Metody specjalne fizjoterapii
Metody leczenia według Kaltenborna (metoda ortopedycznej terapii manualnej):
Ocena stanu ogólnego (ocena biomechaniczna i funkcjonalna)
Leczenie:
Srodki łagodzące ból
Unieruchomienie
- ogolne –lezenie w łóżku itp.
- miejscowe- gorsety, plastry,opatrunki gipsowe itp.
2. Terapia ciepłem, hydroterapia, elektroterapia
3. Postępowanie specjalne
* trakcja w trójwymiarowo ustawionym stawie
* wibracje, oscylacje itp.
Celem nadrzednym jest zmniejszenie dolegliwości bólowych. Technika bazuje głównie na mobilizacjach. Fizykoterapia jest tutaj jako zabieg wspomagający. Soluź + wszystkie zabiegi rozgrzewające stosujemy tu na wstępie aby rozgrzac i rozpulchnić tkanki. Po terapii stosujemy krioterapię (RZS, ZZSK).Można zastosować pełen wachlarz zabiegów fizykoterapeutycznych.
Mobilizacja – bierne, wielokrotne powtarzane ruchy trakcyjne lub ślizgowe i/lub ślizgowe z niewielka prędkością za wzrastającą amplitudą, w celu zwiekszenia ograniczonego zakresu ruchu. Pozycja wyjściowa jest pozycją leczenia.
Manipulacja- technika leczenia stawów, która przy zastosowaniu niewielkiej siły impulsu wykorzystuje dużą prędkość i małą amplitudę.
Środki zmniejszające ruchomość = stabilizacja hipermobilności
Środki bierne takie jak : pasek OMT, plaster itp.
Czynne ćwiczenia stabilizujące;
Informacja – instrukcja – trening
ćw. siły mm, koordynacji, szybkości i wytrzymałości = rehabilitacja: medyczny trening terapeutyczny, automobilizaja, autostabilizacja, autostretching;
Postepowanie profilaktyczne i wyuczenie prawidłowej postawy w ciągu dnia (aktywność w życiu codziennym) np. szkoła pleców.
Toczenie z poślizgiem w stawie
W trakcie czynnych i biernych ruchow rotacyjnych w stawie
Jeśli tylko toczenie > oddzielnie w stawie po stronie gdzie ruch się rozpoczyna a kompresja gdzie ruch się kończy.
W każdym stawie na płaszczyźnie wklęsłej znajduje się płaszczyzna lecznicza. Bardzo ważna komponenta ślizgu. Jeśli jej nie ma to przyczyna pierwotna jest brak ruchomości w stawie.
Gra stawowa ( trakcja + ślizg) dwa rodzaje ruchu biernego. Ruch funkcjonalny = ruch bierny w stawie i gra stawowa. Stanowi warunke prawidłowej pracy w stawie. Gra stawowa to tarkcja + ślizg. Ograniczenie ślizgu stawowego jest pierwotne w stosunku do ruchomości na obwodzie. Zabiegiem odbudowującym jest mobilizacja ślizgowa.
Trakcja- prostopadłe oddalanie powierzchni stawowych względem siebie. Bierne działanie translatoryczne, które w wyniku ciągu prowadzi do oddalenie jednej kości od drugiej( separacji). Jeśli trakcja nie jest prowadzona prostopadle do płaszczyzny leczniczej i nie dochodzi do separacji ( oddzielenia) powinno się używać innego wyrażenia np. ciąg. Wyrażenie „ separacja” używane wymiennie synonimem „ trakcja”. Trakcję wykonujemy w pozycji spoczynkowej –do badania, zaś terapię można stosować w innych pozycjach. Trakcja wykonywana jako test (badanie) stanowi część gry stawowej. Kierunek trakcji – w terapii manualnej stawów trakcję przeprowadza się prostopadle do płaszczyzny leczniczej.
Ślizg – jest określeniem biernego translatorycznego = prostoliniowego paralelnego przesunięcia kości, które prowadzi do prostoliniowego ślizgu pomiędzy powierzchniami stawowymi. Zawsze z użyciem minimalnej trakcji !!! ( trakcja w stopniu pierwszym),Stosowany jako test, element badania gry stawowej. Ten prostoliniowy ślizg możliwy jest na krótkim odcinku we wszystkich stawach człowieka ponieważ łukowate powierzchnie stawowe nie sa w pełni przystające. Kierunek ślizgu równolegle do płaszczyzny wklęsłej ( leczniczej) bez względu na ustawienie kątowe.
Stopnie trakcji według Kaltenborna
Stopień trakcji EFEKT
I* rozluźnienie zniesienie sił działających na staw (bez oddalenia powierzchni
stawowych, wyrównanie ciśnień);
II* napięcie napięcie struktur okołostawowych ( oddalenie powierzchni stawowych-
wybranie luzu stawowego) pokonanie oporu miękkiego.
III* rozciągnięcie zwiększanie oddalenia powierzchni stawowych, pokonanie oporu
twardego.
Badanie tylko w stopniu I, II ok. 7-8 sek, zaś leczenie w stopniu III trwa 30 sek.
Stopnie mobilizacji wg Kaltenborna
Stopień mobilizacji EFEKT
I bardzo mały impuls ( wibracja lub oscylacja) przebiegający bez
widocznego ruchu ślizgowego w stawie => działanie p/ bólowe;
II ruch powodujący napięcie tkanek miękkich w kierunku leczniczym
(zmniejszenie swobody ruchu)=> działanie p/bólowe i redresyjne;
III rozciągnięcie tkanek miękkich w kierunku leczniczym=> działanie
Redresyjne; ( wg. Zębatego).
Taka sama sytuacja wystepuje przy wykonywaniu ślizgu.
Pozycje kości i stawów - pozycja zerowa: określona pozycja każdego stawu, w której dokonuje się pomiaru metodą neutralno- zerową( wg. Debrunnera). Na przykładzie barku: reka jest ułożona równolegle do tułowia, kciuk skierowany do przodu. - pozycja spoczynkowa: ( „ maximally loosepacked position”) mięśnie i torebka stawu są max rozluźnione, części stawu mają mały kontakt z powierzchnią. Optymalna pozycja do testu i leczenia ( bólu) na przykładzie barku: 55® odwodzenia i 30 ®poziomego - pozycja zaryglowana – nie mamy badać pacjenta, pozycja stabilizująca tkanki miękkie.
Płaszczyzna lecznicza znajduje się zawsze na powierzchni wklęsłej, bez względu na staw, każda mobilizacje wykonujemy albo prostopadle( trakcja) albo równolegle( ślizg).
Reguła wklęsło- wypukła ( dotyczy ustalenia kierunku leczenia. Uzależniona od tego jakim członem powierzchni poruszamy- wklęsła/wypukła)
Terapeuta kieruje kość o powierzchni stawowej wypukłej w kierunku przeciwnym co upośledza ruch kości.
Terapeuta kieryje kość o powierzchni stawowej wklęsłej w tym samym kierunku co upośledzony ruch kości
Jak badamy i ustalamy kierunek leczenia ruch wykonujemy zawsze przeciwnie do bólu tzw. Ruch „ OD BÓLU” !!!
Kierunki: brzuszny, grzbietowy, doogonowy, odogonowy,doczaszkowy, odczaszkowy, nutacja i kontrnutacja( kość krzyżowa), boczny i przyśrodkowy( na boki).
Wzorzec torebkowy:
- typowy wzorzec ograniczeń ruchowych w stawie.
- wzorce torebki mają w każdym stawie inny wzorzec ograniczenia ruchowego. Występują w stawach, które są unieruchamiane przez prowadzenie mięśni np. biodro
- stawy które są zabezpieczone przez ( wyłączenie) torebki i więzadła nie wykazują wzorca torebki ( staw krzyżowo- biodrowy, barkowo- obojczykowy);
Przykłady:
Staw biodrowy – rotacja wewnętrzna, wyprost, odwodzenie, rotacja zewnętrzna
Staw ramienny – rotacja zewnętrzna, odwodzenie, rotacja wewnętrzna
Staw kolanowy- zgięcie- wyprost
Badanie ruchu w stawie:
- pomiar zakresów czynnych i biernych ruchów obrotowych: za pomocą goniometru. Podczas kontroli ruchu czynnego obserwować sposób jego wykonania, a szczególną uwagę zwracać trzeba na ewentualne odchylenia od jego normalnego przebiegu. Wczasie kontroli ruchu biernego zwracać uwagę na ewentualny opór lub trzeszczenia.
- objaw torebkowy ( wzorzec torebkowy) porównując zakres ograniczenia ruchu w stawach w różnych kierunkach można w przypadku schorzenia torebki stawu ( np., artroza, zapalenie stawu) stwierdzić okreslony wzór rozmieszczenia ograniczeń ruchu tzw. OPÓR TOREBKOWY.
- przykurcze mm – mogą być przyczyną ograniczenia.