Wykład Filozofia Średniowiecza - dr Bogusław Paź 28.03.1998

Monologion i Proslogion

W XIV w. ludność Europy zmniejszyła się o połowę (!) - zarazy, wojny etc.

Język łaciński - językiem wspólnym, a łacina to Rzym, a Rzym to klasycy rzymscy.

Biblioteka aleksandryjska - jeden z cudów świata, były tam wszystkie dzieła starożytne (rękopisy Platona, Arystotelesa) - spalona przez Greków.

W średniowieczu miasta były skupione wokół klasztorów (samowystarczalnych „polis”).

Arystokratyzm i elitaryzm Anzelma - najpierw wąski krąg czytelników „Monologionu”.

„Proslogion”:

Ad. 1 (w ksero) - wprowadzenie dystynkcji

Istnienie w intelekcie - idea

Istnienie „że rzecz jest” - istnienie realne

Ad. 2 - przejście od porządku intencjonalnego do poznania realnego, „od tego, co jest w umyśle do tego, co realne”. To nie jest tożsamość.

Koniec dystynkcji.

Ad. 3 - to, o czym się mówi przynajmniej istnieje w intelekcie.

Czy istnienie realne jest „większe”. „Większe”, bo doskonalsze - istnieje „i tu i tam”.

Przykład:

Dom, który budujemy najpierw istnieje w intelekcie, a potem poza nim.

Identyczność a tożsamość.

Identyczność - rzecz taka sama - obraz i rzecz

Tożsamość - rzecz ta sama - rzecz i rzecz

Czy ten dom jest ten sam czy taki sam jak w intelekcie.

Jeśli zamkniemy oczy to rzecz powinna zniknąć (i znika). My zamykając oczy nie potrafimy stwierdzić czy ona jeszcze tam jest. Różnica (znikoma) pomiędzy tym, co istnieje, a tym, co jest pomyślane. To jest to więcej.

idee

JEST - wieczne trwanie - teraz

stawanie się

Uniwersalia - korelaty ogólnych pojęć.

Np.: Dobro istnieje jako idea i ma swój korelat w jest.

Zdanie obalające:

Istnieją obce cywilizacje, ponad które żadne inne nie mogą już być bardziej obce.

Kontyngencja - istnienie poza intelektem.

To jest dobry dowód dla „rzeczy”, która nie może nie istnieć (Boga).

Ważne w Średniowieczu - Jeśli Bóg jest Bogiem to jest.

Nasze pojęcia ogólne mają realne, uniwersalne esencje i natury, niezależne od naszych umysłów. To jest realizm stanowiskowy.

Esencje + natury = istota

nazwa desygnat

pojęcie

(treść, do której odwołuje się nazwa)

Taką postać ma trójkąt semiotyczny.

Odcinek „pojęcie - desygnat” to realizm pojęciowy (jeśli jest pojęcie, to jest istnienie desygnatu). Zwolennicy takiego poglądu to realiści pojęciowi.

Materialny nośnik jakiegoś sensu - nazwa. Jest to element zmienny - różny w różnych językach, ale pojęcia i desygnaty są stałe (odcinek „nazwa - pojęcie”). Czy wszystkie nazwy mają jakieś korelaty (czy coś oznaczają)? - to warunkuje istnienie odcinka „nazwa - desygnat”.

Semiotyka - teoria znaków.

Bóg desygnat (?!)

pojęcie

(to, ponad co nic większego nie może być pomyślane)

Można obalić, gdy nie ma desygnatu.

Relacja pojęcie - desygnat to korelacja. Desygnat jest korelatem pojęcia.

Np.: wyspy ze złota niekoniecznie istnieją aktualnie, ale istnieją w sferze możliwości.

Proslogion nie był całkowicie przyjęty, ale nie był też całkowicie odrzucony. (dowód na istnienie Boga).

Panteizm - wszystko, co jest, jest Bogiem.

Dla Hegla np.: istnieje jeden Byt - byt boski.

Anzelm - pluralizm boski - jeden Bóg - wiele światów.

Ciekawe pozycje (przeciw stanowisku Anzelma):

1. Mackie „Cud teizmu”

2. John Hick „Dowody za istnieniem Boga”

Ciekawe pozycje (za stanowiskiem Anzelma):

1. Swinborne „Spójność teizmu”

2. Plantinga „Bóg, wolność, zło”

Anzelm - epistemologia - teoria poznania (w ujęciu materialnym - poznanie, w ujęciu formalnym - wartości prawdy i fałszu

Epistemologia Anzelma - rozum, umysł ma władzę sprawczą

1) rectitudo (poprawność)

Prawda

2) veritas (prawdziwość)

Ad 1) „Tu jest brzoza” (zdanie poprawne) - prawda epistemologiczna

Ad 2) „Malarz maluje obraz” (prawda - „veritas”) - prawda ontologiczna

Prawda tego obrazu będzie się zawierała pomiędzy tym, co jest namalowane, a tym, co jest poza sztalugą. Im bardziej to jest podobne, tym więcej prawdy (izomorfia).

Prawdziwość realizuje się na płaszczyźnie idea - rzecz. Istnieją różne poziomy prawdziwości.

Przykład:

Koło (idea) → Koło (rzecz np.: od samochodu lub od karuzeli)

Tylko „similitudo” (podobieństwo) może istnieć - idea nie może być rzeczą. Byłaby, gdyby była taka sama i ta sama. Gdyby była taka sama, to byłyby dwie - ta sama nie może być.

Etyka - Anzelm - wola ma władzę sprawczą - władza wolitywna.

Etyka - nauka, której przedmiotem materialnym jest moralność, a formalnym - kategoria dobra i zła.

1. Wola jako pewna władza duszy obok władz poznawczych (intelektu)

2. Wola to dyspozycja tej władzy, czyli narzędzie duszy do działania w określony sposób

3. Wola to praca wykonywana przez to narzędzie

Afekt - pobudzenie duszy (affectiones)

1) ad commodum

Affectio

2) institiae (wola ku temu, co sprawiedliwe)

Ad 1) zaspokajanie codziennych potrzeb życiowych

Ad 2) wykracza poza dobra codzienne

Wg Anzelma:

1. nieodłączna duszy

2. odłączna duszy

Człowiek jako człowiek dąży ku temu, co korzystne.

Wolność ograniczona przez „ad commodum i jednocześnie nieograniczona przez institiae.

3

Jeśli pojęcie jest wewnętrznie niesprzeczne to znaczy, że ma swój korelat (!!!)

---