LEKI PRZECIWWIRUSOWE
1. ANALOGI NUKLEOTYDÓW:
Acyklowir (HEVIRAN - tabl., ZOVIRAX, ACIX - inj.):
aktywny wobec większości wirusów z grupy opryszczki, aktywny dopiero po wewnątrzkomórkowej fosforylacji
w komórkach zakażonych wirusem opryszczki pospolitej (HSV, Herpes simplex virus),
w wyniku tego procesu powstaje trifosforan acyklowiru, który jest substratem dla polimerazy DNA wirusa
(hamuje w ten sposób wbudowywanie prawidłowych nukleotydów do wirusowego DNA),
działa także (ale słabiej) na wirusy ospy wietrznej i półpaścca,
najistotniejszym działaniem niepożądanym po podaniu doustnym jest niewydolność nerek (lek krystalizuje w nerkach),
po podaniu dożylnym powoduje podrażnienia i zapalenie żył (wynikające z dużego pH roztworu).
Ribawiryna (COPEGUS, REBETOL - tabl.):
także aktywna po przemianie do trifosforanu, nie działa jednak wybiórczo jak acyklowir (wbudowuje się także do DNA gospodarza),
działa na wirusy grypy A i B, a także wirusy wścieklizny, stosowana obecnie głównie w leczeniu WZW-C
(w skojarzeniu z interferonem).
2. AMANTADYNA I JEJ POCHODNE:
Amantadyna (VIREGYT K - tabl.):
jeden z najstarszych leków przeciwwirusowych, stosowana też w leczeniu choroby Parkinsona,
hamuje odsłanianie i uwalnianie wirusowego genomu w zakażonej komórce, hamuje replikację wirusa grypy A,
działania niepożądane: ze strony OUN (działanie dopaminergiczne - nadmierna pobudliwość, zab.snu, omamy),
pochodną amantadyny do stosowania zewnętrznego jest tromantadyna.
Rymantadyna (RIMANTIN - tabl.):
stosowana w leczeniu i profilaktyce grypy typu A,
p/wskazana u osób z padaczką, paracetamol i ASA osłabia jej skuteczność, w czasie leczenia nie należy spożywać
alkoholu (zaburzenia OUN).
3. LEKI PRZECIWWIRUSOWE STOSOWANE ZEWNĘTRZNIE:
Acyklowir (ZOVIRAX, HASCOVIR, HERPEX, ANTIVIR - kremy):
działanie opisano powyżej, preparaty zawierające acyklowir są dostępne bez recepty.
Tromantadyna (VIRU-MERZ - krem):
pochodna amantadyny, hamuje łączenie się białkowych elementów wirusa w strukturę kapsydu (płaszcz białkowy wirusa), działa na wirusa opryszczki.
Dokonazol (ERAZABAN - krem):
hamuje wnikanie do komórek i replikację wirusów HSV, skuteczny u pacjentów z prawidłową odpornością (we wczesnej fazie infekcji).
Denotiwir (VRATIZOLIN, POLVIR - krem):
pochodna izotiazolowa o działaniu wirusobójczym i bakteriostatycznym, działa też przeciwzapalnie,
działa głównie na HSV i Staphylococcus aureus,
stosowany też w odrze i półpaśccu (jak acyklowir), a także w alergicznym i łojotokowym zapaleniu skóry.
Imikwimod (ALDARA - krem w saszetkach):
modulator odpowiedzi immunologicznej, nie działa bezpośrednio antywirusowo, działa przeciwnowotworowo
(stymuluje syntezę interferonu i namnażanie cytokin),
stosowany w miejscowym leczeniu brodawek zewnętrznych narządów płciowych i okolic odbytu,
w leczeniu ognisk raka podstawnokomórkowego itd..
1
4. INHIBITORY NEURAMINIDAZY:
Oseltamiwir (TAMIFLU - tabl., zaw.doustna):
prolek, którego aktywny metabolit jest selektywnym inhibitorem enzymów neuraminidazowych wirusa grypy typu
A i B (w tym AH1N1), w szczególnych przypadkach stosowany także w profilaktyce zachorowań,
innym lekiem o podobnym działaniu jest zanamiwir (RELENZA).
5. INTERFERONY:
substancje pochodzenia białkowego (glikoproteidy) wytwarzane przez komórki ssaków w odpowiedzi na zakażenia wirusowe i inne czynniki, wpływają hamująco na procesy syntezy białek,
działają przeciwwirusowo, antyproliferacyjnie i immunomodulująco,
stosowane są w WZW typu B i C, brodawczakach, mięsaku Kaposiego, nowotworach układu krwiotwórczego
(białaczki, chłoniaki złośliwe, szpiczak mnogi) oraz guzach litych (rak nerki, czerniak złośliwy),
rozróżnia się interferony naturalne (ludzkie, od dawców szpiku) oraz ich rekombinowane odpowiedniki.
6. INNE:
Pranobeks inozyny (GROPRINOSIN, ISOPRINOSIN - tabl.):
lek o działaniu przeciwwirusowym i immunomodulacyjnym, działa na proces translacji, hamując namnażanie wirusów
(głównie opryszczki, odry oraz części wirusów oddechowych),
moduluje naturalną odporność organizmu (wpływ na limfocyty T i makrofagi, stymuluje wytwarzanie cytokin),
***
LEKI STOSOWANE W FARMAKOTERAPII AIDS:
AIDS - zespół nabytego upośledzenia odporności wywołany zakażeniem wirusem RNA (retrowirusem)
nazywanym wirusem HIV, niszczy on limfocyty pomocznicze T-4 (CD-4, helper) i uszkadza komórki OUN,
kliniczne objawy AIDS wynikają z zakażeń oportunistycznych (toksoplazmoza, zakażenia grzybicze),
nietypowych nowotworów (mięsak Kaposiego) oraz z uszkodzeń OUN,
A) Leki hamujące odwrotną transkryptazę:
wirus ten posiada pojedynczą nić RNA i odwrotną transkryptazę (enzym syntezujący odpowiednie DNA),
leki tej grupy hamują działanie odwrotnej transkryptazy (zależnej od RNA polimerazy DNA),
podstawowymi lekami tej grupy są: zidowudyna, stawudyna, didanozyna,
B) Inhibitory proteazy HIV:
proteaza HIV-1 jest enzymem niezbędnym do wykształcania otoczki białkowej wirusa, uszkodzenie tego enzymu
prowadzi do powstawania nieprawidłowych i niedojrzałych cząstek wirusa (niezdolnych do replikacji),
leki hamujące ten enzym są analogami substratu dla enzymu,
podstawowe leki grupy to: sakwinawir, indinawir, nelfinawir,
C) Połączenia leków („koktajle”):
wysoka skuteczność politerapii (spadek wiremii poniżej progu wykrywalności u ok.90% leczonych, przy jednoczesnym zwiększeniu liczby komórek CD-4),
przykładami leków są: COMBIVIR, KIVEXA, TRIZIVIR, TRUVADA.
2