PRZEDMIOT: UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I GOSPODARCZE

SPIS TREŚCI

WSTĘP

WSTĘP

Jeszcze dziesięć lat temu zawód brokera był w Polsce czymś bardzo egzotycznym. Polscy brokerzy od początku charakteryzowali się paroma cechami: działali (i dotąd działają) niemal wyłącznie w ubezpieczeniach majątkowych, majątkowych przy tym koncentrowali się na osobach prawnych - z reguły na dużych firmach. Do tej pory w bardzo niewielkiej części klientami są osoby prywatne z portfelem ubezpieczeń indywidualnych.

Pierwsi brokerzy działający na odnowionym polskim rynku ubezpieczeniowym nie byli grupą jednorodną. Z jednej strony byli to doskonali fachowcy - ubezpieczeniowy, którzy swoją znajomością produktów ubezpieczeniowych korzyści, jakie mogą one dać firmom, dokonujące rzetelnej oceny ryzyka i sposobów ochrony przed nimi. Z drugiej strony - była to także liczna grupa osób po prostu posiadająca kontakty wśród dyrektorów, pozwalające na uzyskiwanie prowizji za pośrednictwo.

Niemniej albo rzeczywista potrzeba, albo pewna luka na rynku ubezpieczeniowym musiała istnieć, ponieważ przy weryfikacji brokerów po czterech latach od wejścia w życie ustawy ubezpieczeniowej z początkowej liczby niemal 500 osób posiadających zezwolenie brokerskie, ich liczba zmniejszyła się do nieco, ponad 200, aby szybko znowu osiągnąć i przekroczyć tę magiczną liczbę 500.

Z kolei już po pięciu latach od nowej przyjęcia ustawy o działalności ubezpieczeniowej w Polsce była reprezentowana większość spośród 20 największych wtedy brokerów świata. Przybywały one do Polski w ślad za firmami zagranicznymi, które obsługiwały w krajach macierzystych - macierzystych wśród polskich kontrahentów tych firm znajdowały lukę, którą chętnie wypełniały. Otóż nie było wtedy w Polsce (sytuacja ta niewiele się do tej pory zmieniła) osób odpowiedzialnych za ochronę przed różnymi ryzykami, ryzykami tym ochronę ubezpieczeniową. Firmy brokerskie oferowały dokonywanie rzetelnego audytu ubezpieczeniowego - ubezpieczeniowego adekwatny program ubezpieczeń. Rozbudowa krajowej oferty ubezpieczeń oraz szybki wzrost poziomu i jakości pracy polskich firm brokerskich częściowo wyrównał jednak tę przewagę.

Obecnie w Polsce działa 1000 licencjonowanych brokerów. Dziesięciu największych brokerów ma około 50% udziału w rynku, a dwadzieścia największych firm zbiera około 80% prowizji, otrzymanej przez brokerów.

Rynek w coraz większym stopniu obsługiwany będzie przez relatywnie niewielką liczbę dużych firm brokerskich.

1. BROKER UBEZPIECZENIOWY

W Polsce sprawy pośrednictwa ubezpieczeniowego, ubezpieczeniowego tym brokerów, są uregulowane w ustawie o działalności ubezpieczeniowej 1990 r. (z późniejszymi zmianami), w rozdziale 3a „Pośrednictwo ubezpieczeniowe”, obejmującym przepisy dotyczące brokerów od art. 37d do art. 37n.

1. DEFINICJA BROKERA UBEZPIECZENIOWEGO

„Brokerem ubezpieczeniowym jest osoba fizyczna, albo prawna posiadająca, wydane przez Komisję Nadzoru Ubezpieczeniowego, zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej i wpisana do rejestru brokerów ubezpieczeniowych”.

Broker ubezpieczeniowy - pośrednik ubezpieczeniowy, osoba (fizyczna lub prawna) działająca w imieniu i na rzecz klienta. Zgodnie z ustawą o działalności ubezpieczeniowej brokerem może zostać osoba spełniająca poniższe warunki:

- zamieszkuje na terenie RP;

- ma pełną zdolność do czynności prawnych;

- nie był prawomocnie skazany za przestępstwo;

- zdał egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych;

- daje rękojmię należytego prowadzenia działalności oraz

- posiada zawarte ubezpieczenie typu OC.

Broker ubezpieczeniowy świadczy kompleksowe usługi w zakresie wyboru ubezpieczenia i ubezpieczyciela. Broker reprezentuje interesy klienta (zarówno indywidualnego, jak ii instytucjonalnego). Jest jego doradcą i przedstawicielem w stosunkach z zakładem ubezpieczeń. Brokerzy opracowują kompleksowe programy ubezpieczeń lub wyszukują wśród ofert towarzystw ubezpieczeniowych takie, które spełniają wymogi klienta. Doradzają, które wybrać. Ich rola nie kończy się z podpisaniem polisy. W przypadku zaistniałej szkody aktywnie uczestniczą w jej likwidacji.

W odróżnieniu od agenta ubezpieczeniowego, broker nie może być w jakimkolwiek stopniu zależnym od zakładu ubezpieczeń.

Broker powinien na bieżąco śledzić wszystkie zachodzące i czekające nas zmiany, aby potem móc zaproponować klientom optymalne rozwiązania ich problemów. Nie tak znowu odległa perspektywa przyjęcia Polski do Unii Europejskiej to bardzo ambitne wyzwanie dla całego polskiego rynku ubezpieczeniowego, ubezpieczeniowego tym dla brokerów.

2. RODZAJE BROKERÓW UBEZPIECZENIOWYCH

„Ustawa o działalności ubezpieczeniowej wyróżnia brokerów ubezpieczeniowych

(zawierających i wykonujących ubezpieczenia w imieniu ubezpieczającego lub pośredniczących przy zawieraniu umów ubezpieczenia na rzecz ubezpieczonego) oraz brokerów reasekuracyjnych (zawierających i wykonujących umowy reasekuracyjne w imieniu zakładu ubezpieczeń lub pośredniczących przy zawieraniu umów reasekuracyjnych na rzecz zakładu ubezpieczeń) […] Wśród brokerów (tak ubezpieczeniowych jak i reasekuracyjnych) wyróżnić można brokerów-pełnomocników i brokerów-pośredników. Kryterium wyróżniającym tego typu brokerów jest zakres ich kompetencji: broker pełnomocnik ma umocowanie do składania oświadczeń woli w imieniu zleceniodawcy, zaś broker pośrednik ma jedynie kompetencje do dokonywania czynności faktycznych na rzecz zleceniodawcy.

W końcu wyróżnić można brokera stałego i brokera ad hoc. Ten pierwszy powiązany będzie ze zleceniodawcą (ubezpieczającym lub - w przypadku brokera reasekuracyjnego - zakładem ubezpieczeń) umową agencyjną, (gdy działać będzie za wynagrodzeniem otrzymywanym od dającego zlecenie) lub umową na warunkach zlecenia, (gdy działać będzie w imieniu lub na rzecz dającego zlecenie bez wynagrodzenia). Brokera ad hoc łączyć będzie z dającym zlecenie - w zależności od udzielonych jemu kompetencji - bądź to umowa zlecenia, bądź to umowa na warunkach zlecenia”.

3. PRACA BROKERA

Broker powinien zawsze rozpoczynać działalność od przygotowania biznes planu, badania potencjalnych klientów, określenia rynku docelowego oraz metod dotarcia do wybranych przedsiębiorstw. Pomóc tutaj może marketing oraz doświadczenie w zarządzaniu.

Przedstawiony poniżej rysunek pokazuje ogólny schemat pracy brokera z uwzględnieniem najważniejszych jej elementów.

Źródło: Strona internetowa: www.ogma.pl

2. ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA BROKERÓW

Odkąd na polskim rynku pojawił się broker, trwają dyskusje nad tym, jaką faktycznie powinien on spełniać rolę w systemie pośrednictwa ubezpieczeniowego i jaki powinien być zakres jego odpowiedzialności.

Według obowiązującego obecnie brzmienia ustawy z 28 lipca 1990 r. (Dz. U. z 1990 r. Nr 59 poz. 344 ze zmianami) broker wykonuje czynności pośrednictwa ubezpieczeniowego, działając w imieniu i na rzecz klienta. W ramach umocowania otrzymanego od klienta, czyli zleceniodawcy dokonuje pewnej oceny ryzyka, występuje do zakładów ubezpieczeń zbierając oferty, negocjuje warunki ubezpieczenia starając się zakończyć ten proces przyjęciem odpowiednich umów ubezpieczenia. Broker, choć otrzymuje za swoją pracę pieniądze od zakładu ubezpieczeń, który za zawarcie umowy płaci mu tzw. kurtaż, to związkami umownymi powiązany jest z klientem, czyli ubezpieczającym. To względem klienta ponosi odpowiedzialność za jakość podejmowanych działań pośrednictwa ubezpieczeniowego.

1. UMOWA Z KLIENTEM

Dobrze skonstruowana umowa brokerska, dopasowana do konkretnej sytuacji określi szczegółowo miejsce brokera w łańcuchu mającym zapewnić odpowiednią ochronę interesu klienta.

Relacja pomiędzy klientem a brokerem może przybierać różne formy. Może być tak, że klient da brokerowi jedynie zlecenie ustne do wykonania czynności o charakterze jednorazowym. W zdecydowanej większości przypadków związki te przybierają jednak formę pisemnej umowy, określającej zakres działań brokera. Broker może od swojego klienta otrzymać zlecenie na doprowadzenie do zawarcia umowy w danym okresie czasu albo zlecenie szersze, obejmujące całą obsługę ubezpieczeniową danego klienta. Wtedy broker nie tylko, że doprowadza do zawarcia umowy ubezpieczenia, ale wykonuje te umowy pomagając swojemu klientowi przypadku zaistnienia szkód, pilnując terminów płatności czy terminów wznowień umów.

Bez względu na to czy brokera z klientem łączy zobowiązania do czynności jednorazowych czy też szersze, broker ponosi odpowiedzialność cywilną z tytułu nie wykonywania lub nienależytego wykonania przyjętych na siebie zobowiązań. Jest to odpowiedzialność charakterze kontraktowym, której podstawę stanowi przepis art. 471 k.c.

Umowę brokerską należy zakwalifikować jako umowę o charakterze zobowiązaniowym. Jest to umowa kwalifikowana, gdyż jedną z jej stron jest zawsze broker ubezpieczeniowy. Umowa brokerska należy do grupy umów konsensualnych, gdyż niezbędnym warunkiem dojścia jej do skutków jest złożenie zgodnych oświadczeń woli obydwu stron tego stosunku prawnego (porozumienie stron). Bez wątpienia można umowę tę zaliczyć do umów o świadczenie usług.

Umowa brokerska może występować w dwóch odmianach:

• jako zobowiązanie do dokonania czynności prawnych,

• jako zobowiązanie do wykonywania określonych czynności faktycznych.

W pierwszym przypadku broker jest ustanowiony dla dokonania określonej czynności prawnej w imieniu i na rzecz zleceniodawcy, dotyczy to przypadku brokerstwa typu przedstawicielskiego, gdzie broker zawiera umowę ubezpieczenia w imieniu ubezpieczającego i w jego zastępstwie. W drugim przypadku broker ubezpieczeniowy może uzyskać od swego klienta zlecenie ograniczające się do załatwienia określonych czynności faktycznych, przygotowujących i poprzedzających zawarcie samej umowy, którą zawiera jednak ubezpieczający bez udziału brokera.

Przedmiotem umowy z klientem jest pośredniczenie w zawieraniu ubezpieczeń pomiędzy zakładem ubezpieczeń a Zleceniodawcą. Na treść tej umowy składają się następujące elementy:

• dane określające dokładnie obie strony ją zawierające,

• nazwy firm,

• siedziby oraz przez kogo są reprezentowane,

• określenie miejsca i czasu jej zawarcia,

• wyszczególnienie zakresu praw i obowiązków zleceniobiorcy i zleceniodawcy,

• określenie zobowiązań wobec siebie,

• dodatkowy katalog czynności.

Umowa brokerska ma najczęściej charakter nieodpłatny dla zleceniodawcy.

2. RYZYKO BROKERA

Rodzaj podejmowanych przez brokera czynności ma taki charakter, że ryzyko naruszania zobowiązań umownych jest realne pomimo tego, że od kandydatów na brokera wymaga się podwyższonych kwalifikacji. Poddaje się ich sprawdzianom w postaci egzaminu. Instytucja brokera na naszym rynku działa już od kilku lat i praktyka wskazuje, że jednak zdarzają się przypadki doznania przez klientów brokerów szkód. Wystarczy, że broker nie dopilnuje terminu płatności raty składki albo popełni drobny błąd w wypełnianiu wniosku. Na przykład przy wznowieniu umów ubezpieczenia gdzie nie zmienia się charakter ubezpieczanego ryzyka ani treść ogólnych warunków ubezpieczenia, odstępuje się od negocjacji uznając, że samo wznowienie jest jedynie czynnością czysto techniczną. Wtedy łatwo jest zapomnieć o wniosku ubezpieczeniowym albo, co gorsza przepisuje się dane z wniosku poprzedniego do nowego. Nie trudno wtedy o pominięcie jakiejś okoliczności czy też podanie informacji niezgodnych ze stanem faktycznym, które w myśl przepisu art. 815 i 816 k.c. mają szczególne znaczenie dla ubezpieczyciela. Konsekwencją takiej niefrasobliwości w stosunku do ubezpieczeń wznawianych może być odmowa wypłaty odszkodowania.

Poza brokerami działającymi jako osoby fizyczne, funkcjonują także firmy brokerskie. W myśl przepisów wyżej wymienionej ustawy, firma brokerska nie musi skupiać samych brokerów. Oznacza to, że część czynności związanych z obsługą klientów wykonywana jest przez osoby, które nie są brokerami i nie spełniają wymogów kwalifikacyjnych. Może się to przełożyć na potencjalne zagrożenie w postaci zaburzeń w realizacji zobowiązań. Mając na względzie szczególne powiązania pomiędzy brokerem a jego klientem, który powierzając obsługę ubezpieczeniową brokerowi jednocześnie obdarza go znacznym pakietem zaufania ustawodawca uznał, że broker musi posiadać odpowiednie ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej.

3. OBOWIĄZKOWA POLISA

Nie jest to ubezpieczenie obowiązkowe tak jak jest to w przypadku „OC komunikacyjnego”, „OC rolników” czy „OC medycznego”, lecz quasi obowiązkowe. Osoba, które chce wykonywać zawód brokera jest obowiązana posiadać umowę ubezpieczenia OC. Klient korzystając z usług brokera chcąc potwierdzić swoje gwarancje bezpieczeństwa ma prawo zapytać brokera czy posiada on stosowną ochronę ubezpieczeniową. Może też umowę sprawdzić, jaki zakład wydał tę gwarancję i na jaką sumę ona opiewa. Polisa brokera jest prawie obowiązkowa. To, że ubezpieczenie „OC brokera” nie ma charakteru obowiązkowego w rozumieniu przepisów ustawy o działalności ubezpieczeniowej powoduje różnorodność regulacji umownych. Każdy zakład dysponuje swoimi warunkami ubezpieczenia, które mogą różnić się także w zakresie proponowanej ochrony ubezpieczeniowej. W tym układzie gwarancje ubezpieczeniowe posiadane przez brokerów nie muszą być tożsame, a to oznacza, że sam fakt posiadania umowy OC nie musi być jednoznaczny z posiadaniem stosownych do zakresu ryzyka gwarancji ubezpieczeniowych. Co prawda zakłady ubezpieczeń jako jeden z wyznaczników ustalania sumy gwarancyjnej przyjmują przychody z działalności, a więc niejako różnicują ochronę w zależności od wielkości prowadzonej działalności, to jednak w innej sferze postanowień umownych mogą być zastosowane znaczne ograniczenia ochrony? Wystarczy, że w umowie w zamian za obniżenie wartości składki zostanie rozszerzony pakiet wyłączeń odpowiedzialności ubezpieczyciela a już uzyskujemy inną jakościowo umowę ubezpieczenia. W takim układzie pod znakiem zapytania postawiony jest cel ustanawiania obowiązku ubezpieczania, przy zachowaniu całkowitej swobody kształtowania treści umowy. I tak brokerzy zawierają takie umowy, jakie sami wynegocjują z zakładem ubezpieczeń. Nikt nie kontroluje jakości tych umów, wysokości sum gwarancyjnych. Zatem może lepiej byłoby pozostawić jedynie uznaniu środowiska brokerskiego to czy i w jakim zakresie chce ubezpieczać. Jeśli każdy, kto chce być brokerem musi przekonać organ wydający licencje na tę działalność, że potrafi właściwie zadbać o interesy swoich klientów, a to znaczy, że potrafi zadbać o swoje bezpieczeństwo w tej sferze. Jeśli natomiast chciano, aby ta gwarancja ubezpieczeniowa była realnym podwyższeniem standardu bezpieczeństwa, powinno się określić przynajmniej brzegowe warunki, jakim powinna odpowiadać. Uczyniono tak przecież przy innych pseudo obowiązkowych OC np. w odniesieniu do organizatorów turystyki czy organizatora imprez masowych.

UWAGI KOŃCOWE

Każda działalność, a już na pewno gospodarcza, obarczona jest ryzykiem. We współczesnych warunkach polskich jest ono szczególnie duże, skoro nawet obcinanie nawet obcinanie kuponów od obligacji rządu Stanów Zjednoczonych niesie za sobą ryzyko, kursowe mianowicie. Obsługa ryzyka jest dziś bodaj najszybciej rozwijającą się dziedziną wiedzy o zarządzaniu, zarówno wskutek rozwoju narzędzi, analitycznych i prognostycznych, jak i powiększającego się bogactwa instrumentów ubezpieczeniowych, kapitałowych, finansowych, prawnych i organizacyjnych. Nowoczesny broker asekuracyjny musiał przestać ograniczać się do sfery klasycznych ubezpieczeń, a stał się partnerem swego klienta w całościowej obsłudze jego ryzyka, pełniąc jednocześnie rolę analityka, doradcy, pośrednika i wykonawcy wyspecjalizowanych czynności w imieniu i na rzecz swego partnera.

Posiadanie obsługi brokerskiej jest bardzo dobrze postrzegane zwłaszcza przez zachodnie podmioty gospodarcze, gdyż na Zachodzie posiadanie brokera jest oczywistością i firmy go nieposiadające często nie wzbudzają zaufania. Stąd też firmy mające obsługę brokerską są postrzegane na rynku jako awangarda gospodarcza kraju i widomy dowód na to, że wielkimi krokami zmierzamy do Europy. W tym celu jak to przewiduje wiele managerów instytucja brokerska będzie musiała zwiększyć swoją aktywność w segmencie ubezpieczeń indywidualnych. W związku z tym będzie zanikać tradycyjny podział pośredników na brokerów i agentów, tak jak to ma miejsce w Unii Europejskiej.

Niemniej jednak zawód brokera posiada wszelkie znamiona zawodu przyszłości i na brak zajęcia brokerzy z pewnością nie będą w najbliższych latach narzekać.

BIBLIOGRAFIA

1. Praca zbiorowa pod red. T. Sangowskiego, „Vademecum ubezpieczeń gospodarczych”, SAGA Printing, Poznań 2000;

2. Strona internetowa: www.prometeusz.com.pl

3. Strona internetowa: www.ogma.pl.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej, tekst: Dz. U. z 1996 r. Nr 11, poz. 62 z poźn. zmianami

„Projekt ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym”, Rozdział 3, art. 18 pkt. 1

Praca zbiorowa pod red. T. Sangowskiego, „Vademecum ubezpieczeń gospodarczych”, SAGA Printing, Poznań 2002, s. 105

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

- 12 -

Pierwszy kontakt

Negocjacje własnej pozycji

Zapytanie o dane

List brokerski

Umowa brokerska

Negocjacje

z zakładami

Ubezpieczeń

U

Wybór oferty przez klienta

Instrukcje obsługi polis

Instrukcje likwidacji szkód SZszkód

Slip brokerski

Oferta porównawcza

Wniosek o zawarcie polisy

Podziękowanie za kwotację

---