WYMAGANIA EGZAMINACYJNE Z GRAMATYKI OPISOWEJ JĘZYKA POLSKIEGO

obowiązujące w roku. akad. 2007/2008 dla I i II roku studiów stacjonarnych

I. Umiejętności

1. Transkrypcja fonetyczna.

2. Objaśnianie zjawisk fonetycznych (różnice między wymową i pisownią; ograniczenia pozycyjne/upodobnienia, regionalne zróżnicowanie wymowy).

3. Interpretacja głosek jako wariantów fonemów.

4. Określanie części mowy według trzech klasyfikacji: semantycznej, fleksyjnej, syntaktycznej (Milewski, Saloni, Laskowski).

5. Rozpoznawanie alternacji morfonologicznych i ich klasyfikacja.

6. Podział wyrazów na morfemy; klasyfikacja morfemów.

7. Analiza fleksyjna wyrazów odmiennych.

8. Analiza słowotwórcza wszelkich derywatów, prostych i złożonych.

9. Analiza zdania pojedynczego na składniki bezpośrednie.

10. Analiza stosunków akomodacyjnych w zdaniach i prostych grupach syntaktycznych.

11. Rozpoznawanie powiązań konotacyjnych w zdaniach.

12. „Ekstrakcja” schematu zdaniowego ze zdania; budowa zdań minimalnych i rozwiniętych z zadanym czasownikiem.

13. Analiza zdań pojedynczych (!) i złożonych metodą tradycyjną (wykres zależności składniowej, określenie „części zdania”, wskaźników zespolenia itd.).

II. Zagadnienia teoretyczne:
1. Przedmiot gramatyki. Gramatyka a inne działy językoznawstwa. Działy gramatyki: fonologia, morfologia, syntaktyka, ich przedmiot zainteresowania.
2. Głoska, fonem, wariant fonemu - definicje, przykłady.
3. Cechy artykulacyjne głosek.
4. Zjawiska artykulacyjne (charakterystyka, przykłady).
5. Synchroniczna i asynchroniczna wymowa głosek miękkich wargowych i jej konsekwencje fonologiczne.
6. Regionalne zróżnicowanie wymowy.
7. Pojęcie opozycji fonologicznej. Typologia opozycji (z przykładami).
8. Cechy dystynktywne i niedystynktywne fonemów.

9. System fonologiczny współczesnej polszczyzny, jego struktura i zasady organizacji.

10. Typy wariantów fonemów i ich ogólna charakterystyka.
11. Pojęcie morfemu. Typy i funkcje morfemów.
12. Alternacje morfonologiczne: definicja, typy.
13. Spółgłoski funkcjonalnie miękkie i funkcjonalnie twarde.

14. Kategorie morfologiczne: podział.

15. Ogólna charakterystyka poszczególnych kategorii: funkcja, zakres występowania, typowe wartości i wykładniki.

16. Podział leksemów na części mowy. Kryteria i trzy klasyfikacje: semantyczna, fleksyjna, składniowa. Różnice w stosunku do podziału tradycyjnego.

17. Zjawiska z pogranicza fleksji i słowotwórstwa oraz fleksji i składni.

18. Kryteria wydzielania deklinacji i koniugacji.

19. Temat fleksyjny, końcówka; końcówki równoległe i oboczne; synkretyzm, supletywizm - definicja i przykłady.

20. Właściwości fleksyjne poszczególnych części mowy.
21. Pojęcie podzielności słowotwórczej.
22. Motywacja słowotwórcza i sposoby jej ustalania.
23. Słowotwórstwo binarne a słowotwórstwo gniazdowe.
24. Typy konstrukcji składniowych i ich charakterystyka – w ujęciu składni strukturalnej.
25. Nadrzędność, podrzędność, współrzędność. Cechy konstrukcji podrzędnych i współrzędnych – z punktu widzenia składni strukturalnej.
26. Pojęcie zdania i jego rozumienie w różnych typach opisów składniowych.
27. Pojęcie części zdania i ich rozumienie w gramatykach tradycyjnych i współczesnych.
28. Akomodacja syntaktyczna - definicja, typy, przykłady.
29. Konotacja syntaktyczna - definicja, typy, przykłady.
30. Pojęcie transformacji. Przykłady wykorzystania transformacji w opisie zjawisk składniowych języka polskiego.
31. Struktura powierzchniowa i struktura głęboka – definicje i przykłady zastosowania tych pojęć do opisu polskich faktów językowych.
32. Pojęcie schematu zdaniowego. Przykładowe schematy zdaniowe w języku polskim.



LITERATURA:

Literatura

Podstawowa:

I. Bobrowski: Zaproszenie do językoznawstwa. Kraków 1998. Wyd. IJP PAN (wstęp, część druga).

D. Ostaszewska, J. Tambor: Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego. Warszawa 2006.;

Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. Red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel. Wyd. 2. Warszawa 1998. Wyd. PWN; (Rozdz. I: Zagadnienia ogólne morfologii, II. Morfonologia, III Fleksja: Podstawowe pojęcia fleksji, Kategorie morfologiczne języka polskiego. Charakterystyka funkcjonalna; Rozdz. IV: Słowotwórstwo)

M. Bańko: Wykłady z polskiej fleksji. Warszawa 2002. Wyd. Naukowe PWN (rozdz. 1-7, 11).

Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. Red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel. Wyd. 2. Warszawa 1998. Wyd. PWN; ().

Z. Saloni, M. Świdziński: Składnia współczesnego języka polskiego. Warszawa 1998: Wyd. Naukowe PWN (Rozdz. I-X).

Z Klemensiewicz: Zarys składni polskiej. Warszawa 1953 i wyd. następne.

Notatki z wykładu.



Zalecana:

I. Bobrowski, Składniowy model polszczyzny, Kraków 2005.

A. Dyszak: Mały słownik rzeczowników osobliwych (o nietypowej odmianie). Kraków 1999.

Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia. Red. Z. Topolińska. Warszawa 1984.

S. Karolak, Podstawowe struktury składniowe języka polskiego, Warszawa 2001.

R. Laskowski: Od czego LEPSZY jest lepszy?. Język Polski 1977, R. 57, s. 323.334.

Z. Klemensiewicz: Składnia opisowa polszczyzny kulturalnej. Kraków 1937.

M. Ruszkowski: Analiza składniowa. Zbiór ćwiczeń. Kielce 1996.

Z. Saloni: Czasownik polski. Odmiana. Słownik. Warszawa 2001.

Z.. Saloni, O tzw. formach nieosobowych [rzeczowników] męskoosobowych we współczesnej polszczyźnie. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, t. 41, 1988, s. 155-166.

Z Saloni: O przypadkach w języku polskim. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, t. 61, 2005, s. 27-48.

F. de Saussure: Kurs językoznawstwa ogólnego. Warszawa 1961 lub wydania następne (część II Językoznawstwo synchroniczne, rozdz. 1-5.).

J. Tambor: Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego. Ćwiczenia. Warszawa 2007: PWN.

J. Tokarski: Formy fleksyjne, w: Słownik języka polskiego PAN, red. W. Doroszewski, t. 1, Warszawa 1958, s. XLIX-LXXIV.

H. Wróbel i in.: Mały słownik odmiany wyrazów trudnych. Kraków 1993.