finanse wykłady 1 10

1. B. Pietrzak, Z. Polański, B. Woźniak, System finansowy w Polsce T1 i T2, PWN Warszawa 2008 Rozdział pierwszy oraz część druga Publiczny system finansowy

2. C. Kosikowski, E. Ruśkowski, Finanse publiczne i prawo finansowe, Wolters Kulwer Polska – Oficyna 2008

  1. B. Ciupek, T. Famulska, A. Walasik, System finansów publicznych, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce – Warszawa 2008

4. J.M. Buchanan, Finanse publiczne w warunkach demokracji, PWN Warszawa 1997

5. E. Malinowska-Misiąg, W. Misiąg, Finanse publiczne w Polsce, LexisNexis Polska 2007

Finanse są działem nauki, który zajmuje się badaniem określonego elementu rzeczywistości ekonomicznej bazującego na pieniądzu i formułowaniem na podstawie uzyskanych wyników określonych twierdzeń i praw.

Finanse są tak ściśle powiązane z różnymi dyscyplinami nauki, że trudno pomijać zjawiska które są przedmiotem nauk ekonomicznych, społecznych, politycznych czy prawnych.

Finanse a inne dyscypliny naukowe:

Klasyfikacja finansów na charakter względny (spotyka się różne podejścia) Bardziej znana jest klasyfikacja ze względu na funkcje ekonomiczne; wyróżnia się w niej:

Obecnie termin finanse jest różnie interpretowany:

W węższym ujęciu to tylko stosunki pieniężne w sferze podziału (nie zalicza się do nich stosunków w sferze wymiany)

W szerszym ujęciu to zjawiska pieniężne w sferze podziału i w sferze wymiany

Finanse obejmują ruch zasobów pieniężnych (przychody i wydatki)

W najszerszym podejściu do zjawisk finansowych zalicza się także pewne elementy gospodarki nie mające charakteru pieniężnego (świadczenia czy podatki w naturze)

Wszystkie ujęcia maja jeden element wspólny którym jest pieniądz

Definiując pojęcie finansów można stwierdzić, że obejmuje ono ogół zjawisk związanych z tworzeniem (emisją), przepływem, gromadzeniem i wydatkowaniem zasobów pieniężnych.

Finanse to środki pieniężne zgromadzone i wydatkowane przez różne podmioty gospodarcze, do których można zaliczyć np. państwo, przedsiębiorstwa, gospodarstwo konsumenckie.

W związku z powyższym można dokonać podziału finansów na:

Finanse publiczne szukają odpowiedzi m.in. na następujące pytania:

1. Dlaczego władze publiczne zgłaszają popyt na pieniądz,

2. Jakie czynniki kształtują wielkość tego popytu,

3. W jaki sposób popyt na pieniądz może być zaspokojony (podatki, pożyczki) i jakie są granice ciężarów fiskalnych,

4. Jakie dziedziny życia społecznego i gospodarczego powinny być finansowane z funduszy publicznych, w jakich proporcjach,

5. Jaki udział w gromadzeniu i wydatkowaniu środków publicznych powinny mieć władze państwowe, samorządowe, aby zapewnić bezpieczeństwo finansowe kraju do realizacji fundamentalnych funkcji państwa oraz tworzyć finansowe warunki rozwoju samorządności.

6 inne

  1. Ludność lub gospodarstwa domowe,

  2. Publiczne

  3. Ubezpieczeń

  4. Banków i instytucji kredytowych

  5. Przedsiębiorstw

1. Strumienie pieniężne rynkowe albo ekwiwalentne – wielkość przychodów i wydatków jest regulowany przez mechanizm rynkowy (popyt, podaż, ceny, stawki wynagrodzeń) i mogą one podlegać zewnętrznym wpływom np. opodatkowanie.

2. Strumienie pieniężne redystrybucyjne albo transfery (podatki, darowizny, subwencje) regulowane przepisami prawa,

3. Dochody pieniężne kredytowe,

4. Oszczędności (depozyty w banku lub inna forma)

1. Funkcja fiskalna – związana jest z dostarczaniem państwu środków pieniężnych na realizacją, zadań państwa. Fiskalizm dotyczy źródeł:

Funkcja fiskalna jest ściśle związana z funkcjami pozafiskalnymi jak:

Funkcja redystrybucyjna (rozdzielcza) – polega na rozdzieleniu osiągniętych przez podmiot dochodów lub przychodów na część, która zostaje odprowadzona do budżetu państwa lub budżetów samorządowych i część pozostającą do wyłącznej dyspozycji podmiotu.

Funkcja redystrybucyjna stanowi podstawę do dokonywania wydatków budżetowych – transferów.

Wydatki te związane są z utrzymaniem sfery produkcji niematerialnej np. oświaty, kultury, nauki, itd. Wydatki te dotyczą także różnego rodzaju dotacji i subwencji z budżetu państwa.

Dotacja – bezzwrotna pomoc finansowa państwa na dofinansowanie lub finansowanie określonej działalności lub określonego podmiotu. Dotacje określone są na zasadzie procedur przetargowych.

Rodzaje dotacji:

Dotacja celowa - na dofinansowanie lub finansowanie zadań administracji rządowej oraz zadań zleconych jst., a także zadań własnych jst., fundacjom, stowarzyszeniom itd..

Dotacje podmiotowe – przeznaczone na dofinansowanie działalności bieżącej, ustawowo wskazanego podmiotu,

Dotacje przedmiotowe – związane z wydatkowaniem środków budżetowych na dopłaty do określonych rodzajów wyrobów i usług, kalkulowanych wg stawek jednostkowych.

Subwencja – to szczególny rodzaj dotacji związany z bezzwrotna pomocą finansową państwa udzielaną poszczególnym podmiotom (instytucjom, organizacjom gospodarczym lub społecznym, osobom fizycznym.

Subwencje mogą mieć różnego rodzaju charakter:

  1. Rodzaje subwencji dla gmin:

  1. Oświatowa

  2. Równoważąca

  3. Rekompensująca

  4. Wyrównawcza

2. Rodzaje subwencji dla powiatów:

  1. Oświatowa

  2. Równoważąca

  3. Wyrównawcza

3. Rodzaje subwencji dla województw:

  1. Oświatowa

  2. Regionalna

  3. Wyrównawcza

Funkcja stymulacyjna (nazywana również funkcją ingerencyjną, bodźcową lub interwencyjną) – polega na ingerencji państwa w działalność poszczególnych podmiotów za pomocą określonych instrumentów np.:

  1. Polityka podatkowa – najważniejszy instrument regulujący,

  2. Polityka kredytowa – wyznaczenie ceny za użyczenie pieniądza,

  3. Polityka dewizowa – ściśle związana ze stosunkami danego kraju z zagranicą czyli wymianą międzynarodową (eksportu i importu)

Funkcja kontrolna – polega na śledzeniu przepływu strumieni pieniężnych.

  1. Pojęcie publicznego systemu finansowego

  2. Funkcje finansów publicznych

  3. Zadania publiczne

  4. Zasady ogólne finansów publicznych

Finanse to zjawiska związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych wraz z całą ich otoczką, polegająca na planowaniu, ewidencji, sprawozdawczości i kontroli.

W szerokim rozumieniu własność publiczna to własność przynależna podmiotom publicznym (sektora publicznego). Zalicza się do niego przedsiębiorstwa i banki państwowe oraz samorządowe, państwo, samorząd terytorialny itp..

W wąskim rozumieniu to własność jednostek posiadających status podmiotów prawa publicznego tj.: państwo jednostki samorządu terytorialnego i zakłady publiczne.

Finanse publiczne – badają mechanizmy poszczególnych zjawiska finansowych, poszukują reguł, według których należy nakładać podatki, określają dostępne dla podatnika drogi odwołań od decyzji, a także precyzują techniki kontroli operacji dotyczących wydatków.

Finanse publiczne pod różnymi nazwami –legislacja finansowa, prawo finansowe, prawo budżetowe, rachunkowość publiczna – stanowią gałąź prawa publicznego.

Krajowe prawo publiczne dzieli się na dwie gałęzie:

  1. Prawo konstytucyjne,

  2. Prawo administracyjne,

Finanse publiczne stanowią uzupełnienie tych dwóch gałęzi prawa.

Metody badawcze nauki o finansach publicznych

  1. Obserwacja zjawisk finansowych

a) bezpośrednia nie jest możliwa

b) pośrednia na podstawie rachunków będących zapisem tych operacji. Rachunki są liczbowym odzwierciedleniem przesunięć zasobów publicznych.

  1. Wykorzystanie informacji

  2. Formułowanie wniosków

Techniki finansów publicznych

  1. podatkowa

  2. budżetowej

  3. rachunkowej

Art. 3.

Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem, w szczególności:

1) gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;

2) wydatkowanie środków publicznych;

3) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;

4) zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;

5) zarządzanie środkami publicznymi;

6) zarządzanie długiem publicznym;

7) rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.

Art. 4.

1. Przepisy ustawy stosuje się do:

a) jednostek sektora finansów publicznych;

b) innych podmiotów w zakresie, w jakim wykorzystują środki publiczne lub dysponują tymi środkami.

2. Przepisy dotyczące jednostek samorządu terytorialnego stosuje się odpowiednio do związków gmin i powiatów.

Art. 9.

Sektor finansów publicznych tworzą:

1) organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy

kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały;

2) jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;

3) jednostki budżetowe;

4) samorządowe zakłady budżetowe;

5) agencje wykonawcze;

6) instytucje gospodarki budżetowej;

7) państwowe fundusze celowe;

8) Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;

9) Narodowy Fundusz Zdrowia;

10) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;

11) uczelnie publiczne;

12) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;

13) państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe;

14) inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego.

Finanse publiczne

1. Cechuje przymusowość,

2. Mają na celu zaspokojenie potrzeb publicznych,

3. Służą potrzebom publicznym,

Finanse niepubliczne

1. Finanse prywatne (np. osób fizycznych, gospodarstw domowych itd.)

2. Finanse zrównane z prywatnymi (np. finanse przedsiębiorstw i banków państwowych z wyjątkiem NBP)

3. Finanse grupowe (np. finanse partii politycznych, fundacji, stowarzyszeń itd.)

  1. Funkcja fiskalna (alokacyjna) – dostarczanie państwu dochodów,

  2. Funkcja rozdzielcza (redystrybucyjna) – polega na gromadzeniu i rozdzieleniu środków finansowych,

  3. Funkcja interwencyjna

  1. Funkcja stymulacyjna

  2. Funkcja ewidencyjno-kontrolna

  3. czasami Funkcja stabilizacyjna

- wymagają gromadzenia większej ilości publicznych środków pieniężnych

- zwiększają zakres wtórnego podziału dochodów - wtórnej alokacji zasobów pieniężnych

Polityka fiskalna: narzędzie alokacji zasobów

alokacja: rozmieszczenie rozporządzalnych środków - zasobów realnych i finansowych

a) pośrednia; poprzez mechanizm rynkowy,

b) bezpośrednia; poprzez państwo.

a) dlaczego jest konieczna alokacja bezpośrednia?

b) czy alokacja bezpośrednia jest dominująca; kiedy i dlaczego?

c) jakie są mierniki tej alokacji?

d) jakie są cele polityki fiskalnej państwa?

- możliwości ich wykonania na określonym szczeblu

- skuteczności zarządzania środkami publicznymi

- możliwości najlepszej realizacji zadań publicznych

  1. Akty planowania – związane z planowaniem rozdysponowania środków publicznych

  2. Akty normatywne – ustalają uprawnienia i obowiązki prawno- finansowe

  3. Akty finansowe - są one odmianą aktów administracyjnych

  4. Akty kontroli – oznaczają czynności oraz ustalenia kontrolne i zalecenia pokontrolne organów kontroli finansowej w zakresie wykonywania uprawnień i obowiązków prawno- finansowych oraz przestrzegania dyscypliny finansów publicznych

Paradoks: Wyższa instytucjonalizacja polityki finansowej pociąga wysokie koszty. W państwach słabo rozwiniętych działalność instytucji publicznych realizujących politykę finansową jest niskoefektywna. Nie ma gwarancji, że w państwach wysoko rozwiniętych jest odwrotnie. Przeznacza się tylko większe środki, których sposób wykorzystania zależy wyłącznie od etyki zawodowej polityków i ich odpowiedzialności wobec swoich wyborców. Słusznym jest zatem stwierdzenie, ze takie państwo, jakie społeczeństwo.

Skuteczność polityki fiskalnej: niska, ze względu na:

System finansowy to ogół norm prawnych oraz zespół instytucji finansowych, których zadaniem jest gromadzenie, dzielenie oraz wydatkowanie zasobów pieniężnych państwa.

System finansowy można określić jako zespół norm prawnych, zasad organizacyjnych i szeroko rozumianych instytucji, które są wykorzystywane przy realizacji funkcji finansów i regulowaniu przez władze państwowe, samorządowe zjawisk finansowych.

  1. Podmiotowym – organy (jednostki, podmioty) które zajmują się działalnością finansową np. ministerstwo finansów, urzędy i izby skarbowe, banki, zakłady ubezpieczeniowe.

  2. Przedmiotowym – instytucje finansowe reprezentują różne kombinacje ekonomiczno-prawne, tj. podatek, opłata, kredyt, odsetki, składka ubezpieczeniowa.

  1. Podmiotowego (posiadacza) – np. system finansów publicznych (państwa i jednostek samorządu terytorialnego), prywatnych (system finansów osób prowadzących działalność gospodarczą), gospodarstw domowych (dochody i wydatki wspólnot rodzinnych),

  2. Przedmiotu działania

Wyróżniamy pięć podstawowych ogniw systemu finansowego:

Bank centralny jako bank banków oddziałowuje na działalność banków komercyjnych za pomocą określonych instrumentów:

Banki komercyjne prowadzą bardzo szeroka działalność, są w stosunku do siebie konkurencyjne. Do podstawowych czynności banków komercyjnych należą:

  1. gotówkowej,

  2. bezgotówkowej,

  1. Ubezpieczenia społeczne (charakter obowiązkowy i wynikają ze stosunku pracy),

  2. Ubezpieczenia gospodarcze (mogą mieć charakter obowiązkowy i dobrowolny):

  1. zasilająco-regulacyjna

  2. stymulacyjna

Powiązania między ogniwami systemu finansowego – przykłady

Finanse publiczne

i system podatkowy Polski

USTAWA z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych

Opracowano na podstawie: Dz. U. z 2009r. Nr 157, poz. 1240 i 1241, z 2010 r. Nr 28, poz. 146, Nr 96, poz. 620, Nr 123, poz. 835, Nr 152, poz. 1020, Nr 238, poz. 1578, Nr 257, poz. 1726.

Art. 5.

1. Środkami publicznymi są:

1) dochody publiczne;

2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);

3) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w pkt 2;

4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:

a) ze sprzedaży papierów wartościowych,

b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,

c) ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych,

d) z otrzymanych pożyczek i kredytów,

e) z innych operacji finansowych;

5) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

2. Dochodami publicznymi są:

1) daniny publiczne, do których zalicza się: podatki, składki, opłaty, wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, a także inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw;

2) inne dochody budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych należne na podstawie odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych;

3) wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych;

4) dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, do których zalicza się w szczególności:

a) wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze,

b) odsetki od środków na rachunkach bankowych,

c) odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych,

d) dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych;

5) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych;

6) odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych;

7) kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji;

8) dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów w rozumieniu ust. 1 pkt 4 lit. a i b.

3. Do środków, o których mowa w ust. 1 pkt 2, zalicza się:

1) środki pochodzące z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rybackiego, z wyłączeniem środków, o których mowa w pkt. 5 lit. a i b;

2) niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), z wyłączeniem środków, o których mowa w pkt 5 lit. c i d:

a) Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009–2014,

b) Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego

2009–2014,

c) Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy;

3) środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych oraz Programu Środki Przejściowe;

4) środki na realizację Wspólnej Polityki Rolnej:

a) Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej „Sekcja Gwarancji”,

b) Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji,

c) Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich;

5) środki przeznaczone na realizację:

a) programów w ramach celu Europejska Współpraca Terytorialna, o których mowa w rozdziale III rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1080/2006 z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1783/1999 (Dz. Urz. UE L 210 z 31.07.2006, str. 1),

b) programów, o których mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1638/2006 z dnia 24 października 2006 r. określającym przepisy ogólne w sprawie ustanowienia Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa (Dz. Urz. UE L 310 z 9.11.2006, str. 1),

c) Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2004–2009,

d) Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2004–2009;

6) inne środki.

4. Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, środki publiczne nie zaliczane do środków, o których mowa w ust. 3 pkt 6, oraz termin, w którym środki te powinny być wydatkowane, uwzględniając źródło ich pochodzenia, przeznaczenie oraz beneficjentów tych środków.

Art. 6.

1. Środki publiczne przeznacza się na:

1) wydatki publiczne;

2) rozchody publiczne, w tym na rozchody budżetu państwa i budżetów jedno-stek samorządu terytorialnego.

2. Rozchodami publicznymi są:

1) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;

2) wykup papierów wartościowych;

3) udzielone pożyczki i kredyty;

4) płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;

5) inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością;

6) płatności związane z udziałami Skarbu Państwa w międzynarodowych instytucjach finansowych.

Art. 7.

1. Dodatnia różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi, ustalona dla okresu rozliczeniowego, stanowi nadwyżkę sektora finansów publicznych, zaś ujemna różnica jest deficytem sektora finansów publicznych.

2. Dochody publiczne i wydatki publiczne oraz nadwyżkę lub deficyt sektora finansów publicznych ustala się po wyeliminowaniu przepływów finansowych między jednostkami tego sektora.

Art. 11.

1. Jednostkami budżetowymi są jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych nieposiadające osobowości prawnej, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

2. Jednostka budżetowa działa na podstawie statutu określającego w szczególności jej nazwę, siedzibę i przedmiot działalności.

3. Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków, zwany dalej „planem finansowym jednostki budżetowej”.

Zadania własne jednostki samorządu terytorialnego określa - Art. 14

Samorządowy zakład budżetowy – Art. 15

Agencja wykonawcza – Art.18-22

Instytucja gospodarki budżetowej – Art. 23-28

Państwowy fundusz celowy – Art. 29

Art. 44.

1. Wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w:

1) ustawie budżetowej;

2) uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego;

3) planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych.

2. Jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków.

3. Wydatki publiczne powinny być dokonywane:

1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:

a) uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów,

b) optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów;

2) w sposób umożliwiający terminową realizację zadań;

3) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.

4. Jednostki sektora finansów publicznych zawierają umowy, których przedmiotem

są usługi, dostawy lub roboty budowlane, na zasadach określonych w przepisach o

zamówieniach publicznych, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej.

WYKŁAD 3 System finansowy

  1. Cele i relacje systemu finansowego z systemem ekonomiczno-społecznym.

  2. Dobra prywatne a dobra publiczne

  3. Funkcje systemu finansowego

  4. Struktura systemu finansowego

  5. Rola banku centralnego w systemie finansowym

a) mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej między niefinansowymi podmiotami gospodarczymi,

b) to organizacja wykorzystania pieniądza w gospodarce.

Działalność gospodarcza ma na celu wytwarzanie dóbr i usług służących zaspokajaniu potrzeb społecznych.

a. dobra publiczne , które służą zbiorowości lokalnej

lub całemu społeczeństwu,

Dobra publiczne mogą być wytwarzane w sektorze prywatnym i państwowym, zawsze są finansowane z funduszy publicznych i przekazywane w formie świadczeń publicznych z zachowaniem zasad nieodpłatności lub odpłatności.

Ważne! Redystrybucja dochodu zmienia wielkość i strukturę popytu na rynku dóbr prywatnych i wobec tego również i warunki podejmowania decyzji o podziale zasobów między dobra prywatne i publiczne.

uporządkowany zbiór organizacji finansowych (instytucji finansowych oraz rynków finansowych), zasad ich funkcjonowania, a także instrumentów finansowych, kreowanych przez organizacje finansowe.

podmioty sektora finansowego , których celem działalności jest:

- kreowanie instrumentów finansowych,

- wykonywanie transakcji pośrednictwa-świadczenie usług finansowych .

Wyróżniamy instytucje finansowe:

a) kredytowe bankowe

b) ubezpieczeniowe

c) inwestycyjne

- w szerokim ujęciu – narzędzia realizacji celów społeczno - ekonomicznych zbudowane na bazie pieniądza

- w wąskim ujęciu- zobowiązania finansowe – roszczenia

majątkowe jednych podmiotów gospodarczych wobec

drugich:

a) wierzycielskie i własnościowe,

b) o stałym i zmiennym dochodzie,

c) krótko-, średnio- i długoterminowe,

/ bankowego/

Obecnie bankiem nazywa się instytucję „utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym”.

We współczesnej gospodarce funkcjonują dwa typy banków: banki komercyjne (usługowe), których zadaniem jest świadczenie usług finansowych na rzecz podmiotów działających na rynku, oraz banki centralne, które pełnią nadrzędną rolę. Ogół banków działających w danym czasie na rynku, normy prawne regulujące tą działalność oraz wzajemne zależności istniejące między podmiotami wynikające z pełnionych funkcji określane są mianem systemu bankowego.

1. funkcje banków centralnych:

Poza tym, każda z grup banków pełni specyficzne funkcje,

system bankowy jako całość ma również przypisane zadania,

a mianowicie[1]:

[1] Opracowanie na podstawie W. Jaworski, Z. Zawadzka (red.): Bankowość. Podręcznik akademicki. Poltext, Warszawa, 2001, s. 39 oraz E. Bogacka-Kisiel (red.): Usługi i procedury bankowe. Akademia Ekonomiczna, Wrocław, 2000, s. 11-12

W zależności od przyjętego modelu bankowości, przedstawione funkcje będą realizowane przez różne grupy podmiotów. W warunkach polskich istnieje system bankowości uniwersalnej z elementami bankowości specjalistycznej, w ramach którego działające na rynku banki mają co do zasady takie same uprawnienia, a tylko część z nich objęta jest odrębnymi regulacjami (np. banki hipoteczne).

Narodowy Bank Polski (NBP) jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej. Wypełnia zadania określone w Konstytucji RP, ustawie o Narodowym Banku Polskim i ustawie Prawo bankowe. Wymienione akty prawne gwarantują niezależność NBP od innych organów państwa.

NBP pełni trzy podstawowe funkcje: banku emisyjnego, banku banków oraz centralnego banku państwa.

Organami Narodowego Banku Polskiego są: prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej oraz zarząd NBP.

Podstawowym zadaniem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Zgodnie z opracowaną przez Radę Polityki Pieniężnej Strategią Polityki Pieniężnej po 2003 roku, celem NBP jest ustabilizowanie inflacji na poziomie 2,5 proc. z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy.

Do głównych obszarów działalności NBP należą:

Narodowy Bank Polski odpowiada za stabilność narodowego

pieniądza. Wypełniając ten konstytucyjny obowiązek, NBP opracowuje

i realizuje strategię polityki pieniężnej oraz – uchwalane corocznie –

założenia polityki pieniężnej.

Poprzez zarządzanie rezerwami dewizowymi zapewnia odpowiedni

poziom bezpieczeństwa finansowego państwa. Dzięki emisji znaków

pieniężnych zabezpiecza płynność obrotu gotówkowego.

Ważnym celem NBP jest dbałość o stabilność systemu finansowego.

W ramach pełnionych funkcji nadzorczych i regulacyjnych NBP dba

o płynność, sprawność i bezpieczeństwo systemu płatniczego.

Przyczynia się również do rozwoju bezpiecznej infrastruktury rynku

finansowego.

Organami Narodowego Banku Polskiego są:

prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej oraz zarząd NBP.

Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP, na 6-letnią kadencję. Jest on przewodniczącym Rady Polityki Pieniężnej i zarządu NBP.

W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzi prezes NBP jako przewodniczący i dziewięciu członków, powoływanych po trzech przez Prezydenta, Sejm i Senat.

Zadaniem Rady Polityki Pieniężnej jest coroczne ustalanie założeń polityki pieniężnej oraz podstawowych zasad jej realizacji. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności NBP.

Zarząd Narodowego Banku Polskiego kieruje jego działalnością. Podstawowym zadaniem zarządu NBP jest realizacja uchwał Rady Polityki Pieniężnej, uchwalanie i realizowanie planu działalności NBP oraz wykonywanie zatwierdzonego przez Radę planu finansowego, a także realizacja zadań z zakresu polityki kursowej i systemu płatniczego.

W rozwiniętej gospodarce rynkowej bank centralny odgrywa zasadniczą rolę.

Pełni on trzy podstawowe funkcje:

NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto, organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.

NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego, pełni funkcję banku banków, ponadto, nadzoruje systemy płatności w Polsce.

NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.

Podstawowym celem polityki pieniężnej jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Stabilność cen jest niezbędna do zbudowania trwałych fundamentów długofalowego wzrostu gospodarczego.

Od 1999 r. w realizacji polityki pieniężnej wykorzystuje się strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. W jej ramach Rada Polityki Pieniężnej określa cel inflacyjny, a następnie dostosowuje poziom podstawowych stóp procentowych NBP tak, by maksymalizować prawdopodobieństwo osiągnięcia tego celu. Od początku 2004 r. Narodowy Bank Polski realizuje ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5 proc. z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy. NBP utrzymuje poziom stóp procentowych spójny z realizowanym celem inflacyjnym, wpływając na wysokość nominalnych krótkoterminowych stóp procentowych rynku pieniężnego. Stopy rynku pieniężnego mają wpływ na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych, a co za tym idzie na rozmiary kredytu, popyt w gospodarce i stopę inflacji.

Wykorzystywany przez NBP zestaw instrumentów polityki pieniężnej pozwala na kształtowanie rynkowych stóp procentowych. Instrumenty te obejmują:

Operacje otwartego rynku

Rezerwa obowiązkowa

Operacje kredytowo-depozytowe

W przypadku prowadzenia przez NBP podstawowych operacji otwartego rynku z 7-dniowym terminem zapadalności może dochodzić do znacznych wahań najkrótszych, zwłaszcza jednodniowych, stóp rynku międzybankowego. Łagodzeniu tych wahań służą operacje kredytowo-depozytowe, prowadzone z bankami komercyjnymi z ich inicjatywy: kredyt lombardowy oraz lokaty terminowe banków w NBP (depozyt na koniec dnia). Operacje kredytowo-depozytowe NBP wpływają na wysokość stóp procentowych na rynku pieniężnym, których górną granicę stanowi oprocentowanie kredytu lombardowego, a dolną – oprocentowanie depozytu w NBP.

NBP udziela bankom kredytu lombardowego pod zastaw skarbowych papierów wartościowych. Kredyt ten umożliwia im pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności. Udzielany jest na następujących zasadach:

Narodowy Bank Polski oferuje też bankom możliwość składania krótkookresowego (jednodniowego) depozytu w banku centralnym. Lokaty przyjmowane są do końca dnia operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu wraz z należnymi odsetkami następuje w kolejnym dniu operacyjnym. Lokaty są oprocentowane według stopy zmiennej ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej (stopy depozytowej).

Lokaty terminowe w NBP pozwalają bankom komercyjnym na zagospodarowanie nadwyżek płynnych środków. W efekcie przeciwdziałają spadkowi krótkookresowych stóp na rynku międzybankowym poniżej stopy depozytowej.

Współpraca z Międzynarodowym Funduszem Walutowym (MFW)

Współpraca koncentruje się na opracowywaniu stanowiska Polski na temat najważniejszych kwestii związanych z członkostwem w Funduszu. Bank centralny współdziała w tym zakresie z Ministerstwem Finansów. NBP pokrywa ze środków własnych wydatki związane z przynależnością Polski do tej instytucji.

NBP uczestniczy w corocznych przeglądach gospodarki, dokonywanych przez misje ekspertów Funduszu. Ich efektem są raporty i prognozy dotyczące rozwoju polskiej gospodarki.

NBP współpracuje też z MFW w ramach programów oceny sektora finansowego i rozszerzania międzynarodowych standardów statystycznych.

Współpraca z Bankiem Światowym i Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju (EBOR)

Prezes NBP reprezentuje Polskę we władzach Banku Światowego oraz Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju.

Narodowy Bank Polski formułuje stanowisko Polski dotyczące najważniejszych kwestii omawianych przez Bank Światowy i EBOR. Przedstawiciele NBP uczestniczą w dorocznych spotkaniach Grupy Banku Światowego oraz w obradach EBOR.

NBP obsługuje zobowiązania i należności zagraniczne Skarbu Państwa wobec międzynarodowych instytucji finansowych.

Współpraca z Bankiem Rozrachunków Międzynarodowych (BRM)

NBP jest akcjonariuszem BRM w Bazylei, który odgrywa ważną rolę w organizowaniu współpracy banków centralnych.

Narodowy Bank Polski utrzymuje z BRM stałe kontakty robocze w zakresie nowych instrumentów finansowych oraz oferty depozytowej tego banku.

Współpraca z Europejskim Bankiem Centralnym (EBC)

Z dniem uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej NBP stał się częścią Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC). W związku z tym rozpoczął ścisłą współpracę z Europejskim Bankiem Centralnym i innymi bankami centralnymi krajów Unii Europejskiej.

Prezes NBP uczestniczy w pracach Rady Ogólnej EBC, będącej obok Rady Zarządzającej i Zarządu, jednym z trzech organów decyzyjnych EBC. Eksperci NBP biorą udział w pracach komitetów i grup roboczych ESBC, które przygotowują stanowiska merytoryczne w kwestiach dotyczących działalności ESBC, np. w zakresie emisji waluty euro, statystyki bankowej i regulacji prawnych.

Współpraca z EBC polega także na roboczych kontaktach ekspertów NBP i EBC, konsultowaniu projektów aktów prawnych, tłumaczeniach opracowań analitycznych i regulacji prawnych oraz organizowaniu różnych form szkoleń. NBP przekazuje EBC dane statystyczne w zakresie finansów i bankowości, umożliwiające ocenę sytuacji gospodarczej w skali Unii Europejskiej.

W sensie makroekonomicznym, jedną z ważniejszych funkcji banków

komercyjnych jest funkcja kreacji pieniądza. Polega ona na możliwości

generowania przez banki dodatkowej sumy pieniądza na bazie

przyjmowanych depozytów pierwotnych. Proces ten przebiega w

następujący sposób:

Ten łańcuch czynności powtarza się aż do momentu

wyczerpania kwoty depozytu. Jak więc wynika z

przedstawionego przykładu, wielkość kreacji pieniądza jest

ściśle uzależniona od dwóch czynników:

Przy założeniu, że na każdym etapie podmioty będą całość

środków wydatkować na rynku, a banki będą zatrzymywać

tylko taką część, jaka odpowiada rezerwie obowiązkowej,

kreacja pieniądza wyniesie:

D = mkp * Dp, gdzie mkp – mnożnik kreacji pieniądza, który

w najprostszym modelu stanowi odwrotność stopy rezerw

obowiązkowych (1/zro), a Dp - wartość depozytu

pierwotnego.[1]

[1] Na podstawie A. Kaźmierczak: Polityka pieniężna w gospodarce rynkowej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2000, s. 60-65

W praktyce jednak taka sytuacja jest bardzo rzadka.

Po pierwsze dlatego, że banki utrzymują rezerwy w

kwotach wyższych aniżeli wynikające z prostego przeliczenia

podstawy i stopy rezerwy obowiązkowej[1].

Po drugie, wysokość środków odprowadzanych do banków

nie musi odpowiadać kwotom uzyskiwanym z tytułu

przeprowadzanych transakcji, ponieważ podmioty

działające na rynku cechują się różnym stopniem zaufania

do systemu bankowego. W takiej sytuacji wartość mnożnika

kreacji pieniądza należy skorygować, co sprawi, że ukształtuje

się on na poziomie:

[1] Są to tzw. rezerwy dobrowolne.

gdzie Um oznacza stopień ubytku gotówki z systemu bankowego

wyznaczony relacją sumy gotówki znajdującej się w obiegu do sumy

depozytów płatnych na żądanie, a rc - całkowity poziom rezerw

utrzymywanych przez banki komercyjne (obowiązkowych i

dobrowolnych).[1]

Oznacza to, że w wariancie skorygowanym wartość mnożnika jest

uzależniona również od:

Opisane zjawisko nazywane jest mechanizmem kreacji pieniądza,

ponieważ pozwala uchwycić zasady zwiększania ilości pieniądza w

gospodarce, dzięki działalności banków komercyjnych i wyłącznie

pośredniemu oddziaływaniu przez bank centralny za pomocą stopy rezerw

obowiązkowych. Pozwala to również na wyraźne rozróżnienie pojęć kreacji

i emisji pieniądza, które jakkolwiek powodują podobne efekty, to jednak

przebiegają zupełnie odmiennie. Emisja pieniądza jest bowiem wynikiem

podjęcia bezpośrednich działań przez bank centralny na rynku

pieniężnym.

[1] Na podstawie R. Milewski (red.): Podstawy…, op.cit., s. 471-472

Z przedstawionych funkcji banku centralnego wynika, że jest on podmiotem odpowiedzialnym za kształtowanie się sytuacji na rynku pieniądza w danym czasie. Zbiór celów dotyczących rynku pieniężnego oraz ogół narzędzi i metod, jakie są wykorzystywane do ich osiągnięcia, jest nazywany polityką pieniężną (monetarną). Do jej realizacji jest w ramach gospodarki danego kraju typowany właśnie bank centralny.

Ogół narzędzi, jakimi on dysponuje można podzielić

na następujące grupy[1]:

1. Narzędzia o charakterze administracyjnym

[1] Opracowanie na podstawie W. Baka: Bankowość centralna. Funkcje – metody – organizacja. Biblioteka Menedżera i Bankowca, Warszawa, 2001, s. 55-63

2. Narzędzia o charakterze ekonomiczno – administracyjnym:

3. Narzędzia o charakterze rynkowym

4. Działania informacyjno- perswazyjne.

Zastosowanie poszczególnych narzędzi jest ściśle uzależnione od celu, jaki pragnie zrealizować bank centralny lub sytuacji, jaka się ukształtuje na rynku. Sposób wykorzystania narzędzi zgodnie z założonymi celami przedstawia tabela.

W ostatnich latach, w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej rośnie liczba i znaczenie pozabankowych instytucji pośrednictwa finansowego. Ich zadaniem jest kupno i sprzedaż aktywów finansowych.

Aktywa finansowe poza pieniądzem gotówkowym obejmują depozyty bankowe, obligacje państwowe i prywatne, polisy ubezpieczeniowe, akcje, fundusze emerytalne, fundusze powiernicze itp..

Niebankowe instytucje finansowe

Firmy ubezpieczeniowe – czerpią zyski ze sprzedaży polis ubezpieczeniowych. Przedmiotem ubezpieczenia mogą być osoby lub rzeczy narażone na nieszczęśliwe zdarzenia losowe.

Firmy ubezpieczeniowe obliczają prawdopodobieństwo zaistnienia szkody i tak kalkulują, aby wartość odszkodowania, które należałoby wypłacić,
umożliwiła firmie osiągnięcie dochodu.

Składki posiadaczy polis inwestowane są w
aktywa finansowe np.. w akcje, obligacje itp..

Niebankowe instytucje finansowe

Fundusze emerytalne – gromadzą wkłady długookresowe ludzi traktujących je jako zabezpieczenie na starość. Podobnie jak w przypadku firm ubezpieczeniowych, składki posiadaczy polis inwestowane są w aktywa finansowe np.. w akcje, obligacje itp..

Dzięki temu fundusze emerytalne są w stanie
wypłacać emerytury o większej wartości od
wartości wkładów wniesionych przez członków
funduszu.

Niebankowe instytucje finansowe

Fundusze powiernicze – to instytucje zorganizowane najczęściej w formie spółek akcyjnych. Osoby fizyczne i firmy powierzają im swoje oszczędności w celu profesjonalnego ich inwestowania w papiery wartościowe

Rynek pieniężny – to miejsce, gdzie przeprowadzane są transakcje kupna – sprzedaży papierów wartościowych o terminie wykupu do 1 roku (weksle handlowe i skarbowe).

Dokonywane również są krótkookresowe operacje kredytowe banków.

Funkcją rynku pieniężnego jest:

Rynek kapitałowy – to miejsce, gdzie przeprowadzane są transakcje dotyczące kredytów, walorów średnio – i długoterminowych oraz zakupu i sprzedaży walorów wyrażających współwłasność – akcji.

Funkcją rynku kapitałowego jest przesuwanie funduszy pieniężnych od podmiotów dysponujących nadwyżkami kapitałowymi do podmiotów, które zgłaszają na nie
zapotrzebowanie, a nie maja możliwości samodzielnie uzupełnić braków kapitału.

Giełda

Giełda – to instytucjonalna forma rynku towarowego, pieniężnego i kapitałowego; jest miejscem spotkań
osób, które według określonych norm i zasad
zawierają transakcje handlowe.

Przedmiotem transakcji giełdowych mogą być produkty, dewizy, papiery wartościowe, niektóre usługi

Giełda

Giełda papierów wartościowych – to miejsce,
gdzie dokonywane są transakcje kupna
i sprzedaży papierów wartościowych,
środków płatniczych oraz kruszców.

Giełda papierów wartościowych pełni następujące funkcje:

  1. Ułatwia przemieszczane oszczędności pieniężnych od ich pierwotnych posiadaczy do ostatecznych użytkowników

  2. Ułatwia transformacje kapitału z jednej postaci w drugą np.. Papierów wartościowych w pieniądz lub odwrotnie

  3. Umożliwia ocenę kapitału

  4. Umożliwia i ułatwia finansowanie nowych przedsięwzięć inwestycyjnych

WYKŁAD 4 - Podstawy prawne finansów publicznych w Polsce

1. Główne źródła prawe finansów publicznych w Polsce

2. Podstawy prawne wykonywania indywidualnych decyzji administracyjnych.

3. Nowa ustawa o finansach publicznych

- prawodawstwa finansowego,

- danin publicznych,

- budżetu państwa,

- gospodarki finansowej samorządu terytorialnego

- centralnego banku państwa i polityki pieniężnej

Art. 84.

Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń

publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.

Art. 87.

1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

Art. 216.

1. Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie.

2. Nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub inne państwowe osoby prawne następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.

3. Ustanowienie monopolu następuje w drodze ustawy.

4. Zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.

5. Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa.

Art. 217.

Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów

opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz

kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.

Art. 218.

Organizację Skarbu Państwa oraz sposób zarządzania majątkiem Skarbu Państwa

określa ustawa.

Art. 219.

1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.

2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości

oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także

zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.

3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok

może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu

ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium

budżetowym.

4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie

w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę

finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.

Art. 220.

1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę

Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu

budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.

2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego

przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.

Art. 221.

Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium

budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego

oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje

wyłącznie Radzie Ministrów.

Art. 222.

Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem

roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych

przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.

Art. 223.

Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia

przekazania jej Senatowi.

Art. 224.

  1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo

ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 122 ust. 5.

2. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale.

Art. 225.

Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy

budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do

podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie

kadencji Sejmu.

Art. 226.

1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.

2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.

Art. 227.

1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

2. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.

3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.

4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.

6. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.

7. Organizację i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa.

  1. Pojęcie i cechy sektora finansów publicznych

  2. Specjalny reżim finansowy

  3. Jednostki sektora finansów publicznych

  4. Organy władzy publicznej

  5. Skarb państwa

  1. Przedsiębiorstwa państwowe

  2. Banki

  3. Spółki handlowe

Art. 8.

1. Jednostki sektora finansów publicznych są tworzone w formach określonych w ustawie o finansach publicznych rozdział 3

2. Jednostki sektora finansów publicznych mogą być tworzone na podstawie niniejszej ustawy albo na podstawie odrębnych ustaw.

8) Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego

fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i

fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;

9) Narodowy Fundusz Zdrowia;

10) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;

11) uczelnie publiczne;

12) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki

organizacyjne;

13) państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe

instytucje filmowe;

14) inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na

podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań

publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów

badawczych, banków i spółek prawa handlowego.

Art. 10.

1. Jednostki budżetowe, samorządowe zakłady budżetowe, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej i państwowe fundusze celowe stosują zasady gospodarki finansowej.

2. Do jednostek sektora finansów publicznych, o których mowa w art. 9 pkt 8–14, działających na podstawie odrębnych ustaw stanowiących podstawę ich utworzenia przepisy niniejszej ustawy stosuje się odpowiednio.

Art. 11.

1. Jednostkami budżetowymi są jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych nieposiadające osobowości prawnej, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

2. Jednostka budżetowa działa na podstawie statutu określającego w szczególności jej nazwę, siedzibę i przedmiot działalności.

3. Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków, zwany dalej „planem finansowym jednostki budżetowej”.

Art. 12.

1. Jednostki budżetowe, z zastrzeżeniem odrębnych ustaw, tworzą, łączą i likwidują:

1) ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych ustaw – państwowe jednostki budżetowe;

2) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego – gminne, powiatowe lub wojewódzkie jednostki budżetowe.

2. Tworząc jednostkę budżetową, organ, o którym mowa w ust. 1, nadaje jej statut, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej, oraz określa mienie przekazywane tej jednostce w zarząd.

3. Likwidując jednostkę budżetową, organ, o którym mowa w ust. 1, określa przeznaczenie mienia znajdującego się w zarządzie tej jednostki, z zastrzeżeniem ust. 7. W przypadku państwowej jednostki budżetowej decyzja o przeznaczeniu tego mienia jest podejmowana w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa.

4. Z zastrzeżeniem ust. 7, należności i zobowiązania likwidowanej:

1) państwowej jednostki budżetowej – przejmuje organ, który podjął decyzję o likwidacji;

2) gminnej, powiatowej lub wojewódzkiej jednostki budżetowej – przejmuje urząd odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego.

5. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do łączenia jednostek budżetowych.

6. Likwidując jednostkę budżetową, organ, o którym mowa w ust. 1, może postanowić o utworzeniu jednostki o innej formie organizacyjno-prawnej.

7. W przypadku, o którym mowa w ust. 6, organ może również zdecydować o przejęciu należności i zobowiązań likwidowanej jednostki budżetowej przez nowo utworzoną jednostkę.

Art. 13.

1. Prezes Rady Ministrów może utworzyć jednostkę budżetową realizującą zadania na rzecz administracji rządowej.

2. Prezes Rady Ministrów, tworząc jednostkę budżetową, o której mowa w ust. 1, określi zakres realizowanych przez nią zadań.

3. Jednostka budżetowa, o której mowa w ust. 1, podlega Prezesowi Rady Ministrów albo wskazanemu przez niego ministrowi lub kierownikowi urzędu centralnego.

Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Art. 7.

Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.

Art. 10.

1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.

2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.

Jednostkami sektora finansów publicznych są wszystkie jednostki samorządu terytorialnego – gminy, powiaty, województwa samorządowe i ich organy (rady i zarządy)

Do organów tych Ustawa… włącza także - spółki prawa handlowego - utworzone przez jednostki samorządu terytorialnego lub z ich przeważającym udziałem kapitałowym – mogą one działać w sferze użyteczności publicznej lub też poza nią lecz w ściśle określonych ramach

Art. 33.

Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki

organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają

osobowość prawną.

Art. 40.

§ 1. Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych, chyba że przepis odrębny stanowi inaczej. Państwowe osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa.

§ 2. W razie nieodpłatnego przejęcia, na podstawie obowiązujących ustaw, określonego składnika mienia od państwowej osoby prawnej na rzecz Skarbu Państwa, ten ostatni odpowiada solidarnie z osobą prawną za zobowiązania powstałe w okresie, gdy składnik stanowił własność danej osoby prawnej, do wysokości wartości tego składnika ustalonej według stanu z chwili przejęcia, a według cen z chwili zapłaty.

§ 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio do odpowiedzialności jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych osób prawnych.

1. Pojęcie i funkcje

2. Dochody i wydatki

3. Zasady budżetowe

4. Planowanie i uchwalanie budżetu państwa

5. Wykonanie i kontrola budżetu państwa

6. Deficyt budżetowy a dług publiczny

7. Dysponenci środków budżetowych

Cechy budżetu pozwalają odpowiedzieć na

pytanie, jaki jest budżet, jaki jest jego

charakter.

Budżet państwa to akt, w którym są przewidywane i autoryzowane roczne dochody i wydatki państwa lub ich służb.

Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów:

 Budżet państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego, zwanego dalej „rokiem budżetowym”.

Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt ustawy budżetowej na rok następny wraz z uzasadnieniem.

Plan finansowy państwa: roczny

Budżet ex ante i ex post.

Cechy te pozwalają na realizację funkcji, jakie przypisuje

się budżetowi, a które odpowiadają na pytanie, jaką budżet

pełni rolę, po co jest tworzony. Ogół funkcji można

podzielić na cztery kategorie[1]:

1) funkcje ekonomiczne:

[1] Na podstawie S. Owsiak: Finanse publiczne…, op.cit., s. 116-122

2) funkcje ekonomiczno-polityczne:

  1. funkcje polityczne:

  1. funkcje pozostałe:

ex ante dochodów i wydatków państwa,

System budżetowy -prawne, organizacyjne i planistyczne ramy gospodarki budżetowej.

Gospodarka budżetowa:

Parlament: uchwalający i kontrolujący budżet

Rząd: projektujący i wykonujący budżet

Przy sporządzaniu budżetu należy pamiętać o zasadach,

które wskazują, jak funkcjonuje, jak działa budżet.

Do najważniejszych zasad zaliczyć należy:

Realizacja wymienionych założeń dotyczących budżetu ma

jedno, najważniejsze zadanie – zapewnienie jego

wiarygodności. Budżet państwa stanowi własność

wszystkich obywateli i podmiotów, do którego każdy oddaje

część swoich dochodów. W związku z tym, każdy z tych

podmiotów jest zainteresowany należytym, uzasadnionym

wykorzystaniem tych środków.

Postuluje aby budżet ustalany był i wykonywany z podziałem szczegółowym dochodów i wydatków, a nie tylko w ujęciu ogólnym. Realizacji tego postulatu w praktyce służy klasyfikacja budżetowa. Klasyfikuje ona dochody i wydatki wg:

  1. Części – obejmuje dochody i wydatki:

Kancelaria Senatu, NIK,

2. Działów – np. rolnictwo i łowiectwo, górnictwo i kopalnictwo, przetwórstwo przemysłowe, itd..

3. Rozdziałów – np. w dziale rolnictwo występują rozdziały np. gospodarka leśna, usuwanie klęsk żywiołowych itd.

4. Paragrafów – szczegółowy podział źródeł dochodów i wydatków np. (dochody) podatek dochodowy od osób prawnych, … od osób fizycznych, cła, wpłaty z zysku NBP, (wydatki) wynagrodzenia osobowe, bezosobowe, zakup usług, zakup energii itd..

Zasada brutto

Metoda powiązania podmiotu z budżetem pełną kwotą dochodów i

wydatków.

Znajdzie ona zastosowanie w odniesieniu do tzw. jednostek budżetowych.

Charakterystyczną  cechą tych jednostek jest to, że ich wydatki są pokrywane

z budżetu to znaczy stanowią wydatki budżetu a uzyskiwane przez nie

dochody są w całości odprowadzane do budżetu państwa tzn. stanowią

dochody budżetu .

Jednostki budżetowe administrują dochodami danej gospodarki budżetowej.

Świadczą one na ogół usługi o charakterze nieodpłatnym lub częściowo

odpłatnym (szpitale , szkoły , muzea...)

Zasada netto

Przedsiębiorstwa i instytucje finansowe powiązane są z budżetem na zasadzie

netto. Jednostki te nie są zaliczane do podmiotów gospodarki budżetowej.

System powiązań netto polega na włączaniu do budżetu ogólnej różnicy

między sumą dochodów uzyskanych ze sprzedaży, a sumą wydatków na

utrzymanie danej jednostki .

W przypadku uzyskaniu przez jednostkę wyniku dodatniego dokonuje ona

wpłaty czy wpłat do budżetu państwa natomiast w przypadku wyniku

ujemnego może być zasilona z budżetu w formie dotacji .

a) zasada zupełności budżetu; zestawienie wszystkich, a nie tylko niektórych wydatków i dochodów państwa. Tu; problem szczegółowości,

b) zasada jedności; wszystkie wydatki i dochody państwa muszą być jednym zestawieniem.

c) zasada jawności:

d) zasada realności; dobry szacunek wielkości wydatków i dochodów budżetu.

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych

1. Państwowy fundusz celowy jest tworzony na podstawie odrębnej ustawy.

2.  Przychody państwowego funduszu celowego pochodzą ze środków publicznych, a koszty są ponoszone na realizację wyodrębnionych zadań państwowych.

3. Państwowy fundusz celowy nie posiada osobowości prawnej.

4. Państwowy fundusz celowy stanowi wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje minister wskazany w ustawie tworzącej fundusz albo inny organ wskazany w tej ustawie.

5. Do państwowych funduszy celowych nie zalicza się funduszy, których jedynym źródłem przychodów, z wyłączeniem odsetek od rachunku bankowego i darowizn, jest dotacja z budżetu państwa.

Przykłady funduszy celowych

  1. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

  2. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

  3. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

PFRON

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych jest funduszem

celowym, którego środki przeznaczane są na rehabilitację zawodową i

społeczną osób niepełnosprawnych oraz ich zatrudnianie.

Środki PFRON przeznaczane są między innymi na:

- rekompensatę pracodawcom chronionego i otwartego rynku pracy podwyższonych kosztów związanych z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych (dofinansowanie do wynagrodzeń),

Przychodami PFRON są głównie środki pochodzące z obowiązkowych

miesięcznych wpłat pracodawców, którzy zatrudniają co najmniej 25

pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, a wskaźnik

zatrudnienia osób niepełnosprawnych w ich zakładzie jest niższy niż 6 %.

W przypadku państwowych i niepaństwowych szkół, zakładów kształcenia

nauczycieli oraz placówek opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych

wymagany wskaźnik wynosi 2%.

Nadzór nad Funduszem sprawuje minister właściwy do spraw zabezpieczenia

społecznego, który na wniosek Prezesa Zarządu Funduszu, po uzyskaniu

pozytywnej opinii Pełnomocnika, zatwierdza statut określający organizację,

szczegółowe zasady i tryb działania Funduszu, w tym jego organów.

Rozumiemy wydatkowanie środków pieniężnych przez państwo i inne związki publicznoprawne w celu zabezpieczenia potrzeb publicznych.

Kryteria wydatków publicznych:

I.

II. Według charakteru.

Wydatki realne, rzeczywiste: na zakup dóbr i usług ⇒ tworzą realny popyt na dobra i usługi ⇒ prowadzą bezpośrednio do wzrostu PKB.

Wydatki transferowe, redystrybucyjne: dokonywane na rzecz innych podmiotów:

W zależności od warunków szczególnych jakie muszą spełniać podmioty oraz stopnia swobody jakie uzyskują realizatorzy celów i zadań publicznych, można wyróżnić:

centralne ⇒ państwowe

regionalne ⇒ państwowo samorządowe

lokalne ⇒ tylko samorządowe

a) wydatki budżetowe

b) wydatki publicznych funduszy celowych

Dochody budżetowe są to wpływy do budżetu od przedsiębiorstw, od ludności, z zagranicy.

Kryterium ekonomiczne

Dochody krajowe:

  1. Dochody podatkowe w tym:

2) Dochody niepodatkowe w tym:

Dochody z zagranicy

Kryterium prawne dzieli dochody na:

Kryterium organizacyjne grupuje dochody na:

  1. Dochody województw

  2. Dochody powiatów

  3. Dochody gmin

Źródło pokrycia wydatków państwa:

- powstające na bazie majątku publicznego, który może:

a) służyć organom władzy i administracji,

b) służyć publicznym instytucjom usługowym,

c) być zaangażowany w infrastrukturze,

d) być zaangażowany w zarobkowej działalności gospodarczej.

Ogólne zasady określa Konstytucja RP, ustawa o finansach publicznych wraz z przepisami wykonawczymi, regulaminy Sejmu i Senatu

K o n s t y t u c j a R P

Art. 219

Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy

budżetowej.

Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego

szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt

ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej

określa ustawa.

W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym

niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy

dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu

ustawy o prowizorium budżetowym.

Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły

w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi

gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.

Art. 220.

Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę

Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu

budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.

Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu

budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku

państwa.

Art. 221.

Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o

prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu

długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez

państwo przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów.

Art. 222.

Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed

rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny.

W wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.

Art. 223.

Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni

od dnia przekazania jej Senatowi.

Art. 224.

Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo

ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu.

Do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się

przepisu art. 122 ust. 5.

W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału

Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo

ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka

w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w

Trybunale.

Art. 225.

Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy

budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi

Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14

dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.

Art. 226.

Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego

przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz

z informacją o stanie zadłużenia państwa.

Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią

Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia

Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia

Radzie Ministrów absolutorium.

1.  Wykonanie budżetu państwa podlega kontroli Sejmu.

2.  Rada Ministrów przedstawia Sejmowi i Najwyższej Izbie Kontroli, w terminie do dnia 31 maja roku następującego po

upływie roku budżetowego, coroczne

sprawozdanie z wykonania budżetu

państwa.

a) wydatki budżetowe do produktu krajowego brutto,

b) wydatki budżetowe do dochodu narodowego.

Tu brak granicy ⇒ może być i powyżej 60%

A. Deficyt budżetowy

B. Deficyt sektora finansów publicznych;

DB + deficyty jednostek parabudżetowych

D. Deficyt kasowy i memoriałowy (uwzględnia zobowiązania i należności przechodzące na następny rok fiskalny).

Finansowanie poprzez kredyt jest bardzo wygodną formą finansowania deficytu w krótkim okresie (doraźnego). Kredyt tym różni się od podatku, że musi być spłacony wraz z odsetkami.

Dług publiczny: narosłe w czasie zadłużenie sektora publicznego (państwa) wobec gospodarki.

- finansowane pośrednie,

skarbu państwa,

⇒ SKUTKI ⇒ niższe oszczędności w sektorze bankowym

Instrumenty finansowania długu publicznego:

  Dodatnia różnica między dochodami publicznymi powiększonymi o środki, pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegające zwrotowi, a wydatkami publicznymi, ustalona dla okresu rozliczeniowego, stanowi nadwyżkę sektora finansów publicznych, zaś ujemna różnica jest deficytem sektora finansów publicznych.

 Państwowy dług publiczny - nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora.

2. Przez dług Skarbu Państwa rozumie się nominalne zadłużenie Skarbu Państwa.

Wykonawcami budżetu państwa są dysponenci środków budżetowych tzn. jednostki mające uprawnienia do dysponowania środkami i przekazywania ich do jednostek podległych. Są to dysponenci stopnia: pierwszego, drugiego i trzeciego.

Do dysponentów pierwszego stopnia (dysponentów głównych) należą ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz kierownicy innych organów wyznaczonych przez Ministra Finansów. Dysponenci pierwszego stopnia wyznaczają dysponentów drugiego i trzeciego stopnia. Zachowana jest hierarchia podległości tzn. dysponenci drugiego i trzeciego stopnia podlegają dysponentom głównym.

Dysponent I stopnia (główny)

Ministerstwo Edukacji Narodowej

Przekazanie środków

Dysponenci II stopnia

Starostwa powiatów

Przekazanie środków

Dysponenci III stopnia

Szkoły

Zgodnie z ustawą o finansach publicznych:

Art. 103.

1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa to plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów budżetu państwa sporządzany na cztery lata budżetowe.

2. Wieloletni Plan Finansowy Państwa jest sporządzany w układzie obejmującym funkcje państwa wraz z celami i miernikami stopnia wykonania danej funkcji i uwzględnia:

a) cele średniookresowej strategii rozwoju kraju, o której mowa w ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju;

b) kierunki polityki społeczno-gospodarczej Rady Ministrów.

Art. 104.

  1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa, w podziale na poszczególne lata budżetowe, określa:

1) podstawowe wielkości makroekonomiczne;

2) kierunki polityki fiskalnej;

3) prognozy dochodów oraz wydatków budżetu państwa;

4) kwotę deficytu i potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz

źródła ich sfinansowania;

5) prognozy dochodów i wydatków budżetu środków europejskich;

6) wynik budżetu środków europejskich;

7) skonsolidowaną prognozę bilansu sektora finansów publicznych;

8) kwotę państwowego długu publicznego.

2. Prognozę dochodów budżetu państwa ujmuje się w Wieloletnim

Planie Finansowym Państwa według głównych kategorii

dochodów, z wyszczególnieniem:

1) dochodów podatkowych:

a) podatków pośrednich, z tego:

– podatku od towarów i usług,

– podatku akcyzowego,

– podatku od gier,

b) podatków bezpośrednich, z tego:

– podatku dochodowego od osób prawnych,

– podatku dochodowego od osób fizycznych;

– podatku dochodowego od osób fizycznych;

2) dochodów niepodatkowych;

3) cła;

4) środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2.

3. Prognozę wydatków budżetu państwa ujmuje się w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa w układzie, o którym mowa w art. 103 ust. 2, z wyszczególnieniem:

1) wydatków stałych związanych z utrzymaniem i funkcjonowaniem organów władzy publicznej i wykonywaniem zadań administracji rządowej;

2) wydatków na obsługę długu publicznego;

3) środków własnych Unii Europejskiej;

4) dotacji dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;

5) subwencji ogólnej i dotacji na zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego;

6) wydatków na sfinansowanie zobowiązań wynikających z przyjętych programów wieloletnich;

7) wydatków budżetu państwa, w tym na realizację działań rozwojowych kraju:

  1. według priorytetów i głównych kierunków interwencji wskazanych w

średniookresowej strategii rozwoju kraju, w tym odnoszących się do

zagadnień przestrzennych i regionalnych objętych kontraktami wojewódzkimi,

b) z uwzględnieniem podziału na źródła finansowania,

c) na każdy rok realizacji średniookresowej strategii rozwoju kraju;

8) środków przeznaczonych na realizację zadań współfinansowanych z

udziałem środków europejskich, w tym na Wspólną Politykę Rolną;

9) środków przeznaczonych na finansowanie imiennie wymienionych

wydatków lub zadań, w wysokościach określonych w odrębnych ustawach;

  1. innych wydatków rozwojowych;

11) innych środków na realizację zadań uznanych przez Radę Ministrów za priorytetowe.

4. Prognozę wydatków budżetu państwa ujętych w Wieloletnim Planie

Finansowym Państwa sporządza się na każdy rok budżetowy zgodnie z

zasadami zawartymi w art. 112a ust. 1.

Art. 105.

1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa stanowi podstawę przygotowywania projektu ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy.

2. W projekcie ustawy budżetowej na dany rok budżetowy, przedstawianym przez Radę Ministrów Sejmowi, poziom deficytu nie może być większy niż poziom deficytu ustalony na ten rok budżetowy w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa.

3. W szczególnie uzasadnionych przypadkach możliwe jest uwzględnienie wyższego poziomu deficytu. W tym przypadku Rada Ministrów jest obowiązana przedstawić Sejmowi szczegółowe wyjaśnienie.

Art. 106.

1. Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt Wieloletniego Planu Finansowego Państwa.

2. Rada Ministrów uchwala Wieloletni Plan Finansowy Państwa i ogłasza go w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” oraz w Biuletynie Informacji Publicznej.

Art. 107.

1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa jest aktualizowany przez Radę Ministrów, w drodze uchwały, corocznie, w terminie dwóch miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej, i uwzględnia prognozę na kolejne trzy lata.

2. Aktualizacja polega na doprowadzeniu danych zawartych w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa do zgodności z ustawą budżetową na dany rok budżetowy.

3. Aktualizacja polega również na skorygowaniu Wieloletniego Planu Finansowego Państwa w dalszych latach jego realizacji, w celu zapewnienia zgodności z kierunkami polityki społeczno-gospodarczej i średniookresową strategią rozwoju kraju.

Art. 108.

1. Ministrowie, w terminie do dnia 15 kwietnia, przedkładają Ministrowi Finansów informacje o realizacji Wieloletniego Planu Finansowego Państwa, w tym o stopniu realizacji celów.

2. Minister Finansów łącznie ze sprawozdaniem z wykonania ustawy budżetowej przedkłada Radzie Ministrów informację o przebiegu wykonania Wieloletniego Planu Finansowego Państwa.

3. Informację, o której mowa w ust. 2, Rada Ministrów ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” oraz w Biuletynie Informacji Publicznej.

Art. 109.

1. Ustawa budżetowa jest podstawą gospodarki finansowej państwa w danym roku budżetowym.

2. Ustawa budżetowa składa się z:

1) budżetu państwa;

2) załączników;

3) postanowień, których obowiązek zamieszczenia w ustawie budżetowej wynika z niniejszej ustawy lub z odrębnych ustaw.

3. Ustawa budżetowa jest uchwalana na okres roku budżetowego.

4. Rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy.

5. Ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy.

Art. 110.

Budżet państwa określa:

1) łączną kwotę prognozowanych podatkowych i niepodatkowych dochodów budżetu państwa;

2) łączną kwotę planowanych wydatków budżetu państwa;

3) kwotę planowanego deficytu budżetu państwa wraz ze źródłami jego pokrycia;

4) łączną kwotę prognozowanych dochodów budżetu środków europejskich;

5) łączną kwotę planowanych wydatków budżetu środków europejskich;

6) wynik budżetu środków europejskich;

7) łączną kwotę planowanych przychodów budżetu państwa;

8) łączną kwotę planowanych rozchodów budżetu państwa;

9) planowane saldo przychodów i rozchodów budżetu państwa;

10) limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emitowanych papierów wartościowych.

Wykład 8 -System podatkowy-

System podatkowy Polski

System podatkowy to ogół przepisów prawnych oraz instytucji finansowych w zakresie podatków w danym kraju.

System podatkowy reguluje funkcjonowanie wszystkich podatków w Polsce, zarówno podatków zasilających budżet państwa jak i podatków zasilających budżet jednostek samorządu terytorialnego.

Pojęcie, cechy, funkcje podatku

Podatek jest świadczeniem pieniężnym, ogólnym, zasadniczym, bezzwrotnym i nieodpłatnym, jednostronnie ustalonym i pobieranym przez państwo od określonego podmiotu gospodarczego (H. Renigov)

Podatki są świadczeniami na rzecz państwa, nieodpłatnymi, bezzwrotnymi, jednostronnie określonymi i mającymi charakter ogólny (L. Kurowski)

Podatki rozumiane są jako danina na rzecz państwa.

Cechy podatku:

  1. Przymusowość

  2. Bezzwrotność

  3. Nieodpłatność

  4. Ogólność

Podatkiem nazywa się publicznoprawne przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne, ogólne świadczenie pieniężne pobierane przez państwo lub jednostki samorządu terytorialnego na podstawie obowiązujących przepisów prawa.[1]

Dla wyraźnego rozróżnienia należy wskazać, że opłata to z kolei świadczenie pieniężne, przymusowe, bezzwrotne, odpłatne ustalane jednostronnie i pobierane przez władze publiczne z tytułu określonych czynności urzędowych i usług jednostek sektora publicznego.

[1] Ustawa z dnia 29.08.1997 Ordynacja podatkowa. Dz. U. Nr 137, poz. 926 z późniejszymi zmianami, art. 6

Definicja podatku wskazuje na jego cechy, tj.:

W literaturze wymienia się trzy najważniejsze funkcje podatków, tj.[2]:

[2] A. Majchrzycka-Guzowska: Finanse i prawo finansowe. Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa, 1999, s. 95-97

  1. Podmiot podatku

a) Czynny to państwo stanowiące prawo podatkowe.

b) Bierny to:

2. Przedmiot podatku – to rzecz lub zdarzenie, które w myśl ustawy wiąże się z powstaniem obowiązku podatkowego.

3. Podstawa opodatkowania – to wielkość zależna od wartości przedmiotu opodatkowania. Może być wyrażona w pieniądzu np. przychód lub w jednostkach naturalnych np. opodatkowanie gruntów rolnych.

4. Źródło opodatkowania – to wartość, od której podatek zostaje faktycznie zapłacony np. dochód podatnika.

5. Stawka podatkowa – to współczynniki określające wysokość podatku w stosunku do podstawy opodatkowania.

6. Skala podatkowa – tabelaryczne zestawienie skal podatkowych.

Podatki mogą być klasyfikowane według wielu kryteriów, z których najbardziej znanymi są:

[3] S. Owsiak: Finanse publiczne. Teoria i praktyka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2005, s. 174-176

  1. Ze względu na kryterium przedmiotowe:

  1. Podatki majątkowe:

b) Podatki przychodowe – całość przychodów bez potracenia kosztów

c) Podatki dochodowe

d) Podatki konsumpcyjne

2. Ze względu na budżet uprawniony do otrzymania podatku

a) Podatki budżetu państwa

b) Podatki budżetów samorządowych

3. Ze względu na przerzucalność podatku

  1. Podatki bezpośrednie

- Podatek dochodowy od osób fizycznych

- Podatek od nieruchomości

b) Podatki pośrednie

- VAT i akcyza

Podatek jako narzędzie pozyskiwania dochodów budżetowych należy odróżnić od obowiązku i zobowiązania podatkowego, które są pojęciami technicznymi, wynikającymi z regulacji prawnych. Obowiązek podatkowy to wynikająca z przepisów podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych przepisach, natomiast zobowiązanie podatkowe to wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłaty na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego podatku w wysokości, terminie i miejscu określonym w przepisach podatkowych.[4]

[4] Ustawa z dnia 29.08.1997 Ordynacja podatkowa. Dz. U. Nr 137, poz. 926 z późniejszymi zmianami, art. 4-5

Są postulatami nauki, określającymi warunki, jakim powinien

odpowiadać poprawnie zbudowany system podatkowy i

poszczególne podatki. Zasady podatkowe nie tworzą

zamkniętego katalogu, a poszczególne ich zestawy budowane

są według cech, które w opinii zajmujących się nimi autorów

wydaje się być najważniejsze.

Zasady podatkowe charakteryzują się historyczną zmiennością.

W procesie rozwoju jedne z nich mogą zanikać, a na ich

miejsce mogą pojawić się inne. Może się zmienić również treść

sformułowanych zasad.

Po raz pierwszy zasady podatkowe zostały usystematyzowane

w literaturze przedmiotu przez Adama Smitha w drugiej połowie

XVIIIw. Zaliczył on do nich: zasadę równości, pewności,

dogodności i taniości podatku.

W latach 70 XIX w. pojawiły się nowe poglądy na temat roli i

miejsca podatków w systemie gospodarczym.

Adolf Wagner – rozbudował katalog zasad podatkowych i

podzielił je na kilka grup:

1) Grupa zasad fiskalnych - wydajności i elastyczności podatków,

2) Grupa zasad technicznych – zasada pewności, dogodności i taniości podatku,

Zasady społeczno-polityczne postulowały sprawiedliwości społecznej w dziedzinie opodatkowania,

rozumiana jako powszechności opodatkowania i łagodzenie obciążeń podatkowych uboższych warstw ludności.

Roman Rybarski wyodrębnił (w 1935r.) zasady skarbowe i zasady ekonomiczne.

Zgodnie z zasadami skarbowymi podatek powinien być wydajny, pewny jako źródło dochodu państwa, elastyczny oraz dogodny (ze względu na termin i sposób jego płacenia)

Zgodnie z zasadami ekonomicznymi podatek powinien jak najmniej szkodzić gospodarce, nie powinien wyczerpywać zdolności podatkowej, powinien być tani, pewny i dogodny.

Pisał również o urzeczywistnieniu sprawiedliwości podatkowej która sprowadza się do powszechności podatkowej i równości, przy pełnym uwzględnieniu sytuacji materialnej opodatkowanego.

Polityka fiskalna państwa i jej konsekwencje

Polityka fiskalna polega na wykorzystywaniu przez państwo narzędzi podatkowych dla osiągnięcia określonych z góry zadań społeczno-gospodarczych. W zależności od zakresu i intensywności działań podejmowanych przez państwo można wyróżnić politykę pasywną lub aktywną.

Aktywna (dyskrecjonalna) polityka fiskalna polega na doraźnym podejmowaniu działań w momencie, gdy zostaną stwierdzone zakłócenia w gospodarce. Ten rodzaj polityki wiąże się nierozerwalnie z każdorazową koniecznością podejmowania działań legislacyjnych, sankcjonujących wprowadzane zmiany.

Przykładami działań podejmowanych w ramach aktywnej polityki

fiskalnej są[5]:

Tego typu działania nieuchronnie wiążą się z powstawaniem opóźnień, które mogą mieć charakter[6]:

[5] B. Winiarski (red.): Polityka gospodarcza. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2004, s. 459

[6] Opracowanie własne na podstawie D. Kamerschen, R. McKenzie, C. Nardinelli: Ekonomia. Fundacja Gospodarcza NSZZ „Solidarność”, Gdańsk, 1991, s. 323-324 oraz R. Milewski (red.): Podstawy ekonomii. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2003, s. 439

Alternatywą dla aktywnej polityki fiskalnej jest pasywna polityka fiskalna, która bazuje na narzędziach cechujących się automatyzmem reagowania na zmieniającą się sytuację gospodarczą. Narzędzia te nazywane są automatycznymi stabilizatorami koniunktury lub automatycznymi stabilizatorami fiskalnymi. Ich uruchomienie nie wymaga podejmowania odrębnej decyzji, a siła działania jest zależna od siły zmian gospodarczych. Do tej grupy narzędzi zalicza się dochody budżetowe (a w szczególności podatki) lub wydatki budżetowe, które podnoszą całkowite planowane wydatki w okresach recesji i obniżają je w okresach ekonomicznej ekspansji[7].

W tej grupie narzędzi wskazać można[8]:

[7] D. Kamerschen, R. McKenzie, C. Nardinelli: Ekonomia, op.cit., s. 324

[8] Na podstawie D. Kamerschen, R. McKenzie, C. Nardinelli: Ekonomia, op.cit., s. 324 oraz R. Milewski (red.): Podstawy…, op.cit., s. 441

Niestety, automatyczne stabilizatory nie są narzędziami wolnymi od wad. Po pierwsze, mechaniczny charakter reakcji sprawia, że tego typu instrumenty są bezużyteczne w obliczu problemów o charakterze strukturalnym. Po drugie, działanie tych narzędzi ma wyłącznie charakter zachowawczy a nie rozwojowy, przez co nie mogą one być wykorzystywane do pobudzania gospodarki.

Polityka fiskalna i nakładanie podatków są zjawiskami bardzo drażliwymi społecznie, ponieważ najczęściej rodzą sprzeciw podmiotów obciążanych. Oznacza to, że władze muszą bardzo ostrożnie podchodzić do kwestii stawek podatkowych, aby nie przekroczyć granicy, za którą podmioty będą uciekały przed podatkami.

Przyczyny ucieczki przed podatkami mogą być różne[9]:

Ze względu na zgodność podejmowanych czynności z obowiązującymi przepisami prawa można wyróżnić unikanie podatku, czyli powstrzymywanie się przed dokonywaniem czynności, które wywołują powstanie obowiązku podatkowego, które ma charakter legalny, oraz oszustwo podatkowe czyli złamanie prawa w celu ucieczki przed podatkiem.

[9] Na podstawie P. Gaudemet: Finanse publiczne. PWE, Warszawa, 2000, s. 575-582

[10] Przerzucanie podatków może następować w przód i polega wówczas na podnoszeniu cen towarów i usług dla nabywców, bądź w tył poprzez obniżanie kosztów produkcji. S. Owsiak: Finanse publiczne. Teoria i praktyka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2005, s. 210-211

Unikanie podatku może przybierać postać:

Oszustwa podatkowe mogą z kolei mieć postać[11]:

[11] S. Owsiak: Finanse publiczne. Teoria i praktyka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2005, s. 213

Opodatkowanie wpływa również na sytuację podmiotów działających na rynku ograniczając ich możliwości konsumpcji czyli wpływa na popyt, jak i na podaż. Opodatkowanie oddziałuje także na poziom oszczędności i inwestycji. Oddziaływanie to może mieć charakter pozytywny, kiedy w systemie podatkowym są zapewnione ulgi i zwolnienia dla inwestorów i oszczędzających, jak i negatywny, kiedy państwo prowadzi politykę restrykcyjną i nakłada podatki na dochody kapitałowe.

Podatki są narzędziem redystrybucji dochodów i również w tym kontekście wpływają na sytuację gospodarstw domowych.

Wśród skutków polityki fiskalnej wymienić można również:

Celem, jaki stawiają sobie współczesne państwa, jest osiągnięcie neutralności podatkowej, przez którą rozumie się podejmowanie decyzji gospodarczych i konsumpcyjnych tak, jakby podatki nie istniały. Stan taki jest możliwy do osiągnięcia, jeżeli zostaną spełnione następujące warunki[12]:

[12] S. Owsiak: Podstawy nauki…, op.cit., s. 292

Tylko łączne ich spełnienie pozwala na stworzenie takich zasad opodatkowania, że podmioty działające na rynku nie kierują się w swoich wyborach wielkością obciążeń podatkowych, ponieważ traktują je jako element ceny. Wypływające z warunków neutralności podatkowej wnioski powszechności, przewidywalności, dogodności i taniości przekładają się na cechy dobrego systemu podatkowego, które opracował A. Smith.[13] Realizacja tych cech sprawia, że system podatkowy i podatki są bardziej akceptowane przez społeczeństwo.

[13] R. Milewski (red.): Podstawy…, op.cit., s. 429

Zgodnie z Ordynacją podatkową - podatkiem jest

publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne

świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa,

województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy

podatkowej. (art. 6).

Definicja ta wskazuje szereg cech podatku lecz nie

determinują elementów jako konstrukcji, które powinny być

ujęte w normie prawnej.

Jest to konstrukcja prosta zawierająca dwa elementy:

podmiot (podatnika) i kwotę podatku.

Czynniki prawne;

Czynniki ekonomiczne:

Współczesne podatki charakteryzują się bardziej złożona

konstrukcją. Podatek składa się z:

Elementy te zawarte są w normie podatkowej o charakterze

materialnym.

W przepisach Ordynacji podatkowej zawarto definicje m.in.

obowiązku i zobowiązania podatkowego, podatku oraz

podatnika, płatnika, inkasenta. I tak:

podatkowych nieskonkretyzowana powinność poniesienia

przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z

zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach,

podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz

Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku

w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w

przepisach prawa podatkowego,

oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu

Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z

ustawy podatkowej,

lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości

prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych

obowiązkowi podatkowemu,

jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej,

obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego

do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia

go we właściwym terminie organowi podatkowemu,

jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej,

obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia

go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Art. 59.

§ 1. Zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części wskutek:

1) zapłaty;

2) pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta;

3) potrącenia;

4) zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku;

5) zaniechania poboru;

6) przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych;

7) przejęcia własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym;

8) umorzenia zaległości;

9) przedawnienia;

10) zwolnienia z obowiązku zapłaty na podstawie art. 14m.

§ 2. Zobowiązanie płatnika lub inkasenta wygasa w całości lub w części wskutek:

1) wpłaty;

2) zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku;

3) umorzenia, w przypadkach przewidzianych w art. 67d § 3;

4) przejęcia własności nieruchomości lub przejęcia prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym;

5) przedawnienia;

6) zwolnienia z obowiązku zapłaty na podstawie art. 14m.

Przepis art. 60 ordynacji podatkowej otrzymał od

24 października 2011 r. nowe brzmienie, zgodnie z którym:

Za termin dokonania zapłaty podatku (chodzi tu też o opłaty i

niepodatkowe należności budżetowe) uważa się:

1) przy zapłacie gotówką – dzień wpłacenia kwoty podatku w:

- kasie organu podatkowego lub na rachunek tego organu w banku,

- w placówce pocztowej,

- w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej,

- w biurze usług płatniczych lub

- w instytucji płatniczej

albo dzień pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta;

2) w obrocie bezgotówkowym – dzień obciążenia rachunku

bankowego podatnika lub rachunku podatnika w spółdzielczej

kasie oszczędnościowo-kredytowej lub rachunku płatniczego

podatnika w instytucji płatniczej na podstawie polecenia

przelewu. (art. 60 § 1).

W przypadku polecenia przelewu z rachunku bankowego

podatnika w banku lub instytucji kredytowej lub rachunku

płatniczego podatnika w unijnej instytucji płatniczej w

rozumieniu art. 2 pkt 32 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o

usługach płatniczych (Dz. U. Nr 199, poz. 1175), niemających

siedziby lub oddziału na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

za termin zapłaty podatku uważa się dzień obciążenia

tego rachunku, jeżeli wpłacana kwota zostanie uznana na

rachunku bankowym organu podatkowego w terminie

wskazanym w art. 54 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o

usługach płatniczych.

W razie przekroczenia tego terminu za termin zapłaty uważa

się dzień uznania kwoty na rachunku bankowym organu

podatkowego. (art. 60 § 1a ordynacji podatkowej).

Podstawa opodatkowania – wielkość, która stanowi

podstawę do obliczania wymiaru podatku zgodnie z określoną

formułą obliczenia podatku. Podstawa opodatkowania może

mieć wymiar wartościowy wyrażony w pieniądzu lub też w

innej jednostce miary np. m², cm³, litrach, sztukach, hektarach,

kwintalach.

W przypadku podatku dochodowego podstawę

opodatkowania stanowi dochód pomniejszony o dopuszczalne

prawem odliczenia i pomniejszenia (np. o stratę z lat

ubiegłych), a w przypadku podatku VAT podstawą

opodatkowania jest obrót, czyli kwota należna z tytułu

sprzedaży pomniejszona o kwotę należnego podatku od

towarów i usług – mówiąc popularnie, jest to wartość netto

towaru lub usługi.

Stawka podatkowa, stopa opodatkowania, kwotowe lub

procentowe wyrażenie wysokości podatku w odniesieniu do

Określonej podstawy opodatkowania. Stawka podatkowa może

mieć charakter stały (proporcjonalny) względnie zmienny

(progresywny, degresywny lub regresywny), co uzależnia jej

wielkość od poziomu podstawy opodatkowania.

Stawka podatkowa, może ona być:

kwotowa, to ilość jednostek pieniężnych, jaką należy zapłacić od danej

podstawy opodatkowania;

procentowa, wyraża ona relacje pomiędzy wysokością podatku a

wielkością podstawy opodatkowania. Stawki te przybierają formę:

stawki stałej, oznacza ona, że jedna i ta sama stawka znajduje

zastosowanie do określenia wysokości podatku, niezależnie od tego jaka

jest wielkość podstawy opodatkowania.

 

Skala podatkowa, jest to zbiór uporządkowanych (rosnąco lub malejąco)

stawek procentowych znajdujących zastosowanie do podstawy

opodatkowania.

Podstawowe typy skali:

progresywna, ujęta jako skala progresji globalnej bądź jako skala

progresji szczeblowej;

regresywna.

 

W ustawodawstwie podatkowym mogą być stosowane następujące rodzaje

stawek podatkowych:  

Stawki proporcjonalne, zachowują one stały stosunek do podstawy

opodatkowania; przy zachowaniu tego samego stosunku między podstawą a

stawką, kwota podatku zmienia się wraz ze zmianami podstawy; rośnie wraz ze

wzrostem podstawy i maleje wraz ze zmniejszeniem się podstawy;

Najczęściej stawki te znajdują zastosowanie przy opodatkowaniu konsumpcji

(dochód wydatkowany) oraz w podatkach typu przychodowego.

Stawki progresywne, stawka podatku rośnie wraz ze wzrostem podstawy

opodatkowania; tempo wzrostu stawki jest szybsze od tempa wzrostu podstawy

opodatkowania; do progresji odnoszą się rozwiązania, dzięki którym można

wyodrębnić:

 

progresja przyspieszona, stawka podatkowa zwiększa się wraz ze wzrostem

podstawy opodatkowania;

progresja liniowa, stawka podatkowa w stosunku do zwiększającej się podstawy

opodatkowania pozostaje stała;

progresja opóźniona, stawka podatkowa w stosunku do zwiększającej się

podstawy opodatkowania zmniejsza się.

 

Stawki progresywne ujmowane są jako:

progresja globalna, oznacza, że do całej podstawy opodatkowania

stosuje się jedną stawkę,

progresja szczeblowana, podstawę opodatkowania dzieli się na

części i do każdej z tych części stosuje się osobną stawkę

podatkową; stawki te stosowane są w podatkach dochodowych i

majątkowych.

 

Stawki regresywne, istota ich polega na tym, że stawka podatku

zmniejsza się wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania.

 

Stawki degresywne, cechą charakterystyczną jest to, że w miarę

zmniejszania się podstawy opodatkowania maleje stawka

podatkowa; jest to odwrócona progresja, którą rozpatruje się „z dołu

do góry” a degresję „z góry na dół”; rozpoczyna się ona od

najwyższej stawki podatkowej, która wraz ze spadkiem podstawy

opodatkowania, odpowiednio zmniejsza się; stawki te znajdują

zastosowanie w praktyce prawodawczej.

Zakres przedmiotowy i miejsce świadczenia czynności (art.5)

Zakres podmiotowy. Podatnikami podatku są:

Obowiązek podatkowy (art.19)

Podstawa opodatkowania (art.29)

Stawka podatku

Podatnikami są: osoby prawne, osoby fizyczne samodzielnie wykonujące działalność gospodarczą, bez względu na cel i rezultaty takiej działalności, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz podmioty:

Płatnikami są: organy egzekucyjne a także komornicy sądowi o ile sprzedaż wyrobów dokonywana jest w drodze egzekucji

Obowiązek podatkowy

Powstaje z dniem wykonania czynności podlegających akcyzie i jest wielowątkowy

Stawki podatku i podstawa opodatkowania są wyrażane w:

Podatnikiem podatku od gier jest osoba fizyczna, osoba

prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości

prawnej, która prowadzi działalność w za-kresie gier

hazardowych na podstawie udzielonej koncesji lub

zezwolenia, podmioty urządzające gry objęte monopolem

państwa oraz uczestnicy turnieju gry pokera. (art.71)

Przedmiotem opodatkowania podatkiem od gier jest:

  1. urządzanie gier hazardowych, z wyłączeniem loterii

promocyjnych i pokera rozgrywanego w formie turnieju gry

pokera;

2) udział w pokerze rozgrywanym w formie turnieju gry pokera.

Obowiązek podatkowy w podatku od gier powstaje z dniem

rozpoczęcia wykonywania działalności. W pokerze

rozgrywanym w formie turnieju gry pokera obowiązek

podatkowy powstaje z chwilą przystąpienia do turnieju.

Podatek od gier stanowi dochód budżetu państwa. (art.72)

Podstawę opodatkowania podatkiem od gier stanowi: (art.73)

1) w loterii pieniężnej, loterii fantowej i grze telebingo – suma wpływów uzyskanych ze sprzedaży losów lub innych dowodów udziału w grze;

2) w loterii audioteksowej – przychód organizatora loterii audioteksowej uzykanych z tej loterii;

3) w grze liczbowej – suma wpłaconych stawek;

4) w zakładach wzajemnych - suma wpłaconych stawek;

5) w grze bingo pieniężne – wartość nominalna kartonów do gry zakupionych przez podmiot urządzający grę;

6) w grze bingo fantowe – wartość nominalna kartonów użytych do gry;

7) w grze cylindrycznej, grze w kości i grze w karty, z wyjątkiem pokera rozgrywanego w formie turnieju gry pokera – kwota stanowiąca różnicę między sumą wpłat gotówkowych z tytułu wymiany żetonów w kasie i na stole gry a sumą wypłaconych z kasy kwot za zwrócone żetony;

8) w pokerze rozgrywanym w formie turnieju gry pokera – kwota wygranej pomniejszona o kwotę wpisowego za udział w turnieju;

9) w grze na automacie – kwota stanowiąca różnicę między kwotą uzyskaną z wymiany żetonów do gry lub wpłaconą do kasy i zakredytowaną w pamięci automatu lub wpłaconą do automatu a sumą wygranych uzyskanych przez uczestników gier.

Stawka podatku od gier wynosi dla: (art.74)

1) loterii fantowej i gry bingo fantowe – 10%;

2) loterii pieniężnej – 15%;

3) gry liczbowej - 20%;

4) gry bingo pieniężne, gry telebingo, loterii audioteksowej i pokera rozgrywanego w formie turnieju gry pokera – 25%;

5) gry na automacie, gry cylindrycznej, gry w kości, gry w karty, z wyłączeniem pokera rozgrywanego w formie turnieju gry pokera - 50%;

6) zakładów wzajemnych na sportowe współzawodnictwo zwierząt na podstawie zezwoleń udzielanych wyłącznie na ich urządzanie - 2,5%;

7) zakładów wzajemnych innych niż wymienione w pkt 6 - 12%.

Art. 80.

W grach objętych monopolem państwa ustanawia się dopłaty w wysokości:

1) 25% stawki, ceny losu lub innego dowodu udziału w grze – w grach liczbowych;

2) 10% stawki, ceny losu lub innego dowodu udziału w grze – w loteriach pieniężnych i grze telebingo.

Od jednorazowych wygranych powyżej 2.280 zł pobierany jest

podatek dochodowy w wysokości 10% wygranej kwoty. Jest

on potrącany automatycznie przy wypłacie wygranej w

oddziale Totalizatora Sportowego.

Podstawa prawna : Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób

fizycznych (Dz.U. Nr 14 z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późniejszymi zmianami, art. 21 ust 1 pkt

6a).

Podstawa prawna : Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób

fizycznych (Dz.U. Nr 14 z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późniejszymi zmianami, art. 30 ust 1 pkt

2).

Wygrane pieniężne wysokiego stopnia oraz wygrane

pieniężne pozostałych stopni, w których łączna suma wypłat

dokonywanych na podstawie jednego kuponu przekracza

kwotę 2 000 zł., wypłacane są w Oddziałach TS, w okresie 60

dni, począwszy od dnia następującego po dniu losowania.

WYKŁAD 10 / 27.03.2012

Określenie budżetu samorządowego wprowadza ustawa o

finansach publicznych w art. 211

1. Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki.

2. Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest uchwalany na rok budżetowy.

3. Rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy.

4. Podstawą gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego w danym roku budżetowym jest uchwała budżetowa.

5. Uchwała budżetowa składa się z:

1) budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

2) załączników.

Art. 212.

1. Uchwała budżetowa określa:

1) łączną kwotę planowanych dochodów budżetu jednostki samorządu terytorialnego, z wyodrębnieniem dochodów bieżących i majątkowych;

2) łączną kwotę planowanych wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego, z wyodrębnieniem wydatków bieżących i majątkowych;

3) kwotę planowanego deficytu albo planowanej nadwyżki budżetu jednostki samorządu terytorialnego wraz ze źródłami pokrycia deficytu albo przeznaczenia nadwyżki budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

4) łączną kwotę planowanych przychodów budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

5) łączną kwotę planowanych rozchodów budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

6) limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emitowanych papierów wartościowych, o których mowa w art. 89 ust. 1 i art. 90;

7) kwotę wydatków przypadających do spłaty w danym roku budżetowym, zgodnie z zawartą umową, z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez jednostkę samorządu terytorialnego;

8) szczególne zasady wykonywania budżetu jednostki samorządu terytorialnego w roku budżetowym, wynikające z odrębnych ustaw;

9) uprawnienia jednostki pomocniczej do prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu gminy;

10) inne postanowienia, których obowiązek zamieszczenia w uchwale budżetowej wynika z postanowień organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego.

2. W uchwale budżetowej organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może upoważnić zarząd do:

1) zaciągania kredytów i pożyczek oraz emitowania papierów wartościowych, o których mowa w art. 89 ust. 1 i art. 90;

2) dokonywania zmian w budżecie, w zakresie określonym w art. 258.

Art. 39.

1. Dochody publiczne, wydatki publiczne oraz określone przychody, klasyfikuje się według:

1) działów i rozdziałów – określających rodzaj działalności;

2) paragrafów – określających rodzaj dochodu, przychodu lub wydatku.

Dochody i wydatki gminy

Art. 51. Gmina samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie uchwały budżetowej gminy.

Art. 54. 

1. Dochody gminy są określone w odrębnych ustawach.

2. Dochodami gminy mogą być także wpływy z samoopodatkowania mieszkańców.

Art. 60. Za prawidłową gospodarkę finansową gminy odpowiada wójt.

Art. 61. Gospodarka finansowa gminy jest jawna.

Art. 62. Kontrolę gospodarki finansowej gmin i związków sprawują regionalne izby obrachunkowe.

Art. 51. Powiat samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na postawie uchwały budżetowej.

Art. 53.  Rada powiatu, określając tryb prac nad projektem uchwały budżetowej, uwzględnia w szczególności obowiązki powiatowych służb, inspekcji i straży w toku prac nad tym projektem.

Art. 56.  Przekazywanie powiatowi, w drodze ustawy, nowych zadań wymaga zapewnienia środków finansowych koniecznych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów.

Art. 60. Za prawidłowe wykonanie budżetu powiatu odpowiada zarząd powiatu.

Art. 61. Gospodarka środkami finansowymi znajdującymi się w dyspozycji powiatu jest jawna.

Art. 64. Kontrolę gospodarki finansowej powiatu sprawuje regionalna izba obrachunkowa.

Art. 61 Uchwała budżetowa jest podstawą samodzielnej gospodarki finansowej województwa.

Art. 67 Przekazanie województwu, w drodze ustawy, nowych zadań wymaga zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów.

Art. 70 Za prawidłowe wykonanie budżetu województwa odpowiada zarząd województwa.

Art. 72 Gospodarka środkami finansowymi znajdującymi się w dyspozycji samorządu województwa jest jawna.

Dochody gminy są to daniny publiczne, do których zalicza się podatki oraz inne świadczenia pieniężne ponoszone na rzecz gminy, dochody z mienia (najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze - np. leasingu), dywidendy od wniesionego kapitału, dochody ze sprzedaży rzeczy i praw oraz ze świadczenia usług przez organy zaliczane do sektora publicznego, opłaty oraz spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej.

Dochody gminy można podzielić na trzy

główne grupy:

1) Dochody publiczno-prawne - możemy zaliczyć podatki, udziały w podatkach, opłaty, dotacje i subwencje.

2) Dochody prywatno-prawne - stanowią dochody, które gmina osiąga wykorzystując , jako właściciel, należące do niej mienie komunalne. Gmina może więc, poszczególne składniki swojego majątku wynająć, wydzierżawić, oddać w użytkowanie wieczyste lub sprzedać.

3) Dochody o charakterze zwrotnym - mają postać kredytów i pożyczek, a także wpływów z obligacji emitowanych przez gminę.

W pierwszej grupie są to:

W drugiej grupie znajdują się:

Podmiotem podatku są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które przede wszystkim są właścicielami lub samoistnymi posiadaczami nieruchomości albo obiektów budowlanych nie złączonych trwale z gruntem albo wieczystymi użytkownikami nieruchomości bądź ich części.

Przedmiot podatku stanowią budynki lub ich części, budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (poza rolniczą), grunty nie objęte przepisami o podatku rolnym lub leśnym, grunty objęte tymi przepisami , ale przeznaczone na inną działalność oraz grunty pod jeziorami.

Podstawą opodatkowania:

Stawki podatkowe są ustalane kwotowo w drodze rozporządzenia Ministra Finansów, który określa ich poziom maksymalny. Ustalane przez każdą gminę stawki nie mogą przewyższać tych maksymalnych wartości, ale nie mogą być też niższe od 50% stawek górnych.

Art. 2 Ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych

2. Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości nie podlegają użytki rolne, grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych lub lasy, z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej.

3. Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości nie podlegają również:

1)  nieruchomości będące własnością państw obcych lub organizacji międzynarodowych albo przekazane im w użytkowanie wieczyste, przeznaczone na siedziby przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych i innych misji korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych;

2)   grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi i kanałami żeglownymi, z wyjątkiem jezior oraz gruntów zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych;

2a) grunty pod morskimi wodami wewnętrznymi;

3)   nieruchomości lub ich części zajęte na potrzeby organów jednostek samorządu terytorialnego, w tym urzędów gmin, starostw powiatowych i urzędów marszałkowskich;

4)  grunty zajęte pod pasy drogowe dróg publicznych w rozumieniu przepisów o drogach publicznych oraz zlokalizowane w nich budowle - z wyjątkiem związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej innej niż eksploatacja autostrad płatnych.

Występują dwa rodzaje opłat adiacenckich:

Obligacja jest to instrument finansowy (papier wartościowy), w którym jedna strona, zwana emitentem obligacji, stwierdza, że jest dłużnikiem drugiej strony, zwanej obligatariuszem (jest to właściciel obligacji) i zobowiązuje się wobec niego do wykupu obligacji. Emisja obligacji jest formą zaciągnięcia kredytu. Kredytodawcą jest obligatariusz, czyli właściciel obligacji. Kredytobiorcą jest emitent obligacji.

Obligacje komunalne to papiery wartościowe emitowane przez samorządy lokalne (gminy, powiaty, województwa) i ich związki. Dzięki emisji obligacji komunalnych gminy (powiaty, województwa) mogą pozyskać kapitał bezpośrednio na rynku. Środki uzyskane w ten sposób mogą być wykorzystane na realizację zadań nie znajdujących pokrycia w innych źródłach finansowych.

Decyzje o emisji obligacji komunalnych podejmuje rada gminy (powiatu, województwa).

Przed podjęciem uchwały o emisji obligacji, emitent (gmina, powiat lub województwo) powinien uzyskać pozytywną opinię dotyczącą emisji od regionalnej izby obrachunkowej. Uchwała o emisji obligacji powinna (zgodnie z ustawą o obligacjach) zawierać m.in. formy zabezpieczenia zobowiązania, jakim są obligacje.

Obligacje komunalne można podzielić ze względu

na różne kryteria:

Zasadność korzystania z obligacji ujawnia się po rozpatrzeniu rozlicznych funkcji jakie spełniają. Poniższe funkcje należą do najistotniejszych dla specyficznych emitentów jakimi są samorządy:

Obligacje komunalne należą do tzw. nieskarbowych papierów

dłużnych (NPD) i emitowane są przez podmioty rynkowe

(miasta, gminy, związki gmin itp.) w PLN lub innej walucie, w

celu pozyskania środków finansowych bezpośrednio z rynku

pieniężnego.

Terminy emisji wynoszą od miesiąca do kilku lat - najczęściej są

to serie obligacji sprzedawane w ramach tzw. Programów Emisji.

Na rynku pierwotnym sprzedaż odbywa się za pośrednictwem

banku. Na rynku wtórnym kupno i sprzedaż realizowane są

zazwyczaj za pośrednictwem banku-agenta emisji lub

bezpośrednio pomiędzy podmiotami.

Produkt przeznaczony jest dla Inwestorów lokujących nadwyżki

finansowe. Transakcje te są stosowane jako formy lokowania

wolnych środków finansowych (zakup obligacji komunalnych) lub

uzyskania płynnych środków (sprzedaż obligacji komunalnych).

Korzyści dla Klienta:

Warunki transakcji:

Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (przy czym przez papiery wartościowe emitowane w serii rozumie się papiery wartościowe reprezentujące prawa majątkowe podzielone na określoną liczbę równych jednostek).

Obligacje mogą emitować:

1) podmioty prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną, a także spółki komandytowo-akcyjne,
2) gminy, powiaty, województwa, zwane dalej "jednostkami samorządu terytorialnego", a także związki tych jednostek oraz miasto stołeczne Warszawa,
3) inne podmioty posiadające osobowość prawną, upoważnione do emisji obligacji na podstawie innych ustaw,
4) instytucje finansowe, których członkiem jest Rzeczpospolita Polska lub Narodowy Bank Polski,

Wydatki gminy są to środki publiczne przeznaczane na realizację zadań określonych w ustawach m.in. na zadania własne gminy, zadania z zakresu administracji rządowej i inne zlecone gminie, zadania przejęte przez gminę, zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego, pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego.

Wydatki majątkowe to wydatki przeznaczone na finansowanie inwestycji gminy. Wydatki związane z obsługą majątku oraz ważniejsze remonty - wydatki, które przeznacza się na obsługę oraz polepszenie standardu majątku miasta.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Matematyka finansowa Wyklad 10 F
MATEMATYKA FINANSOWA WYKŁAD 2 (10 03 2012)
RACHUNKOWOŚĆ FINANSOWA WYKŁAD  10 2010
rach finans wykład$,10
Matematyka finansowa, Wyklad 10 F
rach finans wykład,10
S2 Rola czynników kulturowych w kryzysie finansowym Wiesław Rehan wykład 10, Materiały na studia, No
analiza finansowa wyklad2 (26 10 2005) KMOXRL5ZG34BWNUF7CKBRNEMCLGOL3KGFUPMM6Q
Wykład 10, Finanse międzynarodowe - dr M. Kąkol
Podstawy finansow i bankowosci - wyklad 10 [19.10.2001], Finanse i bankowość, finanse cd student
Wykład 10, FIR UE Katowice, SEMESTR IV, Finanse przedsiębiorstw, fp, Finanse przedsiębiostwa - wszys
wyklad16.10.10, Nauka, 2 stopień USM, finanse menedżerskie
Analiza Finansowa Wykład 01 07 10 09
FINANSE PUBLICZNE WYKŁAD 1 (10 03 2012)
Finanse publiczne i prawo finansowe wykład z 17.10. 2009 r, WSAP, WSAP, Finanse Publiczne i Prawo Fi
FINANSE Wyklad 2 (16 10 2011) id 171468
Prawo finansów publicznych wykład 10 2011

więcej podobnych podstron