Przedmiot socjologii wg Szczepańskiego
Możemy podzielić na 5 obszarów; 1) zjawiska i procesy tworzenia się różnych form zbiorowego życia ludzi. 2) struktury różnych form zbiorowości ludzkich. Struktury w całości składających się z elementów (stanowiska wyznaczone kulturowo) zróżnicowanych społecznie, 3) Zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach wynikające z wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie struktur formalnych i nieformalnych (proces komunikatywności), 4) socjotechnika - siły skupiające i rozbijające te społeczności. Technika sterowania motywacją ludzką w skali masowej, 5) zmiany i przekształcenia, procesy zachodzące w tych zbiorowościach np. zmiany pozycji społecznej.
Funkcje socjologii wg A. Podgóreckiego
1) Opisowo-diagnostyczna - opis zjawisk społecznych, procesów społecznych, opisywanie pewnego stanu rzeczy starając się wyjaśnić przyczyny stanu rzeczy, jaka jest geneza zjawiska, jaka jest prognoza stanu rzeczy co będzie się dalej działo, jaka jest tendencja rozwojowa. 3 rodzaje; genetyczna (przyczyny danego zjawiska), prognostyczna (przewidywanie kierunku zjawisk społecznych, wskazanie zmian jakie może wywołać dane zjawisko), znaczenia (znaczenie danego zjawiska dla ludzi którzy uczestniczą w tym zjawisku), fazy (ocena w jakiej fazie znajduje się dane zjawisko). 2) Teoretyczna - opisując zjawiska prognozy, rozpoznaje prawidłowości życia społecznego i tworzenie teorii wyjaśniającej zjawiska z życia społecznego. Usystematyzować, wyodrębnić zjawiska. Ma poznać prawidłowości i wyjaśnić je w oparciu o teorie, opisać zależności w znaczeniu teoretycznym. 3) Socjotechniczna - jak skuteczna są poszczególne socjotechniczne techniki, i na ile są skuteczne do określonych grup społecznych. Socjolog jako socjotechnik stosuje tą technikę a nie opisuje jej skutki. Funkcje pozanaukowe w których socjolog występuje, dobiera sobie elementy rzeczywistości i opisuje. Selekcjonuje w określony sposób, ze względu na konkretną funkcję. Funkcje po za naukowe - Demaskatorska; dążenie aby coś wyjaśnić, przeciwstawić. Może być niekorzystne. Negatywne wydobywanie informacji. Ukrywanie elementów w sposób metodologiczny. Oceniające lub emocjonalne wskazywanie rzeczywistych motywacji, które są celowo lub nieświadomie ukrywane. Apologetyczna; (pochwalna) wydobywanie tego co jest bardzo pozytywne. Dobrane elementy rzeczywistości. Zestawienia argumentów w sposób aby osiągnąć zamierzone cele.
Co oznacza termin; apologetyczna funkcja socjologiczna
Apologetyczna; (pochwalna) wydobywanie tego co jest bardzo pozytywne. Dobrane elementy rzeczywistości. Zestawienia argumentów w sposób aby osiągnąć zamierzone cele. Wykorzystuje się je do pewnych celów aby np. chwalić instytucję.
Błędy wywiadu w socjologii
Sytuacyjne; warunki fizyczne związane z osobą (niesłysząca), obecność innej osoby zainteresowanej wypowiedziom respondenta, czas (respondent nie ma czasu), miejsce (komfort, bez przechodniów, ciepło), kulturowy (niezrozumienie terminologii, złe układanie pytań). 1) błędy psychologiczne; osoba prowadząca wywiad reaguje na wygląd respondenta, widząc w jakiej sytuacji jest klient, kwalifikuję do jakiejś klasy, grupy, środowiska. 2) błędy socjologiczne; kiedy respondent reaguje na cechy osoby prowadzącej wywiad. Jego ubiór, zachowanie, wygląd zewnętrzny.
Cechy grupy społecznej
Grupa społeczna- pewna grupa osób co najmniej trzech powiązanych systemów stosunków społecznych uregulowanych przez instytucje, posiadających wspólne wartości, oddzielonych od innych zasadą odrębności i posiadających świadomość my. Cechy grupy; 1) pewna ilość osób (grupa zaczyna się od 3 do nieskończoności. Ludzkość także tworzy grupę społeczną, ale nie spełnia 4 warunków). Grupa ekskluzywna-możemy należeć tylko wówczas, kiedy spełnimy określone warunki np. status finansowy, naukowy. Grupa Inkluzywna-otwarta, prawie wszyscy możemy należeć, przy czym, zróżnicowane są zasady wprowadzania do grupy np. wciągnięty, zapisany. 2) stosunki uregulowane przez instytucje (przy grupie celowej kiedy cel zostaje zrealizowany, grupa się rozpada np. uzyskane dyplomu). Instytucja reguluje część stosunków społecznych. 3) posiadane wspólne wartości (mogą to być wartości niematerialne np. nazwisko, honor lub materialne np. mieszkanie), 4) świadomość odrębności innych (dopiero gdy mamy poczucie odrębności decyduje to o tym, że stanowimy grupę. Naczelna wartością jest przetrwanie np. naród żydowski). Elementy Grupy niezbędne do jej istnienia; 1) organizacja wew. (wzory oddziaływań między członkami, stosunki społeczne, formy kontroli, podział na członków; rodzice-wych. dzieci, dzieci-szacunek dla rodziców). 2) wartości grupowe (idee wyrażające zadania, cele, ideały grupy. Miłość podstawą świadczącą o wartości rodziny), 3) Zasady odrębności (jest to, to co różni grupy od innych grup np. ideologia, wygląd), 4) Świadomość my (poczucie więzi między członkami jako element konstytutywny np. Małżeństwo)
Grupa pierwotna, wtórna, podział ze względu na warunki przynależności
Grupa Pierwotna- charakteryzuje się względną długotrwałością, niewielką liczebnością, wielofunkcyjna oraz więzią opartą na bezpośrednich stosunkach o charakterze osobistym, intymnym, postawach emocjonalnych i przeważnie niedobrowolnym. W żadnym przypadku celowym czy rzeczowym. Pierwotność wynika z tego, że jest to pierwsza zbiorowość społeczna z jaka styka się jednostka. Pełni funkcję przekaźnika podstaw informacji o społeczeństwie, kształtując społeczną naturę jednostki. Jest uniwersalna dla wszystkich poznanych społeczeństw. Najważniejszą grupą pierwotną jest rodzina. Występuje wysokie zaangażowanie członków w sprawy grupy. Jednostka występuje całą swoja osobowością. Płaszczyzny działania wielorakie. Wysoki poziom identyfikacji członków z grupą. Obejmują i kształtują całość osobowości swoich członków. Są homogeniczne. Grupy wtórne- zorganizowane dla realizacji określonego celu, opiera się ją na stycznościach rzeczowych (opartych o interes) najczęściej pośrednich i są zinstytucjonalizowane i uschematyzowane systemem stosunków np. partia polityczna. Względnie duża liczebność. Komunikacja w grupie ma charakter nieosobowy.
Grupy odniesienia - rodzaje i funkcje
Grupa ma wpływ na człowieka, kształtuje nasze zachowanie, aspiracje życiowe, cele i wartości życia. Grupa ta stanowi dla swoich członków bardzo ważne odniesienie i wpływa na działanie ludzi. Pełni funkcje; normatywną (jednostka czerpie wzory, normy, wartości dla siebie z tej grupy. Jest to zbiór norm, na których wzoruje się człowiek, uznając je za ważne, podporządkowuje się im uważając, że warto), porównawcza (grupa to wzorzec, na którym ja oceniam siebie, stanowi wzór do naśladowania. Porównujemy siebie z grupą odniesienia. Jest samooceną), audytoryjna (wg niej grupa ocenia jednostkę, czy można powiedzieć że osoba już należy do grupy. Rodzaje; rówieśnicza, masmedia, klasa, przyjaciele, rodzina. Grupa wykorzystywana przez jednostki do formułowania opinii oraz porównywania i oceny własnych zachowań. Wspólne wartości grupowe; materialne (mieszkanie, wspólne dobra życiowe) i niematerialne (nazwisko, miłość która łączy).
Co to jest status społeczny, wyznaczniki, rodzaje statusu
Status- pozycja społeczna jednostki lub grupy w określonej strukturze społecznej. W podejściu funkcjonalnym pozycja społeczna inaczej status wiąże się z rolą społeczną jednostki. Status jest wartością przypisywaną danej jednostce lub pozycji. Wartość ta jest powiązana z wielkością prestiżu, autorytetu, szacunku należnego danej jednostce. Podział; 1) Formalny (zbiór praw i obowiązków, przywileje przypisane do pozycji a nie osobie np. prezydent), 2) Osiągnięty (należny jednostce a nie pozycji, ze względu na osobiste osiągnięcia, pracę, talenty np. wykształcenie, Głównie on ze względu na ruchliwość społeczną otwartych klas. Możemy je zmieniać ze względu na własny wysiłek). 3) Przypisany (charakterystyczny dla społeczeństwa klas zamkniętych. Status przypisany do jednostki bez względu na jej wysiłek i osiągnięcia np.; z/w na urodzenie-„chłop to chłop”.
Stratyfikacja społeczna - co to znaczy, charakterystyka osób które nie odniosły sukcesu w okresie transformacji ustrojowej
Stratyfikacja społeczna- inaczej uwarstwienie społeczeństwa, ustrukturalizowany układ pozycji, grup warstw społecznych. Zróżnicowanie ze względu na statusy socjoekonomiczne. Układ hierarchicznej struktury społecznej jest układem statusu. 3 Rodzaje; 1] Klasowa- podział na klasy różniące się pod względem posiadania, 2] Etniczna- podział ze względu na pochodzenie, narodowość, (odnosi się do mniejszości narodowych). Może się wyrażać w nierównościach etnicznych, uprzedzeniach, dyskryminacji, nierówności etniczne- to ograniczone możliwości awansu, przynależności do wyższych klas społecznych. Uprzedzenia- są to przekonania na temat członków jakiejś grupy etnicznej, które przypisują im jakieś przykładowe cechy. Dyskryminacja- jest to odmienny sposób traktowania innych ze względu na ich narodowość, przejawia się w odmawianiu członkom jakiejś grupy narodowościowej dostępu do cenionych dóbr np. władzy. 3] Płci- kobieta i mężczyzna mają kulturowo określone pozycje i role związane z tymi pozycjami; stąd różnice w dochodach, we władzy. 3 typy rozwarstwienia wg Molisa Webera; 1] Podział na Klasy- charakterystyczny dla opisu społeczeństw. Charakterystycznym dla okresu feudalnego, w okresie kapitalizmu istnieje możliwość posiadania majątku. Przynależność do klasy; wymiar ekonomiczny, zróżnicowanie możliwości konsumpcji. Wymiar polityczny; posiadanie praw. Wymiar kulturowy. Wg Marksa Przynależność do klasy; posiadanie środków produkcji i posiadanie kapitału. 2] Hierarchia społecznych statusów (USA); układ pozycji; majątkowej, wykształcenia, społecznych zaszczytów, 3] Hierarchia władzy politycznej; w państwach demokratycznych hierarchia z wyboru. Ważność miejsca w układzie politycznym. Mieć władzę to ustanowić prawa i przywileje korzystne dla siebie. Status socjoekonomiczny- określa osoby które osiągnęły zbliżony poziom bogactwa, zakresu władzy, prestiżu i wykształcenia. Zbliżony poziom zainteresowania, podobny sposób spędzania wolnego czasu (podobieństwo zawodów). Transformacja wywołała zmiany ekonomiczne od zarządzana centralnego do gospodarki rynkowej. Polska sukcesu; dobra sytuacja materialna osób którzy stali się aktywni na rynku po przez utrzymanie aktywności zawodowej. Ludzie młodzi wiekiem, lepiej wykształceni, częściej mężczyźni niż kobiety, pochodzących z większych aglomeracji i zdrowi. Polska przegrana; niższe wykształcenie, chorzy, niepełnosprawni, przestali być aktywni, wypadli z rynku pracy np. likwidacja zakładu pracy. Bez środków by przetrwać. Najczęściej kobiety niż mężczyźni. Ludzie starsi lub w średnim wieku. Na początku transformacji nie mieli kapitały, częściej ludzie z terenów o mniejszej globalizacji. Do ubóstwa doprowadzają; procesy społeczne (nie doprowadzają do trwałego polepszenia sytuacji), transformacja. Ograniczenie wydatków na kulturę i obniżenie aspiracji życiowej. Ludzi w ubóstwie charakteryzują cechy; psychologiczne (rezygnacja, brak kontaktów, nieśmiałość, trudność nawiązywania kontaktów, stany neurotyczne), normatywne (normy panujące w środowisku, obyczajowe za które obowiązują sankcje, normy zwyczajowe), wzory kulturowe życia (obowiązują we wszystkich klasach)
Co oznacza termin; marginalizacja społeczna, przykłady
Def-jest to stan wykorzenienia, nie uczestniczenia jednostek lub grup w instytucjonalnym porządku społecznym oraz procesy które do tego stanu prowadzą. Inaczej „wykluczenie” podklasa jest odłączona od klasy, niskie aspiracje życiowe, ekonomiczne. Dziedziczenie ubóstwa. Przestanie uczestniczenia w działalności instytucji społecznych. Nie uczestniczenie w służbie zdrowotnej, ochronnej. Marginalizacja ma charakter wielowymiarowy lub może dotyczyć wybranego wymiaru. Klasa średnia; budżetówka, przedsiębiorcy-klasa średnia wyższa. Cechy życia w tej klasie; spore obciążenie pracą, prestiż, uznanie, wynajmowanie usług (opieka nad dziećmi), konsumpcja o charakterze ostentacyjnym (pokazujemy co mamy, dom, samochód, wyjazdy zagraniczne). System wartości; zmiany pozycji klasowej, wartości ekonomiczne i zarabianie pieniędzy, kształtowanie wzorów zachowań.
Kultura, pojęcia i podział
Def-1] ogół materialnych i niematerialnych wytworów człowieka, 2] system nauczonych i przekazywanych z pokolenia na pokolenie wartości, norm, wzorów zachowań, wierzeń, idei wyrażających się w materialnych i niematerialnych wytworach wspólnych dla danej zbiorowości społecznej na pewnym etapie rozwoju historycznego danej zbiorowości społecznej wytworzonych w toku współdziałania ludzi. Definicja ta podkreśla zmienność czasową. 3] system trwałych wartości duchowych związanych ze sztuką, religią, filozofią, tworzonych dla nich samych. Wskazuje na niematerialny aspekt kultury. Składniki kultury; język jako wytwór kultury. Wierzenia, obrzędy, wytwory pracy ludzkiej. Traktowana jako zbiór oryginalnych elementów wytwarzanych przez człowieka. Kultura jest traktowana jako zbiór oryginalnych dla danej grupy wytworów. Podział; Kultura materialna to, to co człowiek wytworzył w trakcie swojej pracy. Z jednej strony K, jako zbiór oryginalnych elementów i z drugiej strony system elementów i ich powiązań. Dla socjologów ważniejsze są zachowania ludzi niż ich wytwory. Interesuje ich system znaczeń nadanych danemu zachowaniu. Wyróżnia się K, elitarną; traktowana przez bogaczy jako wyższa K. Określana jako K, tworzona w obrębie określonej tradycji. W przeciwieństwie do K, masowej jest tworzona zgodnie z pewnymi kanonami estetycznymi, tworzonymi w ramach elity intelektualnej. Celem utrwalenie wartości i idei (prawda, piękno). K, młodzieżowa; (subkultura młodzieżowa) mogą być nowe normy postępowania, ideały piękna. K, alternatywna; tworzą ją na ogół nowe ruchy społeczne i młodzieżowe. Dochodzi do nawiązania innych kultur. Celem jest wyrażenie zmiany dotychczasowej Kultury. Stary podział; populistyczna (nawiązanie do k, ludowej), zaspokojenie estetyczne dużych grup społecznych. Popularna; dominująca w danym społeczeństwie w jakimś okresie czasu.
Mniejszości, pojęcia i atrybuty
Mianem mniejszości określa się najczęściej w Polsce młodzież akademicka, poszukująca swych korzeni narodowych oraz pokolenie ludzi starszych, przywiązujące istotną wagę do tradycji, obrzędowości. Pokolenie ludzi w wieku dużej aktywności zawodowej świadomie nie identyfikuje się z pochodzeniem mniejszościowym. Współcześnie obserwuje się zjawisko budzenia świadomości pochodzenia mniejszościowego przez licznych działaczy społeczno-politycznych i kulturalnych. Przypominając dzieje swych społeczności, ich zasługi cywilizacyjne oraz wkład do kultury polskiej, wskazują na potrzebę kontynuacji dzieła swych przodków, a zarazem też budzą poczucie odrębności narodowej jako kategorii dumy, a nie wstydu społecznego. Podkreśla się przy tym, że państwo polskie przychylne jest życiu społeczno-kulturalnemu mniejszości narodowych - wspiera je normatywno-prawnie, organizacyjnie i finansowo. Złożoną kwestią jest określenie wielkości mniejszości narodowych. Wynika to z małej precyzji określenia „mniejszość narodowa”. O określeniu tym decyduje przede wszystkim świadomość indywidualna poszczególnych jednostek - czy identyfikują się z daną grupą narodowościową, czy też nie. Mianem mniejszości narodowych zwykło się nazywać te społeczności, które zamieszkują na ziemiach polskich od stuleci bądź kilkudziesięciu lat, posiadają struktury organizacyjne (wyznaniowe, społeczno-kulturalne) i zaadoptowali się dobrze w rzeczywistości społeczno-ekonomicznej i politycznej Polski.