1. Przedmiot socjologii. Socjologiczne spojrzenie.

- miejsce socjologii w obrębie innych nauk społecznych.

Socjologia jest jedną z gałęzi nauk społecznych zbioru dyscyplin naukowych, które badają naturę ludzkiego zachowania i związków międzyludzkich oraz ich rezultaty.

Inne nauki społeczne to:

Antropologia - jako antropologia fizyczna zajmuje się człowiekiem jako gatunkiem przyrodniczym i interesuje się fizycznym zróżnicowaniem człowieka w przestrzeni i czasie.

Antropologia kulturowa jej przedmiotem jest poszukiwanie cech typowo ludzkich, czyli takich, które kulturowa istota człowieka.

Ekonomia - zajmuje się głównie sposobami, w jakie produkujemy, rozdzielamy, nabywamy i konsumujemy niezbędne dobra.

Nauki polityczne - analizują kwestie związane ze źródłami, rozdziałem i wykorzystaniem władzy w państwie. Badają procesy polityczne zachodzące w różnych grupach i organizacjach.

Psychologia - baba podstawy i konsekwencje zachowania jednostki a szczególnie interesuje ją co prowadzi jednostkę do zachowania się w taki a nie inny sposób dzieli się na wiele gałęzi zajmujących się między innymi osobowością jednostek, rozwojem ich zdolności myślowych i biologicznymi podstawami ludzkiego zachowania.

Odmienność perspektywy socjologicznej od prawniczej, ekonomicznej itp.

Perspektywa socjologiczna.

Nie istnieje jedna perspektywa socjologiczna, czyli kilka wyraźnie różniących się „szkół myśli”. Wszystkie jednak uznają socjologowie za dziedzinę nauki badającą ludzkie zachowania społeczne, związki między ludźmi i rezultaty działalności gospodarczej.

Podstawowym założeniem socjologii jest myśli, że egzystencja ludzka jest egzystencją społeczną. Jesteśmy ze sobą powiązani i nasze życie zależy od innych, oddziałujemy na innych i inni oddziaływają na nas. W istocie nasze poczucie tożsamości zależy od owej interakcji. Każda próba zrozumienia form społecznych, z pominięciem czynności jednostkowych jest skazana na niepowodzenie. Socjologia przedstawia ogólny pogląd na warunki ludzkiego bytowania.

2. Odmienność perspektywy socjologicznej od prawniczej, ekonomicznej i itp.

• socjologia w odróżnieniu od innych nauk społecznych jest nauka całościową;

• bada prawa współzależności między różnymi dziedzinami życia społecznego, również uogólnia wszelkie aspekty wiedzy o społeczeństwie;

• szerszy obraz uzyskany dzięki perspektywie socjologicznej pozwala dostrzec, w jaki sposób ich osobiste doświadczenia wpływają na istniejące układy oraz w jaki sposób ulegają ich wpływom;

• umożliwia ludziom zrozumienie ogółu przez oderwanie się od szczegółu;

• spojrzenie z perspektywy prawniczej czy ekonomicznej jest zawężeniem do tych dziedzin.

2. Kultura i społeczeństwo

- pojęcie kultury i specjalizacja

Definicja kultury- wyuczone, społecznie przekazywane dziedzictwo wytworów, wiedzy, wierzeń i wartości, które zapewnia członkom danego społeczeństwa narzędzia do rozwiązywania pojawiających się problemów. Kultura jest cecha społeczeństwa, a nie jednostki. Jest nią wszystko to, czego uczymy się - w trakcie życia społecznego i jest przekazywane przez pokolenia.

Składniki kultury

• Kultura bytu czyli rzeczywistości inaczej kultura materialna ;lub cywilizacji, obejmuje wszelkie dziania lub wytwory służące do zaspokajana naturalnych potrzeb człowieka, (np. obiekty, samochody, budynki - fizyczna cześć środowiska społeczeństwa).

• Kultura „właściwa” symboliczna, jest to wszystko co nie jest związane z zaspokajaniem potrzeb człowieka jako istoty biologicznej, wszelkie działania, które wykonywane są przez człowieka, powodujące jego zadowolenie (sztuka, religia, nauka, muzyka literatura itd.)

• Kultura popularna (masowa) masowy odbiór dotarcia do jak najszerszego kręgu odbiorców, rozpowszechniani za pomocą technicznych środków masowego przekazu (TV, prasa, radio), nadawca jest profesjonalistą i ma być to treść, która zainteresuje odbiorców, prostość łatwość w odbiorze, cos na co zwrócimy uwagę np. kolor, dźwięk obraz ,

• Kultura niematerialna: abstrakcyjne-wytwory społeczeństwa., przekazywane z pokolenia na pokolenie: wiedza, przekonania, wartości, normy, język, prawo.

Socjalizacja - to złożony proces uczenia się, dzięki któremu człowiek, istota biologiczna, staje się istota społeczną , członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury. Jest to proces stawania się takim jakim chce nas mieć nasze otoczenie społeczne.

Socjalizacja jest rezultatem zarówno wpływów zamierzonych (wychowanie) jak i niezamierzonych.

Czynniki socjalizacji:

• rodzina - nauka porozumiewania się, poznawanie kultur

• szkoła - nauka czytania pisania, punktualność

• grupa rówieśnicza - radzenie sobie z konfliktami, pozycja w grupie rówieśniczej

• mass media - funkcja edukacyjna (filmy dokumentalne, przyrodnicze),

• instytucje religijne

• sąsiedztwo

wszystkie te czynniki przyczyniają się do rozwoju sposobu postrzegania świata przez jednostkę i do rozumienia przez nią czym jest zachowanie społeczne pożądane i niepożądane.

(Uwaga dla chętnych, ale trudno ocenić czy się przyda, nie wiem czy to jest ważne)

Stadia socjalizacji:

• Freud - lekarz i naukowiec, twórca psychoanalizy

Fundamentalne potrzeby ludzkie.

Freund uważał, że istnieją uniwersalne potrzeby ludzkie (popędy), które pomagają kierować ludzkim zachowaniem i kształtować.

Eros - instynkt życia - wyjaśnia ludzką potrzebę tworzenia związków i więzi z innymi

Tantos - instynkt śmierci - stanowi podstawę naszych zachowań agresywnych

Te dwa popędy często są w opozycji wobec siebie. Konsekwencja ich konfliktu jest dramat ludzkiej egzystencji.

Struktura osobowości.

Według Freuda osobowość zbudowana jest z 3 elementów:

Id - siedziba powszechnych popędów biologicznych, które często domagają się natychmiastowego zaspokojenia. Id jest w znacznej mierze nie uświadamiane i działa zgodnie z „zasadą przyjemności”

Superego - jest podobne do tego co nazywamy sumieniem. Superego zawdzięcza powstanie nakazom i ograniczeniom narzucanym dziecku przez rodziców.

Id i Superego są pod wieloma względami podobne do siebie. Często są tez w opozycji wobec siebie. Id domaga się czegoś a superego nie dopuszcza do realizacji tego ze względu na normy społeczne. Za łagodzenie tych konfliktów odpowiada 3 element - ego.

Ego - jest częścią osobowości, która ma kontakt z rzeczywistością. Spełnia role mediatora miedzy nierealistycznymi żądaniami Id a restryktywnymi wymaganiami superego.

Rozwój osobowości.

Rozwój osobowości odbywa się w kilku następujących po sobie fazach.

• faza oralna - w trakcie jej trwania niemowlę szuka przyjemności przez takie czynności jak ssanie i gryzienie.

• faza analna - rozpoczynająca się w 2 roku życia - centralna fazą tego etapu jest kontrola nad wypróżnianiem się

• faza falliczna - między 3 a 5 rokiem życia. Jest to okres wstępnej inicjacji seksualnej. W tym czasie tworzy się kompleks Edypa. Kompleks ten dotyczy dziecięcej skłonności do tworzenia silnej więzi emocjonalnej z rodzicem płci przeciwnej i do wrogiej rywalizacji z rodzicem tej samej płci. Kompleks rozwiązuje się wraz z odchodzeniem dziecka od przywiązania do rodzica płci przeciwnej i identyfikacją się dziecka z rodzicem tej samej płci. Wg Feuda zjawiska te są bardzie wyraziste u chłopców niż u dziewcząt.

• Faza latencji - od 5 roku życia do okresu pokwitania- seksualizm traci na znaczeniu. W centrum zainteresowania znajduje się rozwój umiejętności fizycznych i intelektualnych.

• Faza genitalna - jest rezultatem ponownego przypływu energii seksualnej, co ma związek ze zmianami hormonalnymi okresu pokwitania. Jednostka jest już gotowa do dojrzałych zachowań seksualnych, a także do dzielenia przyjemności seksualnej z innymi.

• Piaget - obserwując swoje dzieci doszedł do wnioski, ze proces rozwoju ma 4 fazy

• faza sensometryczna - między pierwszymi dwunastoma a osiemnastoma miesiącami życia - w tym okresie dzieci uczą się przez zmysły, głównie przez fizyczny kontakt ze światem. Popychają, szturchają, dotykają, kopią i gryzą przedmioty ze swojego otoczenia.

• Faza przedoperacyjna - trwa od osiemnastego miesiąca do siódmego roku życia- zaczyna szybko rozwijać się umiejętność posługiwania się symbolami (szczególnie językiem). Dzieci zaczynają rozumieć przynajmniej w podstawowy sposób, że istnieją rzeczy, których nie można dotknąć ani zobaczyć. Potrafią rozróżniać między rzeczywistością a fantazją.

• Faza operacji konkretnych - od 7 do 11 roku życia - pojawia się istotna umiejętność; stosowanie logiki i alternatywy. Logika pozwala dziecku pojąć naturę związków przyczynowo skutkowych. Dziecko zaczyna doceniając inne niż własne perspektywy i rozumieć możliwość alternatywnych punktów widzenia

• Faza operacji formalnych - etap ten zaczyna się w 12 roku życia - dzieci zaczynają myśleć abstrakcyjnie, potrafią wyobrazić sobie przyszłość i miejsce w którym nigdy nie były.

Socjalizacja pierwotna i wtórna.

Socjalizacja pierwotna - człowiek przechodzi ja w dzieciństwie. W jej toku uczy elementarnych wzorów zachowań i podstawowych ról społecznych. Jednym słowem w socjalizacji pierwotnej człowiek uczy się abecadała społecznego, dlatego jest ona najważniejsza w życiu jednostki. Socjalizacja pierwotna przebiega w atmosferze nasyconej uczuciami. Silna więź emocjonalna łączy dziecko z rodzicami, którzy są dla niego najważniejszymi osobami, przekazującymi wiedze o otaczającym świecie i panujących w nim regułach. Za końcową fazę socjalizacji pierwotnej uznawane jest pojawienie się w świadomości jednostki pojęcia uogólnionego innego.

Socjalizacja wtórna - dotyczy jednostki, która ma już za sobą socjalizację pierwotną. Wprowadza ona człowieka w poszczególne segmenty życia społecznego. Człowiek w socjalizacji wtórnej uczy się jak odgrywać różne role społeczne (jak być uczniem, kolegą). W socjalizacji wtórnej człowiek ma do czynienia z wieloma światami światami społecznymi oraz różnorodnymi propozycjami ich interpretacji, wśród których może wybierać. W socjalizacji wtórnej człowiek może wybierać kto będzie dla niego znaczącym innym. Może ona ale nie musi być zabarwiona emocjonalnie.

Grupy pierwotne - są małymi grupami, których członkowie maja bliskie osobiste i trwałe związki. Z powodu bliskości i trwałości związków grupy te maja duże znaczenie dla jednostki i stanowią podstawę rozwoju społecznego jednostki. Najlepszym przykładem jest rodzina. Członkowie takiej grupy spędzają razem dużo czasu. Członkowie grupy pierwotnej najczęściej dużo o sobie wiedzą i dbają o wzajemne dobro.

Grupy wtórne - są zazwyczaj większe od pierwotnych, ich trwałość ma charakter okresowy. Powstają w określonym celu, związki miedzy członkami nie są osobiste. Jest to zbiorowość dążąca do określonego celu (ukończenie studiów). Członkowie takiej grupy nie przejawiają chęci pogłębienia wiedzy na swój temat.

Niekiedy grupy pracownicze, które łączą członków na dłużej przyjmują cech grup pierwotnych.

Zasadniczą różnica między grupami pierwotnymi i wtórnymi jest stopień zaangażowania emocjonalnego.

3. Kierunki rozwoju współczesnych społeczeństw

1. Czynniki sprzyjające globalizacji

2. Spór o globalizację.

3. Globalizacja a społeczeństwo ryzyka.

Supermarket jako przykład globalizacji- warzywa, przyprawy, kawa, sosy.

W dzisiejszym świecie jesteśmy bardziej niż kiedykolwiek zależni między lokalnością a globalnością. Tak szybki wzrost zależności nastąpił w wyniku rozwoju komunikacji, technik informacyjnych i transportu.

GLOBALIZACJA- to tworzenie się jednego świata we wszystkich wymiarach- społecznych, ekonomicznych i politycznych.

Czynniki sprzyjające globalizacji:

rozwój technik informacyjnych i telekomunikacji (telefony, faksy, telewizja cyfrowa, poczta elektroniczna i Internet)

integracja gospodarki światowej- którą nie jest ani rolnictwo ani przemysł, ale głównie opiera się na nieważkiej gospodarce tzn. gospodarce, której produkty opierają się na informacji jak w przypadku programów komputerowych.

PRZYCZYNY POSTĘPU GLOBALIZACJI.

-przemiany polityczne

przemiany polityczne- upadek komunizmu sowieckiego. System z czasów zimnej wojny- pierwszy i drugi świat, przestaje istnieć.

rozwój organizacji międzynarodowych, takich jak ONZ, NATO, UE

działalność i rozwój instytucji pozarządowych i międzynarodowych np. Międzynarodowy Związek Telegraficzny, Greenpeace, AI, Lekarze bez Granic, Czerwony krzyż

-przepływ informacji

światowe środki przekazu- dzięki temu człowiek uświadamia sobie zależność między innymi ludźmi i ich tragediami.

społeczność międzynarodowa podejmuje kroki w celu ochrony praw życia i człowieka w innych państwach

-korporacje ponadnarodowe

są to firmy wytwarzające dobra i usługi w więcej niż jednym kraju (coca-cola, GM, Kodak, Mitsubishi)

gospodarka elektroniczna- Banki, korporacje, fundusze inwestycyjjne, które mogą kliknięciem przekazywać ogromne środki między różnymi narodami

SPÓR O GLOBALIZACJĘ- istnieją trzy szkoły myślenia

Sceptycy- uważają, że idea globalizacji jest przereklamowana, a jej podstawy sięgają historii; uważają, że gospodarka światowa nie jest aż tak zintegrowana, by można mówić o gospodarce faktycznie globalnej; zwracają uwagę na regionalizację w procesach zachodzących w ramach gospodarki światowej, czyli wyłonienie się głównych bloków finansowych i handlowych. Wg sceptyków, rosnąca regionalizacja dowodzi spadku, a nie wzrostu integracji gospodarki światowej. Uważają, że rządy nadal odgrywają kluczową rolę na scenie gospodarczej.

Hiperglobaliści- w przeciwieństwie do sceptyków, uważają, że globalizacja jest bardzo realnym zjawiskiem, którego skutki daje się odczuć na każdym kroku. Tworzy nowy porządek globalny. Globalizacja jest postrzegana jako dogra do „świata bez granic”, świata, w którym handel będzie potężniejszy od rządów narodowych. Uważają również, że rządy narodowe tracą swoją moc, a obywatele tych państw tracą wiarę w istniejący system sprawowania władzy. Uważają, że nastanie „epoka globalna”

zwolennicy koncepcji transformacji- zajmują pośrednie stanowisko. Uważają, że istotnie wiele przemian porządku globalnego zachodzi, ale wiele starych struktur trwa nadal. Rządy wciąż zachowują swoją pozycję, a przemiany te nie są ograniczone do samej gospodarki. Postrzegają globalizację jako otwarty i dynamiczny proces który może ulegać zmianom, który obejmuje czasami nawet sprzeczne tendencje. Globalizacja jest zdecentralizowana. Nie uważają, jak hiperglobaliści, że forma globalna sprawia utratę suwerenności poszczególnych krajów, ale, że następuję ich restrukturyzacja. Państwa stają się coraz bardziej narodowe.

WPŁYW GLOBALIZACJI NA NASZE ŻYCIE:

indywidualizm- zanikają tradycyjne ramy tożsamości, a w ich miejsce wchodzą nowe

praca zawodowa- mobilność, nowe kwalifikacje i umiejętności; na rynek pracy wkroczyły kobiety

kultura popularna- filmy- TITANIC, muzyka, sztuka. Globalizacja to rodzaj imperializmu kulturowego, za sprawą którego wartości, styl i zapatrywania świata zachodu są rozpowszechniane tak agresywnie, że tłumią kultury narodowe.

GLOBALIZACJA A RYZYKO

Ryzyko globalizacji- wynika z jej przebiegu, który jest procesem otwartym i nie jesteśmy w stanie kontrolować całkowice jej przebiegu, a także posiada w sobie wiele sprzeczności.

Do ryzyka stworzonego przez człowieka zaliczamy:

ryzyko związane ze środowiskiem- ingerencja człowieka w świat naturalny

ryzyko zdrowotne- stosowanie w rolnictwie pestycydów i herbicydów, czy karmienie zwierząt hormonami i antybiotykami. Dużym problemem jest żywność genetycznie modyfikowana a także choroba wściekłych krów.

Wszystkie te rodzaje ryzyka, wytwarzają globalne „społeczeństwo ryzyka”. Oczywiście ryzyko nie ogranicza się do środowiska, czy zdrowie, ale również porusza wiele aspektów społecznych, jak utrata pracy, struktura zatrudnienia, malejące znaczenie tradycji i obyczaju.

Jednym z największych problemów globalizacji, jest wzrost nierówności społecznych, zarówno w obrębie społeczeństw, jak i między nimi. Globalizacj zaostrza tendencje podziału, gdyż sprzyja kumulacji zysku, majątku i środków w obrębie małej grupy najbogatszych krajów.

Społeczeństwo postindustrialne - inaczej społeczeństwo poprzemysłowe, społeczeństwo, którego głównym źródłem utrzymania nie jest produkcja przemysłowa, polegająca na wytwarzaniu przedmiotów, lecz wytwarzanie i przetwarzanie informacji.

W odróżnieniu od społeczeństwa przemysłowego charakteryzującego się tym, że największe zatrudnienie jest w sektorze przemysłowym, w społeczeństwie postindustrialnym najwięcej osób jest zatrudnionych w sektorze usług. Drugim wyróżnikiem jest to, że w społeczeństwie postindustrialnym następuje przejście od masowej produkcji dla anonimowego klienta do produkcji dla klienta indywidualnego.

Koncepcja społeczeństwa poprzemysłowego narodziła się na przełomie lat 60. i 70.. Jej twórcami są Touraine i Bell. Stwierdzili oni, że w pewnym momencie społeczeństwo doszło do poziomu wysokiej automatyzacji (duży wpływ miało na to wprowadzenie pierwszej automatycznej taśmy produkcyjnej przez zakład Forda w USA), co przyspieszało produkcję i wyręczało od niej człowieka i w konsekwencji prowadziło do przechodzenia ludzi do działu usług. Kolejną cechą takiego społeczeństwa jest skupianie się w wielkich aglomeracjach miejskich, co powoduje rozwój kultury masowej (muzyka, film, internet). Ludzie zaczęli także tworzyć ponadnarodowe korporacje.

4. Społeczeństwo technologiczne: rewolucje technologiczne.

„Rewolucja mikroprocesorów” - wprowadzenie komputerów spowodowało wszędzie różne skutki:

• zminiaturyzowanie wielu urządzeń - mniej materiału potrzeba na ich wyprodukowanie, oszczędności na transporcie, obniżenie kosztów energii potrzebnej do ich wyprodukowania;

• zwiększenie niezawodności urządzeń;

• zwiększenie wydolności urządzeń i maszyn;

• rozszerzenie zdolności mocy obliczeniowych człowieka poprzez komputeryzację;

• oszczędność energii, materiałów.

Wzrost przemysłowy bez nowych stanowisk pracy.

Japonia w latach 1965-1985 dwu i półkrotnie zwiększyła swoją produkcję, ale nie spowodowało to wzrostu zużycia energii.

Konsekwencje społeczne:

5. wzrost przemysłowy bez nowych stanowisk pracy.

Lata powojenne określane były jako „złoty wiek gospodarki kapitalistycznej” - wzrost produkcji, wydajności, pracy i wzrost zatrudnienia, poprawa poziomu życia; w latach 70 - tych wystąpił kryzys naftowy, energetyczny, pociągnęło to za sobą gwałtowną inflację i nowe zjawisko stagflację (połączenie stagnacji z inflacją) spowodowało to narastające bezrobocie, którego wysoki poziom utrzymuje się do dziś ( w Europie 6-12%).

Przyczyny bezrobocia są złożone:

• nastąpiło rozerwanie związku między postępem technologicznym a zwiększaniem się ilości miejsc pracy,

• powstały nowe technologie, które nie potrzebowały robotników przemysłowych - stali się oni klasą wymierającą - przestali być potrzebni ( w USA w latach 60 tych było najwięcej robotników - od tamtej pory spadek),

• zwiększa się ilość pracowników usług i biurowych,

• oszczędności na sile roboczej na korzyść automatyzacji.

Zjawisko bezpośredniego wypierania ludzi z procesów technologicznych - skutkiem czego ludzie nie mają pracy.

Alternatywą dla ciężkiej, ale dobrze płatnej pracy jest bezrobocie lub praca w usługach - niskopłatna - w handlu, ochronie itp.

6.Postfordyzm.

Konsekwencją kolejną jest tzw. „zjawisko postfordyzmu” - produkcja krótkich serii w małych zakładach przemysłowych.

Pojęcie „fordyzm” powstało od zakładów FORDA - swój sukces zawdzięczał wytwarzaniu wielkiej ilości produktów na podstawie tych samych technologii (standaryzacja), przy pomocy niewykwalifikowanej lub mało wykwalifikowanej siły roboczej. Masowa produkcja i standaryzacja - powodowała powstanie olbrzymich wydajności oraz wzrost konsumpcji.

Masowy sposób produkowania zaczyna być w odwrocie.

Zmiana struktury zatrudnienia - spadek zatrudnienia w wielkich zakładach pracy na korzyść małych. Przykładem tendencji postfordowskich są Włochy północno - wschodnie ostatniego 20-lecia, gdzie nastąpił rozwój drobnego przemysłu, zatrudniającego od 5 do 10 robotników, wysoka technologia, krótkie serie, często zmieniające się modele obuwia, odzieży, itp. Zerwanie ze standaryzacją, nastawienie na zróżnicowanie.

Nastąpiła zmiana pojęcia „zawód” - wcześniej był to zestaw czynności, dających się łatwo określić, np. betoniarz-zbrojarz, obecnie obowiązują nowe zasady. Wiele zawodów straciło rację bytu np. drukarze, zecerzy, zegarmistrzowie (są dobra, tanie zegarki na baterie), itp.

Podziały między robotnikami tracą znaczenie - praca robotnika przypomina pracę kontrolera.

Następuje degradacja tradycyjnych umiejętności nabywanych przez córki od matek np. sztuka gotowania, prasowania, technologia prania...

Zjawisko postfordyzmu dotyczy przemysłu generalnie. Fordyzm został przesunięty do usług - pomnażanie stanowisk racy niskopłatnych i bez kwalifikacji np. handel detaliczny, zbiorowe żywienie.

Zadania szeregowych pracowników zostają sprowadzone do minimum, techniki fordystyczne stosowane w usługach; duża konkurencja w dostępie do pracy powoduje drastyczne obniżenie stawek, trudno jest tworzyć związki zawodowe w celu obrony swoich praw.

7. Społeczeństwo informacyjne: rola wiedzy jako nowego czynnika produkcji.

Społeczeństwo informatyczne - społeczeństwo wiedzy.

Współcześnie wiedza to nowy czynnik produkcji, nie zmniejsza się w miarę wykorzystywania.

Rozwój uzależniony jest od postępu nauki, rozwoju nauki.

Wkład symboliczny - wiedza; wiedza może być wskaźnikiem bogactwa.

Liczba ludzi wykształconych ma bezpośredni wpływ na poziom dochodu narodowego.

Konsekwencje stylu życia - nowa sieć informacyjna - rozwój Internetu - wydarzenie porównywalne z wynalezieniem pisma, druku...

Czas komunikacji się zmienił: od posłańca do Internetu.

8. Pojęcie „network society”.

Network society - społeczeństwo sieciowe - znaczenie mają powiązania poziome a nie piramidy władzy.

Znika sfera hurtowni, magazynowania.

Zmiany w systemie pracy - pracownicy nie muszą być w tym samym miejscu, praca w małych zespołach i w domu.

Rozwój technologii powoduje również negatywne skutki - daje niebywałe możliwości dezinformacji, umożliwia propagowanie treści negatywnych, niezgodnych z systemami wartości. Państwo nie może kontrolować źródeł informacji.

„Ekonomia symboliczna”. może coś ktoś ma

,ekonomia symboliczna` Ekonomiczne uwarunkowania życia społecznego

• praca i jej finał - produkcja dóbr materialnych, takich jak: jedzenie, ubranie - stanowią stałą i niezbędną podstawę życia społecznego

• produkcja dóbr materialnych - zależy od sił wytwórczych człowieka, społeczeństwa, tj. od jakości narzędzi, od jego umiejętności, i kwalifikacji - stan tych sił wytwórczych w konsekwencji decyduje o poziomie rozwoju społeczeństwa ekonomicznego

• • ludzie produkując oddziałują nie tylko na przyrodę ale i na siebie pośrednio, bezpośrednio i świadomie i nieświadomie - produkcja prowadzi do podziału: pracy, wytworzonych dóbr, do organizacji pracy - w ten sposób tworzą się stosunki produkcji między ludźmi

stosunki produkcji są złożoną siecią związków i zależności to przez nie powstaje złożona struktura ekonomicznych zależności między ludźmi, nad którą budują się inne układy stosunków i wzajemnych oddziaływań

4. Małe grupy jako mikrostruktury społeczne

1. pojęcie małej grupy społecznej - w małej grupie łatwiej wytworzyć w niej bliskie i zażyłe stosunki, ponieważ jej członkowie wchodzą ze sobą w bezpośrednie interakcje i poznawać się nawzajem. Duże grupy społeczne (np. studenci na wykładzie) powstają w celu osiągnięcia jakiegoś krótkoterminowego cel, takiego jak wysłuchanie wykładu lub koncertu.

2. normy i wartości grupowe - zachowanie grupowe i zachowania społeczne zależą w dużej mierze od norm obowiązujących w grupie. Każda grupa ma poglądy na to, jakie powinno być zachowanie jej członków; normy te kierują interakcjami w grupie.

Normy powstają w wyniku stopniowego procesu interakcji między członkami grupy. Jednostka zachowuje się w odpowiedni dla siebie sposób a inni postrzegają to zachowanie jako bardziej lub mniej odpowiednie oraz sugerują (pośrednio lub bezpośrednio) pożądaną zmianę.

3. struktura grupy - grupy nie są przypadkowym zbiorem jednostek zajmujących się tą samą sprawą. Każda grupa ma swoja organizację.

Pojęcie roli społecznej związane jest z pojęciem pozycji społecznej (statusu). Pozycja społeczna to sposób usytuowania człowieka w zbiorowości. Każdy człowiek należy do różnych zbiorowości i w każdej z nich zajmuje jakąś pozycję. W rodzinie może zajmować pozycję ojca, bądź dziecka, w szkole nauczyciela bądź ucznia. Każdy człowiek zajmuje jednocześnie wiele pozycji - tyle do ilu zbiorowości należy. Może być ojcem, lekarzem i członkiem związku zawodowego.

Rodzaje pozycji:

• przypisane - człowiek na zajmowanie takiej pozycji nie ma żadnego wpływu. Są one wyznaczone bez udziału jego woli i w zasadzie nie ma od nich ucieczki

• osiągnięte - to takie, które sam zdobywa lub takie które są mu narzucone (więzień, poborowy) ale na których zajęcie ma jakiś wpływ.

Rola społeczna to zespół norm i obowiązków związanych z daną pozycją. Rola jest rozumiana jako wyznacznik sposobu zachowania się osoby, która zajmuje dana pozycję.

W konstrukcji roli można wyróżnicć3 elementy: nakazane, zakazane i margines swobody

4. struktura socjometryczna - socjometria zajmuje się wzajemnymi oddziaływaniami między ludźmi zachodzącymi we wszystkich grupach.

Badania socjometryczne przeprowadzane są za pomocą prostego kwestionariusz. Polegają na pytaniu każdego członka danej zbiorowości kogo chciałby mieć za towarzysz w toku jakiejś czynności a kogo nie. Np. takie badanie przeprowadzić można wśród dzieci w klasie szkolnej pytając z kim chciałyby siedzieć w ławce a z kim nie.

Wybory i odrzucenia pozwalają na sporządzenie graficznych obrazów relacji interpersonalnych, które przybierają postać tzw. socjogramów.

Konfiguracja socjometryczna -:

Możliwe opisy socjogramu:

-para A-B, A-E (lubią się wzajemnie)

- łańcuch A-C-E

- trójkąt

- gwiazda - lubiana jest jedna osoba i bez niej grupa y się rozpadła: osoba to IDOL

- szara eminencja - ktos kogo łączy odwzajemniony wybór z idolem i pozostałośc grupy go nie lubi

- zapoznany - osoba, która wybiera rózne osoby, ale nie jest przez nich wyierana

- izolat - niekogo nie wybiera i sam nie jest wybierany.

Konfiguracje socjometryczne:

-para A-B (imwiecej par to grupa bardziej spójna)

- łańcuch A-B-C(grupa powiazana)

- trójkąt A-B-C (dwóch przeciwko jednemu, albo jeden może być mediatorem)

- gwiazda (A-lider, osoba o najwyższym statusie, lubiany przez wszystkich) B.C.D - A

- szara eminencja (ma wpływ na idola)

- odrzucony (otrzymuje wyłącznie negatywne relacje grupy)

-zapoznany( pominięty, zlekceważony)

- izolat (nie lubiany)

5. Interakcja społeczna

Człowiek jest istotą, która potrafi tworzyć symbole i posługiwać się nimi. Zdolność tę ludzie wykorzystują do komunikacji i przekazywania sobie rozmaitych informacji za pomocą zachowań mających charakter symboliczny. Zachowaniami symbolicznymi są nie tylko wypowiedzi słowne ale także zachowanie niewerbalne (stój, mina, ton głosu, gesty, pozycja ciała). Zachowania niewerbalne odgrywają ogromną rolę w komunikacji międzyludzkiej. Obliczono, że w toku przeciętnej rozmowy słowa określają charakter danej sytuacji jedynie w 35% natomiast pozostałe 65% wynika z gestów, min, pozycji ciała.

Znaczenie gestów - kiwanie głową w Polsce na boki oznacza zaprzeczenie w Bułgarii natomiast oznacza potakiwanie.

Teatralna prezentacja siebie - wszyscy jesteśmy aktorami ma scenie i tak kierujemy przekazem naszych gestów aby reprezentować się w określonym świetle.

Goffman wykorzystał analogię do teatru i sceny. Na scenie ludzie świadomie kontrolują gesty i manipulują nimi, by wywołać pożądane przez siebie odpowiedzi innych. Natomiast za kulisami odprężają się i mogą sobie pozwolić na odrobinę prywatności. Przykładem tego może być nasze codzienne zachowanie. Jesteśmy za kulisami wtedy kiedy szykujemy się do wyjścia do pracy - bierzemy prysznic, malujemy się, czeszemy. Na scenie znajdujemy się wtedy gdy jesteśmy w pracy i przyjmujemy interesantów. Według Goffmana większość interakcji spędzamy na przemieszczaniu się między scena a kulisami.

6,Typologi grup społecznych

Grupy swoje i obce (rola tych grup w dynamice rodzenia się uprzedzeń, pojęcie uprzedzenia i dyskryminacji, stereotypy).

Grupa swoja - zbiorowość, do której jednostka należy i z którą dzieli poczucie tożsamości i lojalności (my);

Grupa obca - to ta grupa, do której jednostka nie należy i wobec której nie jest lojalna (oni).

Ludzie zazwyczaj są nastawieni negatywnie, a nawet wrogo do grup obcych. Wrogość ta służy do określania granic między grupami.

Granice te mogą być:

• geograficzne (np. granice dzielnicy, w której działają lokalne gangi),

• kulturowe (wrogość miedzy "miejscowymi" a „imigrantami").

Grupy swoje i obce zazwyczaj nie utrzymują ze sobą kontaktów. Nie posiadają wiedzy o sobie nawzajem a wrogość opiera się na stereotypach - czyli sztywnych poglądach grupy ludzi, które nie zmieniają się nawet pod wpływem faktów sugerujących ich nieprawdziwość, stanowiących jedno ze źródeł uprzedzeń.

Uprzedzenia i dyskryminacja

Uprzedzenie - to nie poparte niczym uogólnienie. Przedwczesny sąd, przesąd na temat grupy czy kategorii ludzi. Pojecie to jest używane głównie do opisu negatywnych postaw. Jest to termin dotyczący ludzkich postaw i przekonań. Uprzedzenie to stan świadomości, może jednak ono często stanowić podstawę zachowania np. dyskryminacji.

Dyskryminacja - nierówny sposób traktowania ludzi wynikający z oceny ich przynależności do grupy tub kategorii społecznej. Dyskryminacja tradycyjnie wiąże się z zahamowaniami, które krzywdzą obiekt(y) dyskryminacji.

Stereotypy - sztywne poglądy grupy ludzi, które sprzeciwiają się zmianie, nawet jeśli ich błędność jest oczywista.

Grupy pierwotne i wtórne.

Szczególne znaczenie dla kształtowania się dążności społecznych i kulturalnych człowieka dla kształtowania się jego osobowości posiadają tzw. grupy pierwotne. Pojęcie to oznacza grupy o osobistych, bezpośrednich stycznościach, zbliżone do typu rodziny lub wsi, czyli grupy sąsiedzkiej. Określenie tych grup jako pierwotnych pochodzi stąd, że są one pierwsze zarówno w dziejach ludzkości jak i w życiu jednostki. W grupach tego rodzaju tworzyły się zalążki ludzkiej kultury, w nich także kultura konserwuje się.

Grupy wtórne - są to większe grupy, ich trwałość ma charakter okresowy. Powstają w określonym celu. Związki między członkami nie są osobiste. Grupy wtórne to zbiorowości dążące do wykonania specyficznego zadania. Członkowie takich grup nie przejawiają chęci pogłębiania wiedzy na swój temat.

Grupy pierwotne i wtórne - wyróżniamy na podstawie typu więzi

Grupa pierwotna:

• grupa mała, w której członkowie mają bliskie, osobiste i trwałe związki,

• stanowi podstawy rozwoju społecznego jednostki np. rodzica,

• spędzają razem dużo czasu i podejmują wspólne działania i dzielą się doświadczeniami,

• związani są ze sobą silnie emocjonalnie, dużo o sobie wiedzą, dbają o wzajemne dobro.

Grupa wtórna:

• grupa, w której więź oparta jest na stycznościach rzeczowych i interesach,

• grupa tymczasowa utworzona dla realizacji określonego zadania np. grupa pracownicza,

• dążą do wykonania specyficznego zadania,

• nie wywierają trwałego wpływu na tworzące je jednostki,

• nikła wieź emocjonalna, interakcje dotyczą działań grupowych, brak chęci pogłębiania wiedzy o sobie nawzajem.

Grupy małe i duże.

Grupy małe - to takie grupy społeczne, w których wszyscy członkowie są w stanie wchodzić w osobiste bezpośrednie styczności i stosunki społeczne. Są to grupy nieliczne. Mogą być zarówno pierwotne jak i umowne, pochodne. Mogą być zarówno formalne jak i nieformalne. Istnieją małe grupy docelowe (związki, koła) wysoce sformalizowane, w których stosunki między członkami są określone rygorystycznie przepisami służbowymi. Za pośrednictwem małych grup społecznych istnieją i funkcjonują wielkie struktury społeczne (państwo, grupy religijne).

Grupy duże - czyli wielkie struktury społeczne obejmują tak wielkie liczby członków, że nie są oni w stanie wchodzić w styczności i stosunki osobiste, ale porozumiewają się i utrzymują łączność za pomocą prasy, pism obiegowych, masowych zebrań, radia i innych masowych środków przekazu. Przywódcy tych grup nie mają bezpośredniego kontaktu ze wszystkimi członkami i wytwarza się system stopni i barier między nimi a masami członków. Duże grupy charakteryzują się „samoistnością”. W swym istnieniu są niejako niezależne, w swym funkcjonowaniu są jednak zależne od małych grup.

Grupy małe i duże - wyróżniamy na podstawie struktury

Grupa mała:

- grupa, która posiada prostą strukturę, tzn. składa się wyłącznie z członków l nie posiada żadnych podgrup np, rodzina. Zachodzi tu styczność osobista, specjalny rodzaj więzi, stosunki między członkami są uregulowane przez instytucje nieformalne.

Grupa duża:

- to laka grupa, która nie wchodzi jako cześć składowa do jeszcze większej grupy, może jednak wchodzić w skład zbiorowości innych typów np. państwo może wejść w kompleks państw; grupa wyznaniowa, etniczna. Członkowie rozrzuceni są na wielkich przestrzeniach, zachodzi w niej wieź formalna, sformalizowany system kontroli, system środków masowej komunikacji i masowego oddziaływania na postawy i dążenia członków.

Grupy nieformalne i formalne.

Grupy nieformalne - główną ich funkcją jest rozszerzanie środków i sposobów komunikowania się członków w danej strukturze organizacyjnej, przyczyniające się jednocześnie do redukcji formalnych procedur. W takiej grupie może być skuteczniej regulowane współdziałanie jednostek. Sprawują one społeczną kontrolę, wypływającą z osobistego poczucia solidarności swymi współtowarzyszami pracy. Oddzielają one prestiżem osoby, które często nie pełnią żadnych funkcji kierowniczych w formalnej organizacji.

Grupy formalne i nieformalne

Grupa formalna posiada instytucje sformalizowane i formalną kontrolę społeczną np. klasa szkolna.

Grupa nieformalna nie posiada instytucji formalnych i formalnej kontroli społecznej np. grono przyjaciół. Mogą być to grupy małe, pierwotne lub szersze zbiorowości nieformalne, kształtują się na podstawie przynależności do pewnego terytorium.

Grupy celowe.

Grupy celowe

Grupy celowe zwane zrzeszeniami - grupy tworzone dla realizacji dowolnych celów np. partie polityczne. Grupy te powstają dobrowolnie, posiadają system sformalizowanej kontroli nad działaniem członków i funkcjonowaniem instytucji zrzeszenia.

Pojęcie i teoria grup odniesienia (rodzaje grup odniesienia).

Grupy odniesienia i ich rodzaje

Grupy odniesienia - grupy wykorzystywane przez ludzi do formułowania opinii, porównywania i oceniania swojego zachowania. Pełnią trzy funkcje:

normatywna - określa właściwe normy zachowania,

porównawcza - zapewnia wzór do naśladowania lub standard, według którego osądza się słuszność oczekiwań wyrażanych przez innych w stosunku do jednostki,

audytoryjna - ocenia stosowność zachowań jednostki np. rodzice spełniają te trzy funkcje lub grono przyjaciół.

MECHANIZM WZGLĘDNEGO UPOŚLEDZENIA LUB UPRZYWILEJOWANIA Poczucie upośledzenia Jest to świadomość zajmo­wania przez jednostkę niższej i gorszej pozycji w porównaniu z innymi, podobnymi do siebie osobami lub w porównaniu ze swoją pozycją zajmowana,, poprzednio. Poczucie uprzywilejowania Oznacza świadomość zajmowania wyższej pozycji społecznej. Poczu­cie te może mieć różny stopień. Jednostka czuje się tym bardziej upośledzona im bardziej porównuje się z grupą odniesienia, zajmująca najwyższe miejsce pod danym względem. Jednostka nie porównuje się z grupami będącymi z nią w największym dystansie, a decyduje się na grupy podobnie upośledzone i to z nimi się identyfikuje. Z zależności między stopniem deprawacji a grupą odniesienia normatywnego czyli z grupą solidarności, wypływają wnioski socjotechniczne.

7. Przestępczość i dewiacja

1. SOCJOLOGIA DEWIACJI

2.DEWIACJE (TEORIA FUNKCJONALISTYCZNA - MERTON) Merton twierdził, że dewiacja powstaje na skutek napięcia strukturalnego jakie wynika z braku jasnych związków między kulturowo zalecanymi celami a środkami, którymi dysponuje społeczeństwo do osiągania tych celów. Z powodu niedopasowania jednostki, które w trakcie procesu socjalizacji nauczyły się, czego oczekuje od nich społeczeństwo, nie reafzujątego, bo społeczeństwa nie mogą często spełnić ich oczekiwań z braku odpowiednich środków. Merton wyróżnił 4 typy adaptacji dewiacji: Innowacyjna osoba akceptuje standardowe cele kulturowe, ale nie zgadza się ze społecznie usankcjono­wany mi środkami ich osiągania. Rytualistyczny dotyczy sytuacji, w których osoby nie akceptują lub nie rozumieją celów -kulturowych mimo wszystko zachowujące w sposób społecznie akceptowany. Wycofanie się opisuje sytuacje osoby, która porzuciła zarówno kulturowo aprobowane cele, jak i środki. Bunt jest sposobem adaptacji, w którym osoba nie akceptuje kulturowo aprobowanych celów i środków i zastępuje je innymi celami i środkami.

3. INTERAKCJONIZM (LABEILING, TEORIA NAZNACZANIA) Żadne zachowanie nie jest automatyczne i wewnętrznie dewiacyjne tzn. że to różne społeczeństwa i grupy naznaczają pewne zachowania jako dewiacje. Nie cechy

biologiczne decydując tym czy ktoś jest dewiantem, staje się nim bowiem człowiek, któremu została przypisana taka etykieta przez społeczeństwo. Dewiacja pierwotna to przypadkowe odchylenie od normy. Dewiacja wtórna to publiczne naznaczenie kogoś jako dewianta i w konsekwencji zaakceptowanie przez popełniającą wykroczenie osobę o tożsamości dewianta. Stygmat to silnie negatywny pogląd, istotnie zmieniający widzenie siebie przez daną osobę i zmuszając ją niejako do kontynuowania swej „dewiacyjnej kariery". Głęboko osadzona jest ta teoria w interakcjonizmie symbolicznym. Atak .dewiacyjny jest bowiem mniej ważny niż samo naznaczenie go jako dewiacji, co prowadzi z kolei do zmiany tożsamości i może wywołać kolejne działania dewiacyjne.

4. TEORIA KONFLIKTU I „NOWA KRYMINOLOGIA”???

Konflikt - jest to występowanie sprzeczności interesów między dwiema lub większą liczba jednostek lub zbiorowości społecznych. Sprzeczności te pojawiają się wówczas, kiedy jednostka lub grupa dąży do określonego celu, natomiast druga jednostka lub grupa udaremnia lub przeszkadza w osiągnięciu tego celu.

Typy konfliktów:

1/ jawny - jest widoczny dla obserwatora z zewnątrz;

2/ ukryty - istnieje, ale nie jest widoczny dla obserwatora z zewnątrz;

3/ racjonalny - mają racjonalne podłoże (obiektywne podłoże);

4/ irracjonalne - wynikają z pewnych uprzedzeń, ze źle odczytanej informacji, z zakorzenionych stereotypów;

5/ destrukcyjne - prowadzą do dezintegracji społecznej, grupy, które zwyciężyły i które zostały upokorzone, w społeczeństwie pojawia się apatia;

6/ twórcze - pozytywna funkcja tych konfliktów, konflikty te pobudzają do nowych pomysłów i rozwiązań. Przeszłość nie rzutuje na teraźniejszość.

Sposoby podejścia do konfliktów:

1/ wyłączenie - polegające na tym, że strona silniejsza wyłącza stronę słabszą (pracodawca zwalnia pracownika);

2/ poddanie się - dochodzi do konfliktu, jedna strona ustępuje pola. Takie społeczeństwo nie będzie zintegrowane;

3/ kompromis - konflikt tylko częściowo rozwiązany. W kompromisie każda strona pilnuje by nie stracić zbyt dużo, albo nie więcej niż przeciwnik;

4/ współpraca - integracja w której strony konfliktu przyjmują współpracę. Nikt nie musi nikomu ustępować, wszystkie strony wygrały.

Etapy rozwiązywania konfliktów:

1/ Wyraźne określenie źródła konfliktu. Precyzyjne zdefiniowanie problemu. Trzymamy się tematu (problemu), który mamy rozwiązać (np. nie umyte szklanki).

2/ Określenie celów zamierzonego rozstrzygnięcia (np. chcę, aby szklanki były umyte i była miła atmosfera w domu).

3/ Zebranie niezbędnych informacji na dany temat (nie można polegać na plotkach, bo ktoś coś powiedział, trzymamy się faktów).

4/ Opracowanie możliwych alternatyw (czyli jakie w tej sytuacji możemy podjąć działania).

5/ Wyrażenie zgody na pewne rozwiązanie (jakiś konsensus).

6/ Weryfikacja, czyli sprawdzenie czy nasze rozwiązanie się sprawdziło i czy było dobre.

Przyczyny konfliktów:

1/ Wynikające z podziałów obowiązków i z wadliwej organizacji pracy, jedna ze stron buntuje się.

2/ Konflikty występujące z rzadkości zasobów i dób. Popyt większy od podaży.

3/ Przyczyny wynikające z różnicy interesów. W samych interesach istnieje sprzeczność.

4/ Konflikty mają swoje przyczyny w nieuzasadnionych i nadmiernych wymaganiach stawianych wobec ludzi.

5/ Wynikają z ambicji ludzkiej i potrzeby dominacji. Tkwi w samym człowieku.

6/ Przyczyny wynikające z nieznajomości sytuacji lub złej interpretacji (są to wszystkie konflikty irracjonalne).

5.KONTROLA SPOŁECZNA Teoria kontroli W. Reckless zachowania przestępcze wynikają z braku wewnętrznej kontroli jednostki, a także odpowiedniej i skutecznej kontroli społecznej. Główną ideą tego ujęcia jest przekonanie o potrzebie wyjaśnienia tego, czym jest konformizm, a nie dewiacja. Wg teorii Durkheima integracja społeczna i silne więzy społeczne każą ludziom akceptować normy i wartości ich społeczności i stosować się do tych norm. 4 definicje charakteryzujące silne więzy społeczne. Przywiązanie dotyczy szczególnie silnych związków z konkretnymi jednostkami w danej społeczności. Zaangażowanie czyli to, co ludzie zainwestowali w społeczeństwo, łagodzi ich zachowania. Zaabsorbowanie nie dewiacyjnymi działaniami i ludźmi pozostawia mniej czasu, jak twierdzi Hirschi, na zachowania przestępcze. Teoria kontroli odgrywa, zatem rolę w wyjaśnieniu dewiacji, ale nie wyczerpuje tego zagadnienia.

8. Satysfakcja społeczna, nierówności społeczne, ruchliwość społeczna

Pojęcie nierówności - system nierówności istnieje wówczas , kiedy pewne kategorie społeczne ludzi otrzymują więcej cenionych w danym społeczeństwie niż inne kategorie. Wartościowe dobra - władz, bogactwo materialne, prestiż, szacunek, zdrowie, wykształcenie - rzadko są rozdzielane równo.

Stratyfikacja - termin stratyfikacji jest używany do opisu społeczeństw, w których istnieje nierówny podział dochodów, władzy, prestiżu i oznacza hierarchiczny układ poziomów położenia społecznego.

Terminy klasa i warstwa są terminami używanymi do opisu podziałów, zróżnicowań i nierówności społecznych.

Teoria funkcjonalistyczna.

Funkcjonalistyczny pogląd Davisa-Moora. Zakłada ona, że określona forma stratyfikacji jest nieunikniona i społecznie niezbędna. W ujęciu tym społeczeństwo składa się ze złożonego systemu statusów i ról. Jeżeli społeczeństwo ma funkcjonować dobrze, to pozycje społeczne powinny być zajmowane przez najlepiej wykwalifikowane jednostki.

Teoria konfliktu Karola Marksa

Marks uważał, że istnieją tylko dwie podstawowe klasy społeczeństwa:

• posiadający środki produkcji

• nie posiadający środków produkcji

Uważał on, że stratyfikacja nie jest ani nieuchronna ani niezbędna, jeśli tylko środki produkcji staną się własnością zbiorową, a nie własnością nielicznych jednostek. W myśli Marksa za powstanie stratyfikacji odpowiedzialny jest kapitalizm jako system ekonomiczny.

Ujęcie wielowymiarowe Maxa Webera.

Według Webera stratyfikacja jest pojęciem wielowymiarowym. Istnieją trzy odrębne sfery różnicujące ludzi: ekonomiczna, społeczna i polityczna, jednostka może zajmować wysoka pozycję w jednej sferze i niską w innej.

Strefa ekonomiczna - klasa - podział na klasy występuje tylko pod względem ekonomicznym

Strefa społeczna - status - ludzie cieszą się różnym prestiżem i szacunkiem społecznym

Strefa polityczna - partia - odnosi się do władzy politycznej.

2.POJĘCIE KLASY SPOŁECZNEJ (TEORIA FUNKCJONALISTYCZNA MAXA WEBERA) Klasa społeczna podstawowy składnik struktury społecznej. W szerokim znaczeniu, wielkie i względnie trwałe grupy ludzi usytu­owane względem siebie w hierarchii wyższości-niższości, co jest pochodną pozycji ekonomicznej, ich członków (np. bogaci, biedni, klasa średnia}. Teoria funkcjonalistyczna Maxa Webera Uważał on, że analiza stratyfikacji społecznej opartej na nierówności eko­nomicznej (klasie społecznej) jest zbyt sztywna. Wg Webera stratyfikacja jest pojęciem wielowymiarowym. Istnieją trzy osobne i odrębne sfery różniące ludzi: ekonomiczna, społeczna i polityczna. Jednostka może zajmować wysoka pozycję w jednej sferze i niską lub średnią w pozostałych.

3.SYSTEM KLASOWY W SPOŁECZEŃSTWACH ROZWINIĘTEGO KAPITALIZMU Wyróżniamy pięć klas społecznych: Klasa wyższa nie jest liczna; tworzy ją 3-4% populacji. W jej skład wchodzą najbogatsze i najbardziej wpły­wowe jednostki w społeczeństwie. Ich majątek jest często dziedziczony. Na poziomie krajowym klasa wyższa ma duży wpływ na politykę wewnętrzną i zagraniczną. Większość członków klasy wyższej ma wyższe wykształcenie. Klasa wyższa średnia to około 5-10% populacji. Składa się głównie z ludzi biznesu i przedstawicieli wolnych zawodów o wysokich dochodach. Są równie dobrze wykształceni. Mają wszystkie zewnętrzna oznaki powodzenia np. duży dom, drogi samochód, częste podróże. Członkowie tej klasy są zazwyczaj aktywni wżyciu politycznym i społecznym. Klasa niższa średnia to 30-35% populacji. Do tej klasy należą^ właściciele małych zakładów, nauczyciele, przedstawiciele handlowi. Członkowie przywiązują dużą wagę do godnego, odpowiedniego zacho­wania. Zajmują się pracą społeczną i dobroczynnością. Klasa robotnicza to około 40% populacji. Pracują w handlu czy administracji niższego rzędu. Ich dochody są niskie i dlatego nawet lekkie załamania gospodarcze, choroby czy bezrobocie powodują duże na­pięcia w klasie robotniczej. Członkowie tej klasy są gorzej wykształcani (średnie lub podstawowe). Klasa niższa stanowią, 20% populacji Należą do niej ludzie niewykształceni, bezdomni, bezrobotni, zależni od opieki społecznej. Są postrzegani jako" nieudacznicy pozbawieni ambicji. Często oni sami wystawiają sobie taką Opinię.

4. STRATYFIKACJA PŁCI WE WSPÓŁCZESNYCH SPOŁECZEŃSTWACH

W każdym społeczeństwie inaczej traktuje się kobiety i inaczej mężczyzn. Płeć jest pojęciem biologicznym. Podział na kobiety i mężczyzn, który określa rodzaj, czyli społeczne i kulturowe cechy przypisywane im w różnych społeczeństwach. Kiedyś mężczyźni odpowiedzialni byli za pracę zawodową i zapewnienie utrzymania rodziny, a miejscem kobiet był dom oraz zadanie wychowania dzieci. Współczesny podział ról jest elastyczny. Ponad połowa kobiet jest aktywna zawodowo, jednak nadal zauważa się różnice między płciami, jeśli chodzi o rodzaj wykonywanej pracy. Kobiety pracują w handlu, usługach, urzędach. Mężczyźni częściej pracują na stanowiskach kierowniczych, w wolnych zawodach oraz rzemiośle. Ponadto zarobki kobiet są mniejsze niż mężczyzn na porównywalnych stanowiskach, ale różnica ta powoli się zaciera.

Współczesne udogodnienia sprawiły, że kobieta nie musi całkowicie się poświęcać uczuciowym, wewnętrznym relacjom w rodzinie. Również zmieniający się klimat ekonomiczny i społeczny jest argumentem przeciw nieelastycznemu podziałowi ról. Stereotyp kobiety wychowującej dzieci i dbającej o ognisko domowe zatarł się we współczesnym świecie prawie całkowicie. Praca zawodowa pochłania w równym stopni kobiety jak i męż­czyzn. Prace domowe i wszystkie obowiązki związane z wychowaniem dzieci angażują partnerów tak samo. Sąjednak taki społe­czeństwa, w których dominacja mężczyzn nad kobietami jest wciąż bardzo silna np. kraje muzułmańskie lub kraje trzeciego świata.

Płeć - pojecie biologiczne - dzieli gatunek ludzi na mężczyzn kobiety.

Kobieta i mężczyzna - występują tylko wśród ludzi, określają rodzaj, czyli społeczne i kulturowe cechy im przypisywane. K i M to rodzaj pojęcia definiowanego w kategoriach społecznych.

Różnice miedzy K i M biologiczne: pierwszorzędne cechy płciowe, narządy płciowe niezbędne do reprodukcji, drugorzędne cechy płciowe - różnice fizyczne nie związane bezpośrednio z reprodukcją (szersze biodra, gruczoły piersiowe u kobiet, u mężczyzn większe owłosienie, mocniejsza górna część ciała), hormony - u K przewaga hormonów żeńskich, u M męskich, wzrost i siła fizyczna - K posiadają większą tolerancję na ból i choroby.

Różnice psychologiczne: K. są bardziej opiekuńcze, interesują się sprawami innych i troszczą się o nich, są bardziej uczuciowe wyrażają częściej swoje myśli. M są bardziej agresywni i aktywni, mają większe uzdolnienia matematyczne i lepszą wyobraźnię przestrzenną.

5. NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE WE WSPÓŁCZESNEJ POLSCE

Wciąż rosnące bezrobocie podzieliło naród na bogatych, średnio zamożnych, żyjących na skraju ubóstwa i tzw. "margines społeczny" (bezdomni, żebracy).Nierówności te powodują wciąż narastające konflikty, obniżenie się standardu życia, a nawet bezpieczeństwa. Wzrosła liczba przestępstw. Można zaobserwować również wzmożoną agresję niższych społeczności wobec innych.

9. Stratyfikacja społeczna, nierówności społeczne, ruchliwość społeczna w społeczeństwie polskim.

1.SYSTEM KLAS SPOŁECZNYCH W POLSCE W OKRESIE KOMUNIZMU l JEGO OBECNE PRZEMIANY. Są to klasy rolników, klasy robotników i warstwa inteligencji. Teoretycznie najlepsza była klasa robotnicza, ale miała ja łączyć więź z dwoma pozostałymi klasami. Inteligencja wyniszczona w czasie wojny aż 70% wywodziła się teraz z klasy rolników i robotników. Po roku 1980 wielcy właściciele ziemscy, właściciele zakładów przemysłowych, warstwa biznesowa spowodowały znaczne obniżenie warstwy inteligencji. Kraj został podzielony na tzw. „szarą masę" i nowobogackich trzymających władze. Dziś klasy społeczne można podzielić tak jak w państwie kapitalistycznym.

2.NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE WE WSPÓŁCZESNEJ POLSCE. Wciąż rosnące bezrobocie podzieliło naród na bogatych, średnio zamożnych, żyjących na skraju ubóstwa i tzw. "margines społeczny" (bezdomni, żebracy).Nierówności te powodują wciąż narastające konflikty, obniżenie się standardu życia, a nawet bezpieczeństwa. Wzrosła liczba przestępstw. Można zaobserwować również wzmożoną agresję niższych społeczności wobec innych

Pojęcie: nierówności społecznej, stratyfikacji, klasy społecznej (teorie: funkcjonalistyczna, Marxa, Webera).

Stratyfikacja społeczna - nierówna dystrybucja wartościowych dóbr, tworzenie klas społecznych bądź kategorii ludzi.

Klasa społeczna - podstawowy składnik struktury społecznej:

- w szerokim znaczeniu - wielkie i względnie trwałe grupy ludzi usytuowane względem siebie w hierarchii wyższości-niższości, co jest pochodną pozycji ekonomicznej, ich członków (np. bogaci, biedni, klasa średnia)

Nierówności społeczne - jedna osoba może być bogatsza lub potężniejsza niż inne i może to wynikać z tego, że pewna osoba pracuje ciężej od innych, lub wybrała zawód lub karierę, które zapewniają więcej władzy niż inne.

Stratyfikacja - (uwarstwienie) społeczna, nierówności społeczne, ruchliwość społeczna.

Teoria funkcjonalistyczna. Określona forma stratyfikacji jest nieunikniona i społecznie niezbędna. Społeczeństwo składa się z różnego rodzaju statusów i ról. Pozycje społeczne powinny być zajmowane przez wysoko wykwalifikowane jednostki. Pozycje te często wymagają długiego i trudnego przygotowania np. lekarz. Społeczeństwo musi więc stworzyć system nagród, aby zachęcić ludzi uzdolnionych do zdobywania wymaganego wykształcenia. Ten system nagród to stratyfikacja społeczna - gdyby każdy mógł zajmować dowolną pozycję, system nie byłby konieczny, a i nie wszystkie pozycje są tak samo pożądane.

Teoria konfliktu (Marks). Istnieją dwie podstawowe klasy w społeczeństwie: ci, którzy posiadają środki produkcji i ci, którzy ich nie posiadają. Stratyfikacja ani nie jest nieuchronna, ani niezbędna, jeżeli środki staną się własnością zbiorową. System stratyfikacji kapitalizmu (każe robotnikom pracować więcej nią potrzeba) jest niesprawiedliwy: to zyski właścicieli powstają z pracy robotnika i jego kosztem.

Ujęcie wielowymiarowe (Weber). Analiza stratyfikacji społecznej opartej na nierówności ekonomicznej (klasie społecznej) jest zbyt sztywna. Według Webera stratyfikacja jest pojęciem wielowymiarowym i istnieją trzy sfery różnicujące ludzi. Jednostka może zajmować wysoką lub średnią pozycję w pozostałych:

• sfera ekonomiczna: KLASA - nie można traktować klasy, jako prostego podziału na wygodne kategorie; trzeba je rozważać jako continuum od pozycji wysokiej do niskiej;

• sfera społeczna: STATUS - ludzie cieszą się różnym prestiżem i szacunkiem społecznym (statusem), np. duchowieństwo ma prestiż, ale nie ma majątku;

• sfera polityczna: PARTIA - władza może, ale nie musi zależeć od podstawy ekonomicznej; jednostki osiągają wysokie pozycje, ale nie mają zaplecza ekonomicznego.

Próba syntezy (Lenski). Wszystko co jest zostaje skonsumowane, więc nierówny rozdział dóbr społecznych jest mało prawdopodobny. Z rozwojem społeczeństwa pod wpływem technologii nadmiar dostępnych dóbr zostaje nierównomiernie rozdzielony. Ta nierówność doprowadziła do stratyfikacji, która umacnia władzę tych co „mają”. Władza ta jest przekazywana kolejnym pokoleniom w rodzinie. Pewien stopień stratyfikacji jest więc nieunikniony, ponieważ umiejętności, zdolności i inne przymioty osobiste są nierówno rozdzielone.

Teoria funkcjonalistyczna - określona forma stratyfikacji, jest nieunikniona i społecznie niezbędna. Społeczeństwo składa się ze złożonego systemu statusów i ról. Pozycje społeczne winny być zajmowanie przez wykwalifikowane jednostki.

Teoria Marksa - rozwój społeczny wg niego to polaryzacja struktury masowej: Podział na robotników i kapitalistów. Stratyfikacja nie jest nieuchronna ani niezbędna, jeśli tylko środki produkcji staną się własnością zbiorową, a nie własnością nielicznych jednostek. Za powstanie stratyfikacji społ. odpowiedzialny jest kapitalizm jako system ekonomiczny.

Teoria Webera zakłada istnienie trzech podstaw stratyfikacji społecznej: majątek, prestiż, władza. Podzielił społ. na sakralne i świeckie - przechodzenie od społeczeństwa sakralnego do świeckiego" to postęp. Ważne jest myślenie racjonalne, pomniejszenie znaczenia czynników świętych. Analiza stratyfikacji społ. opartej na nierówności ekonomicznej jest zbyt sztywna. Wg Webera stratyfikacja jest wielowymiarowa.

System klasowy w społeczeństwach rozwiniętego kapitalizmu.

System klasowy w społ. rozwiniętego kapitalizmu

Klasa wyższa - najbogatsze i najbardziej wpływowe jednostki w społ. Majątek jest dziedziczony w rodzinie od kilku pokoleń, posiadają znaczną władzę, wpływ na politykę wewn. i zagr. Wyższe wykształcenie, ukończone elitarne szkoły (3-4%).

Klasa wyższa średnia - ludzie biznesu i przedstawiciele wolnych zawodów o wysokich dochodach, dobre wykształcenie, dobra praca, duża aktywność w życiu społecznym i politycznym (5-!0%),

Klasa niższa średnia - wykonują mniej płatne zawody, właściciele małych zakładów, nauczyciele, przedstawiciele handlowi, zajmują się pracą społeczną i dobroczynną (30-35%).

Klasa robotnicza - handel, administracja niższego szczebla, pozycja ekon. niepewna, gorzej wykształceni, głównie wykształcenie średnie lub podstawowe, mały wpływ na codzienność, gorsze dzielnice mieszkaniowe (40%).

Klasa niższa - biedota, ludzie niewykształceni, bezdomni, bezrobotni, zależni od opieki społecznej, z dzielnic podupadających, wiosek, bez umiejętności i ambicji (20%).

System klas społecznych w Polsce w okresie komunizmu (położenie poszczególnych warstw społecznych) i jego obecne przemiany.

System klas społecznych w Polsce w okresie komunizmu i jego obecne przemiany

Klasa rolników, klasa robotników, warstwa inteligencji. Teoretycznie najlepsza była klasa robotnicza, ale miała ją łączyć więź z dwoma pozostałymi klasami. Inteligencja wyniszczona czasie wojny w 70%, dlatego wywodziła się z dwóch pierwszych klas. Po roku 1980- Wielcy właściciele ziemscy, właściciele wielkich zakładów przemysłowych, warstwa menedżerska, powstanie tych warstw spowodowane jest odbudowaniem się imperproletariatu obniżenia się wskaźnika inteligencji.

Współcześnie nie można określić klas tak jak powyżej, można jedynie przychylać się do podziału klas państwa kapitalistycznego.

Stratyfikacja płci we współczesnych społeczeństwach.

5. W każdym społeczeństwie inaczej traktuje się kobiety i inaczej mężczyzn. Płeć jest pojęciem biologicznym. Podział na kobiety i mężczyzn, który określa rodzaj, czyli społeczne i kulturowe cechy przypisywane im w różnych społeczeństwach. Kiedyś mężczyźni odpowiedzialni byli za pracę zawodową i zapewnienie utrzymania rodziny, a miejscem kobiet był dom oraz zadanie wychowania dzieci. Współczesny podział ról jest elastyczny. Ponad połowa kobiet jest aktywna zawodowo, jednak nadal zauważa się różnice między płciami, jeśli chodzi o rodzaj wykonywanej pracy. Kobiety pracują w handlu, usługach, urzędach. Mężczyźni częściej pracują na stanowiskach kierowniczych, w wolnych zawodach oraz rzemiośle. Ponadto zarobki kobiet są mniejsze niż mężczyzn na porównywalnych stanowiskach, ale różnica ta powoli się zaciera.

Stratyfikacja płci we współczesnych społeczeństwach

Płeć - pojecie biologiczne - dzieli gatunek ludzi na mężczyzn kobiety.

Kobieta i mężczyzna - występują tylko wśród ludzi, określają rodzaj, czyli społeczne i kulturowe cechy im przypisywane. K i M to rodzaj pojęcia definiowanego w kategoriach społecznych.

Różnice miedzy K i M biologiczne: pierwszorzędne cechy płciowe, narządy płciowe niezbędne do reprodukcji, drugorzędne cechy płciowe - różnice fizyczne nie związane bezpośrednio z reprodukcją (szersze biodra, gruczoły piersiowe u kobiet, u mężczyzn większe owłosienie, mocniejsza górna część ciała), hormony - u K przewaga hormonów żeńskich, u M męskich, wzrost i siła fizyczna - K posiadają większą tolerancję na ból i choroby.

Różnice psychologiczne: K. są bardziej opiekuńcze, interesują się sprawami innych i troszczą się o nich, są bardziej uczuciowe wyrażają częściej swoje myśli. M są bardziej agresywni i aktywni, mają większe uzdolnienia matematyczne i lepszą wyobraźnię przestrzenną.

Nierówności społeczne we współczesnej Polsce.

Struktura społeczna Polski jest podobna do struktur zachodnich, ale nie do końca ze względu na odmienną historię.

Struktura komunistyczna - jest to trudny problem do opisania, bo nie istnieje rynek. Po II wojnie światowej model radziecki został narzucony krajom satelickim. Wykształciła się kultura, którą cechowały:

• wszechogarniający system władzy autorytarnej, nie potrzebującej innej legitymizacji - klasa w sobie (nie posiadająca świadomości własnego interesu społecznego) przechodzi w klasę dla siebie (dochodzi do rewolucji) - ludzie znajdujący się w tym samym położeniu, mają świadomość własnego interesu społecznego, integrują się, tworzą związki polityczne; Lenin twierdził, że do klasy robotniczej należy wnieść świadomość - takie zadanie miała spełniać partia komunistyczna; władza partii komunistycznej wynika z nauki, przyzwolenie społeczne nie jest potrzebne, bo robotnicy mają świadomość swojego położenia; nie można dopuścić do istnienie opozycji; struktura rządu jest powieleniem struktury partii politycznej;

• nacjonalizacja - upaństwowienie środków produkcji (fabryk, ziemi - w Polsce nie);

• centralizacja zarządzania gospodarką;

• przyspieszenie uprzemysłowienia - ukierunkowanie na przemysł ciężki, zbrojeniowy;

System stworzył unikalne wzory nierówności społecznych. Do czynników wpływających na pozycję człowieka należą:

1. pozycja zawodowa;

2. ranga instytucji, w której człowiek jest zatrudniony (prymat wiódł przemysł ciężki, milicja, wojsko);

3. udział w sprawowaniu władzy.

WYSOKA ŚREDNIA NISKA

KALSA PANUJĄCA (KIEROWNICY, DYREKTORZY	NICY UM	YSŁOWI
PRACOW
R	OBOTNIC	Y
	CHŁOPI

We wszystkich krajach socjalistycznych wykształcił się taki schemat.

W Polsce komuniści doszli do władzy rozdając chłopom ziemię. Na ziemiach odzyskanych powstały PGR, tam gdzie nie było właścicieli. Została nieliczna warstwa samodzielnych rzemieślników. Ślady podziału ukształtowanego przez 50 lat zostają do dziś.

Zróżnicowanie pomiędzy grupami:

• dochody nie odzwierciedlały różnic w strukturze społecznej,

• zróżnicowanie dochodów było niewielkie, górę brały inne przywileje niż dochody, związane z dostępem do np. talonów na samochód, telefon, mieszkania...

• minimalne zróżnicowanie w zakresie używania produktów konsumpcyjnych, z powodu wysokiego stopnia sproletaryzowania.

W latach 90-tych wykształciła się ze schematu malutka elita z majątkiem.

- ELITA PIENIĄDZA (MAJĄTKOWA) np. badylarze

- KIEROWNICY DOBRZE PROSPERUJĄCYCH FIRM. BIZNESMENI

- INTELIGENCJA W NOWYM STYLU (wykorzystali wy-

kształcenie na rynku)

- MAŁY BIZNES (usługi)

- ROBOTNICY WYKWALIFIKOWANI

(też rolnicy, farmerzy)

- „ŚREDNIACY” W KAŻDEJ PROFESJI

-ROLNICY INDYWIDUALNI, ROBOTNICY NIEWYKWALIFIK.

- BYLI ROBOTNICY ROLNI, „popegeerowcy”

- WIELKOMIEJSKA PODKLASA, ZACZĄTKI „UNDERCLASS”

Zmiany struktur społecznych zachodzące w ostatnich latach po upadku komunizmu.

6. W komunizmie wykształciła się unikalna struktura społeczna, podobna do niektórych struktur w Starożytności - hydrauliczna, rzeczna - Egipt, Mezopotamia. Podobny był schemat gospodarki w krajach starożytnych.

Położenie ludzi w społeczeństwie komunistycznym było wyznaczone za pomocą:

1. ze względu na zawód:

• chłopi,

• robotnicy,

• pracownicy umysłowi (niżsi urzędnicy i inteligencja);

2. ze względu na instytucję lub dziedzinę gospodarki, w której był ktoś zatrudniony; działy gospodarki miały różną rangę w państwach komunistycznych, do zawodów o wysokiej randze należały takie dziedziny jak: przemysł ciężki i zbrojeniowy oraz wojsko, milicja i partie polityczne; niska ranga: usługi dla ludności, budżetówka, podział ten wynikał z decyzji politycznych;

3. ze względu na posiadanie lub nie posiadanie władzy, dotyczyło to inteligencji; można tu wyróżnić grupę inteligencji pracującej w instytucjach o wysokiej randze i posiadającej władzę, są to dyrektorzy dużych firm, ludzie zajmujący eksponowane miejsca w strukturze partyjnej - państwowej.

W systemie komunistycznym zróżnicowanie majątkowe było niewielkie; system był mało produktywny, było mało do podziału.

Nie wszystkie przywileje związane były z wysokością zarobków, były liczne przywileje niezależne od wielkości zarobków. Z powodu braku zróżnicowania zarobków we wszystkich warstwach społecznych style życia - wzory konsumpcji były jednakowe.

Położenie poszczególnych grup społecznych w obrębie struktury w Polsce.

ROBOTNICY .

• znaczenie siły roboczej jest wyższe w socjalizmie niż na zachodzie (tradycyjne zawody robotnicze tu zanikają);

• w socjalizmie jest stałe zapotrzebowanie na siłę roboczą, jest to spowodowane rozwojem przemysłu ciężkiego, jest to również spowodowane niskim poziomem wydajności pracy - można ją podnieść przez zatrudnienie większej ilości ludzi;

• występuje wysoki poziom bezpieczeństwa zatrudnienia i duża rotacja pracowników („czy się stoi, czy się leży...”);

• stosunek pracowników do władzy ma charakter roszczeniowy - odzwierciedla się to w stosunkach miedzy pracownikami a pracodawcami (pracodawca - to władza); na zachodzie jest inaczej - mechanizmy rynkowe ograniczają roszczenia pracowników w dążeniu do polepszenia swoich warunków;

• polityka władz dąży do ograniczenia roszczeń pracowniczych, w socjalizmie objawia się to przez opór przeciwko istnieniu niezależnych związków zawodowych;

• w socjalizmie nie było zasiłków dla bezrobotnych lub poszukujących pracy w związku z czym następowało zniechęcenie do porzucania pracy co powodowało stały dopływ siły roboczej do niskopłatnych zajęć;

• polityka równych wynagrodzeń miała zniechęcać do rotacji;

• zatrudnienie w priorytetowych przedsiębiorstwach (np. wielkie budowy), było premiowane przez wyższe zarobki, wczasy, przedszkola...;

• prowadzono politykę edukacyjną, której celem było tworzenie względnego nadmiaru ludzi o określonych kwalifikacjach;

• praca porzucana była niechętnie, było to spowodowane niskimi emeryturami, faktem, że z jednej pensji nie można było utrzymać rodziny - miało to na celu wypchanie kobiet do pracy;

• ciężka była sytuacja kobiet, zostały zmuszone do pracy, ale nikt nie zwolnił ich ze swoich naturalnych obowiązków: dzieci, gotowanie, zakupy...

Korzyści dla robotników, wynikające z tego systemu:

• łatwo było znaleźć pracę;

• bano się strajków - samo zagrożenie strajkiem w dużym zakładzie pracy powodowało ustępstwa dla pracowników;

• płace, zaopatrzenie sklepów było lepsze tam, gdzie były duże ośrodki przemysłu ciężkiego (duże zagrożenie strajkami), np. województwo opolskie - rolnicze - biedne, województwo katowickie - przemysłowe, gdzie można było kupić więcej artykułów na kartki.

• źródłem zróżnicowania zarobków był rynek równoległy - „czarny rynek” - dla niektórych robotników, możliwość dorobienia do pensji dodatkowych pieniędzy: na porządku dziennym są kradzieże z zakładów pracy, wykonywanie różnych rzeczy w państwowych zakładach pracy, na państwowych maszynach (wykonywanie i sprzedawanie), kierownictwo tolerowało taki stan z powodu niskich zarobków robotników, z powodu niedostatków na rynku konsumpcyjnym;

• próby poprawy sytuacji robotników nie przynosiły większych rezultatów - niechęć w stosunku do państwa rosła.

LUDNOŚĆ WIEJSKA.

• zmniejszała się liczba ludności na wsi - trend ogólnoświatowy;

• kolektywizacja - w Polsce nie doszło do pełnej;

• spółdzielnie i PGR powstały w celu zbudowania nowego typu hierarchii na wsi;

• w PGR rolnicy mieli większe przywileje nią rolnicy prywatni;

• administracja w PGR była w podobnym położeniu jak w miastach;

• ludziom na wsi żyło się gorzej niż w mieście, nierównowaga konsumpcji wynikała z władzy, którą dzierżyli robotnicy;

• niskie ceny na artykuły żywnościowe, a wysokie na przemysłowe było również przyczyną różnic na niekorzyść rolników;

• próby podniesienia cen żywności kończyły się strajkami, protestami robotników, bo to podnosiło koszty utrzymania - na wsi godziło to w interesy producentów żywności - rolników;

• zbiorowe działania chłopów w celu obrony swoich interesów były niemożliwe;

• masowe uciekanie ze wsi ma na celu poszukiwanie lepszych możliwości, poprawy warunków życia;

• gorsze warunki życia na wsi były wynikiem również żadnej aktywności politycznej;

• wrogi stosunek do wsi władz politycznych był spowodowany przywiązaniem do religii (Kościoła Katolickiego), co było dużym problemem dla panujących;

INTELIGENCJA.

• tendencja rozwojowa z powodu zapotrzebowania na pracowników umysłowych, na inteligencję do struktur biurokratycznych;

• inteligencja, jako warstwa społeczna występowała w krajach zachodnich;

• w Rosji i w Polsce - wysokie wykształcenie świadczyło o wysokim statusie społecznym, związanym ze stylem bycia, wysokim udziale w kulturze, obejmowaniem funkcji przywództwa ideologicznego i politycznego; były to kraje słabo rozwinięte gospodarczo, więc słabo rozwinięty przemysł nie był w stanie wchłonąć ludzi wysoko wykształconych - powstała nowa warstwa społeczna - inteligencja: lekarze, nauczyciele, księgowi...

• niezależni twórcy kultury zostali podporządkowani przez państwo, państwo ich sponsorowało;

• występowało znaczne zróżnicowanie pracowników umysłowych, ale pewne cechy były wspólne: izolowanie od rynku, zatrudnianie i utrzymywanie przez państwo;

• zależność od partii większa niż robotników;

• siła nacisku grupowego była niewielka, podobnie jak chłopów, nie mieli możliwości zintegrowania się i podjęcia decyzji np. strajku;

• kary za nieposłuszeństwo wobec państwa były wysokie;

• niezadowolenie mniej szkodliwe niż robotników;

• różnicowanie polityki płacowej w celu motywowania;

• środki masowego przekazu, sądownictwo;

• nauczanie, opieka zdrowotna, komunikacja zbiorowa - obniżanie płac;

• inteligencja była w lepszym położeniu niż robotnicy, bo np. lekarze, nauczyciele, prawnicy mogli zarabiać poza godzinami pracy, mieli dostęp do podejmowania decyzji: wiedzieli jak się obracać, aby uzyskać jakieś korzyści, przywileje, jak złożyć podanie, komu, kiedy itp., mieli lepszy dostęp do dobrych szkół, wyjazdu za granicę, jak dostać mieszkanie, samochód, telefon itp.

• oddalenie się od sił rynku to zaleta i wada: jak ktoś się nie wychylał mógł spokojnie pracować, bez zagrożenia utratą pracy;

• poniżej inteligencji komunistycznej: urzędnicy, księgowi, sekretarki, sprzedawcy itp. - wynagrodzenia mieli przeważnie niższe niż robotnicy;

Częsty był model: kobieta - wykształcenie średnie - urzędniczka, mężczyzna - wykształcenie zawodowe - robotnik.

Procesy ruchliwości społecznej w Polsce.

Ruchliwość społeczna - zmiana pozycji społecznej:

• pionowa ruchliwość społeczna: zmiana pozycji społecznej na inną o wyższej lub niższej randze;

• pozioma ruchliwość społeczna: zmiana pozycji społecznej o mniej więcej takim samym statusie;

• wewnątrz pokoleniowa ruchliwość społeczna: zmiana pozycji w trakcie życia jednostek;

• międzypokoleniowa ruchliwość społeczna: zmiana pozycji społecznej dzieci w stosunku do pozycji, jaką zajmowali rodzice.

Ruchliwość społeczna

• ruchliwość społeczna pionowa w górę (zmiana pozycji społ. na inną, o wyższej randze),

• ruchliwość społeczna pozioma w dół (zmiana pozycji społecznej na inną, o takim samym statusie),

• ruchliwość społeczna wewnątrz pokoleniowa (zmiana pozycji społecznej jednostek, w trakcie ich życia),

• ruchliwość społeczna międzypokoleniowa (zmiana pozycji społecznej dzieci w stosunku do pozycji jaką zajmowali rodzice).

Może powstać ruchliwość społeczna wewnątrz pokoleniowa pozioma lub pionowa, może powstać ruchliwość społeczna międzypokoleniowa pozioma lub pionowa.

Wymiary stratyfikacji społecznej

• dochody - termin ten określa zarobki i zyski pochodzące z inwestycji,

• majątek - całościowa wartość wszystkich pieniędzy i dóbr wartościowych, kontrolowanych przez jednostkę lub rodzinę;

• władza - zdolność do wpływania na działania innych;

• władza polityczna - zdolność wpływania na działania rządu;

• prestiż - społeczne poważanie jednostki, albo przypisywany jej honor społeczny czyli szacunek i uznanie;

• prestiż zawodowy - zawód-dochody-pozycja społeczna i ekonomiczna - ci, którzy mają władze ekonomiczną, wywierają większy wpływ na działania rządu od tych, którzy tej władzy nie posiadają;

• wykształcenie formalne - wyższy poziom wykształcenia zapewnia jednostkom wyższą pozycje zawodową oraz kształtuje ich sposób myślenia i styl życia.

10. Nowoczesne organizacje

1.Organizacje a życie społeczne (nie mam)

2.Teoria organizacji biurokracji według Webera, biurokrację można podzielić na: specjalizację i podział pracy polega na wykonywaniu przez jednostki dokładnie wyznaczonych zadań, prowadzi do rozwoju szczególnej biegłości jednostek pracy, co wzmaga skuteczność organizacji jako całości. Hierarchia ma charakter piramidy. Więcej władzy przypada w udziale mniejszej liczbie jednostek znajdujących się na szczycie, a mniej większej liczbie jednostek na niższych poziomach. Przepisy i regulacje maja one najczęściej formę pisemną i są podstawą do wielu decyzji podejmowanych przez organizację. Przepisy i regulacje tworzone są po to, by wprowadzać element stabilności i przewidywalności do działań biurokracji., bezosobowość klient traktowany jest bezosobowo jako sprawa. Biurokrata kieruje się sztywnymi przepisami, kodeksami ustawowo im narzuconymi. Wykluczony jest tu stosunek osobisty do petenta, czyli sprawy. Interakcja z klientem jest w tym przypadku bardzo charakterystyczna. Formalnie. spisanie kartoteki i dokumenty Dokumentacja w organizacji jest rejestrowana i przechowywana w formie pisemnej. Jest to najistotniejszy element pomagający sprawnie funkcjonować organizacji. Archiwum prowadzone przez organizacje są tzw. sercem biurokracji. Organizacje nie funkcjonują jeśli nie produkują stosów papierków. Kompetencje techniczne i awans w przeszłości zdobycie pracy zależało głównie od kontaktów osobistych i rodzinnych, a nie od umiejętności technicznych. Ocena takich kompetencji przyszłych pracowników stała się bardziej istotna. Utwo­rzono odpowiedni system weryfikacji tych, że kompetencji. Jeśli chodzi o awans to przyczyniał się do niego czynnik starszeństwa i zasług. Czynniki osobiste czy rodzinne koligacje nie są brane pod uwagę jeśli chodzi o skuteczność powodzenia organizacji. Personel administracyjny organizacje z reguły zatrudniają wyspecjalizowanych pracowników, którzy nie są bezpośred­nio związani z osiąganiem wyznaczonego przez organizację celu lecz zapewniają jej prawidłowe działanie.

3. ORGANIZACJA FORMALNA

Organizacja formalna - swoja organizacje mają sztywno określoną w statutach i przepisach.

Cechy organizacji formalnych:

• są powołane do realizacji określonych celów w sposób zaplanowany i za pomocą procedur określonych przez przepisy

• mają sformalizowaną strukturę, która można przedstawić w postaci diagramu

• występuje w nich wyraźny przejrzysty podział pracy

• mają wyraźnie wyodrębnione ośrodki władzy

• istnieje w nich wymiana personelu

• w organizacjach formalnych dominują stosunki rzeczowe (są to zbiory ról a nie zbiory osób)

Typ idealny biurokracji - władz legalna oparta na normach prawnych i kompetencjach osób sprawujących władzę na mocy tych norm.

Cechy idealnej biurokracji:

• wszystkie sposoby postępowania są określone przez normy prawne i przepisy. Każdy urzędnik ma jasno określone sferę działalności i zakres odpowiedzialności

• struktura hierarchiczna - uregulowany sposób zwierzchnictwa

• wszystkie stosunki mają charakter bezosobowy (stosunki między stanowiskami a nie osobami)

• urzędnicy są profesjonalistami, zajmują stanowiska stosownie do kwalifikacji i awansują zgodnie z ustanowionymi regułami

• urzędnicy są pracownikami najemnymi, nie są właścicielami żadnej części organizacji i nie mogą jej używać do własnych celów

• komunikacja i wymiana informacji dokonuje się w formie pisemnej „drogą służbową”

• gromadzona jest dokumentacja pisana

4. ORGANIZACJA NIEFORMALNA (do uzupełnienia)

Na treść pojęcia "organizacja nieformalna" składają się wszystkie te elementy występujące w organizacji, które nie zostały zapisane w jakimkolwiek języku znaków. Według F.Michonia: "w ścisłym znaczeniu tego słowa elementami organizacji nieformalnej są niezamierzone formalnie, a pojawiające się w łonie organizacji formalnej takie zjawiska społeczne jak np. nieformalne systemy łączności, nieformalne normy zachowania się społecznego, postawy, wzory osobowe, stosunki i grupy nieformalne, autorytet subiektywny. W przeciwieństwie do świadomie modelowanej organizacji formalnej organizacji nieformalnej nie można analizować w oderwaniu od konkretnego przedsiębiorstwa." [11 str. 68-70].

M.Bielski wyróżnia w organizacji nieformalnej dwa jej aspekty - organizacja niesformalizowana, na którą składają się te zadania i stosunki organizacyjne, które w procesie formalizacji świadomie pozostawiono poza organizacją formalną np. określony margines swobody przy wykonywaniu zadań formalnych; oraz organizację pozaformalną, na którą składają się wszelkie zachowania grupowe lub jednostkowe wynikające z całkowitej bądź częściowej niezgodności celów indywidualnych lub grupowych z celami organizacji". [1 str.33].

Do najważniejszych elementów organizacji nieformalnej należą:

1) Nieformalne grupy społeczne. Wśród grup nieformalnych rozróżnia się:

a) małe zespoły zadaniowe, które mają wprawdzie status formalny ale ze względu na bliskość i intymność więzi między uczestnikami zespołu, mają one wiele elementów nieformalnych charakterystycznych dla grupy pierwotnej,

b) grupy koleżeńskie, powiązane wspólnymi zainteresowaniami i zamiłowaniami, nie pokrywające się z grupami zadaniowymi,

c) kliki, czyli jawne grupy nieformalne o charakterze pasożytniczym, mające na celu przede wszystkim ochronę egoistycznych interesów swych członków. Klika jest grupą ekskluzywną, nie każdy, kto chciałby do niej wejść zostanie przyjęty. Jest to jednocześnie grupa jawna, członkowie klik chętnie podkreślają swoje znajomości np. z dyrektorem, kierownikiem itp. ale nie wszystkie działania kliki są ujawnione,

d) grupy przestępcze, różne szajki złodziejskie, gangi, mafie, które są tajne i w odróżnieniu od klik mają wyraźnie cele przestępcze,

2) Przywództwo nieformalne. Obok formalnej struktury władzy istnieje również struktura nieformalna. Grupy nieformalne wyłaniają swoich przywódców, którzy mogą mieć większy autorytet w grupie lub w całej organizacji niż kierownictwo formalne.

3) Nieformalny system łączności. Organizacja nieformalna dysponuje własnymi środkami łączności istniejącymi niezależnie od kanałów formalnych. Potocznie nazywana "poczta pantoflowa" bywa z reguły znacznie szybsza niż komunikacja formalna.

4) Nieformalne cele grupowe; mogą one być sprzeczne z celami formalnymi, zgodne z nimi lub obojętne. Grupy nieformalne stawiają sobie zwykle wiele celów np. obrona przed kierownictwem formalnym, cele partykularne np. w klikach, celem może być wzajemna pomoc w zespole.

5) Nieformalna kontrola społeczna. Grupy ustanawiają normy zachowań, stosują sankcje wobec jednostki zarówno pozytywne w postaci pochwały, uznania, akceptacji, obrony lub negatywne - ośmieszanie, przymus fizyczny, krytyka, odrzucenie z grupy.

Podział na organizację formalną i nieformalną jest tylko teoretyczny - w rzeczywistości nie istnieje ani czysta, modelowa organizacja formalna ani organizacja nieformalna. Istnieje natomiast organizacja rzeczywista, która łączy w sobie na zasadzie syntezy, dialektyki lub wzajemnego oddziaływania obydwie wyróżnione konstrukcje teoretyczne organizacji. Idea organizacji rzeczywistej pochodzi od P.Atteslandera, który twierdzi, że w organizacji rzeczywistej aspekty formalne i nieformalne w wyniku wzajemnego oddziaływania pozostają w stanie równowagi. Jeśli jakieś aspekty bądź formalne, bądź nieformalne uzyskują przewagę, organizacja przeżywa kryzys.[11 str. 69].

5. ZALETY l DYSFUNKCJE BIUROKRACJI

Zalety czasem osobiste cele pracowników organizacji sprawiają, że wiele spraw jest traktowana ulgowo z przymrużeniem oka. Mimo jasnych wymagań i sztywnych przepisów regulaminu, ludzie pracujący w organizacji często odstępują od ich stosowania mimo rygorystycznych konsekwencji. Mówiąc ogólnie naginając przepisy dla klienta, biurokracja przybiera Ludzką twarz". Dysfunkcję inaczej można określić jako negatywne konsekwencje działań biurokracji. Nieskuteczność tych działań można podzielić na kilka czynników: nieskuteczność - przepisy i procedury są przewidziane dla spraw z reguły oczywistych i prostych lecz jeśli pojawia się sprawa trudniejsza, która wymaga większego zaangażowania przepisy i procedury nie znajdują zastosowania, zmiana celów ludzie, którzy pracują w biurokratycznych organizacjach często zapominają o właściwym przeznaczeniu swojej pracy, zamiast na niej koncentrują się na swoich osobistych celach, rozrost biuro­kracji powoduje, że pracownicy przyjmują coraz więcej spraw, a co za tym idzie większej odpowiedzialności. Często doprowadza to do licznych błędów, które wymagają weryfikacji i sprawa znów trafia do organizacji, sztywność organizacje przesadnie koncentrują się na przepisach i regułach, oligarchia duże organizacje oddają władzę w ręce wielu osób. Te osoby w bardzo małym stopniu odpowiedzialni są za osoby znajdujące się niżej. Sytuacja ta nie przystaje do demokratycznego -wymagania równości.

6. SYSTEMY MECHANICZNE I ORGANICZNE BURNS &STALKER

7. KONCEPCJA ORGANIZACJI - FOUCAIL`A ALTERNATYWNY WOBEC ORGANIZACJI BIUROKRATYCZNYCH

8. NARODZINY „ADHOKRACJI”

9.MAGDONALDYZACJA społeczeństwa

Jest to proces stopniowego upowszechniania się zasad działania we wszystkich dziedzinach życia społecznego.

Wyznaczniki kultury makdonaldyzacji system oparty na efektywności

• optymalna możliwości przejścia z jednego punktu do drugiego, jak najszybsza obsługa klienta,

• kwantytatywność - kalkulacyjność (wszystko jest przeliczane projektowane, ilośc staje sę równoważna jakości ,

• przewidywalność czyli gwarancja (towary i usługi będą zawsze takie same)

• manipulacyjność człowiek zastępowany jest maszyną, człowiek pracuje jak taśma montażowa

11. Oświata we współczesnym społeczeństwie

Teorie nauczania a problem nierówności (kody językowe - Bernsteina

Język dlaczego dzieci robotników niewykwalifikowanych maja problemy z edukacja, a dzieci ludzi pracujących umysłowo nie maja takich problemów.

I tak: dzieci pracowników umysłowych mają inny styl poznawczy, posiadają zdolność porównywania rzeczy w stosunku do przyszłości, długofalowy wzorzec, system kar jest stabilny,

Dzieci klasy robotniczej skupienie ja konkrecie nie mają zdolności uchwycenia pewnych abstrakcyjnych sytuacji, nie ma zwyczaju długofalowego, system kar i nagród jest niestabilny,

W rodzinach umysłowych dzieci zmuszane są mówić co czują i wyrażać to używając argumentów.

W rodzinach robotniczych nie słowa służą do pokazywania tylko emocje.

Wyróżniamy kodów:

Ograniczony - występuje w rodzinach robotniczych

Ograniczony i rozwinięty w rodzinach umysłowych

Kod ograniczony - zdania krótkie, proste, składniowe, mało jest spójników sformułowane często w formie pytającej,

Kod rozwinięty zdania złożone, dużo spójników, zdania są w formie opisowej

Dzieci w szkole rodzin robotniczych mają problem z nauką ponieważ nauczyciel stosuje kod rozwinięty, którego te dzieci nie rozumieją.

Ukryty program szkoły Illich?

12. Socjologiczne metody badawcze

Metody stosowane w socjologii i innych naukach społecznych.

Problem naukowości socjologi

Trudności techniczne: rzetelność wymaga identycznych, porównywalnych miar w badaniu (to, co zostało odkryte, nie jest przypadkiem czy zdarzeniem losowym) trafność, czyli mierzenie tego, co uważa się, że jest mierzone

Trudności praktyczne: współpraca z ludźmi nakłanianie ludzi do współpracy jest skomplikowanym procesem, który polega na zmniejszeniu ciężaru uczestnictwa i przedstawianiu współpracy w atrakcyjnej formiebadania mogą zmieniać zachowanie ludzie w odpowiedzi na fakt bycia badanym. Wiedząc, że ich zdanie na jakiś temat jest przedmiotem badań, ludzie mogą zrewidować wcześniej wyznawane opinie. trudności w przewidywaniu zachowań Niezmiernie trudnym zadaniem jest widzenie sytuacji oczami uczestnika badań oraz przewidywanie i rozumienie indywidualnych zachowań. Badacze powinni starać się spojrzeć na sytuację perspektywy badanych osób.

Etyka i polityka w badaniach: Czy ludzie mają prawo, jeśli tak to jakim stopniu, decydować o tym, czy powinni być badani? Problem ten istotny jest w przypadku obserwacji, ponieważ technika ta nie wymaga bezpośredniego uczestnictwa osób badanych , w przeciwieństwie do np. wywiadów.

Wywiad socjologiczny.

1. ankieta,

2. techniki obserwacji,

3. analiza treści,

4. eksperymenty.

Wywiad socjologiczny. Jeżeli chcemy się czegoś dowiedzieć o świecie społecznym, to trzeba zapytać o to ludzi .

Badania powinny być reprezentacyjne i reprezentatywne.

Trzeba pobrać próby reprezentatywne, bo nie można rozmawiać ze wszystkimi, nie da się technicznie. Można jeżeli populacja jest nieliczna. Przykładem badania całej populacji jest spis powszechny, odbywa się raz na 10 lat, w okolicach roku kończącego się na „0”.

Badania reprezentatywne przeprowadza się na grupie ludzi - wybiera się próbę z całej populacji - przeprowadza pomiar na tej próbie i na tej podstawie wnioskuje się o całej populacji. Może okazać się, że próba nie odzwierciedla całej zbiorowości, cech całej populacji, mamy wtedy do czynienia z tzw. grupą „skrzywioną”, nie reprezentatywną.

Problemem reprezentatywności jest wyłonienie grupy reprezentatywnej.

W 1937 r. była kampania prezydencka w USA - Roosevelt kontra Lendon, przed końcem kampanii, czasopismo wiodące wśród opiniotwórczych przeprowadziło sondaż przedwyborczy na dużą skalę, dane do badania czerpano z różnych źródeł, przede wszystkim jednak z książek telefonicznych, wzięto z nich adresy 10 mln Amerykanów, wysłano do nich ankietę z pytaniem na kogo będą głosować, odpowiedziało na ankietę 2,4 mln mieszkańców, była to gigantyczna próba społeczeństwa amerykańskiego.

Teoretycznie im próba większa, tym wiarygodność prawidłowości uzyskanych danych wyższa. Najlepsze wyniki przynosi badanie próby o wielkości całej populacji. Każda wielkość próby niesie ryzyko błędu.

Na podstawie badań prognozowano, że wygra Lendon, ale się okazało, że wygrał Roosevelt i to dużą przewagą głosów.

Popełniono błąd systematyczny. Dlaczego? Źle została wybrana grupa: w latach 30-tych telefon mieli ludzie zamożni, do różnego rodzaju stowarzyszeń należeli również ludzie zamożni. Wynik badania nie jest fałszywy, ale jest nie reprezentatywny. Roosevelt wygrał przez głosy ludzi biednych.

W przypadku badań losowych istnieje problem próby reprezentatywnej.

Galloop prawidłowo sprognozował, zastosował inny dobór próby.

Co zrobić by grupa była reprezentatywna?

6. musi mieć charakter losowy - dobór losowy, ale nie na „chybił trafił”, każdy element z populacji musi mieć jednakową szansę wylosowania, często zapewnienie równości szans jest trudne; warunkiem równości szans jest istnienie listy. Stosuje się wybór wielokrotny: na mapie dzieli się rejon na sektory, każdy sektor reprezentuje ludzi różnych, sektory dzieli się na mniejsze i losuje, mniejsze dzieli się na ulice i losuje, w obrębie ulic losuje się gospodarstwa domowe, w gospodarstwie domowym losuje się osobę - stosuje się kilkukrotne losowanie, za każdym razem muszą być spełnione warunki wymagane.

W Polsce stosuje się system PESEL.

Sondaż uliczny - nie jest badaniem socjologicznym, jest to badanie przypadkowych ludzi, nie wyłoni prawdziwych wyników opinii publicznej. Wyników sondażu ulicznego nie można uogólniać.

„Badacz opinii publicznej nie jest prostytutką - nie pracuje na ulicy”.

PESEL - losowanie.

Informacje są poufne, udzielane są dużym firmom, zajmującym się badaniem opinii publicznej. Wyniki są publikowane, z reguły opierają się na wywiadzie z próby.

Ważna jest metodologia doboru próby, aby wyniki były rzetelne.

Zawsze istnieje prawdopodobieństwo, że trafią do próby ci, którzy mają skrajnie inne opinie.

Wyniki wszelkich sondaży nie są wynikami, którym możemy w pełni zawierzyć. Każde badanie jest obarczone „błędem z próby” - mniejszym lub większym, ale dane z badań pozwalają wychwycić...

Wywiad socjologiczny - opiera się na prostej myśli, że jak się czegoś chcemy dowiedzieć o świecie, to musimy się spytać „aktorów tego świata”, czyli ludzi.

Kwestionariusz - jest to podstawowe narzędzie, zbiór pytań do respondentów.

Ankieter - pomocnik badacza, lub sam badacz.

Respondent - ten, kto odpowiada na pytania wywiadu.

Wywiady są różne - służą różnym celom.

• wywiady swobodne,

• wywiady wystandaryzowane (ujednolicone) - takie same pytania zadaje się wszystkim respondentom.

Mogą zawierać pytania zamknięte - podane są odpowiedzi możliwe do wyboru.

Np. czy pani/pana zdaniem sytuacja gospodarcza Polski w ciągu ostatnich 12 miesięcy:

1. poprawiła się?

2. pogorszyła się?

3. nie uległa zmianie?

4. trudno powiedzieć.

W tej samej odpowiedzi mogą zawierać się poglądy znaczące zupełnie coś innego.

Jeśli nie ma żadnych możliwości, to pytanie ma charakter otwarty.

Zalety wywiadu wystandaryzowanego:

7. łatwo da się obrobić,

8. przyspiesza wywiad.

Wady:

9. mało elastyczne odpowiedzi,

10. zmuszają respondentów do naginania swoich odpowiedzi do zaproponowanych,

11. nadają się do badania spraw znanych, prostych, kiedy zbiór odpowiedzi jest oczywisty, da się je ustalić.

Do badań bardziej skomplikowanych spraw stosuje się inne formy wypowiedzi.

Wywiad swobodny -opiera się nie na kwestionariuszu, tylko tworzy się spis zagadnień zadawanych respondentom, badania są trudniejsze do przeprowadzenia i do analizy.

Wywiady mogą być:

• ustne - ankieter odczytuje pytania i wpisuje odpowiedzi do kwestionariusza,

• pisemne - respondent sam czyta pytania i odnotowuje odpowiedzi.

Zalety:

12. można odpowiadać w dogodnym czasie, w dowolnej kolejności,

13. można zwrócić się do ekspertów, zajrzeć do dokumentów.

Wady:

14. ludziom nie chce się tego robić, jest niski poziom zwrotów ankiet rozsyłanych do ludzi - ok. 20% odsyła wypełnione,

15. nie ma kontroli warunków odpowiadania, nie wiadomo nawet, kto wypełnił i w jakich okolicznościach.

Częściej stosuje się wywiady ustne - za pośrednictwem ankietera, próba jest zrealizowana w większym procencie, ale ludzie chcą dobrze wypaść, powszechną tendencją jest zawyżanie wykształcenia.

Istnieje system kontroli pracy ankietera, który ma służyć rzetelności badań:

1. kontrola statystyczna - badanie jak mają się wyniki badań jednego ankietera w stosunku do średniej - przeciętnej, uzyskiwanej od innych ankieterów;

2. kontrola pocztowa - odsetek badanych jest drogą pocztową - czy był ankieter, jak to długo trwało, czy było sympatycznie;

3. kontrola w terenie - ustalenie, czy wywiad się odbył.

Metody te pozwalają wyeliminować nierzetelności.

Badania obserwacyjne.

Techniki obserwacyjne - są wykorzystywane w psychologii, pedagogice, socjologii.

Żeby obserwować trzeba włączyć umysł.

16. Obserwacja musi być podporządkowana jakiemuś pytaniu.

17. Obserwacja musi być zaplanowana i systematycznie zanotowana (notatki, video, magnetofon).

18. Warunki rzetelności i trafności muszą być zapewnione.

Zalety obserwacji:

• niereaktywna - nie wymaga współpracy z badanym,

• znika luka pomiędzy deklaracją a zachowaniem (w wywiadzie tylko zbieramy deklaracje, w obserwacji - skupiamy się na zachowaniu,

• Nadają się do badania zachowań rutynowych, podświadomych.

• Może być zastosowana tam, gdzie współpraca jest niemożliwa (trzylatkowie, zwierzęta).

• Obserwacje pozwalają rozszerzyć nasze rozumienie pewnych zjawisk.

• Obraz jest bardziej bogaty, konkretny, pozwala dojrzeć więcej.

Teksty - ludzkie wytwory - komunikaty wytwarzane przez ludzi - analiza dokumentów urzędowych, statystyk.

Przeprowadzanie eksperymentów.

Najszlachetniejsza technika badawcza - bo pozwala zbadać związki przyczynowe.

KLASA ŚREDNIA

---