czynniki rozwoju osobniczego człowieka

Czynniki rozwoju osobniczego człowieka -

tryb i styl życia.

Joanna Kantorska

EWA 1

gr.I

Czynnikami nazywamy bodźce, które kontrolują stałość środowiska wewnętrznego organizmu, powodują rozwój bądź też wywołują one zmiany w organizmie. Niektóre z tych czynników znajdują się wewnątrz organizmu ludzkiego a pozostała część poza nim.

Zasadniczo otaczające nas środowisko potencjalnie może wpłynąć na nasz organizm. Jednakowoż nie wszystkie elementy i nie na każdym z etapów rozwoju mają wpływ na kształtowanie organizmu w procesie ontogenezy.

Z nieskończenie wielu elementów z zewnętrznego otoczenia i z organizmu wewnętrznego człowieka wyróżnić można grupy, które mają czynny wpływ na przebieg rozwoju i to właśnie je nazywamy czynnikami rozwoju. Nie zawsze wpływają na organizm w sposób prosty i bezpośredni, bywa, że zespół czynników współwystępujących wpływa znacząco na zespół warunków, który z kolei oddziałuje na organizm człowieka.

Czynniki regulujące rozwój można podzielić na wewnętrzne - endogenne oraz zewnętrzne - egzogenne. Istnieje jeszcze grupa czynników współdziałających - będących wynikiem istnienia czynników genetycznych i środowiskowych. Wyróżniamy cztery grupy; nie są one jednak równoważne:

Czynniki endogenne genetyczne - czyli tzw. determinanty rozwoju, z góry w formie nieodwracalnej określają zasadnicze biochemiczne normy reakcji organizmu, a tym samym przebieg rozwoju w danych warunkach. Są właściwościami poszczególnych genów, chromosomów i całego genotypu. Współdecydują także o wszystkich strukturach i funkcjach organizmu: jego płci, szybkości zmian, właściwościach psychicznych i fizycznych.
Czynniki endogenne paragenetyczne i nie genetyczne matki - grupa ta dotyczy głównie (lecz nie wyłącznie) wpływów jakim podlega zarodek i płód. Po urodzeniu występuje przedłużony efekt, co niekiedy rzutuje na cały dalszy rozwój w postaci pewnych „wymuszonych” metabolicznych nawyków.

Endogenne czynniki paragenetyczne obejmują:

Transmisję pośrednią wpływu genów właściwych tkankom matki na rozwijające się dziecko.
Wpływ wieku matki oraz ojca na biologiczną wartość ich gamet.
Kolejność ciąży na właściwości immunologiczne matki, oddziaływanie jej reakcji odpornościowych na płód w szczególności gdy jest on płci męskiej.
Czynniki egzogenne - elementy środowiska zewnętrznego. Są różnorodne ze względu na skalę natężenia; oraz nieskończenie zmienne - ilość kombinacji między elementami współwystępującymi.

Czynniki środowiska zewnętrznego obejmują czynniki ekologiczne - powodują zmiany przystosowawcze organizmu w danym czasie; oraz elementy środowiska w którym organizm żyje.

Tryb życia - to czynniki współdziałające, pośrednie. Należy do nich np. rozkład codziennych zajęć, wysiłek umysłowy i fizyczny, charakter odpoczynku, sen. Ważna jest kolejność i czas trwania ww. czynności składają się na działanie organizmu człowieka. Tryb życia związany jest z czynnikami endogennymi i czynnikami egzogennymi.

W swojej pracy chciałabym zwrócić szczególną uwagę na czynniki, które samoistnie nie występują, a więc właśnie tryb życia. Kształtuje zarówno genetyczne predyspozycje wynikające z temperamentu i wrażliwości potrzeb. Znajduje się również pod naciskiem etniczno - kulturowych zwyczajów i ocen społecznych.

Jednym z istotnych elementów należących do trybu życia jest sen (podstawowy okres regeneracji sił): długość jego trwania, pora doby i charakter odpoczynku. To właśnie odpoczynek wpływa na procesy rozwoju, jest on konieczny do regenerowania sił. To jeden z elementów higieny życia i właśnie dlatego należy uważać go za czynnik istotny. Im większe natężenie w pracy tym częstsze są przerwy. Wiadome jest, że dziecko musi częściej przerwać pracę gdyż o wiele szybciej ulega znużeniu. W późniejszych okresach życia długość pracy również nie powinna trwać dłużej ponad okres odczuwania zmęczenia.

Kolejnym ważnym zagadnieniem jest rola żywienia na rozwój, który jest w znacznym stopniu funkcją ilości i jakości materiałów budulcowych i energetycznych, jakie są spożywane. W grupie czynników egzogennych składniki odżywcze mają dominujące znaczenie zarówno w fazie prenatalnej jak i po urodzeniu.

Ostry niedobór białka może powodować zaburzenia cykli miesięcznych u kobiet i niepłodność u mężczyzn. Są to jednak sytuacje krańcowe, gdy dochodzi do krytycznego wyniszczenia organizmu. Organizm matki silnie reaguje na niedobór białka: spadkiem masy ciała lub, już w mniejszym, stopniu spadkiem masy łożyska, płodu i skróceniem czasu trwania ciąży. Niedożywienie białkowe może powodować znaczne uszkodzenia łożyska.

Odżywianie się matki ma również jest tak samo ważne w okresie karmienia piersią, ze względu na składniki pokarmowe mleka matki.

W okresie niemowlęctwa ogromne znaczenie ma naturalne karmienie - przekazywanie ciał odpornościowych i wpływów hormonalnych istotny jest też fakt innego składu kwasów tłuszczowych zawartych w mleku matki, niż w mleku krowim. Dzieci karmione naturalnie wykazują większe przyrosty tkanki. Niedożywienie w pierwszych sześciu miesiącach jak i w okresie przedszkolnym powoduje znaczne zmniejszenie wysokości ciała ora obwodu głowy. Może też wpłynąć na inteligencje.

Skutkiem niedożywienia są zmiany tkanki mięśniowej obok tłuszczowej, rozwój mięśni szkieletowych jest wyraźnie zaburzony(wówczas mięśnie zawierają duże ilości wody poza komórkowej). Wpływa także na tkankę kostną, zwłaszcza gdy owo niedożywienie dotyczy białka, składników mineralnych i witamin. Powoduje też znaczne zahamowanie rozwoju szczęk i niewielkie zmiany w kształtowaniu się zębów. Przy niedoborze białkowym mogą pojawić się opóźnienia płciowe, bywa, że różnica pomiędzy wieku dojrzewania pomiędzy dziećmi które odżywiały się prawidłowo, a dziećmi niedożywionymi dochodzić może do trzech lat.

Niedożywienie ogólne powoduje obniżenie poziomu metabolizmu, znaczne zużycie poziomu tlenu. Niedożywienie białkowo - kaloryczne oraz wyniszczenie energetyczne może spowodować trwałe zaburzenia na tle rozwoju układu ruchowego i funkcji psychomotorycznych już we wczesnych fazach ontogenezy.

Prawidłowe odżywianie, bogate w białka i wartości kaloryczne pokarmy silnie wpływają na rozwój wysokości, masy ciała. O ile spożywanie białka ma duży wpływ na początkowy rozwój, o tyle dostarczanie organizmowi białka zwierzęcego ma wpływ na cały okres aż po pokwitanie.

Prawidłowe odżywianie ważne jest także w okresie dorosłości, który wymaga szczególnej troski o zachowanie prawidłowych proporcji pomiędzy poszczególnymi składnikami diety. To co jemy ma bezpośredni wpływ na opóźnienie procesów starzenia i utratę sprawności fizycznej organizmu. Właściwe dostarczenie białka oraz zaspokojenie potrzeb witaminowych i energetycznych może wydłużyć czas życia.

Istotnym bodźcem do prawidłowego rozwoju jest ruch. Aktywność ruchowa w obecnych czasach staje się zależna od czynników społeczno - ekonomicznych np. konieczność systematycznej pracy zarobkowej i jej natężenie. Każdy zdaje sobie sprawę z zdrowotnego wpływu ruchu na organizm.

Bycie aktywnym fizycznie przyśpiesza wzrastanie układu mięśniowego, kostnego, a także doskonali inne układy - krwionośny, oddechowy, nerwowy, wewnątrzwydzielniczy. Dzięki aktywności fizycznej kształtują się cechy motoryczne jak siła, szybkość, koordynacja i wytrzymałość. Ruch dla dziecka jest od najmłodszych lat życia nie tylko ćwiczeniem mięśni, ale też środkiem do zdobycia wielu praktycznych doświadczeń o otaczającym je świecie. Sytuacje związane z ruchem dziecka wymagają określonych zdolności psychicznych, jednocześnie kształcą je i rozwijają, ćwiczą spostrzegawczość, wyrabiają orientacje, umiejętność oceny odległości, kierunku i wielu innych niezbędnych dla przystosowania się dziecka do otaczającego je świata.

Ruch ma znaczenie kształtotwórcze w odniesieniu do poszczególnych kości i proporcji między nimi. Intensywny wysiłek wpływa na zwiększenie się masy tkanki kostnej. U sprawniejszych osób zaobserwowano grubszą warstwę korową kości a nawet niekiedy (najczęściej w przypadku sportowców) większą gęstość kości. Aktywność ruchowa powoduje jednoczesne obniżenie się tkanki kostnej i przyrostu mięśni i kości, tzw. ciało szczuplejsze. Aktywność ruchowa a przede wszystkim uprawianie ćwiczeń ruchowych wpływa na dłuższe trwanie życia.

Czynniki wpływające na prawidłowy rozwój osobniczy należące do trybu i stylu życia zależą od samego człowieka, nie licząc oczywiście takich przypadków jak trwająca wojna czy stan klęski żywiołowej. W głównej mierze jednak to do nas należy dbanie o prawidłowe żywienie, tężyznę fizyczną i odpowiedni czas odpoczynku jest ważniejsze i ma większy wpływ na nasz organizm niż moglibyśmy przypuszczać. Dlatego tak ważne jest dbanie o ww. kwestie oraz edukacja w zakresie zdrowego trybu i stylu życia.