Teoria podmiotowości politycznej - AKTORZY
Kto jest uczestnikiem sytuacji politycznej?
-Kongres Kobiet Polskich
-Partie polityczne
-Rząd
-Prezydent
Jakie są główne cechy charakteryzujące aktorów?
Kongres Kobiet Polskich- organizacja społeczna, non-profit, pozarządowa, poza ośrodkiem władzy, grupa nacisku, interesu, działa umiarkowanie, ale konsekwentnie. Zaangażowana, inicjacyjna. Grupa niezwiązana z żadną konkretną partią polityczną.
Partie-niejednolite stanowisko, podział stanowisk dotyczących parytetu.
PO- wyraźny sprzeciw części PO, min. Jarosława Gowina, Elżbiety Radziszewskiej.
Za parytetem jednoznacznie opowiedzieli się min. Grzegorz Schetyna, Janusz Palikot
i Sławomir Nowak. Podział w partii.
PiS- początkowo większość polityków PiS ostro krytykowała projekt ustawy parytetowej. Jednak po tym, jak wstępne poparcie dla pomysłu zgłosił prezydent Lech Kaczyński, w partii Jarosława Kaczyńskiego zaczęli się ujawniać zwolennicy tego kontrowersyjnego rozwiązania. Do zwolenników parytetów należą min. tacy posłowie jak Beata Kempa, Mariusz Kamiński czy Adam Hofman.
SLD- za parytetem, lider Grzegorz Napieralski wyraźnie wskazuje, że brak parytetów to naruszenie konstytucji! Kontrowersyjności i radykalizm lewicy.
PSL- Przeciwny postulatom wystosowanym przez Kongres Kobiet jest klub PSL. Jego przewodniczący, Stanisław Żelichowski stwierdził, że PSL stawia przede wszystkim na skuteczność - na listy kandydatów na posłów z ramienia PSL mogą się więc dostać tylko osoby, które przedtem przedstawią pisemne poparcie 1000 osób, niezależnie od płci i zasady parytetu.
Prezydent- stanowisko umiarkowane, za promowaniem kobiet, ale brak jednoznacznych deklaracji i pewnych działań.
Rząd-premier Tusk opowiada się za parytetem, ale rząd nie jest w tej kwestii jednomyślny. (wyraźny sprzeciw pełnomocnika rządu ds. równego traktowania- Elżbiety Radziszewskiej).
Kto podejmuje decyzje w imieniu aktorów?
Kongres Kobiet- najważniejsza jest Rada Programowa Kongresu. W jej skład wchodzi kilkadziesiąt kobiet ze świata nauki, polityki, sztuki oraz wielu innych dziedzin życia. Między innymi: Henryka Bochniarz, Jolanta Kwaśniewska, Jolanta Fedak, Barbara Skarga, Krystyna Janda.
28 stycznia zastało zarejestrowane Stowarzyszenie Kongres Kobiet. Dzięki temu Kongres Kobiet zyskał osobowość prawną, niezbędną do prowadzenia działalności. Powołano tymczasowy zarząd oraz komisję rewizyjną. Zaproponowano także, aby spośród członków Rady Programowej Kongresu Kobiet wyłonić Radę Programową Stowarzyszenia. Będzie ona organem doradczym, opiniującym, wskazującym kierunki działania Stowarzyszenia KK.
Pozostali aktorzy decyzje podejmują sami, o czym świadczy chociażby niejednolite stanowisko poszczególnych partii. Najistotniejsze wydają się więc głosowania sejmowe nad projektem ustawy.
Behawioralizm - BODŹCE I REAKCJE
Jakie są najważniejsze powody uczestnictwa aktorów w sytuacji politycznej?
Kongres Kobiet
- większy udział kobiet w polityce (parytety gwarantowałyby 50% udział kobiet na listach wyborczych)
- większa możliwość na zajmowanie przez kobiety stanowisk politycznych najwyższego szczebla, a więc większy wpływ na realną politykę państwa
- przedstawicielki Kongresu Kobiet maja nadzieje na to, że projekt ustawy o parytetach pociągnie za sobą dalsze działania parlamentarzystów na rzecz wprowadzenia konkretnych rozwiązań wspierania kobiet (w kwestiach takich jak) ;-> godzenie macierzyństwa z pracą zawodową -> ochrona zdrowia kobiet -> edukacja w zakresie równości, zmiana świadomości społeczeństwa -> skuteczna ochrona przed przemocą -> system emerytalny -> przeciwdziałanie eliminowania kobiet po 50 z rynku pracy.
- zmiana jakości polskiej polityki
- sprawiedliwość płci i przeciwdziałanie dyskryminacji "Równość jest nie tyko sprawiedliwa ale i opłacalna"
Prezydent
- zwiększenie szans kobiet na uczestnictwo w polityce
- małżonka pana prezydenta Lecha Kaczyńskiego, Maria Kaczyńska aktywie brała udział w Kongresie Kobiet i prosiła o wsparcie męża
- pochwalenie parytetu to dyktat poprawności politycznej ( no i być może dyktat małżeński)
Partie polityczne
- wspieranie aktywności zawodowej i społecznej kobiet ( partie które są za twierdzą, iż bez parytetów wspieranie kobiet w ich aktywności jest nie wystarczające i zbyt wolno następuje wyrównywanie szans)
- parytety to sposób na poprawę reprezentatywności politycznej kobiet ( Polska obecnie lokuje się na najniższej pozycji wśród państw UE i świata), (w Polskim parlamencie znajduje się 80% mężczyzn, a w senacie 92%)
- element polityki pro-rodzinnej ( J. Buzek)
- sposób na poradzenie sobie z problemami zagrożenia demograficznego i pełnego zatrudnienia kobiet (J. Buzek)
Jakie bodźce z otoczenia oddziałują na aktorów?
- poparcie medialne
- poparcie opinii publicznej
- wyniki sondaży
:60% badanych popiera parytety
:73% uważa że kobiety będą przywiązywać większą uwagę do spraw publicznych
:62% dzięki kobietą polityka będzie bardziej merytoryczna
:54% uważa że zmniejszy się w polityce liczba konfliktów, a także wzrośnie poziom uczciwości
:66% zachęci to kobiety do uczestnictwa w polityce
- perspektywa wyborów, w przeprowadzonych sondażach 56% badanych zadeklarowało że będzie głosować na kobietę
- żaden z klubów sejmowych nie złożył wniosku o odrzucenie projektu
- poparcie ze strony niektórych ważnych polityków (głównie z SLD)
Jerzy Buzek
- ten pomysł obowiązuje już w 45 innych krajach
- ten pomysł sprawdził się już w praktyce
Instytucjonalizm - KONTEKST INSTYTUCJONALNY/STRUKTURA
Obecnie listy partyjne ustalane są na podstawie decyzji kierownictw partyjnych. Tryb ten jest często krytykowany jako niedemokratyczny, ponieważ zazwyczaj nie liczy się tylko i wyłącznie rzetelność, merytoryka i praca na rzecz partii, najbardziej ceniona jest lojalność wobec osób, które układają listy partyjne. Najczęściej w partiach odpowiada za to sekretarz generalny (wcześniej to właśnie gensek odbywa najwięcej spotkań z członkami partii w terenie).
System nie jest więc sformalizowany, a opiera się wyłącznie na układzie przyjętym i stosowanym w poszczególnych partiach politycznych. Aby znaleźć się na najwyższych miejscach na liście partyjnej zazwyczaj trzeba dokonać wpłaty na rzecz partii, bądź funduszu wyborczego. Im wyższe miejsce, tym wyższa kwota, którą należy wpłacić. Politycy partyjni często podkreślają, że na dole list partyjnych znajdują się osoby, które muszą wprawić w walce wyborczej, aby móc skutecznie walczyć później o miejsce. Zazwyczaj są to po prostu szeregowi członkowie ze „słaybmi” nazwiskami nie gwarantującymi dobrego wyniku. Ustalanie list wyborczych to nie tylko kształtowanie możliwości wyboru dla swojego elektoratu, ale także możliwość rozprawienia się z partyjną opozycją, odbierając miejsca na listach, lub nagrodzenie zwolenników decydentów, dawając dobre pozycje.
Jest to oczywiście charakterystyczne dla proporcjonalnej ordynacji wyborczej, która obecnie w Polsce obowiązuje.
Jak podobny problem był rozwiązywany wcześniej?
W Polsce dotychczas nie podejmowano prób wprowadzenia takiego rozwiązania.
O ewentualnych skutkach i konsekwencjach możemy poniekąd wnioskować z doświadczeń innych krajów. Zapisy gwarantujące kobietom określoną pulę miejsc na listach wyborczych obecne są w konstytucjach bądź ustawach 40 krajów. 5 państw Unii Europejskiej wprowadziło parytet ustawowy. Są to: Francja, Hiszpania, Portugalia, Słowenia i Belgia. W większości z nich nie przyniosło to zauważalnych efektów. Wyraźnie większy odsetek kobiet w parlamencie uzyskała Hiszpania (36%). Poniekąd efekty przyniosło to też w Słowenii, tyle, że nie w wyborach parlamentarnych, a samorządowych i - przede wszystkim - do Parlamentu Europejskiego. W pozostałych krajach wzrost nie był znaczący.
Najwyższy poziom udziału kobiet w polityce notuje się w tych państwach, gdzie partie dobrowolnie stosują wewnątrz organizacji zasadę proporcjonalnego udziału. Praktycznie zawsze interesująca nas wielkość przyjmuje wartość powyżej 30%.
W Polsce udział kobiet w polityce na poziomie parlamentarnym jest na ustabilizowanym od lat poziomie, oscylującym w granicach 20% w Sejmie - co jest mniej więcej europejską średnią - natomiast w Senacie ów odsetek spada (obecnie wynosi 8%) i odstaje od przeciętnego.
Teoria racjonalnego wyboru - PREFERENCJE I ICH HIERARCHIA
Jakie scenariusze wydarzeń są preferowane przez poszczególnych aktorów?
-Kongres Kobiet domaga się i oczekuje jak najszybszego uchwalenia ustawy tak by jej zapisy dotyczące wymogu 50% obecności kobiet na listach wyborczych obowiązywały już w najbliższych wyborach samorządowych, planowanych na koniec 2010 roku.
Uchwalenie takiej ustawy od strony prawnej wydaje się być bardzo proste, dlatego też jeśli tylko nie zabraknie woli politycznej, ustawę będzie można uchwalić w przeciągu 2 tygodni. Przedstawicielki KK podkreślają że będą bacznie się przyglądać w jaki sposób partyjni decydenci będą konstruować listy kandydatów i kandydatek do samorządu, a także na wew. regulacje, za pomocą których partie polityczne będą dodatkowo wspomagać kobiety.
-Politycy którzy są przeciwni wprowadzeniu parytetów i systemu kwotowego będą na pewno starali się szukać innych rozwiązań na wyrównywanie politycznych szans kobiet i mężczyzn.
:Poseł PSL-Eugeniusz Kłopotek, uważa że wprowadzenie parytetów nie wprowadzi pożądanych efektów, uważa również że wątpliwe jest to aby sejm w końcu taką ustawę uchwalił. Mówi również iż parytety są groźne z tego względu że mogłyby otworzyć tzw. puszkę pandory, a także istnieje możliwość że odezwałyby się inne mniejszości domagające się parytetów. Swoje racje argumentuje również mówiąc że obecnie kobiety zajmują na listach wyborczych każdej partii od 20-30% , a ich niska reprezentatywność polityczna może wynikać z czystego braku solidarności żeńskiej płci, oraz z tego że kobiety po prosu nie chcą głosować na siebie.
:Posłowie PO raczej stanowczo sprzeciwiają się parytetom, Jarosław Gowin mówi o parytecie jako o czymś szkodliwym i zbędnym. Uważa również ze wprowadzenie parytetów ograniczałoby wolność jednostki i wprowadzało regułę. Marszałek sejmu Bronisław Komorowski uważa iż podziały i wątpliwości idą nie granicą płci, ale poglądów i doświadczeń. Dlatego też preferowanym rozwiązaniem PO jest nie wprowadzanie parytetów płci.
:stanowisko SLD, posłowie są za wprowadzeniem parytetów, ponieważ uważają iż są skutecznym sposobem na wyrównywanie szans, a także pomogą kobietą w ich aktywności politycznej, społecznej i gospodarczej. Poseł PSL Grzegorz Napieralski chwali się również iż w partii SLD nie brakuje potencjalnych kandydatek na listy wyborcze czy też do sprawowania ważnych funkcji publicznych.
:stanowisko PiS, tutaj zdania są podzielone, wielu posłów jest jeszcze nie zdecydowanych czy poprzeć ustawę czy nie (np. Poseł Adam Hofman, na razie nie wie, ale mówi że projekt poprze jeśli go ktoś przekona). Tak więc PIS popiera akt kobiet ale nie wie jeszcze czy za pomocą parytetów.
:Prezydent Lech Kaczyński, jest za wprowadzeniem parytetów i deklaruje że na pewno nie zawetuje ustawy która wprowadziłaby parytet na listach wyborczych. Prezydent ma tylko 1 zastrzeżenie, czy podział miejsc na listach powinien być 50 / 50.
Realizm - INSTRUMENTY I SIŁA POSZCZEGÓLNYCH AKTORÓW
Kto dysponuje i jakimi instrumentami w sytuacji politycznej ?
Kongres Kobiet- lobbing, ciągłe nagłaśnianie sprawy, obecność w mediach, inicjatywa ustawodawcza-najsilniejszy instrument już został przez Kongres wykorzystany.
Parlamentarzyści- funkcja ustawodawcza parlamentu, prawo wnoszenia poprawek, innego projektu, prawo głosu nad samym projektem. Także obecność w mediach, wyrażanie i nakłanianie do sprzeciwu bądź poparcia dla parytetu na forum Sejmu.
Prezydent- weto, możliwość skierowania ustawy do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z konstytucją.
Rząd-możliwość wniesienia alternatywnego projektu.
Jaki jest stosunek sił poszczególnych uczestników sytuacji ?
Formalna akcja dzieje się obecnie w Parlamencie. Kongres kobiet zdobywając ponad 100 tys. podpisów pokazał, że ma poparcie i siłę. Teraz decyzja należy do Sejmu i prezydenta.
Jeżeli chodzi o opinię publiczną to według badań, które CBOS przeprowadził na zlecenie Kongresu Kobiet w dniach 20-27 stycznia- 60 proc. respondentów opowiedziało się za parytetami na listach wyborczych, 30 proc. przeciwko.
Postmodernizm - DYSKURS
Jakimi pojęciami operują poszczególni aktorzy?
Zwolennicy
Głównie kwantyfikatory, pojęcia matematyzujące służące zobrazowaniu skali problemu i siły, jaka stoi za proponowanym rozwiązaniem. Ponadto pojęcia służące pokazaniu wywoływanego nacisku jako miękki i pośredni. Zwraca uwagę szerokie wykorzystanie pojęcia równości - sformułowane także jako równe prawa, równe szanse, etc.
Kwantyfikatory, porównania, formuły ilościowe: równość (względnie prawdziwa/rzeczywista równość); większość/mniejszość; duża/mała liczba; proporcja
Podkreślanie rozwojowego charakteru propozycji: szanse wybrania; wykorzystywanie potencjału; impuls do zmiany; w pewnym sensie też realizacja i rozwinięcie art. 33 Konstytucji
Związane z równością: równe szanse, równouprawnienie, równość jako taka
Inne:
Prawo do aktywnego uczestnictwa w sprawowaniu władzy
Silniejszy/słabszy
Trudne warunki życiowe
godność kobiet i mężczyzn (istotne wymienienie obu płci)
Wobec przeciwniczek parytetu bardzo często wysuwa się zarzut niesolidarności.
Przeciwnicy
Dominują sformułowania biorące w obronę zagrożoną rzekomo godność kobiet. Szczególnie często podnoszona jest też dychotomia między sztucznym a naturalnym podjęciem aktywności politycznej, z naciskiem na to pierwsze.
Odniesienia do podstaw ustrojowych państwa: niekonstytucyjność i niedemokratyczność
Podnoszenie zagrożonej godności kobiet: uwłaczanie kobietom; deprecjonowanie kobiet; upokarzanie; sugestia, że kobiety nie są wystarczająco zdolne i przedsiębiorcze
Inne:
Sztuczne/naturalne wejście do polityki
Przywilej
Zmuszanie do zostania posłem
Wymysł lewicowych feministek
Wszyscy
Lepsza byłaby zmiana przez edukację
Godność kobiet
Dyskryminacja
Przymus (raz po stronie zwolenników - D.Tusk)
Jakie są linie argumentacyjne?
Zwolennicy
- parytet pozwala na rzeczywistą, a nie tylko formalną równość obu płci
- parytet jest pełniejszą realizacją zasad demokracji
- ma to być zachęta do większej aktywności publicznej
- sondaże wskazują, że większość społeczeństwa opowiada się za 50% parytetem
- działania partii w tej kwestii są niewystarczające, pozorne lub też nie ma ich wcale
- doświadczenia innych krajów pokazują pewien stopień skuteczności parytetu
Przeciwnicy
- parytety są niezgodne z konstytucją
- parytet to wypaczenie demokracji
- parytet to dyskryminacja, nawet jeśli jest to „dyskryminacja pozytywna”
- parytety niewiele zmienią, bo wyborcy i tak zagłosują na mężczyzn
- liczba kobiet w polityce rośnie, niezależnie od prawnych uregulowań
- kwoty na listach wyborczych to tradycja komunistyczna
- może zabraknąć kobiet kompetentnych do rządzenia
- może zabraknąć kobiet chętnych do obsadzenia list i trzebaby część z nich wpisywać „na siłę”
- kobiety nie interesują się polityką i są wystarczająco zajęte pracą w domu
- listy wyborcze tworzone są przez męskich liderów partyjnych i kwotowanie udziału kobiet nic nie zmieni
- w wielu krajach (np. we Francji) wprowadzenie parytetu nie wpłynęło na poprawę sytuacji kobiet
Probabilizm - MOŻLIWE SCENARIUSZE PRZYSZŁOŚCI
Jaki jest możliwy rozwój wypadków?
Możliwe jest:
Uchwalenie ustawy w brzmieniu nadanym przez Kongres Kobiet Polskich
Dokonanie poprawek w ustawie przygotowanej przez KKP
Uchwalenie innej ustawy (np. zaproponowanej przez rząd, zawierającej system kwotowy, bądź ustawy proponowanej przez PiS premiującej finansowo partie, które wprowadzą do Sejmu najwięcej kobiet)
Nieuchwalenie ustawy
Projekt ustawy przeszedł w sejmie 18.02 pierwsze czytanie, został skierowany do komisji sejmowej. Na wprowadzeniu parytetów, czyli równego podziału miejsc na listach wyborczych nie zyska jakaś jednak określona partia, każda natomiast może stracić. Po pierwszej sejmowej debacie nie widać wielkich szans, aby wprowadzono parytet. Nad projektem ciążą bowiem oskarżenia tak mocne jak np. niekonstytucyjność, nieprzychylność pełnomocnika rządu ds. równego traktowania.
Najbardziej prawdopodobnym scenariuszem wydaje się być wprowadzenie ustawy tworzącej kwoty na listach partyjnych, które dawałyby kobietom określoną liczbę miejsc na listach partyjnych. Mógłby być to nawet zmodyfikowany projekt KKP.
Nieuchwalenie ustawy w ogóle, jak i uchwalenie jej w brzmieniu nadanym przez KKP wydaje się w tej sytuacji równie prawdopodobne.
Biorąc pod uwagę bieżącą sytuację polityczną to najmniej prawdopodobne wydaje się stworzenie nowego, autorskiego projektu (rządowego, lub partyjnego), kolejne rozpoczęcie procedowania nad nim i uchwalenie zupełnie nowej ustawy, z racji tego, że ruch w tym kierunku ewidentnie nakręcany jest wyłącznie przez środowiska pozarządowe, a nie podmioty typowo polityczne, które póki co nie wychylają się z propozycjami tego typu ustaw.
Partia, która jest najbardziej aktywna w tym procesie - SLD - nie ma szans przeforsować swojego projektu, ponieważ de facto ich projekty nie liczą się politycznie w parlamencie.
W wypadku nie wprowadzenia zmian w ustalaniu list partyjnych KKP zapowiada utworzenie własnego komitetu wyborczego w kolejnych wyborach samorządowych.
Kongres Kobiet zapowiada również stworzenie zespołów monitorujących, które będą sprawdzały, czy partie polityczne przeznaczają odpowiednią liczbę miejsc dla kobiet na listach wyborczych.
5