RZECZOWNIK

I. Derywaty odprzymiotnikowe

1. nazwy abstrakcyjnych cech (nomina essendi):

• formant -ość (klasa otwarta, np. młodość, przyjemność);

• formant -stwo (rzadsza, czasem współwystępuje, np. zuchwalstwo-zuchwałość);

• derywaty paradygmatyczne (np. błękit ← błękitny);

2. nazwy nosicieli cech (nomina attributiva):

• formanty -ec, -ka, -ak, -ik (największa produktywność, np. mędrzec);

• formanty -izna (nieosobowe; kultury, np. jaskrawizna; chińszczyzna);

• formant -ica (żeński odpowiednik -ik, np. niewdzięcznica);

• formant -ek (nacechowany potocznością, np. siwek; śmiałek, głupek).

3. nazwy zjawisk charakteryzujących się obecnością cechy

II. Derywaty odrzeczownikowe modyfikacyjne

1. nazwy żeńskie (od męskich) i męskie (od żeńskich):

• formant -ka (typ prawie nieograniczony, np. mniszka);

• formant -i(y)ni (od męskich zakończonych na -ca, np. dawczyni);

• formant -ica (nazwy samic lub pejoratywne, np. lwica; łotrzyca);

• derywaty z formantem paradygmatycznym -a (wstawienie w paradygmat żeński, np. woźna);

• nazwy męskie od żeńskich (nazwy zwierząt, np. kaczor; kur);

2. nazwy deminutywne (informujące o małym wymiarze przedmiotów):

• rodzaj męski: -ek||-ik (-ek: od rzeczowników zakończonych na spółgł. tylnojęz lub -r; deminutiva drugiego stopnia; -ik: od rzeczowników zakończonych na zbieg spółgł lub stwrdniałe; dominuje w zakończonych na -t, -j, -ń, -dź, -s, -d);

• rodzaj żeński: -ka (rzadko -uszka, (np. kaczuszka); -i(y)czka, np. różyczka);

• rodzaj nijaki: -ko;

3. nazwy augumentatywne (oznaczające duży rozmiar przedmiotów):

• formanty -sko, -isko, -idło, -al, -uch, (np. psisko, nochal);

• alternacje ujemne (np. ogór ← ogórek);

nazwy ekspresywne:

• emocje negatywne: formanty -isko, -sztyl, -yga, -al, -us, -ica;

• emocje współczucia i politowania: formant -ina (np. chuścina);

• emocje pozytywne: formanty deminutywne oraz -ś, -sia, -sio, -iś, -uś, -usia, -usio, -cia, -cio, -unia, -unio, -ula, -ulo, -uchna, -ątko;

• oceny negatywne: format -idło, oceny pozytywne: formant arcy-, ekstra-, super-;

• emocje wyrażane są też ucięciem oraz sufiksami -al, -ak, -atyka, -awa, -anina;

5. nazwy istot młodych: wyrażane formantem -ę/-ęta (rzadko -ak), (np. kocię/ kociak);

6. nazwy gatunkowe: charakterystyczne dla nazw biologicznych, np.rumianek, piesiec;

7. derywaty modyfikacyjne prefiksalne:

• nadrzędność - podrzędność: prefiksy nad-, super- arcy-, akstra-, hiper- lub pod-;

• znaczenie wielkości przekraczającej normę lub małości poniżej normy: prefiksy hiper-, nad- lub pod- (np. nadwaga; podciśnienie);

• przeciwieństwo cechy: prefiksy nie- lub anty- (np. antypowieść);

• przeciwstawienie: prefiksy przeciw i kontr- (np. kontrargument);

• dodatkowość zjawiska: prefiks nad- (np. nadbagaż);

• wcześniejszość zjawiska: formanty przed-, pre- i pra- (oznaczające źródło, np. prajęzyk);

• powtórność zjawiska: prefiks re- (tylko reedycja oraz reinkarnacja).

---