reformatorzy społ. XVIII i XIX-wiecznej Europy
- John Bellers “Essays about the Poor, Manufactures, Trade, Plantations and Immorality and of the Excellency and Divinity of Invard Light”(1669); John Howard “The State of the Prisons in England and Wales” (XVIIIw.); F.M. Eden - “The State of the Poor: or an History of the labouring classes in England” (1797); John Aikin “Description of the Country from 30 to 40 miles round Manchester”
F. Le Play - determinizm geograficzny - wpływ środowiska geogr. na społeczeństwo, środowisko geogr. uzależnia człowieka od siebie; podstawową jednostką, która miała służyć jako wskaźnik cech całego społ. była rodzina; twórca metody monograficznej
Charles Booth - „Life and Labour of the People of London”, badanie miasta wg dzielnic i grup zawodowych; kryterium nędzy i zbytku, rola ekspertów społ. w badaniach; podzielił ludność pracującą Londynu na 8 klas: 1)półprzestępcy 2)zarabiający sezonowo 3)ludzie pracujący z przerwami 4)robotnicy pracujący stale, ale nisko zarabiający 5)robotnicy pracujący stale, zarabiający przeciętnie 6)robotnicy o pracy wyższej niż przeciętna 7)niższa klasa średnia 8)wyższa klasa średnia
2 typy kapitalizmu: 1) kapitalizm produkcyjny, racjonalny, przemysłowy (polega na konieczności produkowania dóbr i usług), 2) kapitalizm pasożytniczy, irracjonalny, polityczny (polega na transferze bogactwa i jego zużywaniu); związany z tym podział miast - konsumenckie i producenckie
Chicagowska szkoła ekologii społ. - twórca R. E. Park „The City”, amerykańska socjologia w tym okresie to socjologia bez teorii, oparta na obserwacji świata na własne oczy, szukano sprawnej aparatury pojęciowej, zarzut: ateoretyczność; zainteresowanie community (społeczność lokalna)- mikrokosmos, w którym można badać lokalne zjawiska i przełożyć na badanie całego społeczeństwa;
główne orientacje teoretyczne (lata 20 XXw.) 1)typologiczna-ujmowanie badanych społecznośći jako reprezentacji szerszych kat. stosunków i zbiorowości społ. i umieszczanie ich na skali (R. Redfield, F. Toennis); 2) ekologiczna-uwzględnienie wpływu środowiska przyrodniczego (Ch. Galpin); 3) strukturalno-funkcjonalna- społ. lokalne to powiązany wew. system (Warner)
Procesy zachodzące w przestrzeni miejskiej (Park) 1)koncentracja, 2)centralizacja, 3)segregacja, 4)inwazja, 5)sukcesja
Burgess - podział miasta na koncentryczne strefy 1)strefa centralna-ośrodek administracyjno-handlowy, 2)strefa przejściowa-dla ludzi wypartych z 1), 3)strefa robotnicza, 4)strefa podmiejska-strefa klasy średniej + luksusowe rezydencje, 5)migranci świeżej daty
Dualizm zbiorowości terytorialnej (Park) - społeczność lokalna, poziom biotyczny, jednostki dążą do zaspokojenia własnych potrzeb, typowa jest walka o byt, konkurencja, współpraca tylko chwilowo; społeczeństwo-poziom społeczny i kulturowy, istnieje konsensus i solidarność, osoby (jednostki mające określone miejsce w przestrzeni i posiadające miejsce moralne-przyznany im status)
4 etapy procesu interakcji międz. (Park) 1) konkurencja-wytwarza równowagę, 2)konflikt-prowadzi do porządku społ., 3)akomodacja-wytwarza społ. konformizm i społ. organizację, 4)asymilacja-wytwarza wspólną kulturę i cechy osobowości społ.
Społeczność lokalna - 2 podstawowe procesy - konkurencja i współpraca, prowadzą one do wyznaczenia rozmieszczenia przestrzennego ludności: centralizacja-powstanie centrum przyciągającego przyległe obszary i różnicującego ich funkcje, koncentracja-tendencja do skupiania się instytucji o podobnym charakterze na określonym obszarze, segregacja-jej wynikiem jest pewna jednorodność poszczególnych obszarów
Jeśli w miastach występuje olbrzymia ruchliwość przestrzenna to występują takie procesy jak: płynność-ruch ludności w przestrzeni, ale niezmieniający ich pozycji ekolog., migracje-zmiany położenia geogr., inwazja-przenikanie ludności z jednego obszaru na inny, sukcesja-gdy dochodzi do wyparcia ludności pierwotnej przez ludność napływową
R. Lynd - badania nad miasteczkiem Muncie w stanie Indiana, wprowadził pojęcia working i business class, chciał sprawdzić wpływ industrializacji na życie w tradycyjnym mieście amerykańskim; klasyfikacja działań ludzkich 1)zdobywanie środków do życia, 2)wychowywanie dzieci, 3)życie rodzinne, 4)spędzanie czasu wolnego, 5)praktyki religijne, 6)aktywność społ.
W. L. Warner - „Yankee City” (jest działającą całością), badanie klas społecznych, klasy społ. to grupy ludzi, którzy sami sądzą, że są i są rzeczywiście zgodnie umiejscawiani przez wszystkich członków społeczności lokalnej na społ. niższych lub wyższych pozycjach
W. L. Whites - „Street Corner City”, badał dzielnicę Bostonu zamieszkiwaną przez włoskich imigrantów, obserwacja uczestnicząca
Suttles - badał dzielnicę Chicago zamieszkiwaną przez Portorykańczyków, Meksykanów, Włochów i Murzynów, stara włoska populacja vs. społeczność murzyńska
G. A. Hillery - 3 cechy community - wyodrębnione terytorium, interakcje społeczne i trwała więź
D. Clark - 4 koncepcje community - 1)miejscowość i przestrzeń, 2)zbiorowa działalność, aktywność, 3)struktura społ., 4)poczucie znaczenia, solidarności, wspólnotowości
5 perspektyw patrzenia na społeczność lokalną-1)moralna-A. Comte, społeczność została zagubiona i powinna być na nowo odzyskana, perspektywą rozwojową nie może być indywidualizm, ale społeczności, w których elementarną rolę odgrywa rodzina, 2)empiryczna-F. Le Play, podstawą funkcjonowania społ. jest rodzina i społeczność lokalna, w której te rodziny żyją, 3)typologiczna-F.Toennis, M. Weber, zbiorowości oparte na 2 rodzajach woli-racjonalnej i organicznej, w toku rozwoju wspólnota zostaje wyparta przez zrzeszenie, 4)metodologiczna-E. Durkheim, zachowania ludzkie zdeterminowane przez społeczeństwo, społeczność lokalna jest układem odniesienia i ramą anliz takich kwestii społ. jak: moralność, prawo, umowa, religia, 5)molekularna-G. Simmel, socjologia formalna, na wzór geometrii, w każdej zbiorowości stosunki nadrzędności i podrzędności
Społeczność lokalna-ujęcia teoretyczno-badawcze 1)dychotomiczne-F. Toennis, opiera się na interakcji społ. różnicach w niej wyst., 2)ekologiczne-Park, zajmuje się układem i lokalizacją zjawisk społ. w aspekcie przestrzeni 3)strukturalno-funkcjonalne-traktowanie społeczeństwa jako systemu, analiza struktury danej społ. lokalnej, ujęcie statyczne i bezkonfliktowe, 4)interakcjonistyczne-ujęcie z perspektywy mikrosocjologicznej, istotna jest osoba aktora i to jak ten aktor działa w zbiorowościach zorganizowanych i w sieci nieformalnych stosunków społ., ważny odsetek ludzi związanych z zrzeszeniami, w jego ramach ujęcie sieciowe-społeczność lokalna to sieć interakcji zachodzących w danej społeczności, 5)teorie działania i świadomości grupowej-badanie świadomości ludzi, stanu integracji mieszkańców danej społeczności, poczucia wspólnotowości, stopnia identyfikacji ze swoim miejscem zamieszkania
4 koncepcje przemian społeczności lokalnych 1)teoria społeczeństwa masowego-w społeczeństwach wysoko uprzemysłowionych nie ma miejsca dla społeczności lokalnych, zbiory jednostek są powiązane ze sobą poprzez podporządkowanie wspólnej władzy państwowej, instytucje tak zorganizowane, by mieć do czynienia z agregatami ludzkimi, czyli masami, w których uwzględnia się podobieństwo, a nie różnice pomiędzy jednostkami, instytucje mają masowy charakter, brak podtrzymania struktur lokalnych, poczucie anonimowości, uczestnictwo w masowych publicznościach konsumentów, 2)teorie zaćmienia-społeczność lokalna nie zanika tylko jest zasłonięta czymś innym, zmienia swoją funkcję dostosowuje się do współczesnego rozwoju, podlega procesowi specjalizacji, 2 typy koordynacji (Warren)-pionowa-wzrost zależności lokalnych organizacji i zrzeszeń od ich central, pozioma-zgodne połączenie wszystkich organizacji i zrzeszeń na danym terenie, 3)teorie społeczności bezlokalnych-współcześnie społeczności lokalne podlegają procesom specjalizacji, powstaje wiele społeczności o określonych, wąskich celach i które tracą swój lokalny charakter i zasięg, mieszkaniec miasta jest włączony w szereg społeczności mając czas, który kiedyś poświęcał jednej (jedna społeczność lokalna przybrała charakter wielu wyspecjalizowanych organizacji) 4)teorie transformacji-proces modernizacji i industrializacji nie likwiduje przynależności do społeczności lokalnych, dominującym trendem jest wzrost znaczenia przynależności zawodowej, zrzeszeń i związków, które wiążą jednostkę z państwem, jednak społeczność lokalna nadal istnieje
P. Kryczka-typt stosunków sąsiedzkich 1)świadczeniowe, 2)konwencjonalne, 3)poinformowane, 4)solidarnościowe, 5)towarzysko-przyjacielskie
Urbanizacja-def. socjologiczne-zakładają istnienie specyficznego miejskiego stylu życia, def. demograficzne-mówią o koncentracji ludzi w przestrzeni, które różnią się od skupisk zamieszkałych przez ludność wiejską
L. Wirth-„Urbanizm jako sposób życia”, minimalna definicja miasta-wielkość, gęstość heterogeniczność + 2 dodatkowe wskaźniki jako cechy typowe dla miejskiego stylu życia-mała rodzina i mała dzietność rodzin
Najnowsze koncepcje w socjologii miasta:
1)studia ekologii społecznej:
-koncepcje przestrzenne-przedstawiają podział miasta
-koncepcje obszarów naturalnych-zróżnicowanie zmian zachodzących w mieście, np. ujęcie wieloośrodkowe-równoczesna rola różnych centrów i obszarów mieszkaniowych do nich przyległych
-koncepcje społeczne-analiza czynników psychologicznych i kulturowych zbiorowości miejskich, np. orientacja kulturowo-symboliczna-ujmująca przestrzeń miejską jako symbol i wartość systemu społ.
-koncepcje ekonomiczne-analizuje takie czynniki jak: koszty, czas, odległość, rozkład cen i parcel budowlanych, np. koncepcja dystansu ekologicznego-opisuje dążenie do minimalizacji dystansu między mieszkańcami, grupami i insytucjami społ.
2)studia społeczności lokalnych
-kierunek radykalno-krytyczny-przedstawiciele tego kierunku chcą wywołać interesy oddolne mieszkańców, uwaga skupiona na koncentracji i ekspansji kapitału w przestrzeni miejskiej oraz obecności i interwencji organizacji państwowej w przestrzeń miejską
-kierunek konserwatywny-postulat żywiołowego rozwoju gosp. i nieskrępowanej przedsiębiorczości, w jego ramach koncepcja wolnej przedsiębiorczości
-kierunek pragmatyczny- nacisk na praktyczność podejmowanych planów urbanistycznych w porozumieniu z mieszkańcami, co powoduje aktywizację mieszkańców prowadząc do ulepszenia miast
-kierunek socjourbanistyczny-analizuje związki między sposobami rozwoju i zagospodarowania przestrzeni, a jakością życia mieszkańców
2 wymiary społeczności lokalnej 1)skupianie się mieszkańców na pewnym terytorium o określonych warunkach materialnych 2)budowanie pewnych całości społ., asymilacja, integracja mieszkańców i więzi społecznych
4 rodzaje więzi społecznej 1)potoczna-objawia się we wzajemnym porozumieniu przy codziennych kontaktach członków społeczności, 2)identyfikacyjna-pojawia się pogłębiona wiedza o danej społeczności lokalnej i gotowość do aktywności społ., 3)osobowa-pojawienie się silnych pierwiastków emocjonalnych, przywiązania do danej społeczności, gotowość do pracy i wspólnego osiągania celów, 4)normatywna- wspólnie przeżywany stosunek do tych samych wartości i tradycji