie możemy ubrać ich tylko w jeden schemat, ponieważ nie będą funkcjonować prawidłowo. Rozwiązanie musi być najbardziej adekwatne do sytuacji.

De Gaul – rządził 11 lat w V Republice Francuskiej, niejednokrotnie naginając konstytucję. Podwaliny potęgi państwa – budowanie państwa na zasadzie autorytetu jednego człowieka.

Prezydent POWINIEN być autorytetem.

Prawa i wolności - utrzymane z konstytucji marcowej.

W zakresie wymiaru sprawiedliwości – żadna ustawa nie może zamykać obywatelowi drogi do dochodzenia sądowego.

Prawo Konstytucyjne:

Pozorne zawężenie pojęcia do konstytucji – pewnego typu akt prawny, mający określone cechy oraz szczególną moc prawną.

Prawo konstytucyjne – zbiór norm regulujących stosunki społeczne – definicja przedmiotowa.

Seme heres semper heres, Andrzej legibus solutes

Zakres prawa konstytucyjnego -> zbiór norm, które tyczą się przedmiotu prawa konstytucyjnego, począwszy od konstytucji po wszystkie akty. Treść a nie moc prawna.

Treść -> wszystko co jest w konstytucji

Źródła prawa konstytucyjnego:

• Nie ma prawa zwyczajowego

• Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego

12.03.2012r.

Konstytucjonalizm :

• Początki od czasu rozwoju konstytucji

• Konstytucja – akt prawny o szczególnej mocy, usytuowany ponad systemem źródeł prawa akt normatywny

• Specyficzna treść ( specyfika norm konstytucji – szczególna forma umowy społecznej

  • Brak sformalizowanych konsekwencji ( łatwych do formalnego określenia)

• Specyficzny charakter (dotyczy wszystkiego, co wydaje się ważne w danym czasie określonym grupom politycznym)

• Rozbudowane prawa i wolności ( I, II generacji) -> wynik uwarunkowań historycznych :

  • Preambuła konstytucji z 1997r.

  • Art. 42, art. 41 ust. 4, art. 13

• Wynikają z potrzeb określonych grup społecznych, które są artykułowane w czasie tworzenia konstytucji

• Konstytucja jest uzewnętrznieniem oczekiwań społecznych uwarunkowanych w konkretnym czasie, artykulacją konkretnych potrzeb (np. prawa II generacji – do ochrony pracy/zdrowia/nauki/emerytury)

• „Konstytucja fikcyjna” -> blok ZSRR, brak demokracji = fikcyjność prawa – pozory demokracji

• Normy mają chronić przed powtórzeniem pewnych praktyk

• Brak resentymentu ( w wyniku doświadczenia negatywnego)

  • Wynik działalności państwa -> normy wyrażają zabezpieczenie bytu / wyraz interesu -> koncepcja państwa wg funkcji ochronnej – państwo ma zapewnić jednostce pewien statut materialny;

  • • konstytucja jako wyraz umowy społecznej

• Konstytucja – wyraz tego, co można określić, co do zakresu władzy państwa w społeczeństwie

• Konstytucja – akt polityczny (wyrażający idee, koncepcje, o które walczymy – oparcie na aksjologii społecznej)

  • Potrzeba kompromisu w poglądach różnych środowisk

• Konstytucja wyrazem kompromisu : władza-naród, problem: granica kompromisu

• Ogromny pierwiastek polityczny w Konstytucji -> normy konstytucyjne są przyjmowane w efekcie kompromisu interesów społecznych

• Chodzi o uwzględnienie niezmiennych, zobiektywizowanych wartości

  • Konstytucja jako:

    • Akt normatywny

    • Umowa społeczna

    • Akt polityczny

    • Kompromis wartości

• Konstytucja powinna być przyjęta w REFERENDUM przez społeczeństwo – szczególne potwierdzenie konstytucji;

  • Brak szansy na kompromis, zróżnicowanie poglądów

  • Przeniesienie odpowiedzialności z państwa na naród

• Konstytucja jest nadal aktem normatywnym nawet jeśli jej normy odbiegają od prawa, lecz wiążą się z faktami

• Założenia ideologiczne – podstawa konstytucji. Źródła konstytucji są istotne, mają dużą rangę

• Cały porządek prawny powinien mieć swoje źródło w konstytucji = KONSTYTUCJONALIZM.

  • Akt źródłem wszelkiego prawa, fundament porządku, nadrzędny w stosunku do innych aktów zwykłych

• Brak wsparcia społeczeństwa dla norm prawnych – brak skuteczności prawa:

  • Siłę władzy mierzy się poparciem społecznym, a nie wymuszaniem egzekwowania prawa

  • Akceptacja konstytucji przez społeczeństwo ma wpływ na stosunki z władzą

Konstytucjonalizm to:

1. Pewna aksjologia systemu – prawo musi wyrastać z pewnych fundamentalnych wartości w państwie:

   1. Konstytucja aktem najwyższym

   2. Wolność i prawa człowieka + obowiązki

   3. Źródła konstytucjonalizmu różnią się w zależności od miejsca w świecie

   4. Każde prawo ma źródła, z których czerpie rozwiązanie w razie konfliktu ( aksjologia jest fundamentem konstytucji, bo ustala jej tożsamość)

   5. Wartości wspólne dla wszystkich krajów / typowe tylko dla danych narodów, np. konstytucja z aksjologią marksistowską -> brak powodzenia (1952)

   6. Odesłania do analogii w konstytucji także w zakresie sprawowania władzy

   7. Problem konfliktu aksjologii prawa – konieczność kompromisu w oparciu o tożsamość

2. Aksjologia konstytucji z 1997r.:

   1. Cała konstytucja wyrazem aksjologii, określającej tożsamość (odrębność)

   2. Podporządkowania prawu międzynarodowemu, UE -> tożsamość pozwala zachować własne pole władzy (prawo unijne powinno stać obok prawa rodzimego, nie nad nim)

   3. Prawo wewnętrzne a prawo unijne – poważny problem w regulacji prawnej – aksjologia widoczna w preambule, strukturze Konstytucji, rozdziale I (żaden rozdział bezpośrednio nie odnosi się do zasad ustroju, aksjologii – szersze możliwości interpretacyjne norm konstytucyjnych ) J. Wawrzyniak („Zmiany konstytucji w kontekście rozwijającej się UE”)

3. Idea badania konstytucyjności norm

   1. Rozdział I – Rzeczpospolita ( aksjologia )

      1. Funkcja norm jako zasad

      2. Specyficzna budowa norm konstytucyjnych (ogólnikowość, opisowość brak precyzji) - > często bez posiłkowania się aktem niższego rzędu trudno określić rzeczywiste znaczenia danej normy - trzeba wybiegać poza konstytucję -> trudność w doborze wzorca wartości

      3. Aksjologia stoi u podstaw rozwiązań konstytucyjnych

      4. Normy konstytucyjne:

• Normy = zasady≠ reguły

  • Norma – reguła : skonkretyzowana treść, szczegółowość, brak stopniowania/ natężenia, wykonana w 100 % albo wcale

  • Norma - zasada : odwołanie do treści poza systemem prawa, stopniowanie, dowolność , możliwość wyboru, poszukiwania kompromisu -> trudności interpretacyjne

• Normy programowe

19.03.2012

Każda konstytucja ma swoją tożsamość/ specyfikę ( społeczną, polityczną, historyczną etc.)

• Przywiązanie do aksjologii , religii, języka

• Krąg cywilizacyjny etc.

Czynniki wpływające na ukształtowanie człowieka prowadząco różnic kulturowych/ narodowych, które stanowią tożsamość narodową – pomimo to znaleźć swoje odzwierciedlenie w prawie, które powinno być dostosowane do warunków społecznych etc.

Zasada demokratycznego państwa prawa, występująca w wielu krajach jest jednak próbą ujednolicenia prawa różnych narodów na pewnym poziomie. Reszta uregulowań to suwerenna decyzja narodów.

• Odrzucenie projektu konstytucji UE -> brak akceptacji i unifikacji całościowej, ingerującej we wszystkie sfery wewnętrzne -> hasła niezależności, suwerenności, patriotyzmu (jedność Europy, ale do pewnych granic).

• Różne koncepcje na temat wprowadzania prawa UE ( relacja prawo UE – prawo danego kraju)

  • Liczy się kontekst kulturowy – to, co dany kraj myśli o prawie, celach państwa (trudności w dostosowaniu zasad – aksjologii, które mogą się zmieniać -> społeczeństwo obywatelskie określa autonomiczne cele różnych grup społecznych – swoją aksjologię)

Zasady :

1. Demokratycznego państwa prawa

2. Suwerenności narodu

3. Społeczeństwa obywatelskiego

Uzewnętrzniają aksjologię państwa w konstytucji, która narzuca ją całemu społeczeństwu.

Zasada ma swoje jądro i zewnętrzną, zmieniającą się część ( na potrzeby dostosowania do prawa UE)

1. System przedstawicielski - konstytucja zawiera normy, określające sposób funkcjonowania państwa – art.4 – naród ma zwierzchnią władzę dokonywaną bezpośrednio/pośrednio.

Szwajcaria – system konsocjonalny – WYJĄTEK (zdanie narodu liczy się bardziej, partie tam nie dominują – mają mniejszą rolę; demokracja bezpośrednia na 1 miejscu)

Dominuje demokracja pośrednia – skuteczniejsza w dużym kraju (większa liczba zróżnicowanych interesów)

1. Nie da się rządzić wg zasady weta wzajemnego

2. Kompromis nie funkcjonuje tutaj jako podstawa działania( inny system mentalny Polaków -> kompromis = przegrana)

3. Instytucji demokracji bezpośredniej są uzupełnieniem (można tu wykorzystać demagogiem, ogromne koszta, mała frekwencja – poczucie odpowiedzialności za życie publiczne)

1. Zasada suwerenności – naród suwerenem = władzą najwyższą ( naród w sensie politycznym – prawo wyborcze)

   1. Poczucie niedosytu demokracji, brak poczucia podmiotowości w Polsce – „mój głos nic nie znaczy” -> mała frekwencja w wyborach – „nie przynosi to skutku”

   2. Naród polski ma suwerenność, ale z niej nie korzysta (klauzule zaporowe – nie mamy pewności, jaki będzie skutek wyborów w przeliczeniu na mandat – bariera procentowa); łatwiej tak utworzyć rząd, ale trudniej zaspokoić demokratyczną wolę wyborców

   3. Obecnie spadek frekwencji w wyborach

2. Współpraca międzynarodowa

   1. Ograniczenie suwerenności na rzecz organizacji międzynarodowych (np. UE)

   2. Art.9 - Polska a prawo międzynarodowe

   3. Art.90,91 – transfer kompetencji (ograniczenie pozycji suwerena, aparatu władzy w pewnych polach aktywności)

   4. Prawo międzynarodowe -> inna metoda określania zakresu kompetencji (Europejska Konwencja Praw Człowieka – podporządkowanie na zasadzie umowy)

   5. Podporządkowanie prawu UE -> transfer kompetencji dla organów UE (przekazanie władzy w pewnych zakresach, ok. 80% norm gospodarczych w Polsce) w zakresie wyłączonym od władzy i jej kompetencji

   6. Trudności w zakresie wprowadzania wpływów parlamentów krajowych na parlament UE ( czasochłonna forma – potrzeba konsultacji, a liczy się racjonalność, szybkość decyzji)

   7. Trudno jest rządzić demokratycznie, łatwiejsza jest dyktatura

3. Niepodległość:

   1. Odrzucenie konstytucji UE, która naruszała niezależność krajów członkowskich (naród w płaszczyźnie stosunków wewnętrznych, państwo decyduje w stosunkach zewnętrznych)

   2. Członkostwo w UE dla niektórych krajów jest szansą rozwoju

4. Demokratyczne państwo prawne:

   1. Zasada ta jest podstawą orzekania o prawie podmiotowym

   2. Postulaty dobrego prawa co do treści

   3. Skarga konstytucyjna (art.79) ds. norm, będących podstawą rozstrzygnięcia decyzji indywidualnej -> jak można chronić interes jednostki w myśl tej zasady? Czy można w jej imieniu dochodzić ochrony swoich praw?

   4. Art.79 (ochrona praw na podstawie skargi konstytucyjnej

   5. Czy zasada może być tylko samodzielną podstawą rozstrzygnięcia w sporze państwo-obywatel?

   6. Elementy zasady:

      1. Demokratyczność prawa

      2. Demokratyczność państwa

5. Zasada praworządności – tradycja historyczna

   1. Art.7 – organy władzy działają na podstawie i w granicach prawa

   2. Art.2 – sprawiedliwość społeczna , państwo prawne

   3. Dobre prawo jest postulatem mało zasadnym (niedookreślonym w Konstytucji)

   4. Uniwersalizacja rozwiązań ustrojowych:

      1. Szukanie elementów wspólnych – fundamentu, który nie musi być wpisany w Konstytucji (chyba że istnieje zagrożenie)

      2. Czerpanie z doświadczeń innych krajów

      3. Orzecznictwo innych sądów w innych krajach też staje się istotne

      4. Dorobek europejski, wpływ tradycji i własnego doświadczenia

02.04.2012r.

1. Zasada społeczeństwa obywatelskiego

   • Podstawowa zasada demokracji(nie ma demokracji bez ludu)

   • Rozwój w oparciu o pewne założenia:

Zasada -> teoria

Społeczeństwo obywatelskie -> realia

• Teoria określa pewne kryteria

• Społeczeństwo obywatelskie (cywilne) – ogólna konstrukcja społeczeństwa z jego swoistymi cechami socjologicznymi, systemem prawa

1. Teoria ( cechy występujące w praktyce):

   • Świadomość miejsca w systemie społecznym

   • Brak wyrażenia expressis verbis w konstytucji zasady społeczeństwa obywatelskiego -> przepisy regulują jej elementy

   • Zasady organizacji różnych instytucji społecznych ( art.11,12,13..)

   • Uregulowanie wolności człowieka – FUNDAMENT (art.31 ust.1,2 – generalność normy)

Art.11 – wolność tworzenia partii

Art.12 – wolność tworzenia stowarzyszeń etc.

U podstaw leży wolność zrzeszania się :

1. Ze względu na własne przekonanie, bez naruszania woli państwa

2. Różne cele (pluralizm)

Art. 13 – zakazy odnośnie programu zrzeszeń (granice wolności zrzeszania się )

• Istotą społeczeństwa obywatelskiego jest niezależność w pewnych kwestiach od władzy

• Potrzeba powiązań międzyludzkich / poczucia więzi społecznej

Wolność -> swobodne działanie

Uprawnienie -> działanie w granicach prawa

• Rejestracyjny system powoływania zrzeszeń - 2 warianty:

  1. Włączenie władzy do społeczeństwa obywatelskiego

  2. Władza poza systemem społeczeństwa obywatelskiego ( właściwa forma) -> efekt : zdolność społeczeństwa do oddziaływania na władzę

• Wynika z kultury polityczno-prawnej ( w społeczeństwie demokratycznym liczy się nie tylko norma, ale i współdziałanie)

• Społeczeństwo obywatelskie jest podmiotem sprzeciwiającym się władzy

• Jej element to regulacja lobbingu

1. Ochrona konstytucji:

   • W Polsce praktycznie to pojęcie nie występuje – mówi się raczej o Trybunale Konstytucyjnym:

     1. Cel : ochrona pewnych wartości, aby zrealizować cele ustrojowe ( stanie na straży zgodności ustaw z konstytucją)

   • Sądy gwarantują praworządność

   • Ustawa – najwyższy akt prawny podlegający konstytucji

   • Konstytucja jest ponad systemem prawa

   • Aksjologię konstytucji powinny odzwierciedlać akty niższego rzędu

   • Instytucja kontroli konstytucyjności prawa w modelu rozproszonym ( USA – sądy powszechne sprawują kontrolę) / skoncentrowanym ( Europa – 1 quasi-sądowy organ sprawujący kontrolę, wzór – Austria )

System USA -> kontrola w kraju, który szeroko uznaje wolności człowieka

• Celem powołania instytucji kontrolnych jest ochrona konstytucji

• Model mieszany – np. Portugalia ( rozproszono-skoncentrowany)

• Trybunał Konstytucyjny :

  1. Bada ustawę względem zgodności z Konstytucją

  2. Bada ustawy wydane przez przedstawicieli suwerena

  3. Podstawa działania sędziów TK – kwestia ich uprawnień: problem doktrynalny ( parlament pochodzi z wyborów powszechnych – ma najwyższą legitymację władzy od suwerena, a TK nie – czy może więc zmieniać decyzje przedstawicieli suwerena?)

     1. Kwestia umowy społecznej, zgody suwerena na taki stan rzeczy

     2. Rezygnacja z części suwerenności na rzecz Trybunału w Strasburgu

Republikanizm staropolski – tradycja ustrojowa szlacheckiej RP, wypracowana w XVw. i funkcjonująca do rozbiorów ( XVIIIw.)

Republikanizm staropolski zawiera istotne wartości:

• Demokratyzm ( ok. 10 % społeczeństwa czynnie uczestniczyło w życiu politycznym)

• Konstytucjonalizm ( uznawanie prawa praktycznie dobrowolnie przestrzeganego za jedyny regulator życia społecznego)

• Społeczeństwo obywatelskie (słabe organy administracyjne -> państwo funkcjonuje dzięki samorządności społeczeństwa)

• Tolerancja religijna i wielokulturowość

• Pacyfizm ( unikanie polityki imperialnej i militarystycznej)

XVII wiek – degeneracja tego systemu -> liberum veto – 1652r.

XVIII wiek – zacofanie, rosyjska dominacja

Teoretyk staropolskiego republikanizmu – Andrzej Frycz Modrzewski -> związek z zasadą praworządności staropolskiej.