Wolne Miasto Gdańsk formalnie zostało utworzone 15 XI 1920 roku na mocy postanowień Traktatu Wersalskiego z 28 VI 1919 roku. Obejmowało nie tylko tereny samego miasta Gdańska ale i tereny przyległe, przez co powierzchnia WMG wynosiła 1893 km2 liczyło ponad 360 tys. Mieszkańców (40 tys. Polaków) WMG posiadało własną flagę, godło, walutę, swoją konstytucję przypominająca ustawy zasadnicze normalnych państw, prawo nadawania obywatelstwa, własne sądy, samorządy, organa przypominające strukturą i kompetencjami państwowe, parlament (122 posłów) Senat (swoisty rząd) W artykułach 100 - 108 zawarto podstawy prawne Wolnego Miasta, wg nich:
Polska miała prawo do swobodnego korzystania z portu gdańskiego (okręty wojskowe mogły swobodnie korzystać z portu ale nie mogły w nim stacjonować!!!)
Kontrolowania linii kolejowych, dróg wodnych i poczty.
Terytorium WMG znalazło się w polskim obszarze celnym
Wolne Miasto Gdańsk w polityce zagranicznej było reprezentowane przez Polskę, strona polska była zobowiązana do wojskowej obrony WMG, ochrony obywateli gdańskich za granicą
Reprezentantem polskich praw i interesów w Gdańsku był Komisarz Generalny RP podległy ministrowi spraw zagranicznych, WMG nie posiadało swojego przedstawiciela w Warszawie.
Liga narodów rozpatrywała spory polsko - gdańskie w dwóch instancjach:
I - Wysoki Komisarz Ligi Narodów w WMG
II - (odwołania) Rada Ligi Narodów
Z postanowień traktatu jasno wysuwa się osobliwość prawno-międzynarodowa WMG, która polegała na tym, iż w niektórych sprawach głos przypadał LN, w innych Polsce, a jeszcze innych organom WMG.
W 1920 roku w listopadzie przedstawiciele Polski i WMG podpisali konwencje polsko - gdańską o wykonaniu traktatu wersalskiego, zwaną konwencją paryską. Na jej mocy powstała mieszana, polsko - gdańska, Rada Portu i Dróg Wodnych Gdańska, składających się z 5 obywateli polskich i 5 gdańskich. Rada zarządzała obszarem portu, wolną strefą, drogami wodnymi, kolejami portowymi, utrzymywała własną, mieszaną (polsko-gdańską) policję portową. Innym dokumentem regulującym stosunki polsko - gdańskie była konwencja warszawska. (daty nie pamiętam dokładnie, ale ze śmietnika mojej pamięci wydobywa mi się data VII 1920)
W Gdańsku przejawiała się silna polityka proniemiecka oraz chęć przyłączenia do Niemiec. Dążenia te potwierdził Wysoki Komisarz LN - MacDowell, który w swojej decyzji z listopada 1924 stwierdził: „WMG jest państwem w sensie międzynarodowym i ma prawo domagać się, aby używano wyrażeń podkreślających ten charakter” i dalej „ jako państwo mogłoby zdecydować o przyłączeniu do Niemiec”. (ponadto polityka wobec polaków nieprzychylna: zwalnianie polskich robotników, którzy posyłali dzieci do polskich szkół itd.) W 1924 nastąpił spór o miejsce wyładunku wojskowych materiałów w Gdańsku. Rada LN w III 1924 postanowiła, że takim miejscem będzie Płw. Westerplatte. Polska miała prawo do uzbrojonej i umundurowanej straży w liczbie 88 żołnierzy.
Rozbudowa Westerplatte:
1927 - wybudowano żurawie portowe, stacje transformatorową, basen amunicyjny
1933 - wybudowano 4 strażnice obronne
1936 - wybudowano koszary, skład amunicyjny
1939 - powiększono skład załogi do 182 żołnierzy
W 1925 roku nastąpił spór o Pocztę Polską w Gdańsku (ci z gdańska nie chcieli polskiej poczty a Polacy w nocy pozakładali cichaczem skrzynki z orzełkiem wiec szwaby z gdańska je pomalowali na czarno, pomazali orzełki kałem i tym, co mieli w rękach i w sumie potem LN nam dała poczte) W 1930 roku doszło do wypowiedzenia Polsce przez senat gdański umowy o używalności portu macierzystego(- to nie znaczy, że mogły tam okręty stacjonować) okrętów wojennych, stało się to przyczyną kryzysu gdańskiego w roku 1932, kiedy to podczas wizyty brytyjskich okrętów wojennych w Gdańsku, polski kontrtorpedowiec ORP Wicher ( nie mylić z niszczycielem ORP Błyskawica stojącym w Gdyni jako muzeum! ;p ) wpłynął do portu ignorując postanowienia Senatu, (niejaki Piłsudski rozkazał ostrzelać budynek senatu w razie gdyby ten zdecydował się na jakiegoś typu demonstracje wobec polskiego okrętu. )
Gdy prezydentem Senatu został Hermann Raushning. Nastąpiła poprawa stosunków polsko gdańskich.
Podpisanie umowy polsko - gdańskiej o korzystaniu przez Polskę z portu gdańskiego i zasadach traktowania ludności polskiej. (VIII 1933) (to po tym wydarzeniu z „Wichrem” WMG się ugięło ;D )
VI 1934 - podpisano układ polsko - gdański o straży portowej i wodnej podległej Radzie, a także umowę regulująca stosunki gospodarcze.
Innym zapalnym stanem było wypowiedzenie umowy o wspólnej polsko - gdańskiej policji portowej w lutym 1933 roku, czego skutkiem było przejściowe wzmocnienie polskiej załogi na Westerplatte, a także koncentracja polskich wojsk na Pomorzu. Zaostrzenie stosunków było skutkiem nowej siły politycznej, mającej coraz większe wpływy we władzach Gdańska, czyli NSDAP. W wyborach w 1933 roku NSDAP w Gdańsku odniosła większy sukces niżeli w Rzeszy. (rozprawili się z opozycją, przejęli całą władzę w senacie a przewodniczącym NSDAP był niejaki Forster [a jak się to czyta to wam powie Basia ;p ] W organie prasowym partii „der Vorpoten” („bastion”) szeroko propagowano niemieckość Gdańska i konieczność przyłączenia go do Rzeszy.
Likwidacje szkół, przedszkoli na terenach silnie spolonizowanych
Nierówne traktowanie polskich studentów wobec studentów gdańskich i niemieckich
Częste odmowy nadania gdańskiego obywatelstwa osobom polskiego pochodzenia, nawet urodzonym w Gdańsku. ( większe opłaty dla Polaków niż dla Niemców).
X 1938 - propozycja Ribbentropa dotycząca Gdańska: (potem pretekstem tego była jakaś tam wojna, w której ginęli ludzie na całym świecie )
WMG do Rzeszy
Powstanie korytarz przez Pomorze z eksterytorialną autostradą i linią kolejową i wolny port
Polska otrzyma prawa do wolnego handlu w Gdańsku
Nastąpi przedłużenie o paktu o nieagresji między polską i Niemcami z I 1934
Polska przystąpi do paktu antykominternu
Oba narody uznają i zagwarantują sobie przebieg granic i terytorium.
KONIEC