1.Co to jest integracja sensoryczna?
Integracja Sensoryczna - to proces organizujący docierające do mózgu informacje płynące z ciała i środowiska. W procesie tym mózg rozpoznaje, segreguje, interpretuje i integruje te informacje tak, by mogły być użyte w reakcji na wymagania płynące z otoczenia w celowym działaniu.
2.Teoria terapii SI.
Twórcą teorii integracji sensorycznej jest A.J. Ayers, psycholog i terapeuta zajęciowy, pracownik naukowy na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles.
Ayers opracowuje 18 testów do badania dysfunkcji w zakresie integracji sensorycznej. Obecnie pod nazwą Południowo Kalifornijskich Testów Integracji Sensorycznej.
Do Polski po raz pierwszy wiedza ta dociera w 1993 roku, kiedy zorganizowano pierwszą część kursu SI przez M. Borkowską i Z. Przyrowskiego.
3.Terapia integracji sensorycznej.
Stymulacja dziecka polega na dostarczeniu odpowiednich bodźców poszczególnym zmysłom najczęściej podczas zabawy lub wykonywania określonego zadania.
Przy wykonywaniu specjalnie dobranych zabaw ruchowych dziecko w sposób naturalny będzie wyrównywało braki w obrębie poszczególnych narządów zmysłów.
Formy terapii SI są bardzo atrakcyjne dla dzieci. Prowadzone są przeważnie w ruchu i odbywają się na sali gimnastycznej, gdzie znajdują się specjalne przyrządy do terapii (huśtawki, hamak, podwieszane drabinki, zestawy klocków, trampolina, materac do masażu, i inne).
Techniki terapeutyczne stosowane w Si mogą pomóc dzieciom lepiej funkcjonować w szkole i w domu, przyczyniając się do ogólnej poprawy ich sytuacji życiowej.
Postęp najpierw może ujawnić się w sferze sprawności fizycznej dziecka, następnie w jego funkcjonowaniu emocjonalnym, poprawie ulegną funkcje wzrokowe, słuchowe i mowa czynna.
Terapia przeznaczona jest dla dzieci oraz osób dorosłych.
Powstała dla dzieci z trudnościami w nauce i dysleksją.
Stosowana jest również dla dzieci z zaburzeniami rozwoju psychoruchowego.
Zajęcia z SI prowadzone są 1-2 razy w tygodniu. Jedna sesja trwa od 45 min do 1 godziny.
Terapię prowadzić może magister : psycholog, pedagog, pedagog specjalny, logopeda lub rehabilitant z przygotowaniem pedagogicznym.
4.6 głównych szlaków wiodących do mózgu:
Co widzimy
Co słyszymy
Co smakujemy
Czego dotykamy
Co wąchamy
Co robimy
Nie pobudzana sieć neuronalna obumiera!
5.Jak rozpoznać zaburzenia SI?
nienaturalny lęk przed wysokością lub upadkiem. Dziecko nie lubi się huśtać, bawić na placu zabaw, okazuje niepokój, gdy musi oderwać nogi od podłoża
ma trudności w ubieraniu, samodzielnym myciu, łapaniu lub rzucaniu piłki, budowaniu z klocków
podczas długiego siedzenia, ma problem z utrzymaniem głowy, podpiera się
jest nadruchliwe, trudno mu się skupić lub odwrotnie, jest apatyczne, unika kontaktu
ma problemy z pokonywaniem przeszkód w terenie, ciągle na coś wpada, przewraca się, o coś uderza, ciągle coś strąca
ma słabe wyczucie odległości
nie lubi przytulania, głaskania, obcinania włosów, paznokci, awersyjnie reaguje na niektóre ubrania, pokarmy, wodę
na polecenie reaguje jakby z opóźnieniem
nagłe dotknięcie, popchnięcie, zwłaszcza od tyłu powoduje jego złość, krzyk
ma problemy z pisaniem, czytaniem, odwraca literki, gubi linijki
ma zbyt wysoki lub zbyt niski próg odczuwania bólu
inne
6.ZMYSŁY - Układ nerwowy człowieka odbiera informacje z receptorów wszystkich zmysłów :
dotyk
układ przedsionkowy odbierający ruch
czucie ciała, czyli propriocepcja
węch
smak
wzrok
słuch
Terapia SI polega na stymulacji wszystkich zmysłów dziecka.
Wg. Ayers podstawowe znaczenie dla rozwoju integracji zmysłowej ma funkcjonowanie układów odbierających i analizujących informacje związane z ciałem.
Są to :
Układ przedsionkowy
Układ proprioceptywny
Układ dotykowy
7.DOTYK:
Jest jednym z najwcześniej rozwijających się zmysłów (funkcjonuje od 6 tygodnia po zapłodnieniu).
Dotyk pierwotny (protopatyczny) odpowiada za świadomość dotknięcia i chroni nas przed niebezpiecznym bodźcem dotykowym. Dominuje w okresie niemowlęcym.
Dotyk różnicujący (epikrytyczny) odbiera precyzyjne informacje dotykowe np. różnicę w fakturze, kształcie.
8.Układ przedsionkowy.
Narząd przedsionkowy znajduje się w uchu wewnętrznym i dostarcza nam informacji na temat siły grawitacji oraz ruchu. Informuje o położeniu głowy w przestrzeni, gdzie jest góra a gdzie dół.
Rozwija się przed 5 miesiącem życia płodowego. W piątym miesiącu jest w pełni wykształcony.
Zawiera dwa typy receptorów:
Woreczek i łagiewka rejestrują ruchy liniowe i siłę grawitacji
W zakończeniach trzech kanałów półkolistych odbierany jest ruch rotacyjny
Nerw Przedsionkowo - słuchowy przewodzi inf. słuchowe i przedsionkowe (o położeniu głowy i ciała).
9.Układ proprioceptywny.
Dostarcza nam informacji z mięśni, stawów, więzadeł o pozycji części ciała oraz ich ruchach (zwana również kinsestezją). To dzięki impulsom proprioceptywnym zdajemy sobie sprawę z pozycji naszego ciała bez konieczności patrzenia. Jest to niezbędne do płynnego i efektywnego wykonywania różnorodnych ruchów, z czego zdawać sobie możemy sprawę w ciemnościach.
10.WĘCH.
Człowiek rozpoznaje ponad 10.000 zapachów
Receptory węchowe to struktury znajdujące się na powierzchni komórek wyścielających nabłonek w tylnej części jamy nosowej, zwanej nabłonkiem węchowym- są to chemoreceptory
Wnętrze nosa jest jedynym miejscem w naszym ciele gdzie cun wchodzi w bezpośredni kontakt z otoczeniem- te same kom. odbierają bodźce węchowe i transportują inf. do mózgu
Wrażenia węchowe pierwszym nerwem czaszkowym docierają do ukł. limbicznego (dlatego zapachy wpływają na stan emocjonalny i zdolność zapamiętywania)
Płód dziecka odbiera wrażenia węchowe w 3 trymestrze ciąży
Plemnik dociera do celu dzięki receptorom zapachowym
Ciekawostki o zapachach:
Kamfora, cytryna, goździk - pobudzają nerwowo twarz
Różany, lawendowy, melisa - działanie wyciszające
Czosnkowy, musztardowy - działanie pobudzające
Cytrynowy- ułatwia zapamiętywanie
11.Smak.
Integracja sensoryczna wyróżnia 5 wrażeń smakowych:
Słodki
Słony
Kwaśny
Gorzki
„unami” - pikantny
Wszystkie receptory smaku odbierają większość smaków, tylko w różnym nasileniu.
12.Diagnoza integracji sensorycznej.
Bardzo ważną częścią diagnozy jest obserwacja zachowania dziecka przez rodziców i opiekunów oraz wnioski wyciągnięte z tych obserwacji.
Kolejnym etapem diagnozy jest przebadanie dziecka specjalnie opracowanymi narzędziami oraz analiza wyników badań przez terapeutę specjalistę Integracji Sensorycznej.
13.Narzędzia w diagnozie SI:
Arkusz Obserwacji Klinicznej w jego ramach dziecko wykonuje różnego rodzaju ćwiczenia (motoryka, lateralizacja, skupianie uwagi, postrzeganie, równowaga, napięcie mięśniowe i inne), a pomiar wykonania ćwiczeń odnosi się do norm odpowiednich dla wieku dziecka.
Kwestionariusz Rozwoju Sensomotorycznego szczegółowy wywiad z rodzicami bądź opiekunami dziecka, pozwalający stwierdzić występowanie niepokojących objawów lub nieprawidłowości w rozwoju sensomotorycznym dziecka.
Testy Integracji Sensorycznej opracowane przez Zoe Mailloux i Jean Ayres testy badające sprawność i rekcje dziecka w odniesieniu do jego wieku i polskiej standaryzacji.
Cała diagnoza tego, na jakim poziomie jest Integracja Sensoryczna dziecka oraz czy, i na jakim poziomie, występują zaburzenia, zabiera od trzech do czterech spotkań, trwającym po około godzinę.
14.Zaburzenia modulacji sensorycznej.
Zwane również Zaburzeniami Integracji Sensorycznej to złożona dysfunkcja układu nerwowego, zaburzająca rozwój dzieci i dorosłych. Osoby z Zaburzeniami Przetwarzania Sensorycznego nieprawidłowo interpretują odbierane codziennie informacje sensoryczne, takie jak dotyk, dźwięk, czy ruch. Jedni mogą czuć się nadmiernie bombardowani ilością bodźców, inni poszukiwać intensywnych doznań sensorycznych, a jeszcze inni mogą prezentować odmienne symptomy.
Wyróżnia się kilka rodzajów Zaburzeń Przetwarzania Sensorycznego. Każdy z nich może powodować różnorodne, złożone zachowania. Poniżej w ogólny sposób przedstawiono najczęściej występujące wzorce zachowań.
15.Nadwrażliwość sensoryczna.
Charakteryzuje się niskim progiem pobudzenia nerwowego. Mała intensywność bodźca wywołuje reakcję. Duża wrażliwość sensoryczna.
Niektóre dzieci/osoby z Zaburzeniami Przetwarzania Sensorycznego nadmiernie reagują na stymulację. Ich układ nerwowy odczuwa zwykłe doznania sensoryczne jako bardzo intensywne, w efekcie czego czują się stale bombardowane przez odbierane bodźce.
Stan taki nazywa się `obronnością sensoryczną'. Najczęstszą wówczas reakcją na bodźce jest reakcja „walki lub ucieczki” mająca na celu uniknięcie lub znaczne ograniczenie ilości bodźców. W efekcie „przeciążenia” układu nerwowego dzieci mogą również reagować agresją. Zaburzenie to może występować w obrębie każdego ze zmysłów.
Dzieci takie mogą:
Reagować na dotyk agresją lub wycofaniem się
Bać się wysokości i ruchu, lub odczuwać mdłości w wyniku niewielkiego ruchu bądź wysokości
Niechętnie ryzykować oraz próbować nowych rzeczy
Czuć duży dyskomfort w zatłoczonych miejscach
Jeść mało zróżnicowane jedzenie i/lub mieć dużą wrażliwość na zapachy
Być nadmiernie pobudzone i aktywne
16.Podwrażliwość sensoryczna
Charakteryzuje się wysokim progiem pobudzenia nerwowego. Duża intensywność bodźca wywołuje reakcję. Mała wrażliwość sensoryczna.
Niektóre dzieci mają obniżoną reaktywność na bodźce. Ich układ nerwowy nie zawsze rejestruje lub rozpoznaje informację sensoryczną do niego docierającą. W efekcie wydawać się może, że dzieci te mają `nienasycony apetyt' na stymulację sensoryczną, co może przejawiać się nieodpartą chęcią ruchu lub ciągłym poszukiwaniem innych, intensywnych doznań sensorycznych.
Dzieci te mogą:
Prezentować nadmierną aktywnością ruchową będącej efektem jak i źródłem wrażeń sensorycznych `odżywiających mózg'
Nie reagować na ból i nie zauważać innych bodźców dotykowych; często i zbyt mocno dotykać inne osoby (co może wyglądać jak zachowanie agresywne)
Uczestniczyć w niebezpiecznych zabawach np. zbyt wysokie wspinanie się
Preferować intensywne, długo trwające zabawy typu huśtanie, kręcenie, często bez objawów dyskomfortu
Lubić bardzo głośne dźwięki np. głośno grająca muzyka, telewizor
Mieć opóźnioną mowę
17.Próby kliniczne.
Planowanie motoryczne (palec do nosa, palec do kciuka, siadanie na krześle)
Przekraczanie linii środkowej ciała (obroty rąk z boków, przed sobą, obroty górnej części tułowia)
Dotykanie kciuka palcami (czy stykają się dystalne części palców, czy jest zachowana sekwencja, bada zręczność, sprawność palców)
Test Schildera- bada mech. posturalne (czy są drgania palców, czy ręce są zginane, czy następuje rozchodzenie się rąk, czy występują zachwiania równowagi, czy występują przeprosty w łokciach).