2. Problemy związane z pełnieniem roli zawodowej przez współczesnego nauczyciela -

wychowawcę:

2.1. Kompetencje zawodowe współczesnego nauczyciela - wychowawcy

Kompetencje dydaktyczne - wszystkie umiejętności nauczyciela związane z prowadzeniem zajęć

• Planowanie

• Wykorzystywanie technik

• Utrzymywanie ładu

• Motywowanie do nauki

Zdobywa się je w toku studiów, praktyk, kursach, w pracy zawodowej

Podział kompetencji (Kuć - Seniuch):

wyjściowe - zdobywane w toku studiów (k. psychologiczne, pedagogiczne, związane z nimi k. metodologiczne i dydaktyczne)

pedagogiczne - kształtowane w toku praktyki pedagogicznej, samodzielny dobór i strukturalizacja treści kształcenia, tworzenie programów autorskich, innowacyjna i twórcza ich realizacja.

Krytycyzm w czasie ewolucji procesów edukacyjnych

Refleksyjność

kluczowe - esencja zawodu nauczyciela, kompetencje komunikacyjno - interpretacyjne, społeczne (umiejętność współpracy, współdziałania, skutecznego rozwiązania konfliktu, zdolność i gotowość ich …?)

Podział kompetencji:

bazowe - pozwalające na kontaktowanie się z uczniem i współpracownikami, odpowiedni poziom intelektualny

konieczne, rdzeniowe - interpretacyjne, autokreacyjne, realizacyjne - w toku kształcenia zawodowego

porządkowe - np. gra na jakimś instrumencie, uprawianie dyscypliny sportu, dodatkowe umiejętności

2.2. Pełnione przez nauczyciela funkcje;

1. Funkcja kierownicza:

a) planowanie treści - zaplanowanie celu, układ treści programowych, wybór metody

b) planowanie i organizacja czasu i przestrzeni - ile czasu poświęcić na dany temat, czy będziemy w sali, na powietrzu itp.

c) budowanie klimatu grupy, pobudzanie motywacji, dyscyplinowanie

d) kontrola i ocena ucznia oraz programu nauczania - czy realizowany program nauczania jest pożyteczny

2. Funkcja interakcyjna:

a) realizowanie różnych modeli uczenia się i nauczania, różne metody, np. nauczanie pojęć, dyskusja

3. Funkcja organizacyjna:

a) współpraca z przełożonymi

b) współpraca z gronem pedagogicznym

c) współpraca z rodzicami

d) współpraca ze środowiskiem pozaszkolnym (poradnie psychologiczne)

2.3. Style nauczania;

3 koncepcje kształcenia (Fenster - Mainer ???)

1. Wyposażenie człowieka wykształconego, który dysponuje odpowiednią wiedzą przedmiotową - styl kierowniczy - ważne to, co robi nauczyciel

2. Człowiek wykształcony to posiadacz naturalnie rozwiniętej i zdrowej osobowości

- styl terapeutyczny - ważne to, kim jest uczeń i jaką przyszłość wybiera

3. Człowiek wykształcony, który posługuje się umysłem wyzwolonym

- styl wyzwalający - ważny jest materiał nauczania, treści kształcenia, wiedza, którą ma mieć

1. STYL KIEROWNICZY:

• nauczanie przedmiotu w oparciu o dyscyplinę naukową (treści z danego przedmiotu)

• wprowadzenie do wiedzy specjalistycznej

• efektywność nauczania - liczy się by racjonalnie wykorzystać polecenia wydawane uczniom, informacja zwrotna nauczyciela jaką ocenę otrzymał i na ile uczeń zrozumiał, motywowanie uczniów teorią wzmocnienia

• nauczyciel jako kierownik - organizuje czynności uczniów w czasie, zapewnia korelację między treścią kształcenia a treścią celów końcowych, gwarantuje dostateczną sposobność do uczenia się

Nauczanie rozumiane jako „proces produkcji” - przenoszenie wiedzy do umysłu ucznia

KRYTYKA - szef linii produkcyjnej, porównanie do fabryki; uczeń podlega obróbce, wychodzi z niej wykształcony

Najbardziej efektywny, jeżeli chodzi o przyswojenie wiedzy.

2. STYL TERAPEUTYCZNY:

• najważniejszy uczeń

• nauczanie - prowadzenie ucznia i towarzyszenie mu, podejmowanie czynności i dokonywaniu wyboru, opracowywanie materiału

• uczeń wybiera to, czego chce się uczyć, liczy się jego wybór

• celem nauczania jest wyposażenie wychowanka w potencjał umożliwiający mu stanie się autentyczną jednostką ludzką odpowiedzialną za swój własny rozwój i świadomie dokonującą wyboru

• rozwój osobowości

• nauczyciel przyjmuje odpowiedzialność za pomaganie uczniowi w dokonywaniu wyborów, a nie przekaz gotowej wiedzy.

3. STYL WYZWALAJĄCY:

• Główny cel kształcenia - wiedza

• Materiał nauczania w centrum uwagi nauczyciela

• Mniejsze przywiązanie do metody osobowości

• Nie chodzi o opanowanie umiejętności, wiadomości, ale takiej wiedzy, która mogłaby wyzwolić umysł dziecka z konwencji, stereotypów

• Nauczyciel jako badacz w konkretnej dziedzinie wiedzy

2.4. Osobliwości roli zawodowej nauczyciela:

1. Niejasność roli zawodowej nauczyciela

Niejasność - brak uzgodnionych, a zarazem konkretnych wymiernych kryteriów doskonałości zawodowej (jasna rola zawodowa - np. chirurg)

Sukces zawodowy wg nauczycieli:

1. Jeśli uczeń pokazuje pozytywne zmiany w zachowaniu

2. Otrzymanie szacunku i wdzięczności ze strony społeczeństwa

Jak nauczyciele reagują na niejasność roli?

• Zwiększona podatność na wpływy różnorodnych autorytetów

• Zależność od władzy państwowej i administracji wszystkich szczebli (akceptowanie oficjalnej ideologii też ze względu na własne przekonania, zależność od autorytetów naukowych)

1. Niespójność roli:

Niespójność - rolę nazywamy niespójną, jeśli składają się na nią takie oczekiwania, że w danych warunkach spełnienie jednych wyklucza lub utrudnia spełnienie innych

Rola nauczyciela:

1. wspomaganie indywidualnego rozwoju ucznia
   Od nauczycieli wymaga się, by wnikali w świat każdej osoby i dostosował do każdego indywidualne metody, program, zainteresowania

2. selekcja według ujednoliconych kryteriów (sprzeczność między indoktrynacją a …)

1. Psychologiczna trudność roli

- termin ten opisuje przeciętną wysokość kosztów psychicznych, które trzeba ponieść przy wykonywaniu roli

Nauczyciele czują, że nie są dostosowani i przygotowani do swojej roli; uważają, że uczniowie nie chcą się uczyć

„Nauczyciel to ktoś, kto ułatwia przejście innym, sam pozostając w miejscu”

Kontakt nauczyciela z uczniem to współistnienie początku i końca. Nauczyciel pozostanie nauczycielem „na zawsze”, uczeń przestanie być uczniem i wkroczy w świat oszałamiających możliwości.

Metafora:

„Uczniowie dorastają rok za rokiem i odpływają jak woda w rzece, a nauczyciele tkwią w miejscu jak głazy zagrzebane na dnie. Choć w innych wzniecają marzenia, sami nie mają o czum śnić. Czują się porzuceni niby przedmioty bezwartościowe…”

Może być doświadczeniem trzech negatywnych uczuć nauczyciela.

Konsekwencje:

- poczucie nieodwzajemnieni - nauczyciel źródło- kiedy dostaje, odwzajemnia

- poczucie osamotnienia - przeszkodą w porozumiewaniu się z uczniami, nauczyciel uważa, ze uczniowie lekceważą jego doświadczenie. Między nauczycielem a uczniami jest przepaść

- poczucie niższości - nauczyciele strzegą wejścia do elity społecznej, ale sami do niej nie należą

Radzenie sobie z negatywnymi uczuciami:

1. konstruktywne

2. niekonstruktywne

W stanie podświadomym wyładowuje się na uczniach, jeśli jest świadom - przychodzi w „przebraniach”.

Najczęstsze „przebranie” czyli racjonalizacja:

• Moralne oburzenie z powodu niecnych czynów ucznia i przekonanie, że puszczanie ich płazem byłoby zdradą wychowawczej myśli

• Agresja - działania skierowane na zranienie ucznia; określony sposób komunikowania słownego - zranienie, upokorzenie ucznia, fizyczna czy werbalna przemoc

• Dominacja - groźba, nagradzanie za uległość, karanie za prezentowanie własnego punktu widzenia

• Nietolerancja - rygorystyczne egzekwowanie prawa szkolnego bez uwzględnienia uczuć uczniów

1. Niezgodność z innymi pełnionymi przez niego rolami

- gdy spełnienie oczekiwań związanych z daną rolą utrudnia czy uniemożliwia wywiązanie się z obowiązków nakładanych na jednostkę przez inną rolę, np. niezgodność z rolą matki i żony, niezgodność roli nauczyciela z pracą dorywczą

3

---