Składnia Walencja - możliwość tkwiąca w każdym leksemie, łączenia się ze ściśle określonymi typami innych leksemów w konstrukcję składniową: a) bierna (dystrybucja) - suma wszystkich pozycji w jakich może znaleźć się leksem i nie może b) czynna (konotacja) - suma typów innych leksemów i ich połączeń, których się one domagają. Rząd (rekcja) - wymóg wystąpienia leksemu w ściśle określonej formie fleks. Typy zależności składniowej: a) Znaczeniowa (Jan idzie), b) składniowa (biała ściana), c) morfologiczna (pisze(kogo co?)list). Grupa skł. - Każde połączenie leksemów, między którymi zachodzi zależność skł. Zdanie - konstrukcja skł. Złożona z form leksemów, która zawiera formę określoną czasownika jako swój absolutny nadrzędnik. Wypowiedzenia: a) zdania, b) nieznajome: równoważniki, zawiadomienia, dopowiedzenia, wykrzykniki. Konotacja czasownika: a) zeromiejscowe np. grzmi, b) jednomiejscowe np. Jan śpi, c) dwumiejscowe np. Jan czyta książkę, d) trzymiejscowe, e) czteromiejscowe. Szereg - grupa współrzędna składająca się ze składników pozostających względem siebie w relacji równorzędnej. Podmiot: a) subiekt - jest to to, o czym orzeka zdanie. B) ekwiwalent - wymaga od orzeczenia zgodności pod względem liczby i rodzaju. Orzeczenie proste: 1. forma osobowa czasownika np. Tomek wrócił. 2. czasownik nieodmienny np. poloneza czas zacząć. 3. bezosobnik np. na imieninach bawiono się dobrze. 4. bezokolicznik np. spać! 5. zdania zbudowane wokół wykrzyknika np. a dziecko bęc! Na podłogę! Zdanie złożone: a) hipotaktyczne (podrzędne), b) parataktyczne (współrzędne). Zdania współrzędne: 1. łączne (i, a, ani...ani..., nie tylko..., ale) 2. rozłączne (albo, albo ...albo, czy, to...to) 3. przeciwstawne (ale, lecz, za to, tylko, jednak) 4. wynikowe (i dlatego, więc, toteż, bowiem) 5. włączne (czyli, to znaczy, słowem). Zdania podrzędne: 1. Podmiotowe 2. Orzecznikowe 3. Przydawkowe (jaki, który, czyj, ile, żeby, że, by) 4. Dopełnieniowe 5. Okolicznikowe (czasu, miejsca, sposobu, przyczyny, celu, stopnia, przyzwolenia, warunku) |