Ewelina
Rucińska
kierunek: administracja
Prawo karne i wykroczeń
Temat: Okoliczności wyłączające winę ( istota okoliczności wyłączających winę, katalog, omówienie jednego z tych okoliczności)
Okoliczności wyłączające winę ( istota okoliczności wyłączających winę, katalog, omówienie jednego z tych okoliczności)
Istotą okoliczności wyłączających winę są trzy podstawowe elementy :
Wiek (osoba nieletnia)
Stan psychiczny (niepoczytalność)
Błąd
Współcześnie pod wpływem normatywnych koncepcji winy, lista tych okoliczności jest poszerzona o działanie w wykonaniu rozkazu, przypadki stanu wyższej konieczności, gdy dobro poświęcone przedstawia wartość równą lub wyższą niż dobro ratowane.
Katalog
Katalog okoliczności wyłączających winę został w kodeksie karnym w porównaniu ze starym stanem prawnym bardziej rozbudowany. Należy do niego zaliczyć następujące okoliczności:
Stan wyższej konieczności wyłączający winę (art. 26 § 2.k.k)- Czyn popełniony w stanie wyższej konieczności, określonym w art. 26 § 2, jest czynem bezprawnym i przeciwko takiemu czynowi, jako zamachowi na dobro poświęcane, przysługuje obrona konieczna. Również i w tym wypadku zachodzi niespójność pomiędzy art. 142 k.c. a wynikającym z karnoprawnego charakteru stanu wyższej konieczności prawem do obrony koniecznej. Na gruncie prawa cywilnego (art. 142 § 2 k.c.) właściciel rzeczy nie może wystąpić w obronie koniecznej przeciwko osobie zmierzającej do użycia, uszkodzenia lub nawet zniszczenia jego rzeczy w celu odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego innemu dobru majątkowemu o takiej samej lub nie oczywiście mniejszej wartości. Na gruncie art. 26 § 2 sytuacja taka nie jest traktowana za wyłączającą bezprawność i właścicielowi rzeczy przysługiwałoby prawo do obrony koniecznej
Błąd co do kontratypu (art. 29.k.k), Błąd co do okoliczności wyłączających winę (art. 29.k.k)- Artykuł 29 dotyczy tylko pierwszej z wymienionych odmian błędu czyli mylnego wyobrażenia sprawcy, że w zaistniałej sytuacji zrealizowane zostały jakiegoś w danym systemie prawa faktycznie występującego kontratypu . Druga natomiast odmiana błędu polega w istocie na tym, że sprawca świadomie naruszając dobro chronione prawem oraz mając pełne rozeznanie co do okoliczności faktycznych tego naruszenia, mylnie jednak przyjmuje , iż zachodząca sytuacja stanowi okoliczność wyłączającą bezprawność jego zachowania. Ten rodzaj błędu został uregulowany w art.30.k.k
Błąd co do bezprawności (art. 30.k.k)- Art.30.k.k odnosi się jedynie do sytuacji, w której sprawca nie ma świadomości tego, że jego czyn jest zabroniony. Błąd taki wyłącza winę sprawcy tylko w sytuacji, gdy jest usprawiedliwiony. W rezultacie wpierw konieczne staje się przeanalizowanie obiektywnej powinności posiadania przez sprawcę określonej wiedzy o obowiązującym stanie prawnym (wzorzec miarodajnego obywatela), a następnie subiektywnej możliwości rozpoznania przez niego bezprawności swojego postępowania. Uwzględniając zatem możliwości poznawcze sprawcy, należy stwierdzić, czy potencjalnie mógł on uświadamiać sobie negatywną prawną ocenę swojego postępowania i czy można z tego powodu postawić mu zarzut. Świadomość bezprawności nie oznacza jednak, że sprawca musi zdawać sobie sprawę z tego, że jego czyn realizuje znamiona konkretnego przepisu ustawy karnej. Wystarczające jest ustalenie, iż zdawał on sobie sprawę z tego, że swoim czynem naruszył określone, znane mu reguły postępowania, których winien był przestrzegać.
Niepoczytalność (art. 31)
Omówienie jednej z okoliczności
Niepoczytalność jest to nienormalny stan psychiki , w którym możność rozpoznania znaczenia jest czynu lub kierowania własnym postępowaniem jest wyłączona. Stan ten nie zależy od wieku człowieka. Wyróżniamy trzy metody określenia stanu niepoczytalności :
Metoda psychiatryczna- wskazuje się przyczyny niepoczytalności, podaje się genezę tego stanu rzeczy, bez wskazania wprost na konsekwencje. Wskazuje się jedynie na zaburzenia psychiczne, które mają być podstawa wyłączenia poczytalności. Słabą stroną tej metody jest to ,że nie usuwa wątpliwości , czy istotnie aktualna dolegliwość psychiczna wyłącza w konkretnym przypadku zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania postępowaniem
Metoda psychologiczna- wskazuje się na wady psychiki bez podania ich przyczyn. Słabą stroną tej metody jest to ,że jest zbyt elastyczna, nie podając przyczyn niepoczytalności .
Metoda mieszana
Choroba psychiczna w przeciwieństwie do niedorozwoju jest zjawiskiem dynamicznym. Proces choroby może mieć charakter o różnym natężeniu i dolegliwościach. Zdarzać się mogą okresowe powroty do zdrowia psychicznego czy częściowego zdrowia. Wymagane są badania stanu natężenia procesu choroby w chwili czynu. Dolegliwości choroby mogą wyrażać się w zaburzeniach:
Woli
Świadomości
Uczciwości
Pamięci
Spostrzegania.
W grę wchodzi każda choroba psychiczna, która może spowodować niemożność rozeznania znaczenia czynu lub pokierowania własnym postępowaniem.
Upośledzenie umysłowe jest to wadliwy stan intelektualny, oznaczający zahamowanie rozwoju życia umysłowego jednostki, powodując , że jednostka ta nigdy nie osiągnie stopnia rozwoju intelektualnego właściwego ludziom o psychice normalnej. Chodzi tu o właściwość w zakresie intelektu, a nie woli. W kodeksie obowiązującym użyto określenia „upośledzenie ” , a nie „niedorozwój”, ponieważ chodzić może o stany nabyte np. pourazowe. Najwyższym stopniem pośledzenia wg. dawnej terminologii idiotyzm , niższym- głuptactwo, najniższym ograniczeniem umysłu. Obetnie upośledzenie dzielimy na :
Głębokie
Znaczne
Umiarkowane
Lekkie
Tylko 3 pierwsze stopnie upośledzenia można zaliczyć do niepoczytalności całkowitej. W przypadku lekkiego upośledzenia w grę wchodzić może poczytalność ograniczona. Przypadki niedorozwoju określane mianem kretynizmu mogą wykazywać różne stopnie ubytków w zakresie intelektu, przy czym idiotyzm zdarza się rzadko. Stopień głęboki i znaczny charakteryzuje się najniższym poziomem intelektualnym. Idioci pobawieni są zdolności mówienia bądź też mowa ich składa się z niewielu wyrazów wymawianych wadliwie. Nie są w stanie pobierać nauki oraz wykonywać pracy zarobkowej. Imbecyle czyli stopień znaczny mogą wykonywać te czynności w dość ograniczony sposób i również wymagają opieki. Mogą oni uczęszczać do szkoły i zdobywać wiadomości na niskim, z reguły, poziomie. Mogą też wykonywać nie zbyt skomplikowane prace.
Przez „inne zakłócenia czynności psychicznych” rozumie się wszelki
Inne przyczyny nie będące ani chorobą, ani upośledzeniem. Chodzi tu o czasowe zaburzenie świadomości wywołane np. silną gorączką ,środkami chemicznymi.
O stanie niepoczytalności możemy mówić dopiero wtedy , jeżeli jedna z wymienionych przyczyn wywoła niemożliwość rozpoznania znaczenia swojego czynu, bądź też niemożliwość pokierowania swoim postępowaniem. Jeśli biegły stwierdzi , że niepoczytalność nie jest zniesiona całkowicie, lecz jest tylko w znacznym stopniu ograniczona , nie wyłącza przestępności czynu, ale uprawnia są do nadzwyczajnego złagodzenia kary. Nie stosuje się przepisów o wyłączeniu poczytalności i jej ograniczeniu , jeżeli sprawca sprawca wprowadził się w stan odurzenia powodujący wyłączenie lub graniczenie poczytalności , co przewidywał lub mógł przewidzieć. Popełnienie przestępstwa w stanie nietrzeźwości powodujący niemożność pokierowania swoim postępowaniem lub rozpoznania znaczenia czynu lub znaczne ograniczenie w tym zakresie nie daje podstaw do łagodniejszego potraktowania sprawcy mimo braku winy. Ne ogół nie trudno wykazać w procesie, że wywołane alkoholem wyłączenie lub ograniczenie poczytalności sprawca przewidywał albo mógł przewidzieć. U podstaw tego domniemania leży szeroka popularyzacja ujemnych skutków nadużywania alkoholu. Przepis art. 31§ 3 nie wskazuję na potrzebę relacji przeżyć psychicznych do tego, co sprawca w takich wypadkach uczynił. Ostrzeżenie to nie dotyczy tzw. Upojenia patologicznego polegający na tym, że alkohol uaktywnia tylko już tylko trwający proces chorobowy, bądź na tym , że jako czynnik samoistny powoduje w pewnych sytuacjach patologiczne reakcje organizmu. Minimalna dawka alkoholu wywołuje z reguły objawy, jakie przy takiej ilości nie powinny wystąpić. Nie można wówczas więc mówić, ze sprawca mógł przewidzieć ograniczenie lub wyłączenie poczytalności, jeżeli nie znał specyficznej reakcji swojego organizmu na alkohol.