ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA
NARODOWEGO
( materiał pomocniczy w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Nysie )
NYSA 2004
Zagrożenie najogólniej rozumiane jako brak bezpieczeństwa, przez co staje się niezmienną i nieuniknioną, a w niektórych wypadkach powszechną, rzeczywistością życia ludzkiego. Jednocześnie ma ono ścisły związek z bezpieczeństwem, które w ten sposób czyni zagrożenie jego podstawową kategorią. Identyfikacja zagrożeń i wiedza o nich stają się, zatem podstawowym warunkiem do wszczęcia działań zapobiegawczych oraz organizacji obrony.
Pojęcie zagrożeń bezpieczeństwa narodowego
Współczesne bezpieczeństwo narodowe, obrona narodowa obejmują w coraz większym stopniu oprócz siły militarnej, zdolności ochrony i ratownictwa ludności, substancji materialnej i środowiska przed zagrożeniami niemilitarnymi. Zagrożenia, jakie niosą dla współczesnych społeczeństw katastrof i awarii techniczne, klęski żywiołowe oraz skażenie środowiska są równe skutkom wojny. Tak zdefiniowane pojęcie bezpieczeństwa narodowego pozwala na ich podział typologiczny. Uwzględniając najczęściej stosowane kryterium przedmiotowe, mogą one być:
polityczne;
militarne;
gospodarcze;
społeczne (społeczno - kulturowe);
Charakterystyka współczesnych zagrożeń
bezpieczeństwa narodowego
Zagrożenie polityczne bezpieczeństwa narodowego definiowane jest jako stan, w którym nasilają się działania zorganizowanych grup społecznych (politycznych) uniemożliwiające wypełnianie przez państwo jego głównych funkcji, a przez to osłabiające lub niweczące działania organów lub instytucji realizujących cele i interesy narodowe.
Mogą one powstawać w wyniku planowanych i zorganizowanych manipulacji lub opóźnionych i zaniechanych działań, które prowadzą do obalenia legalnych władz, naruszenia racji stanu, interesów narodowych i praworządności czy podważenia pozycji międzynarodowej państwa. W poszczególnych przypadkach mogą to być:
niepodporządkowanie się rezolucjom ONZ;
nieprzestrzeganie umów i prawa międzynarodowego;
brak gotowości do współpracy międzynarodowej;
rozwój agresywnych religii i ideologii;
zmiany granic w otoczeniu państwa;
przeciwstawianie się tendencjom stabilizacyjnym i integracyjnym w rejonie;
istnienie w państwie secesjonistycznych grup i ich dążeń do autonomii;
konflikty wielkich mocarstw o strefy wpływu;
korupcja i przenikanie struktur przestępczych do władz;
antynarodowa polityka innych państw;
zastraszanie państw;
sprawowanie władzy przy użyciu siły;
nieprzestrzeganie praw i wolności obywateli;
fałszerstwa wyborcze;
współpraca przedstawicieli władz z obcym wywiadem;
dyskryminacja mniejszości narodowych w kraju i poza jego granicami;
manipulacje świadomością i psychiką społeczeństwa;
masowe migracje obywateli i czystki etniczne;
niepohamowany rozwój struktur państwa (biurokracja);
upartyjnienie struktur państwa;
naruszenie praworządności i słabości struktur demokratycznych;
eskalacja i umiędzynarodawianie konfliktów wewnętrznych z innymi państwami;
ingerencja w wewnętrzne sprawy państwa;
brak skutecznego zarządzania w sytuacjach kryzysowych;
wspieranie międzynarodowego terroryzmu;
postępujący spadek nakładów na bezpieczeństwo.
Zagrożenia militarne bezpieczeństwa narodowego obejmują użycie lub groźbę użycia siły militarnej przez podmioty prawa międzynarodowego ( państwa).
Jednak przykłady zamachów terrorystycznych dowodzą, że takie zagrożenie dla funkcjonowania państwa może stwarzać także organizacja nie będąca podmiotem prawa międzynarodowego.
Istnieje wiele form bezpośredniego i pośredniego użycia sił zbrojnych jako narzędzia osiągania celów polityki. Może to być np.:
demonstracja siły;
dywersje militarne;
blokada militarna;
szantaż militarny;
prowokacja militarna;
incydent graniczny;
ograniczone użycie środków przemocy zbrojnej;
zbrojne starcie graniczne;
napaść zbrojna grup nieformalnych;
konflikt lokalny;
konflikt między państwami.
Zagrożenia ekonomiczne bezpieczeństwa narodowego dotyczą problematyki produkcji, wymiany i rozdziału różnych dóbr w państwie oraz racjonalnego nimi dysponowania dla pomnażania ogólnego dobrobytu.
Zagrożenia ekonomiczne często są identyfikowane jako zagrożenia gospodarcze i utożsamiane z nimi. Obejmują finanse państwa, proces produkcji, handel i dostęp do surowców, w szczególności energetycznych.
Zagrożenia społeczne odnoszą się do wszystkiego, co zagraża utratą życia i zdrowia, tożsamości narodowej i etnicznej poszczególnych społeczności oraz bezpieczeństwa socjalnego i publicznego.
Zagrożenia ekologiczne bezpieczeństwa państwa odnoszone są do funkcjonowania żywej przyrody oraz warunków życia człowieka w środowisku i trwałego rozwoju narodu. Mogą zostać spowodowane przez działalność człowieka i czynniki naturalne. Definiowane są one jako rodzaj zagrożeń, w wyniku, których może nastąpić niebezpieczeństwo dla istnienia żywych, na skutek zmiany środowiska naturalnego.
Terroryzm - jako działanie nieregularne - jest wykorzystywany od dawna i tym samym stanowi sprawdzoną formę działań podejmowanych w trakcie konfrontacyjnych stosunków pomiędzy stronami, z których jedna jest strukturą państwa.
Wojskowe działania antyterrorystyczne, wynikające wprost z działań przeciwdywersyjnych wojsk, odnoszą się do:
ochrony ważnych obiektów w strefie odpowiedzialności;
ochrony i obrony stanowisk dowodzenia;
ochrony i obrony infrastruktury logistycznej w ramach osłony strefy tyłowej;
ochrony i obrony składów materiałów bojowych poza strefą tyłową;
likwidacji skutków aktów terroru;
zwalczania wykrytych grup terrorystycznych.
W Polsce jednostką wojskową powołaną do takich działań jest przygotowany antyterrorystycznie GROM. W działaniach zabezpieczających i niesienia pokoju na terytoriach zagrożonych terroryzmem mogą uczestniczyć też inne formacje Sił Zbrojnych RP. Obok wojsk w zwalczaniu terroryzmu w Polsce biorą udział:
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego;
Biuro Ochrony Rządu;
Policja;
Państwowa Straż Pożarna;
Straż Graniczna
Formacje Obrony Cywilnej.
Zwalczanie terroryzmu oparte jest na stosownych aktach prawa międzynarodowego. Polska ratyfikowała w tej dziedzinie następujące konwencje:
O zwalczaniu terroryzmu;
O zwalczaniu bezprawnych czynów skierowanych przeciw bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego;
O zwalczaniu bezprawnego zawładnięcia statkami powietrznymi;
W sprawie przeciwdziałania bezprawnym czynom przeciwko bezpieczeństwu żeglugi morskiej.
OBRONA NARODOWA
I OBRONA WSPÓLNA NATO
Państwo, w celu swobodnego i skutecznego rozwoju, zapewnia ochronę i obronę własnych interesów w taki sposób, aby nikt na drodze ich osiągania nie stworzył przeszkód i utrudnień natury politycznej, militarnej, kulturowej, gospodarczej i społecznej:, aby w jak najmniejszym stopniu czynniki wywołane negatywnym działaniem człowieka lub spowodowane siłami natury oddziaływały na społeczeństwo, jego mienie i środowisko. Jedną z zasadniczych funkcji i form organizacyjnych gwarantujących bezpieczeństwo pomyślnego rozwoju narodu jest obrona narodowa.
Właściwości obrony narodowej
Historyczny rozwój obrony narodowej - proces który trwa niezmiennie od zarania państwowości - dobiegł czasów, gdy bez pomyślnej integracji wysiłku całego demokratycznego narodu, zaangażowania różnych podmiotów prawa państwowego, niezależnie od ich statusu prawnego, niemożliwe jest osiągnięcie sukcesu w zapewnieniu bezpiecznego bytu i rozwoju narodowego.
Jedną z form działań na rzecz bezpieczeństwa jest obrona narodowa, której misje realizują: organy władzy publicznej; organizacje działające na rynku, których celem jest przede wszystkim zysk; organizacje pozarządowe oraz poszczególni obywatele danego państwa.
Misje tych podmiotów mają różne podłoże. Można je sklasyfikować następująco:
Misje wynikające z faktu sprawowania władzy:
ustawodawczej - organy powoływane w drodze powszechnego wyboru, sprawujące w imieniu narodu najwyższą władzę prawotwórczą;
administracyjnej - organy, których rola polega na zarządzaniu życiem zbiorowym ludzi, stosujące różne środki w realizacji interesów narodowych, ich szczególna i pierwotna rola sprowadza się do zapewnienia koordynacji w przeciwstawianiu się wszelkim wyzwaniom i zagrożeniom bezpieczeństwa narodowego;
sądowniczej - organy, powoływane do ochrony ładu prawnego w państwie;
kontrolnej - organy zajmujące się kontrolowaniem innych organów państwowych pod względem przestrzegania prawa państwowego;
Misje wynikające z faktu czerpania korzyści z dobrodziejstwa, jakim jest bezpieczeństwo uzyskane dzięki funkcjonowaniu na terenie danego państwa:
poszczególnych obywateli;
zróżnicowanych i żyjących w harmonii grup społecznych;
organizacji działających na rynku (np. banki, przedsiębiorstwa );
3. Misje wynikające z faktu powołania przez państwo:
sił zbrojnych;
służb (np. służb specjalnych: ABW, AW, WSI);
straży (np. leśnej, pożarnej, parkowej, miejskiej);
inspekcji (np. sanitarnej, weterynaryjnej, celnej, skarbowej);
policji;
ustawowego powierzania im zadań w zakresie obrony narodowej;
4. Misje wynikające z dobrowolnego wzięcia na siebie ról w dziedzinie
obrony narodowej przez:
woluntariuszy;
organizacje pozarządowe ( np. stowarzyszenia, fundacje, związki zawodowe, organizacje pracodawców, organizacje samorządu gospodarczego, itp. ).
Obrona narodowa jest powszechna. Powszechny charakter obrony narodowej w Polsce nie jest nowym zjawiskiem, a jego istota wiąże się z zaangażowaniem całego narodu w sprawy tworzenia, odzyskiwania i walki o samodzielny byt narodowy.
Obrona narodowa jest państwowa. Z socjologicznego punktu widzenia państwo jest grupą społeczną, zorganizowaną na określonym terytorium dzięki panującej władzy publicznej. Najdoskonalszym sposobem organizacji narodu stwarzającym szansę rozwoju i bezpieczeństwa jest państwo.
Obrona narodowa jest ciągła. Bezpieczeństwo narodowe nie jest stanem stałym i niezmiennym, lecz rezultatem ciągłych i różnorodnych zabiegów dyplomatycznych, militarnych, gospodarczych, kulturowych i psychospołecznych, naukowych i innych, mających na celu kształtowanie sprzyjających warunków rozwoju i bytu narodowego. W każdym miejscu, czasie i okolicznościach funkcjonowania państwa pojawiają się wyzwania i zagrożenia spowodowane działalnością człowieka oraz siłami natury, którym przeciwstawiać się należy podejmując działania o charakterze zapobiegawczym i przygotowawczym, reagując oraz odbudowując.
Obrona narodowa jest ogólna. Ogólny charakter obrony narodowej - dziedziny realizacyjnej bezpieczeństwa narodowego - polega na tym, że jest ono zapewniane we wszystkich dziedzinach działalności, wewnątrz i na zewnątrz państwa. Skierowana jest przeciwko wszelkim formom zagrożeń godzącym w interes narodowy, które stanowić mogą niebezpieczeństwo dla suwerenności władzy, integralności terytorialnej, nienaruszalności granic i terytorium oraz przetrwania narodu, jego bytu i losu.
Organizacja i funkcjonowanie obrony narodowej
Obrona narodowa jest misją sprawowaną na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa narodowego, a także organizacją podejmującą określone działanie i osiągającą wynik w postaci zbioru elementów i powiązań między nimi. Dwa dokumenty w randze uchwały Rady Ministrów definiują system obronności RP. Są to: Strategia bezpieczeństwa RP oraz Strategia obronności RP. W celu realizacji strategicznych zadań prewencyjno - stabilizujących, kryzysowych i obronnych RP utrzymuje i systematycznie modernizuje system obronności RP. Jest on utrzymywany i przygotowywany w gotowości do rozwinięcia (pełnego lub częściowego - w zależności od potrzeb) i skutecznego działania w sytuacjach nadzwyczajnych, w tym szczególnie w stanie zewnętrznego kryzysu polityczno - militarnego lub wojny.
System obronności RP opiera się na potencjale narodowym państwa i obejmuje ściśle ze sobą powiązane podsystemy: kierowania obronnością, militarny i pozamilitarny. Obrona narodowa ma charakter organizacji, gdyż tworzy całość, której składniki współprzyczyniają się do powodzenia całości.
Obrona wspólna NATO
Pamiętając o doświadczeniach historycznych oraz kierując się wyczuciem współczesnych uwarunkowań geopolitycznych, władze kraju, przy szerokim poparciu społeczeństwa, podjęły wysiłki w kierunku tworzenia zewnętrznych warunków bezpieczeństwa państwa. Umożliwia to udział Polski w koalicyjnym układzie obronnym, którego uczestników łączą wspólne interesy bezpieczeństwa i wspólny system wartości. Wybrano NATO - układ, który sprawdził się przez 50 lat pod względem skuteczności, zapewnił odpowiednią siłę militarnego odstraszania i reagowania w sytuacjach kryzysowych, a także ma ekonomiczne podstawy dalszego rozwoju militarnego.
Zasady działania Sojuszu Północnoatlantyckiego
Głównym celem NATO jest zagwarantowanie, środkami politycznymi i militarnymi, wolności i bezpieczeństwa wszystkim swoim członkom.
Sojusz działa na rzecz ustanowienia sprawiedliwego i trwałego ładu pokojowego na świecie, opierając się na wspólnych wartościach demokracji, prawach człowieka i poszanowaniu prawa. Jest stowarzyszeniem wolnych państw, połączonych wolą zachowania własnego bezpieczeństwa przez wspólne gwarancje i ustabilizowane stosunki z innymi krajami. Artykuł 4 traktatu przewiduje konsultacje między państwami członkowskimi, gdy którekolwiek z nich uważa, iż zagrożone są: jego terytorialna integralność, polityczna suwerenność lub bezpieczeństwo.
Podstawową zasadą operacyjną sojuszu jest wzajemna współpraca suwerennych państw, oparta na niepodzielności bezpieczeństwa jego członków. Dzięki solidarności sojuszniczej żadne państwo członkowskie nie musi polegać jedynie na własnym wysiłku, aby sprostać podstawowym wymogom bezpieczeństwa.
Sojusz umożliwia realizację zasadniczych celów bezpieczeństwa narodowego przez kolektywne współdziałanie.
Zakres wspólnych przedsięwzięć obronnych
Polityka konsensowa i wspólne podejmowanie decyzji. Wypracowanie wspólnych decyzji na zasadzie konsensusu i przy powszechnej aprobacie członków sojuszu uwzględnia doświadczenia poszczególnych państw, a jednocześnie umożliwia szybkie i zdecydowane reagowanie, jeśli wymagają tego okoliczności. Wymiana informacji i wspólne konsultacje spraw bieżących pozwalają podjąć wspólne działania. W razie potrzeby mogą zostać podjęte wysiłki na rzecz zażegnania różnic między rządami.
Konsultacje polityczne. Wypracowanie stanowiska politycznego przez sojusz, utworzony przez wiele niepodległych i suwerennych państw, zależy od wzajemnej wiedzy o polityce i intencjach oraz podstawowych koncepcjach politycznych. Praktyka wspólnych konsultacji i wypracowywania odpowiedzi na polityczne wydarzenia mające wpływ na wzajemne interesy pozwala polegać na zobowiązaniach w zakresie wspólnej obrony i wspólnej infrastruktury.
Dzięki konsultacjom, państwa mogą określać obszary, gdzie w imię bezpieczeństwa i stabilności powinna być podjęta skoordynowana akcja.
Działania w sytuacjach kryzysowych. Jest ono związane z podejmowaniem decyzji opartych na zasadzie konsensusu w odniesieniu do zastosowania środków politycznych, wojskowych i obrony cywilnej.
Wymiar obronny (obrona wspólna NATO). W obecnej sytuacji politycznej i strategicznej w europie, powodzenie sojuszniczej roli utrzymania pokoju i zapobieżenia wojnie zależy, bardziej niż w przeszłości, od skutecznej dyplomacji prewencyjnej i pomyślnego postępowania w sytuacjach kryzysowych. Zyskują na znaczeniu polityczne, ekonomiczne, społeczne i ekologiczne aspekty bezpieczeństwa i stabilności.
Istota wspólnej, zbiorowej obrony polega na uzgodnieniu działań wojsk według jednolitego planu, opartego na zintegrowanej strukturze wojskowej oraz współpracy poszczególnych dowództw reprezentujących wszystkie części składowe połączonych sił zbrojnych. Kluczowe znaczenie ma kolektywne planowanie sił, wspólne planowanie operacyjne, wspólne ponoszenie kosztów zintegrowanych struktur wojskowych oraz wykorzystanie wspólnych możliwości obronnych wielonarodowych formacji - stacjonowanie i rozmieszczenie sił, zintegrowany system obrony powietrznej. Uzupełniające elementy to reagowanie kryzysowe oraz opracowywanie porozumień regulujących: wzmacnianie sił, procedury konsultacji, wspólne standardy i procedury dotyczące sprzętu, szkolenia i logistyki, a także współpracy w zakresie zbrojeń, szkolenia i logistyki.
Koncepcja strategiczna Sojuszu Północnoatlantyckiego
Misja NATO, polega na ochronie wspólnych interesów bezpieczeństwa, zapewnieniu odpowiedniego poziomu obrony wspólnej, umacnianiu sojuszu i wspieraniu Europejczyków w przyjmowaniu większej odpowiedzialności za bezpieczeństwo europejskie. Sojusz będzie zapewniał równe bezpieczeństwo uczestników pomimo różnic występujących pomiędzy nimi. Jednocześnie będzie tworzył warunki partnerstwa, współpracy i dialogu, dążąc do rozszerzenia. Do głównych zadań sojuszu należą:
dbałość o bezpieczeństwo, a dokładniej umacnianie jego trwałych podstaw na obszarze euroatlantyckim przez pokojowe rozwiązywanie sporów we współpracy z demokratycznymi instytucjami, dążenie do wyeliminowania stosowania siły lub groźby jej użycia;
konsultacja w zakresie wszelkich problemów dotyczących interesów sojuszników i koordynacja działań we wspólnych obszarach zainteresowania;
odstraszanie przed agresją i obrona każdego uczestnika NATO;
pokonywanie kryzysów, zachowanie gotowości i udział w zapobieganiu konfliktom;
rozwijanie partnerstwa, współpraca i dialog z innymi państwami obszaru euroatlantyckiego w celu zwiększenia wzajemnego zaufania oraz osiągnięcia przez nie zdolności do podejmowania wspólnych działań.
Sojusz będzie nadal uwzględniał uzasadnione interesy bezpieczeństwa innych państw. NATO nie jest niczyim przeciwnikiem. Dla powodzenia operacji realizowanych przez NATO ogromne znaczenie ma współpraca cywilno - wojskowa z administracją publiczną i organizacjami pozarządowymi.
Rola państwa - członka NATO
Podstawowym obowiązkiem państwa - członka NATO jest osiągnięcie, utrzymanie i rozwijanie stałej i skutecznej, indywidualnej i zbiorowej zdolności do odparcia zbrojnej napaści. Indywidualna zdolność obronna (samoobrona) uczestnika sojuszu stoi przed pomocą kolektywną w ramach obrony wspólnej, tworzy warunki do jej udzielenia i warunkuje jej uzyskanie.
Obecność w NATO wymaga aktywności całego państwa dla integracji w ramach sojuszu - nie tylko w sferze obronności, ale także w kwestiach ekonomicznych, społecznych, prawnych i politycznych, wymagających współpracy organów władzy ustawodawczej i wykonawczej różnych szczebli.
W sprawach wojskowych pogłębia się pełna integracja ze strukturami politycznymi i systemem obronnym sojuszu, co w perspektywie doprowadzi do podporządkowania całości naszych sił operacyjnych jego zintegrowanej strukturze militarnej. Od czasu uzyskania członkostwa Polska zobowiązana jest uczestniczyć w politycznych i militarnych strukturach NATO. Jednocześnie deklaruje gotowość do czasowego lub stałego, zależnie od względów strategicznych lub operacyjnych, rozmieszczenia sił państw sojuszu na terytorium Polski oraz dyslokacji własnych sił na obszarze innych państw członkowskich.
Efektem współpracy z sojuszem było uzgodnienie wielkości polskiego udziału w NATO w postaci konkretnych formacji i jednostek wojskowych, ustalenie poziomu gotowości bojowej oraz określenie wymagań wobec dowództw, sztabów i wojsk, które Polska wnosi do sojuszu.
Zgodnie z wcześniejszymi deklaracjami rządu RP, do wspólnej obrony przeznaczono całość naszych sił operacyjnych wraz z siłami wsparcia bojowego i logistyczno - administracyjnego. Dokonaliśmy podziału Sił Zbrojnych RP na Siły Reagowania i Główne Siły Obronne, czemu towarzyszy odpowiedni poziom ich gotowości bojowej- wyższy dla Sił Reagowania, nieco niższy dla Głównych Sił Obronnych. Gotowość w rozumieniu NATO obejmuje trzy główne elementy: zapewnienie pełnej obsady, szkolenie oraz uzbrojenie i wyposażenie wojsk.
Interesy narodowe a sojusze
Środowisko międzynarodowe można umownie określić jako „przestrzeń”, na której spotykają się interesy różnych państw. Gdy interesy te są zbieżne, spotkania mogą przybrać postać wspólnych zgodnych działań. Najczęściej jednak dochodzi do zderzenia zamiarów i racji, a wówczas owa „przestrzeń” zamienia się w arenę, na której staczane są krwawe lub bezkrwawe potyczki.
Poszczególne państwa starają się je rozstrzygać, każde na swoją korzyść, za pomocą różnych metod i środków polityki zagranicznej.
Polityka zagraniczna jest wielką sztuką wykorzystywania przez państwo w środowisku międzynarodowym dostępnych metod i środków dla stworzenia sobie jak najlepszych warunków istnienia, dobrobytu i rozwoju.
Tak jak w sztuce wojennej naczelną zasadą jest zaskoczenie, tak w polityce zagranicznej liczy się jedna z jego form-maskowanie, jak najdalej posunięty kamuflaż rzeczywistych zamiarów i planów. Wyrazem tego jest nie tylko specyficzny język dyplomacji, pełen wieloznaczności i ogólników.
Również większość rokowań dyplomatycznych odbywa się w tajemnicy. Można przyjąć, że istnieją dwie sfery polityki zagranicznej. Sferę pierwszą - deklarowaną - stanowią oficjalne oświadczenia, mające zwykle na celu pozyskanie lub ukształtowanie opinii publicznej; drugą - działania rzeczywiste.
Niebezpieczeństwo tkwi w traktowaniu dosłownie wszelkiego rodzaju deklaracji, opinii czy oświadczeń. Często są one, bowiem obliczone tylko na efekt psychologiczny.
Uświadomienie sobie funkcjonowania tych dwóch sfer polityki zagranicznej - deklarowanej i rzeczywistej - jest kluczem do racjonalizacji polityki obronnej państwa.
Sojusz z NATO i współpraca w zakresie bezpieczeństwa jedynie wzmacniają narodowy system bezpieczeństwa Polski Są jednym ze środków polityki bezpieczeństwa narodowego. W żadnym razie nie mogą być podstawą zapewnienia bezpieczeństwa narodowego, chociażby ze względu na zmienność, nietrwałość oraz ograniczoną wiarygodność porozumień.
Obrona zbiorowa - tradycyjnie związana z obroną integralności terytorium - zmienia swe znaczenie; coraz bardziej odnosi się do obrony interesów państwa: zachowania stabilności politycznej, zapewnienia rozwoju ekonomicznego i społecznego. Obrona interesów państwa, w przeciwieństwie do obrony integralności terytorialnej, wymaga również działań poza jego terytorium.
Wojska RP, częściej niż dotąd, będą ekspediowane za granicę do operacji reagowania kryzysowego.
11