Wiktymizacja - to proces stawania się ofiarą, jego przyczyny i mechanizmy (jak do tego do­szło: czy przez nieostrożność, prowokacje, układ sytuacyjny) Grupowe (socjalne, społeczne) cechy :

- zawód - taksówkarz, policjant, listonosz, f-sz SW, inkasent

- rodzaj prowadzonej działalności - cinkciarz, prostytutka, homoseksualista

- inne - narodowość, rasa, wyznanie, pochodzenie społeczne, przynależność do organizacji politycznych, nieformalnych grup młodzieżowych, grup przestępczych i terrorystycznych

Znajomość tych czynników pozwala na zmniejszenie ze strony osadzonych możliwości wystąpienia zachowań negatywnych i przestępczych oraz zapewnić bezpieczeństwo osadzonych przez:

- określenie składu wszystkich grup stałych (spacer, kąpiele, grupy robocze)

- określenie składu grup doraźnych (konwój, do lekarza)

- określenie składu grup półformalnych (zespół muzyczny, drużyna sportowa)

- zwalczanie podkultury więziennej i ochrona osadzonych przed jej wpływami

- rozmieszczenie osadzonych wewnątrz ZK uwzględniając czynniki biologiczne i rodzaj popełnionego przestępstwa

- organizowanie i podejmowanie działań i przedsięwzięć ochronnych i obronnych oraz właściwego oddziaływania penitencjarnego i zapewnienie bezpieczeństwa osadzonym Znajomość tych czynników wykorzystujemy do :

- organizowania i podejmowania działań i przedsięwzięć ochronnych i obronnych oraz właściwego oddziaływania penitencjarnego

- ochronę pojedynczych jednostek przed demoralizacją, wpływami podkultury

- zastosowania właściwego system oddziaływania resocjalizacyjnego na osadzonego, odpowiednie osadzenie wewnątrz zakładu, a także w przypadku konieczności systemu terapeutycznego

- przeprowadzenia badań psychologiczno-psychiatrycznych lub psychologiczno-penitencjamych.

Wychowawca powinien umieć wychwycić czynniki kryminogenne i określić ich relacje między sobą, aby potem postawić właściwą prognozę kryminologiczno-społeczną.

61. Przedstaw typologię ofiar przestępstw w parciu o kryterium „winy" ofiary i w oparciu o nią przedstaw problem wiktymizacji f-szy SW w miejscu pracy.

Wina ofiary - mówimy gdy zachowanie ofiary przyczynia się do dokonania na niej przestępstwa. Dzieje się to zazwyczaj przez prowokacje lub nieostrożność. Prowokacja ma:

- postać czynną - wyśmiewanie, obrażanie

- postać bierną - nie wykonywanie obowiązków

- przebieg - trwały (wyzysk, nacisk na sprawcę)

- przebieg - incydentalny (jednostkowy konflikt)

- może być świadoma - ofiara godzi się z możliwością przestępczego zachowania sprawcy

- może być nieświadoma - absolutnie nie orientuje się że może wywołać reakcje sprawcy Nieostrożność - brak przewidywania i oceny sytuacji, rodzaje:

- nieostrożność incydentalna (wpuszcza do mieszkania obce osoby)

- nieostrożność trwała (utrzymywanie kontaktów z niebezpiecznym środowiskiem)

Ofiary niewinne - to osoby dla sprawcy pozostające w związku z wykonywanym zawodem (f-sz SW)

Ofiary zawinione - to osoby które swoim zachowaniem prowokują napastnika

- prowokacja świadoma - ofiara godzi się z możliwością przestępczego zachowania sprawcy

- prowokacja pejoratywna - np. zwracanie złośliwej uwagi, popychanie, głośne zachowywanie się w nocy

- prowokacja pozytywna - zwrócenie uwagi chuliganowi, pogoń za złodziejem, obrona innej osoby Nieprawidłowe postępowanie f-szy:

- zachowania niezgodne z przepisami prawa powoduje obniżenie autorytetu i stworzenie sytuacji do stania się ofiarą

- wykonywanie obowiązków rutynowo, bez zachowania bezpieczeństwa ochronno-obronnego, a niedbalość i brak kontroli tworzy okazję

25