TARCZYCA A CIĄŻA
Zmiany zachodzące w funkcjonowaniu tarczycy u kobiety w okresie ciąży można przedstawić jako ułamek , w którym zapotrzebowanie hormonalne jest licznikiem a podaż jodu mianownikiem. Zwiększone zapotrzebowanie hormonalne związane jest z trzema niezależnymi , stymulującymi czynnikami , które łącznie stanowią fizjologiczną adaptację gospodarki tarczycy w ciąży.
Pierwszym czynnikiem jest zachodzące w I trymestrze przystosowanie tarczycy do znacznego wzrostu krążącej tyreoglobuliny (TBG) w odpowiedzi na zwiększony poziom estrogenów. Przejściowo brakuje wtedy wolnej frakcji hormonów tarczycy.
Stopniowo zwiększa się uwalnianie TSH na zasadzie sprzężenia zwrotnego i następuje wyrównanie poziomu wolnych hormonów w surowicy. U około 1/3 kobiet dochodzi w tym okresie do względnej hipotyroksynemii.
Drugim czynnikiem jest ludzka gonadotropina kosmówkowa (HCG) produkowana w dużych ilościach przez okres całej ciąży, ale szczególnie pod koniec I trymestru.
HCG bezpośrednio stymuluje gruczoł tarczowy matki ze względu na podobieństwo budowy HCG i TSH. HCG obniża poziom TSH ponieważ wpływa na niewielki wzrost poziomu wolnej T4.
U większości zdrowych kobiet wpływ HCG jest niewielki i krótkotrwały, ale u 20% kobiet poziom TSH może się przejściowo obniżyć poniżej normy(0,20mU/l). U ok. 10% ciąż z obniżonym TSH (1-2% wszystkich) poziomy T4 w surowicy mogą być podwyższone i może rozwijać się podczas I trymestru przejściowa nadczynność tarczycy ciężarnych. Często jest to związane z niepowściągliwymi wymiotami ciężarnych i prawdopodobnie jest wywołane podwyższonym HCG.
Trzecim czynnikiem jest zwiększona aktywność dejodująca łożyska.
Starożytni Egipcjanie oceniali czy kobieta jest w ciąży na podstawie zawiązanej wokół szyi trzcinie. Jeśli po kilku tygodniach trzcina pękała, była to pewna oznaka ciąży.
STYMULACJA TARCZYCY W OKRESIE CIĄŻY
Zwiększone zapotrzebowanie hormonalne
tarczyca przystosowuje się w I trymestrze do znacznie podwyższonego poziomu krążącej TBG w odpowiedzi na wysoki poziom estrogenów
czynniki łożyskowe (HCG) bezpośrednio stymulują gruczoł tarczowy
metabolizm hormonów tarczycy na obwodzie jest potencjalnie modyfikowany (odjodowanie łożyskowe)
możliwy transport hormonów tarczycy przez łożysko zmniejsza pulę hormonalną matki
Zmniejszona dostępność jodu dla matek
Zwiększa się klirens nerkowy jodu
Część puli jodu od matki zostaje skierowana do jednostki płodowo-łożyskowej
OCENA FUNKCJI TARCZYCY W CZASIE NORMALNEJ CIĄŻY
Względna hipotyroksynemia
Względnie niski poziom T4 w stosunku do TBG.
1/3 kobiet
Preferencyjne wydzielanie T3
Ocena T3/T4 - stymulacja tarczycy w warunkach obniżonej podaży jodu prowadzi do zwiększonej produkcji T3. 1/3 kobiet
Poziom TSH w surowicy
Pod koniec I trymestru występuje faza obniżonego TSH, poziom hormonu stopniowo wzrasta i bezpośrednio przed porodem może być nawet 2x wyższy od początkowego. Wzrost ten mieści się w granicach normy (4,0mU/l).
Dotyczy 80% kobiet
Zmiany poziomu TBG
Podwyższony poziom jest obserwowany już w I trymestrze (1/3 kobiet) i wzrasta progresywnie do okresu okołoporodowego (2/3 kobiet ma podwyższony jego poziom w terminie porodu).
Wzrost TBG w surowicy jest użytecznym markerem w prognozowaniu możliwości powstania wola w czasie ciąży.
KONSEKWENCJE DLA NOWORODKA
Tarczyca płodowa uzyskuje zdolność gromadzenia jodu i syntezy jodotyronin ok. 10-12 tygodnia ciąży. Jej zdolność wydzielnicza wzrasta w połowie ciąży i całkowity poziom T4 wzrasta progresywnie do porodu. Funkcjonowanie gruczołów tarczycy matki i dziecka jest autonomiczne. Aktywność tarczycy płodu jest jednak całkowicie zależna od dostępności jodu przechodzącego z krążenia matki. Sugeruje się też przechodzenie hormonów tarczycy przez łożysko.