Wspólność majątkowa małżonków
Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków
Jakie składniki zaliczają się do majątku wspólnego?
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków
Jakie składniki zaliczają się do majątków osobistych małżonków?
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Jaki jest zakres władztwa każdego małżonków nad majątkiem wspólnym?
Każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka.
Oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny.
Każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy kodeksu rodzinnego stanowią inaczej. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku.
Małżonek może sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka, z wyjątkiem czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny albo podejmowanej w ramach działalności zarobkowej.
Kiedy potrzebna jest zgoda drugiego małżonka na czynność dotyczącą majątku wspólnego?
Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:
1) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków,
2) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal,
3) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa,
4) darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.
Jakie są skutki dokonania jednej z powyższych czynności bez zgody współmałżonka?
Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu. Warto jest również mieć na uwadze, że jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna. Jednakże, jeżeli na podstawie czynności prawnej dokonanej przez jednego małżonka bez wymaganej zgody drugiego osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie osób, które w dobrej wierze dokonały czynności prawnej z osobą nie uprawnioną do rozporządzania prawem.
Dlaczego uzyskanie zgody współmałżonka jest dla wierzyciela tak ważne nawet w wypadku, gdy drugi z małżonków zaciąga zobowiązanie ze swojego majątku odrębnego?
Uzyskanie zgody współmałżonka jest tak istotne, ponieważ jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, to wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków. Natomiast jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9 kodeksu rodzinnego, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.
ZASTRZEŻENIE: warto pamiętać, że powyższe regulacje dotyczą tylko sytuacji, gdy między małżonkami panuje ustrój ustawowej wspólności majątkowej
Małżeńska wspólność majątkowa - kategoria małżeńskiego ustroju majątkowego zakładająca współwłasność przedmiotów majątkowych nabytych przez małżonków w zakresie określonym przez ustawę bądź umowę. Wyróżnia się trzy rodzaje małżeńskiej wspólności majątkowej: ustawową, umowną ograniczoną i umowną rozszerzoną
Powstaje automatycznie w chwili zawarcia małżeństwa chyba, że małżonkowie przed wstąpieniem w związek małżeński wyłączyli ją zawierając małżeńską umowę majątkową albo jej istnienie jest niedopuszczalne z mocy prawa.
Wspólność ta jest szczególnym rodzajem współwłasności łącznej. Jest to wspólność bezudziałowa, a w czasie jej trwania małżonkowie nie mogą rozporządzać swoimi prawami do majątku wspólnego, jako całości. Ponadto żadne z małżonków nie może rozporządzić ani zobowiązać się do rozporządzenia udziałem, który mu przypadnie w majątku wspólnym w chwili ustania wspólności. Małżonek w czasie trwania wspólności ustawowej nie może również żądać podziału majątku wspólnego. Wspólność ta jest wspólnością masy majątkowej to znaczy obejmuje cały zbiór praw majątkowych takich jak własność i inne prawa rzeczowe czy wierzytelności.
W małżeństwie, w którym obowiązuje ustrój wspólności majątkowej ustawowej występują trzy masy majątkowe: majątek wspólny małżonków oraz dwa majątki osobiste każdego z małżonków. Majątki te zwykle w trakcie trwania wspólności ustawowej nie są wyodrębnione i stanowią jedną całość gospodarczą. Ich podział następuje dopiero po ustaniu wspólności. Rozdzielenie takie może być dokonane w drodze umowy pomiędzy małżonkami lub może być wynikiem postępowania sądowego o podział majątku wspólnego.
Powstaje w drodze małżeńskiej umowy majątkowej i stanowi rozszerzenie wspólności majątkowej ustawowej na przedmioty majątkowe wchodzące w skład majątku osobistego. Granicą dla rozszerzenia wspólności jest art. 49 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Stanowi on, iż nie można przez umowę majątkową małżeńską rozszerzyć wspólności na: 1) przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny, 2) prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom np. wspólność majątkowa wspólników spółki cywilnej, 3) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie np. służebności osobiste 4) wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, 5) niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków. Te pięć kategorii przedmiotów majątkowych ma jedną istotną cechę wspólną, mianowicie wszystkie z nich są ściśle związane jedynie z osobą której przysługują. W razie wątpliwości uważa się, że przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków nie wchodzą w skład umownej wspólności majątkowej.
Do wspólności majątkowej umownej rozszerzonej w zakresie nieuregulowanym art. 48 - 50(1) kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stosuje się odpowiednio, to znaczy z uwzględnieniem odrębności, przepisy o wspólności majątkowej ustawowej.
Powstaje w drodze małżeńskiej umowy majątkowej i stanowi ograniczenie wspólności majątkowej ustawowej. Ograniczenie to polega na wyłączeniu z majątku wspólnego niektórych jego składników. Prawo nie stawia żadnych barier w zakresie ograniczenia wspólności majątkowej ustawowej w drodze umowy
Majątek wspólny - przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeńskiej wspólności majątkowej przez oboje małżonków bądź tylko przez jednego z nich, a nie zaliczające się do majątku osobistego. Przedmioty majątkowe nabyte w ten sposób stają się współwłasnością obojga małżonków.
Pod pojęciem przedmiotów majątkowych należy rozumieć między innymi prawa majątkowe takie jak własność i inne prawa rzeczowe, a także wierzytelności. Przedmiotem majątkowym w tym znaczeniu będą także sytuacje prawne w rodzaju posiadania czy ekspektatyw.
Prawną podstawą wyodrębnienia majątku wspólnego jest art. 31 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W myśl tego przepisu do majątku wspólnego należą w szczególności: pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków i środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków
Umowa majątkowa małżeńska (potocznie: intercyza) - umowa zawierana pomiędzy małżonkami lub osobami zamierzającymi wstąpić w związek małżeński, prowadząca do wprowadzenia odmiennego aniżeli ustawowy majątkowego ustroju małżeńskiego. Jej zasady regulują Rodziały II (Umowne ustroje majątkowe) i III (Przymusowy ustrój majątkowy) Działu III (Małżeńskie ustroje majątkowe) Tytułu I (Małżeństwo) ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy - artykuły od 47 do 54. Ustawowy majątkowy ustrój małżeński zdefiniowany jest w Tytule I Dziale III Rozdziale I Ustawowy ustrój majątkowy (artykuły od 31 do 46) KRiO. Umowa majątkowa małżeńska spisywana jest w formie aktu notarialnego przez notariusza, przed lub po zawarciu małżeństwa. W interesie małżonka leży poinformowanie wierzycieli o fakcie zawarcia umowy oraz jej rodzaju, zgodnie bowiem z art. 471 ustawy Małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome. Ważną okolicznością umowy jest termin jej podpisania, a to dlatego, że nie może ona mieć mocy wstecznej. W konsekwencji sporządzenie intercyzy nie wyklucza wspólnej odpowiedzialności małżonków za zobowiązania powstałe przed dniem jej podpisania.
Rodzaje intercyzy:
umowa wyłączająca wspólność majątkową (wprowadzająca rozdzielność majątkową albo rozdzielność z wyrównaniem dorobków)
umowa rozszerzająca wspólność majątkową
umowa ograniczająca wspólność majątkową
umowa przywracająca wspólność ustawową