Zagraniczna i międzynarodowa polityka ekonomiczna

Zagraniczna polityka ekonomiczna to, prowadzona przez dany kraj, polityka w sferze kształtowania jego stosunków gospodarczych z zagranicą

Przedmiotem oddziaływania są obrót towarowy i usługowy oraz przepływ czynników produkcji miedzy krajami

Zagraniczna polityka ekonomiczna

• Polityka handlowa

• Polityka technologiczna

• Polityka migracyjna

• Polityka usług

• Polityka kapitałowa

Cele zagranicznej polityki ekonomicznej

• Zasadniczym celem długookresowym, strukturalnym zagranicznej polityki ekonomicznej jest wzrost korzyści z udziału w międzynarodowym podziale pracy, osiągany poprzez wzrost międzynarodowej zdolności konkurencyjnej

• Do celów krótko- i średniookresowych zagranicznej polityki handlowej zaliczamy np.: zachowanie równowagi płatniczej, pozytywne oddziaływanie na aktywność gospodarczą, ceny, stan zatrudnienia, postęp techniczny i technologiczny.

Zagraniczna i międzynarodowa polityka ekonomiczna

• Zagraniczna polityka handlowa (dalej zpe)jest częścią zagranicznej polityki ekonomicznej- oznacza kształtowanie przez państwo obrotów towarowych z zagranica

• Odmiany/rodzaje

• Liberalna

• Protekcyjna

Polityka liberalna

Gdy polityka ekonomiczna państwa jest podporządkowana doktrynie liberalizmu gospodarczego, zpe ma charakter polityki wolnego handlu

Liberalizm gospodarczy tkwi w klasycznej teorii wolnego rynku i wolnego handlu, opierającej się na założeniu że automatycznie likwidują one dysproporcje gospodarcze, zapewniając pełne wykorzystanie czynników produkcji i równowagę gospodarczą, a interwencjonizm państwa jest wręcz szkodliwy - nie pozwala uzyskać optymalnych rozwiązań w produkcji, handlu, inwestycjach i konsumpcji.

Polityka protekcyjna

Polega na wykorzystaniu przez państwo środków i narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej do osiągnięcia celów tej polityki.

Protekcjonizm w handlu zagranicznym jest pochodna polityki interwencjonizmu państwowego w gospodarce.

W stosunkach międzynarodowych, gdy partnerzy odznaczają się zróżnicowanym poziomem rozwoju wolny rynek prowadzi do nieefektywnego podziału korzyści z handlu do zwiększania rozpiętości dochodowych miedzy krajami

Okresy liberalizacji/protekcjonizmu we współczesnej gospodarce światowej

• 1947-1973: od opracowania statusu GATT i pierwszych negocjacji w sprawie redukcji ceł do światowej recesji związanej z kryzysem zadłużeniowym - dominacja tendencji liberalizacyjnych w handlu.

• 1974-1986: od recesji do rozpoczęcia negocjacji Rundy Urugwajskiej - wzrost działań protekcjonistycznych.

• 1987-1995: od rozpoczęcia Rundy Urugwajskiej do utworzenia WTO - zahamowanie nacisków protekcjonistycznych i zainteresowanie dalszą liberalizacją.

• 1996-do obecnie: od zakończenia Rundy Urugwajskiej i rozpoczęcia serii Konferencji Ministerialnych - przy powszechnie deklarowanym dążeniu do liberalizacji, wzrost stosowanych w handlu pozataryfowych narzędzi protekcjonistycznych.

Cele i zasady GATT/WTO

Cele WTO

• wielostronna liberalizacja wzajemnie korzystnego handlu

• Przeciwdziałanie dyskryminacji w stosunkach między państwami członkowskimi

Zasady GATT/WTO

• Niedyskryminacji

• Wzajemności

• Związania stawek celnych

• Przejrzystości

• Odwetu akceptowanego

• Uznania ceł za podstawowy instrument interwencji

Zasady i klauzule GATT/WTO

• Zasada niedyskryminacji- dotyczy obowiązku równego traktowania wszystkich uczestników systemu oraz równego traktowania w relacji podmiot krajowy- partner zagraniczny. Niedyskryminacje partnerów zagranicznych zapewnia klauzula największego uprzywilejowania- KNU

• KNU- nie można przyznać jednemu krajowi przywilejów i korzyści bez jednoczesnego rozciągnięcia ich na wszystkie pozostałe kraje

Niedyskryminacje w relacji podmiot krajowy- partner zagraniczny zapewnia klauzula narodowa

• Klauzula narodowa- produkt importowany powinien być na rynku danego kraju traktowany nie gorzej niż produkt krajowy. To traktowanie dotyczy podatków, opłat i warunków, którymi objęte były towary na rynku.

Wyjątki od zasady niedyskryminacji

• Klauzula Dziadka - kraj przystępujący do GATT a mający w momencie przystąpienia środki ochronne niezgodne z zasadami GATT - owskimi, miał prawo ich zachowania w okresie członkostwa. Bez klauzuli dziadka większość krajów nie zgodziłaby się do wstąpienia do GATT.

• Artykuł 24 statutu - mówił o możliwości wyłączenia spod zasad GATT - owskich specjalnych form integracji pomiędzy krajami w postaci stref wolnego handlu i unii celnych przy spełnieniu pewnych warunków. Ten zapis stał się podstawą możliwości integracji gospodarczej.

• GSP- General System of Preferences- Ogólny System preferencji- jednostronne i dobrowolne ulgi celne dla krajów rozwijających się

• Zasada wzajemności (równości korzyści i koncesji) - żaden z krajów członkowskich nie jest zobowiązany do redukcji swoich stawek celnych ani też udzielenia innych koncesji bez uzyskania wzajemnych przywilejów od partnera. W celu ochrony interesów krajów słabszych, aby kraje silniejsze nie mogły wymuszać na krajach słabszych obniżenia stawek celnych. Zgodnie z tą zasadą nie wolno było udzielać preferencji bez wzajemności. To obróciło się przeciwko krajom słabszym - narastanie ujemnych sald handlowych krajów słabo rozwiniętych. Stworzono wyjątek od tej zasady - 1968 r. - w postaci IV części układu GATT- owskiego, w myśl której jednostronne preferencje udzielane krajom rozwijającym się zostały wyłączone z tej zasady.

• Związania stawek celnych i innych form ochrony przed importem zapewnia klauzula standstill - raz obniżona stawka w ramach przyznanych przez kraj koncesji, pozostaje zamrożona na tym poziomie i nie można jej podnieść. Stosowanych jest jednocześnie w ramach odstępstw klauzula ochronna w związku z koniecznością przywracania równowagi bilansu płatniczego, ochrony zdrowia ludzi i zwierząt, zapobieżenia szkodom ponoszonym przez krajowych producentów oraz pomocy państwa na rzecz rozwoju

• Przejrzystości- uczestnicy nie mogą zawierać niejawnych porozumień handlowych i muszą konsultować podejmowane w tej dziedzinie działania z innymi krajami. Na mocy tej zasady WTO ocenia umowy dwu i wielostronne w tym np.: układy europejskie o stowarzyszeniu oraz przeprowadza okresowe przeglądy polityki handlowej krajów członkowskich pod kątem ich zgodności z systemem

• Odwet akceptowany- kraj który poniósł szkody w wyniku działań partnera nie może sam wymierzać sprawiedliwości i wprowadzac działania odwetowe wedle własnego uznania, mogą skierować sprawę do rozpatrzenia przez WTO i po uzyskaniu aprobaty zastosować środki w wysokości nie większej niż poniesiona szkoda

• Uznanie ceł za podstawowy instrument interwencji w handlu - cło jest głównym instrumentem polityki handlowej w stosunkach między krajami członkowskimi. Ochrona celna jest łatwa do identyfikacji i zmierzenia. Stosowanie innych instrumentów ochronnych powinno być wyeliminowane, układ precyzyjnie określał sytuacje w których można było zastosować inne środki ochronny np. ( chroniczne deficyty płatnicze w danym kraju, chęć ochrony rynków wybranych produktów w sytuacji znacznej nierównowagi, względy zdrowia i bezpieczeństwa).

---