Wykład III - 2009-11-21 - dr Beata Kanarek
Treść wykładu dzisiejszego:
Rozczłonowanie, kondensacja, i …
Rozczłonowanie:
syntaktyczne - sprowadza się do tego, że nie wszystkie elementy syntaktyczne normy (adresata, okoliczności, nakaz/zakaz, zachowanie się) umieszczane są w jednym przepisie prawnym, tzn. że nie wszystkie elementy się tam znajdują (może np. umieścić adresata i inne ale pominąć okoliczności),
Przepis zrębowy zupełny - to taki, który wysławia całą normę postępowania.
Jeżeli przepis prawny wysławia jedynie 3 pierwsze elementy taki przepis nazywa się przepisem zrębowym niezupełnym.
Przepis uzupełniający to taki, który zawiera brakujący syntaktyczne normy.
treściowe - przepis zrębowy zupełny jest zarazem przepisem centralnym. Jeśli przepis centralny wysławia całą treść normy a w systemie prawnym nie ma przepisu, który by modyfikował tą treść to wówczas taki przepis centralny nazywa się pełnym. Jeśli w systemie prawnym prawodawca umieścił przepis, który współwyznacza treść normy razem z przepisem centralnym to taki przepis nazywa się przepisem modyfikującym przepis centralny, natomiast przepis modyfikowany staje się przepisem centralnym niepełnym.
Kondensacja:
Kondensacja ewidentna: sprowadza się ona do tego, że umieszcza się w jednym przepisie więcej niż jeden przepis.
(np. art. 355 k.p.k.)
Kondensacja sensu scripte - w jednym przepisie prawodawca zawiera więcej niż jedną normę prawną,
Pożądane cechy języka tekstów prawnych:
adekwatność, czyli wyrażający najlepiej jak się da intencję prawodawcy, adekwatność osiąga się poprzez precyzję tekstu albo poprzez elastyczność tekstu,
Podstawowym elementem osiągania precyzji jest definiowanie, prawodawcy wolno korzystać z definiowania wtedy gdy:
Kreuje pewne podmioty, przedmioty, albo czynności o charakterze konwencjonalnym,
Zwrot na gruncie z języka ogólnego ma wiele znaczeń i konieczne jest dokonanie wyboru jednego z nich,
Zwrot na gruncie języka ogólnego jest niedookreślony, a prawodawca chce z tej niedookreśloności zrezygnować, w tym zakresie może podjąć dwie decyzje
całkowite wyeliminowanie niedookreślności,
tylko w pewnym stopniu dookreśla pewny zwrot.
Definicje, które znajdują się w akcie prawnym nazywamy definicjami legalnymi,
- definicja równościowa - konstrukcja jest następująca - definiendum (zawiera zwrot definiowanie), łącznik (wskazuje na równoznaczność definiendum i definiens), definiens (oznacza zwrot definiujący) wyróżnia się dwa rodzaje definicji równościowych,
- klasyczne - w definiensie podaje nam rodzaj i różnice gatunkową, (A jest to B o cechach C)
- nieklasyczne - w definiensie wybiera nazwy których łączne zakresy dają zakres nazwy definiowanej ( A jest to B, C, D, E), dzielimy je na pełne i niepełne. Pełna wymienia wszystkie nazwy. Definicja nieklasyczna niepełna nie wymienia w definiensie wszystkich nazw, których zakresy wzięte łącznie dadzą zakres nazwy definiowanej, (A jest to w szczególności B, C, D)
Definicja cząstkowa: jest to definicja która podaje warunek wystarczający bycia przedmiotem należącym do zakresu definiowanej nazwy,
Definicja nawiasowa: definicja ta jest efektem ubocznym przepisu merytorycznego stanowiąc wtrącenie do tego przepisu,
Przykład: pieniądz znaczy tyle co środek płatniczy,
Elastyczność - prawodawca może chcieć aby tekst prawny uwzględniał różnorodność i zmienność sytuacji, które podlegają normowaniu, ma d dyspozycji 3 instrumenty:
- zwroty nieostre, (przymusowe położenie, ważne przyczyny, uzasadniona obawa, należyta staranność),
- użycie klauzul generalnych, wyróżnia się 2 rodzaje - pierwszego typu (przepisy prawne albo zwroty zawarte w przepisach prawnych, które upoważniają organ stosujący prawo do podejmowania w sprawach pewnego typu decyzji w oparciu o oceny indywidualnych sytuacji występujących w danym przypadku, (np. dobro dziecka, dobro rodziny)), klauzule generalne 2 typu - przepisy prawne albo zwroty zawarte w przepisach prawnych upoważniające organ stosujący prawo d podejmowania w sprawach pewnego typu decyzji w oparciu o pozaprawne zasady postępowania, mające uzasadnienie aksjologiczne w ocenach ogólnych (zasady współżycia społecznego, dobre obyczaje),
Przy pierwszych klauzulach mamy do czynienia z czymś subiektywnym, przy drugich obiektywnych,
- wskazanie granic swobody decyzji organów stosującego prawo, - (widełki w prawie karnym),
komunikatywność,
- tekst prawny jest komunikatywny wtedy, kiedy w jego zrozumienie trzeba włożyć stosunkowo mało wysiłku,
Narzędzia które służą osiąganiu komunikatywności:
adekwatne do treści formułowanie tytułów aktów normatywnych,
podział tekstu na mniejsze części i opatrywanie tych części śródtytułami,
konsekwentne stosowanie kolejności zamieszczanych przepisów,
od ogółu do szczegółu,
staranne formułowanie przepisów uchylających,
posługiwanie się zdaniami prostymi,
unikanie wyrazów specjalistycznych, obcojęzycznych, i neologizmów (roboczogodzina itp.),
zwięzłość,
- tekst jest zwięzły wtedy gdy zawiera wszystkie ale zarazem tylko te wypowiedzi , które są niezbędne do tego, aby odtworzyć z niego jednoznaczne normy prawne
a) odesłania wewnętrzne i zewnętrzne (mogą być : wewnątrz systemowe i zewnątrz systemowe)
b) konsekwentne posługiwanie się spójnikami (i lub albo),
odesłania wewnętrzne - umieszczenie w przepisie nazwy indywidualizujące innego przepisu, - np. podmioty o których mowa w art.1 musza płacić podatki, - wewnątrz tego samego aktu,
odesłania zewnętrzne - przenoszą nas poza dany akt prawny, 1. ale są w systemie prawnym (z kodeksu pracy odsyła do kodeksu cywilnego) 2. wyrzucają nas poza system prawny - np. odniesienie do ustalonych zwyczajów (zewnętrzne - zewnątrz systemowe),
konsekwentne posługiwanie się spójnikami - gdzie umieszczać spójniki, kiedy połączę coś spójnikiem „i” to musi być łączone, jeżeli „lub” to może wybrać z 3 możliwości, „albo” - spójnik alternatywny rozłączny, stosuje się coś zamiast innej ale nigdy łącznie, lecz też nie może odstąpić,