STRUKTURA RYNKU I KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA

Przedsiębiorstwo działające w warunkach doskonałej konkurencji napotyka poziomą krzywą popytu przy danej cenie rynkowej. Jest biorcą cen. Każde inne przedsiębiorstwo ma malejącą krzywą popytu na swój produkt. Mówimy, że działa ono w warunkach niedoskonałej konku­rencji.

Konkurencja niedoskonała dotyczy wszystkich sytuacji, w których pojedyncze firmy są prze­konane, że mają do czynienia z malejącymi krzywymi popytu.

Najważniejsze formy konkurencji niedoskonałej to konkurencja monopolistyczna, oligopol i czysty monopol.

Producent działający w warunkach niedoskonałej konkurencji nie może sprzedać po bieżącej cenie tyle, ile chce. Musi pogodzić się z tym, że popyt na jego wyroby maleje ze wzrostem ceny, a cena zależ od ilości wytwarzanych i sprzedanych produktów.

Oligopol - jest gałęzią, w której działa niewielu producentów. Każdy z nich stwierdza, że osiągana przez niego cena zależy nie tylko od wielkości jego własnej produkcji, lecz tak­że od działań konkurentów z tej gałęzi. (np.: przemysł samochodowy).

Gałąź, w której panuje konkurencja monopolistyczna, składa się z wielu dostawców wytwarzających produkty, będące bliskimi substytutami. Każde z przedsiębiorstw ma ograniczoną możliwość wpływania na ceny własnych produktów. (np.: sklep na rogu ulicy).

Status czystego monopolu może zostać przyznany z mocy prawa. Bywa tak wtedy, kiedy określona gałąź zostaje znacjonalizowana lub przejściowo otrzymuje patent.

Jeżeli minimalna efektywna skala produkcji jest bardzo duża w porównaniu z popytem na produkty całej gałęzi, to taka bariera wejścia może być wystarczająco wysoka, aby stworzyć naturalny monopol, mogący ignorować niebezpieczeństwo wejścia konkurencji.

Minimalna efektywna skala to wielkość produkcji, przy której długookresowa krzywa kosztów przeciętnych przedsiębiorstwa przestaje opadać.

Wskaźnik koncentracji N firm to udział N największych przedsiębiorstw w rynku danej gałęzi.

Wskaźnik koncentracji 3 firm mówi o procentowym udziale w podaży rynkowej 3 największych firm danej gałęzi.

Teoria konkurencji monopolistycznej zajmuje się dużą liczbą małych firm, z których każda może zlekceważyć możliwość wpływu własnych decyzji na zachowanie innych firm.

Przedsiębiorstwa działające w warunkach konkurencji monopolistycznej mają swobodę wejścia i wyjścia z gałęzi, ale każde z nich samo jest małe i wytwarza podobne, chociaż nieidentyczne produkty.

Każde rozporządza pewną siłą monopolistyczną, związaną z jego specyficznym znakiem firmowym (położeniem geograficznym).

W przypadku konkurencji monopolistycznej w stanie równowagi długookresowej (miejsce styczności krzywej popytu się z krzywą kosztów przeciętnych), cena równa się kosztowi przeciętnemu, przewyższa jednak przychód krańcowy i koszt krańcowy.

Istotą oligopolu jest to, ze każdy jego uczestnik musi uwzględniać wpływ własnych działań na decyzje stosunkowo nielicznych rywali.

Oligopoliści stoją przed dylematem: konkurować o większy udział w skromnych wspólnych zyskach czy porozumieć się, aby je maksymalizować.

Porozumienie może być formalne, np.: kartel lub nieformalne.

Gdy nie ma realnego zagrożenia karą ze strony partnerów porozumienia, każda z firm odczu­wa pokusę oszukiwania.

Zmowa jest jawnym lub tajnym porozumieniem między funkcjonującymi przedsiębior­stwa­mi, które ma na celu uniknięcie wzajemnej konkurencji.

Zmowa lub współdziałanie firm są najłatwiejsze, kiedy formalne porozumienia są prawnie dozwolone. Takie porozumienia nazywane są kartelami (OPEC).

Zmowę o wiele trudniej zawrzeć, kiedy w gałęzi działa wiele firm, produkt nie jest standar­do­wy, a popyt i koszty szybko się zmieniają.

Gdy nie ma zmowy, krzywa popytu na wyroby każdego producenta zależy od reakcji konku­rentów.

Teoria gier a decyzje współzależne.

Gra jest sytuacją, w której rozsądne decyzje nieuchronnie zależą od siebie.

Strategia jest planem gry, opisującym, jak gracz będzie działał, czyli jakie posunięcia wykona w każdej wyobrażalnej sytuacji.

Teoria gier opisuje współzależne wybory strategii, dokonywane przez gracza.

W grze zwanej „dylematem więźnia” każda z firm ma strategie dominującą (niezależną), lecz wyniki jej zastosowania są niekorzystne dla obu graczy. Dzięki wiążącym umowom obaj rywa­­le mogą poprawić swoje położenie, zapewniając nienaruszalność porozumienia.

Umowa wstępna jest dobrowolnym uzgodnieniem, ograniczającym możliwości przysz­łe­go wyboru każdej ze stron.

Groźba wiarygodna to taka groźba, której urzeczywistnienie po zaistnieniu zdarzenia uznalibyśmy za optymalne rozwiązanie.

Wejście i możliwa konkurencja.

Istnieją sytuacje kiedy wejście do gałęzi jest bardzo łatwe, kiedy jest ono trudne za sprawą przypadku oraz kiedy ktoś utrudnia je celowo.

Rynek sporny to rynek, na którym panuje swoboda wejścia i wyjścia.

Rynek sporny umożliwia zastosowanie taktyki nagłego wtargnięcia i natychmiastowego wy­co­fania się z gałęzi.

Teoria rynków spornych budzi kontrowersje - ze względu na konieczność poniesienia kosz­tów na wejściu, zdobycia kwalifikacji, itp.

Niezamierzona bariera wejścia to taka bariera, która nie została rozmyślnie stworzona przez działające już w gałęzi firmy.

Spadają niespodzianie i mogą wynikać z korzyści skali lub absolutnej przewagi już istnieją­cych firm pod względem kosztów.

Strategiczne bariery wejścia powstają natomiast w zaciszach gabinetów i są wynikiem wiarygodnych umów zawieranych po to, aby stawić opór ewentualnym nowym rywalom.

Jedynie w pewnych okolicznościach strategiczne odstraszanie amatorów wejścia jest opłacalne dla istniejących już firm.

Posuniecie strategiczne to takie zachowanie, które wywiera korzystny dla autora wpływ na wybory innej osoby, oddziałując na jej przewidywania dotyczące jego własnych działań.

Nowa ekonomia przemysłu to zastosowanie nowoczesnej teorii gier do analizy strategicznej konkurencji między wielkimi firmami. Obecność takich firm jest charakterystyczna dla wielu sektorów rozwiniętej gospodarki.

1

3

---