Dorota Wąsik kl. IV a
„Przeszłość nie wraca jak żywe zjawisko, jednak nie umiera”. Ustosunkuj się do słów Adama Asnyka odwołując się do utworów.
Przy zajmowaniu się tym tematem bardzo istotna jest koncepcja filozoficzna Adama Asnyka, jaką zawarł w swojej całej poezji. Mianowicie fascynowały go takie zagadnienia jak przemijalność, przyszłość, bieg czasu, postęp. Poeta doszedł do wniosku, że podstawowym prawem istnienia świata jest przemijalność. Ciągły postęp, ciągłe ustępstwo starszych pokoleń następnym jest dążeniem ku doskonałości i harmonii. Celem tych dążeń jest także urzeczywistnienie dobra, poznanie prawdy. Asnyk widział świat w podwójnym ujęciu: młodość-starość, nowość-tradycja i przyszłość-przeszłość.
Takie sfery wciąż ścierają się na świecie. Nic dziwnego, złego ani nienaturalnego nie ma w tym, żźe przeszłość, tradycja i starość odchodzą. Nie znaczy to jednak, że są to rzeczy bezwartościowe. Człowiek ma obowiązek szacunku dla duchowych zdobyczy przeszłości, dla dzieła swoich przodków i jak mówi Asnyk: „Ale nie depczcie przeszłości ołtarzy”. Czy można więc obronić przed przemijalnością? Tak. Poeta ten twierdzi, że można, ale jedyną formą nieśmiertelności jest twórcze uczestnictwo w doskonaleniu się całości w łańcuchu pokoleń, mały, lecz ważny, jednostkowy wkład w dzieło ludzkości. Powyższe refleksje można zaleźć w wielu utworach Asnyka, lecz najprzejrzyściej zostały ukazane w wierszu Daremne żale... i Do młodych.
Daremne żale... to utwór skierowany do „starych”, czyli do odchodzącego pokolenia - rzeczników idei i poezji romantyzmu. Asnyk kieruje ku nim poetyckie wyjaśnienie prostych reguł historii. Nawołuje do uznania tych praw, zrozumienia i wejścia w naturalny bieg istnienia. „Daremne żale, próżny trud” to słowa określające żal ludzi za przeszłością i kurczowe trzymanie się starych ideałów. Czym jest przeszłość? Oto tylko „kształty, zniknione mary, uwiędłe laury”. Cóż można poradzić na dolegliwość zwaną przemijalnością? Nic! Na nic tu skargi, łzy i upór. Prawem istnienia a nie bolączką jest następstwo pokoleń: „myśli w biegu, nowe życie, fale życia”. Jedyne co można zrobić to iść naprzód z żywymi. Należy zauważyć, że wiersz jest hołdem złożonym aktywnej młodości i nowej idei. Przeciwstawienie „uwiędłych laurów” „biegowi myśli” sugeruje, że starość to idea ludzi głoszących przebrzmiały romantyzm (laur poezji) a młodość to idea pozytywistów (myśl-nauka). Istotna tu jest tak typowa dla Asnyka dwoistość świata. Organizuje ona ten wiersz, którego poszczególne wersy są symbolami tego co stare przeciw temu co nowe.
Do młodych to również apostrofa, lecz tym razem, jak wskazuje sam tytuł, do młodego, wstępującego pokolenia. Pokolenie owe to pozytywiści, nowa fala ludzi aktywnych, pragnących działać na rzecz ogółu. To nie tylko manifest, wiersz-nakaz, wytaczający kierunek działań. Poeta głosi młodym, by poszukiwali prawdy na swój własny sposób, by szerzyli wiedzę, budowali przyszłość. Przesłanie wiersza jest moim zdaniem ponadczasowe, bo ponadczasowa jest niechęć dzieci do dzieła rodziców. Asnyk aprobuje ten konflikt. Rozumie, że młodzi muszą podjąć dzieło na własny rachunek. Roztacza przed nimi wspaniałą wizję dróg nieodkrytych, nieprzebytych jeszcze dziedzin wiedzy i świata, gdzie można być pionierem. Utwór ten to również wiersz-hołd. Przestroga przed profanacją przeszłości, nawoływanie do szacunku wobec niej. Dzieło ojców - „przeszłości ołtarze” - to świętość, bo włożyli w nią to samo uczucie, które żywią do nowych celów młodzi. To świętość, bo to wkład w dzieło pokoleń, bo uświęciły je ludzka miłość i „święty ogień” - płomień wiary i idei. W wierszu tym zawarta jest niezwykła prostota, lecz również mądra refleksja, która jest rozwiązaniem odwiecznego konfliktu pokoleń: „Każda epoka ma swe własne cele...”. Romantycy też byli kiedyś młodzi i „serce' całą siłą przeciwstawiali „szkiełku i oku”. Teraz uwiędłe laury wrzuca do śmieci realista. Tak już jest i tak być powinno, należy jedynie tolerować i szanować minione wartości. Daje to niezwykły efekt wiecznej trwałości, jak głosi XIII sonet z cyklu Nad głębiami: „przeszłość nie wraca, jednak nie umiera, odmienia tylko miejsce, czas, nazwisko i świeże kształty dla siebie przybiera...”.
2