NATURA CZY ŚRODOWISKO

CZYNNIKI

I

MECHANIZMY ROZWOJU.

CO WIEMY O GENOTYPACH? REPETYTORIUM

• Każde z rodziców przekazuje swojemu dziecku połowę swoich genów.

• Jeżeli geny uzyskane od matki i ojca są podobne, wówczas dziecko jest homozygotą pod względem cechy tymi genami zdeterminowanej, jeżeli są odmienne – jest heterozygotą.

CO WIEMY O GENOTYPIE? REPETYTORIUM

• Genotyp to wyposażenie dziedziczne organizmu. To kod genetyczny cechy.

• To całokształt wszystkich odziedziczonych genów i bezpośrednio od nich zależnych cech.

• W zasadzie nie ulega zmianom od chwili zapłodnienia do śmierci.

• Tylko w bardzo nielicznych przypadkach dochodzi do mutacji i segregacji w genach na skutek anomalii dotyczących składu i podziału chromosomów.

CO WIEMY O GENACH? REPETYTORIUM

• Geny dyktują to, jakie właściwości rozwiniemy, oraz to, kiedy to nastąpi.

• Geny strukturalne kierują wytwarzaniem białek w cytoplazmie za pomocą kwasu rybonukleinowego RNA.

• Geny regulujące kierują aktywnością genów strukturalnych, pobudzając lub blokując ich aktywność zgodnie z potrzebami.

• Większość cech ludzkich ma charakter poligenetyczny, tzn. zależą one od kombinacji genów.

CO WIEMY O DZIEDZICZNOŚCI?
REPETYTORIUM

• Koncepcja genów dominujących (wystarczy ich obecność) i recesywnych (konieczna jest obecność podobnych genów).

• Wpływy środowiska pobudzają lub hamują realizację programu genetycznego.

• Rola tych wpływów zależy od ich siły działających bodźców, ale także od wrażliwości organizmu na nie.

CECHY BIOLOGICZNE stanowiące podłoże psychiki można podzielić na:

• Dziedziczne – dający się określić udział rodziców / genopatie/

• Wrodzone - nagłe zmiany strukturalne w cechach dziedzicznych nieprzewidywalne na podstawie genów rodzicielskich, mutacje i segregacje w genach /chromosomopatie/

• Płodowe – uszkodzenia powstałe na skutek działania negatywnych czynników na zarodek (embriopatie) i na płód (fetopatie).

• Konstytucjonalne – uszkodzenia powstałe w efekcie pojawienia się czynników patogennych w czasie porodu i po urodzeniu dziecka.

Człowiek – jakiż to kawał roboty

• zdolność przyswajania sobie wiedzy przekazywanej z generacji na generację za pośrednictwem symboli, głównie poprzez mowę.

• środowisko społeczne i kulturę, czyli ogół materialnych i niematerialnych wytworów ludzkiej działalności, ogół wartości i uznanych sposobów postępowania.

Co powoduje zmiany rozwojowe i co je podtrzymuje?

• mechanizm rozwoju – proces teoretyczny umożliwiający zrozumienie i wyjaśnienie zjawiska rozwoju;

• czynnik rozwoju – stan poprzedzający, przyczyna, wszystko, co wywiera określony wpływ na zjawisko rozwoju.

CZYNNIKI ROZWOJU

• Dziedziczność;

• Środowisko;

• Interakcja tych czynników.

Są dwa podstawowe mechanizmy rozwoju:
DOJRZEWANIE
UCZENIE SIĘ

• Dojrzewanie – aktualizacja zawartego w genach ogólnego programu rozwoju. Efektem dojrzewania są funkcje filogenetyczne, czyli wspólne dla całego rodzaju ludzkiego. Ćwiczenie jako takie nie odgrywa istotnej roli w ich pojawieniu się.

• Uczenie się – względnie trwała zmiana zachowania pod wpływem doświadczenia. To proces gromadzenia indywidualnych doświadczeń

MATURACJONIZM

• Na wagę dojrzewania zwrócił uwagę Arnold Gessell (1880-1961), twórca maturacjonizmu, teorii podkreślającej kluczową rolę dojrzewania.

• Gessell stworzył pojęcie „gotowości uwarunkowanej dojrzewaniem” (maturational readiness).

EPIGENEZA

• Proces rozwoju ujmowany jako ciąg przekształceń zachodzących w ciągu życia zarówno na poziomie psychicznym, jak i na poziomie zachowania, pod wpływem działania wielu czynników.

PREFORMIZM (PREFORMACJONIZM)

• Wszystkie właściwości organizmu są w nim obecne od samego początku, tj. od momentu poczęcia, a rozwój polega tylko na ich wzrastaniu.

Zasada epigenezy ma 2 interpretacje:

• Predeterministyczną;

• Probabilistyczną.

2 rodzaje wpływów otoczenia wg Schaffera:

• Specyficzne;

• Niespecyficzne.

DOJRZEWANIE A UCZENIE SIĘ

• STANOWISKO I. Są to procesy rozłączne. Uczenie to prpces, który dostosowuje się do uczenia i nic w nim nie zmienia.

• STANOWISKO II. Istnieje tożsamość rozwoju i uczenia się. Uczenie się jest właśnie rozwojem. Tak rozumował Locke. Główny czynnik inicjujący zmianę rozwojową to uczenie się.

• STANOWISKO III. Są to procesy wzajemnie się przenikające.

SKUTKI INTERAKCJI DOJRZEWANIA I UCZENIA SIĘ

• Przebieg rozwoju jest zróżnicowany.

• Dojrzewanie ogranicza rozwój, wyznacza jego granice.

• Kres dojrzewania jest rzadko osiągany /to tylko zastój/

• Pozbawienie możliwości uczenia się ogranicza rozwój.

• Stymulacja jest istotna dla pełnego rozwoju.

• Efektywność uczenia się zależy od właściwego dlań czasu /problem gotowości do uczenia się, okresów sensytywnych i krytycznych/.

Warto zapamiętać!

• Okres krytyczny: odcinek czasu, w którym pojawienie się lub brak pewnego rodzaju doświadczeń ma szczególne znaczenie dla organizmu. To samo doświadczenie mające miejsce przed lub po tym momencie będzie miało niewielki wpływ lub żaden.

• Okres sensytywny: to okres szczególnej wrażliwości, okres przejściowy do następnej fazy.