Wykładnia prawa:
1. Pojęcie wykładni:
Wykładnia- akty prawne zawieraja przepisy prawne. Normy prawne należy odtwarzac na podstawie kilku przepisow prawnych -> często w roznych aktach.
Wykładnia = interpretacja tekstu prawnego
Wykładni dokonuje się posługujac się przyjetymi w danej kulturze prawnej- regulami interpretacyjnymi (dyrektywami interpretacyjnymi).
Przepisy są przedmiotem wykładni -> przez dyrektywy interpretacyjne formułujemy normę prawną, która jest rezultatem wykładni.
Wykładnia:
- w sensie pragmatycznym -> proces zmierzajacy do wyjasnienia przepisow prawnych.
- w sensie apragmatycznym -> rezultat tego procesu
2. Zadania wykładni:
Wykładnia subiektywna -> jakie znaczenie nadawal interpretowanemu tekstowi prawnemu jego tworca.
Wykładnia obiektywna -> odrywa się od tworcy i ma znaczenie obiektywne. Na podstawie jezyka.
Wykładnia statyczna- jedno znaczenie
Wykładnia dynamiczna- tekst prawny zmienia swoje znaczenie.
Np. zmiana systemu wartosci w spoleczenstwie.
Wykladnia merytoryczna- -> rezultat wykladni -> każdy kto zna jezyk tekstow prawnych i reguly wykladni oraz potrafi je zastosowac (szczegolny rodzaj wykladnia doktrynalna -> dokonywana przez autorytety naukowe)
Wykladnia formalna- -> dokonywana przez upowaznione do tego podmioty:
- autentyczna (ten podmiot, który te przepisy wydal)
- delegowana (przez podmiot, któremu udzielono kompetencji):
- charakter ogolny (wiaze kazdego)
- charakter wiazany ograniczenie (organy panstwa okreslonego pionu)
Charakter wykładni:
- abstrakcyjny (oderwany od roztrzygania jakiejs sprawy)
- operatywny (w toku roztrzegania konkretnej sprawy
3. Fazy wykładni:
1. Zwrócenie uwagi na tytuly aktow normatywnych -> jakie sprawy sa w danym akcie unormowane.
2. Przepisy ogolne -> jakich podmiotow ustawa dotyczy oraz czy wymaga aktow wykonawczych.
3. Chcemy znalezc normy obowiazujace.
Fazy:
1. Wstepna faza wykladni:
- które przepisy poddac interpretacji (które obowiazywaly, a które zostaly wyeliminowane)
- konczy się ustaleniem aktualnych przepisow prawnych, które zostanna poddane intepretacji
- jest to trudne zadanie
- ułatwienie -> tekst jednolity- sporzadzony przez upowazniony do tego organ i urzedowo ogloszony tekst aktu nomatywnego ze wszystkimi zmianami
Tekst jednolity ma charakter urzedowy oraz jest tekstem autentycznym (ogloszony w Dzienniku Ustaw przez Marszalka Sejmu), rozporzadzenia premiera -> dziennik urzedowy
Tekst ujednolicony- nie ma charakteru urzedowego.
2. Wlasciwa faza wykladni:
1 etap:
- odtwarzanie z przepisow prawa jednoznacznej normy postepowania
- należy odnalezc okreslenie adresata, okreslenie okolicznosc i okreslenie zachowania
- często rozna miejsca aktu, kilka aktow
- etap konczy się uzyskaniem wypowiedzi nazywanej wypowiedzia normoksztaltna
- trudne jest odnalezienie wyrazan okreslajacych nakaz czy zakaz (w roznych czesciach aktu)
II etap:
- wypowiedz normoksztaltna należy doprecyzowac -> uzyskanie adresata, okolicznosci oraz wyznaczyc mu postepowanie
- sprawdzic czy tekst prawny nie zawiera przepisow modyfikujacych
- znaczenie wszystkich slow
Interpretatio cessat in claris- wykladnia konczy się wtedy, gdy osiagamy jasnosc.
4. Rodzaje dyrektyw wykładni:
Dyrektywy wykładni- wypowiedzi wskazujace w jaki sposób interpretator ma odtwarzac normy postepowania z przepisow prawnych.
*zazwyczaj normowane przez nauke prawa oraz przez judykature: TK, NSA, SN
Dyrektywy interpretacyjne:
jezykowa -> wykladnia jezykowa
pozajezykowa -> wykladnia funkcjonalna (celowosciowa)
Językowe dyrektywy wykladni:
*reguly skladniowe i znaczeniowe:
- zdanie stwierdzajace: wydaje, wyda, dorecza, okresla (czynność konwencjonalna) -> nakaz wydania, doreczenia, okreslenia np. RM w drodze rozporzadzenia okresla…
- zdanie stwierdzajace: ktos cos czyni (czynność konwencjonalna) -> przepis udziela upowaznienia do dokonywania czynnosci konwencjonalnych danego rodzaju oraz nakaza, aby z upowaznienia czynic uzytek.
Normy: kompetencyjna i merytoryczna.
Np. Prezydent RP podpisuje ustawe w ciagu 21 dni od dnia przedstawienia i zarzadza jej ogloszenie w DzuRP.
- zdanie stwierdzajace: ktos może dokonac (czynność konwencjonalna) -> jedynie upowaznienie
Np. Przed podpisaniem ustawy Prezydent RP może wystapic do TK z wnioskiem ws. zgodnosci ustawy z Konstytucja.
- sprawa okreslonego czynu podlega karze -> zakaz dokonywania czynu oraz nakaz, by temu, kto zakaz zlamie, wymierzono kare tego wlasnie rodzaju -> frragmenty dwoch norm: sankcjonujacej i sankcjonowanej
Np. Kto kradnie…
*dyrektywy wskazujace w jaki sposób należy ustalac znaczenia wyrazen czy poszczegolnych wyrazow wystepujacych w wypowiedziach normoksztaltnych, a wiec już wstepnie wyinterpretowanych.
Wyznaczenie: adresata, zachowania, okolicznosci
- jeżeli w tekscie prawnym definicja legalna jakiegos wyrazu czy wyrazenia -> należy ilekroc w tym tekscie wystepuje nadawac znazenie wyrazone w definicji najważniejsza kodeksowa definicja
- jeżeli intepretowany tekst nie zawiera defincji legalnej okreslonego wyrazenia czy wyrazu -> znaczenie jakie ma w jezyku powszechnym
- ustalenie znaczenia danego slowa -> slownik jezyka polskiego
- kilka znaczen -> odrzucic archaizmy i wulgaryzmy oraz uzna to, które było pierwsze
- jeżeli w interpretowanym tekscie prawnym wystepuje wiele razy -> prawodawca nadaje takie samo znaczenie
- w kilku galeziach prawa -> można wykorzystujac definicje z innych aktow. Jednak definicje miedzygaleziowe sa niebezpieczne.
- jeżeli w tekscie prawnym odmienne terminy -> należy przyjac, ze maja odmienne znaczenia. Lege non distruguente -> prawo nie rozroznia.
- jeśli adresat jest nazwany w szerokim znaczeniu -> np. czlowiek -> przyjmuje się, ze chodzi o kazdego czlowieka
- jeśli w przepisie nie wskazuje się okolicznosci, w jakich dane zachowanie jest nakazywane lub zakazywane -> dany czyn jest zakazany lub nakazany we wszystkich okolicznosciach
- jeżeli mowi się, ze jakis jeden podmiot wydaje akt normatywny np. rozporzazdenie „w uzgodnieniu” z innym podmiotem -> uznaje się, ze musi być konsensus
- „po zasiegnieciu opinii” -> pierwszy ma obowiazek zasiegniecia opinii, ale nie ma obowiazku jej uwzglednienia
- zakaz wykladni homonimicznej
- zakaz wykladni synonimcznej -> np. ordynator szpitala nie jest funkcjonariuszem publicznym, a pelni funkcje publiczna
- dokonujac wykladni jezykowej należy kierowac się regula która glosi, ze nie wolno tak interpretowac tekstu prawnego, aby pewne jego fragmenty okazaly się zbedne. Każdy fragment sluzy do wyrazania normy postepowania.
Zakaz per non est -> tak jakby czegos nie było
- interpretacji poddaje się tylko tekst artykulowany -> przepisy prawne
Z cwiczen:
- dyrektywa literacka -> slownikowa
- dyrektywa jezyka prawniczego -> przewazajaca w doktrynie
- dyrektywa jezyka specjalistycznego
Hierarchia:
Znaczenie w prawie.
Znaczenie w doktrynie
Znaczenie specjalistyczne
Znazcenie potoczne, slownikowe
Funkcjonalne dyrektywy wykładni:
- ratio legis -> po co jest ten przepis
- interpretacja w taki sposób, aby normy mialy silne uzasadnienie aksjologiczne w ocenach, które przepisuje się prawodawcy. Odwoluja się do wartosci.
- jezykowa daje czasem kilka znaczen, wtedy należy odwolac się do systemu wartosci prawodawcy (aksjologia).
- również wtedy, gdy przy zastosowaniu interpretacji jezykowych jej znaczenie jest niejasne -> nie wiemy czy:
- do podmiotow wymienionych
- do podmotow takie jak wymienione oraz im podobnych
- do wymienionych okolicznosci
- do okolicznosci taich jak wymienione oraz im podobnych
- do czynow wymienionych
- do czynow wymienionych oraz im podobnych
Wtedy analogia:
Analogia legis:
- a simili- z podobienstwa
- a contrario- z przeciwienstwa
A simili: w swietle ocen prawodawcy. Jakies niewymienione wyraznie w przepisie podmioty, okolicznosci lub czyny sa istotnie podobne do tych, które prawodawca w przepisie wyraznie wymienil.
A contrario: nie istnieje podobienstwo podmiotow, okolicznosci i czynow, które sa wymienione w przepisie -> argumentum a cotrario.
sluzy wsparciu wykladni jezykowej
czasami stosuje się reguly funkcjonalne, mimo, ze przepisy prawne sa jezykowo jasne
Dopuszczalne -> ramy wyinterpretowania przy zastosowaniu jezykowych regul wykladni razaco naruszaloby system wartosci przypisywanych prawodawcy:
Wykladnia rozszerzajaca -> interpretatio extensica
Wykladnia zwezajaca -> interpretatio restrctica
Jedynie koryguje, a nie zmienia.
Wykladnia funkcjonalna potwierdza rezultat wykladni jezykowej.
Funkcje:
- wybor miedzy poszczegolnymi rezultatami wykladni jezykowej
- uzupelnienie wykladni jezykowej
- korygowanie rezultatu wykladni jezykowej
- potwierdzenie wykladni jezykowej
Bardziej szczegolowe zasady:
- regula: jeżeli zawiera wyjatek to nie można interpretowac rozszerzajaco. Przepisy zawierajace wyjatki -> tylko litelarnie
- regula: organom panstwa kompetencje do dokonywania aktow stanowienia i stosowania prawa należy interpretowac doslownie
- regula: nie można korygowac jezykowej na niekorzysc obywatela
- regula: w prawie karnym nie ma a simili
Wykładnia systemowa:
Dyrektywy systemowe -> tekst prawny interpretowac w taki sposób, aby tworzyly spojny system.
Reguly nawiazuja do:
hierarchicznie uporzadkowanych aktow normatywnych
zasad prawa
wieloznaczne -> korzystamy z wyzszego hierarchia aktu
norma zgodna z zasada prawa wyrazona w tym tekscie
Po co wykladnia:
Tresc norm -> nie tylko od przepisow prawnych, ale zalezy tez od wykladni.
Prawnicy interpretuja w ten sposób, gdyz zakladaja racjonalnosc prawodawcy.
Zalozenia:
- prawodawca doskonale zna jezyk którym ie posluguje
- prawodawca kieruje się okreslonym systemem wartosci
Materialy:
- jezykowa: slowniki jezyka polskiego, literatura prawnicza i orzecznistwo sadowe
- funkcjonalna: preambuly, prace przygotowawcze np. materialy komisji czy posiedzenia parlamentarne