ELEMENTY EKONOMII (wykład 10.11.2011)
3. Konkurencja monopolistyczna
- na rynku jest wielu kupujących i sprzedających, którzy są zbyt mali aby móc w
znaczący sposób wpływać na sprzedawców lub nabywców
- produkt jednego sprzedawcy jest nieco inny od produktu innego sprzedawcy
- nabywcy dostrzegają te różnice i mogą preferować jeden produkt, natomiast ceny
różnią się w ramach grup towarowych
- firmy mogą stosunkowo łatwo wchodzić lub wychodzić z rynku
- wszyscy kupujący i sprzedający mają doskonałą wiedzę o cenach produktów, ich
jakości i ilości
- firma podejmuje decyzje w zakresie: ile produkować? po jakiej cenie sprzedawać?
jak dany produkt różnicować wobec podobnych, pochodzących z innych firm?
- dyferencjacja (różnicowanie) dotyczy zróżnicowania produktu lub usługi
oraz sprzedawców
(koncentrujemy się na cechach produktu, parametrach technicznych itp.)
- dyferencjacja wyobrażenia o produkcie (to, co kreuje wyobrażenie potencjalnego
odbiorcy o produkcie, cała otoczka kreowana żeby on się sprzedawał);
(np. kampania piwa)
- dyferencjacja na cenach sprzedaży i cech sprzedawcy towaru
(np. lokalizacja, polityka cenowa, jakość obsługi); (np. piwo w centrum miasta jest
droższe niż na obrzeżach)
- występują bliskie substytuty tzn. zmiana ceny wpływa istotnie na popyt
na dany towar (mogę jeść masło albo margarynę, ale kiedy masło będzie droższe,
będę kupować i jeść margarynę)
- krzywa popytu jest wysoce elastyczna
- utarg krańcowy jest niższy od ceny jednostkowej produktu
(utarg krańcowy kojarzyć z dodatkową jednostką, np. dodatkowa złotówka zysku)
4. Oligopol
- kilka firm sprzedaje jeden podobny produkt (różnice w sprzedaży są minimalne)
- decyzja każdego oligopolisty jest uzależniona od tego, jak będą zachowywać się
rywale (to, jaką decyzję podejmie przedsiębiorca, będzie miało istotny wpływ na
reakcje i postępowanie rywala
- podstawowym celem oligopolisty jest maksymalizacja zysku
- celem konsumenta jest maksymalizacja użyteczności
- nie występują żadne korzyści lub koszty zewnętrzne wobec żadnego towaru
- na rynku znajduje się niewielu sprzedawców (raczej kilku większych)
- produkt może być homo lub heterogeniczny
- występuje doskonała informacja, dotyczy ona cen towarów, a nie dotyczy reakcji
konkurentów na zmianę ceny lub zróżnicowania towarów (o cenach mamy bardzo
dobrą informację, a jak zachowa się rywal i jakie to będzie miało skutki, to już nie
jest tak do końca jasne)
- występują bariery wejścia na rynek (możesz wejść na rynek, możesz być w naszym
gronie pod warunkiem, że spełnisz pewne kryteria)
- współzależność firm w oligopolu ma następujące konsekwencje:
1. nie ma jednej teorii oligopolu, ponieważ decyzje i rezultaty tych decyzji
zależą od reakcji rywali
2. krzywa popytu opiera się tylko na relacjach pomiędzy ceną a ilością
towarów
3. każda zmiana ceny będzie powodowała reakcje rywali, a te z kolei będą
miały wpływ na reakcje na nią samą
4. bardzo trudno skonstruować krzywą popytu dla oligopolu, który produkuje
dobro homogeniczne
- występuje przywództwo cenowe (cechy):
1. lider cenowy ma najniższe koszty wytwarzania
2. lider cenowy dostarcza znaczne ilości produktów na rynek, natomiast
pozostałe przedsiębiorstwa oligopolu sprzedają swoje produkty po cenie
wyznaczonej przez lidera, a zyskowność tych przedsiębiorstw zależy od
różnicy między ich kosztami produkcji, a kosztami przedsiębiorstwa
wyznaczającego cenę
3. przywództwo cenowe przedsiębiorstwa dominującego
- na rynku pojawia się nowe i dynamicznie rozwijające się
przedsiębiorstwo, które zaczyna kreować nowe warunki rynkowe
- z czasem firma taka wypiera dotychczasowego lidera cenowego
i przyjmuję pozycję dominującą, grupa starszych producentów musi
zaakceptować cenę oferowaną przez nowego lidera rynkowego
Teoria złamanej krzywej popytu (charakterystycznej tylko dla oligopolu)
- firmy konkurujące będą niemal zawsze reagowały na obniżkę ceny, natomiast nie
będą reagowały na podniesienie ceny
- model krzywej popytu w oligopolu opiera się na następujących założeniach:
1. jeśli jeden z producentów podnosi cenę swojego produktu, pozostali
oligopoliści tego nie czynią licząc na przyciągnięcie pozostałych nabywców
2. jeżeli jeden z oligopolistów obniża cenę, wówczas pozostali producenci
czynią to samo przed obawą utraty klientów
3. wzrost ceny powoduje bardziej istotny spadek popytu niż spadek ceny
5. Kartel
- jest formą porozumienia na rynku, która ma charakter nieformalny i ma na celu
ustalenie cen, produkcji, sprzedaży w celu maksymalizacji zysku
- kartele są przez prawo ścigane w większości gospodarek i traktowane są jako
nielegalne formy funkcjonowania rynku
- członkowie kartelu próbują często oszukać władze i sprzedawać więcej niż
wynikałoby to z ograniczeń kwotowych, w konsekwencji prowadzi to do
niestabilności sytuacji rynkowej
- dodatni zysk osiągany przez kartel powoduje ciągły napływ nowych sprzedawców
na rynek pomimo istotnych, wysokich barier wejściowych
- im większa liczba firm jest zrzeszona w kartelu, tym trudniej przeprowadzać
negocjacje odnośnie kwot produkcji, podziału terytorium sprzedaży cen itp.
GOSPODARKA NARODOWA I TWORZENIE DOCHODU NARODOWEGO
Wiodące usługi w gospodarce: produkcja, usługi, rolnictwo
Wiodące branże w gospodarce narodowej
- przemysł
- rolnictwo
- budownictwo
- łączność
- handel
- transport
- pozostałe
Gospodarkę narodową (krajową) można zdefiniować jako wszystkie gospodarstwa indywidualne i zespołowe w sferze produkcji, usług, podziału, obrotu i konsumpcji zlokalizowane na terytorium państwa.
Kryterium gospodarowania (najlepszy użytek zasobów narodowych oraz ich wzrost w celu zaspokajania potrzeb społeczeństwa)
- miara gospodarowania - PNB (produkt narodowy brutto) - wyrażona w pieniądzu wartość wszystkich dóbr finalnych i usług wytworzonych w danym czasie
Produkcja globalna - wartość wytworzonych produktów i usług przed przedsiębiorstwo w
danym roku
Wartość przeniesiona (produkty pośrednie) - są to nabyte z zewnątrz i zużyte w produkcji surowce, materiały, półprodukty oraz energia, paliwo itp.
Wartość dodana - suma nowo wytworzonej wartości w przedsiębiorstwie do której z reguły
wlicza się amortyzację
Amortyzacja - stopień zużycia środka trwałego odpisany w koszty funkcjonowania firmy