Ocena z wychowania fizycznego

System oceniania z WF zawsze budził wiele kontrowersji. O ile kryteria ocen z innych przedmiotów łatwo dają się określić, to w przypadku WF nie jest to takie jednoznaczne. Nawet jeśli nam się uda jasno je sformułować, to problemem może okazać się ich wdrażanie i egzekwowanie.
Wychowanie fizyczne nie jest zwykłym przedmiotem, na którym uczeń zdobywa "suche" umiejętności i wiedzę ujęte w planie dydaktyczno-wychowawczym. Planując sposób oceniania z WF należy uwzględnić fakt, że głównym celem nauczania oprócz aktywności ruchowej, jest kształtowanie umiejętności ułatwiających młodemu człowiekowi życie w zmieniającym się świecie. Do nich należy między innymi troska o swoją kondycję, zdrowie, ciało i psychikę. Aby wszystkie działania ucznia w szkole odnosiły pożądany skutek muszą podlegać systematycznej kontroli i ocenie.
Ocenianie jest nierozerwalnie powiązane z procesem nauczania i stanowi jego integralną część. Systematyczne ocenianie jest gromadzeniem informacji o uczniu, ewaluacji jego osiągnięć i postępów oraz motywacją do dalszej pracy i okazją do samooceny. Od wyczucia, wrażliwości i konsekwencji nauczyciela zależy czy ocenianie odniesie właściwy skutek.
W procesie oceniania, szczególnie w tym przedmiocie, należy wziąć pod uwagę indywidualizację. Każdy uczeń posiada predyspozycje ruchowe i określone cechy motoryczne, które pozwalają mu przyswoić umiejętności ruchowe i opanować wiadomości we właściwym dla siebie czasie. Nie można żądać, aby każdy uczeń w jednakowym okresie osiągał zamierzone cele. Nauczyciel powinien dobrze poznać swoich uczniów, ich potrzeby, zainteresowania, by móc je wzmacniać i rozwijać. Powinien zastosować właściwy system oceniania na lekcji (np. punktacji) w stosunku do każdego ucznia. Na lekcji WF nie ma słabych uczniów, są tylko leniwi, ale i do nich trzeba umieć dotrzeć z właściwą motywacją. Należy spowodować, aby ocena była oceną efektywną, taką która rozbudza wewnętrzną motywację do aktywności. W następstwie tego uczeń wykazuje większą chęć działania i podejmuje próby zdobywania i doskonalenia umiejętności.
Bardzo dużo kontrowersji budzą sprawdziany na lekcjach WF.
Błędem jest sprawdzanie cech motorycznych uczniów takich jak: siła, szybkość i wytrzymałość (za pomocą świetnych zresztą testów), porównywanie wyników z przyjętymi normami i ocenianie. Jeżeli testy sprawności przeprowadza się na rozpoczęcie i zakończenie okresu nauczania, a wyniki służą tylko badaniu postępu, wówczas ocena jest rzetelna i wiarygodna. Nauczyciel nigdy nie może zapominać o obowiązującej zasadzie, najpierw nauczanie, potem ocenianie. W klasach młodszych, w których nauczanie opiera się głównie na opanowywaniu nowych umiejętności i wiadomości, nauczyciel może zaplanować większą ilość sprawdzianów. W pracy ze starszą młodzieżą forma oceniania, o której mowa wyżej, nie jest zasadna. Wprowadza na lekcję znużenie, stres, czasem obojętność, a w efekcie niewiele daje. Czas poświęcony na przeprowadzenie sprawdzianów lepiej byłoby wykorzystać na czynności związane z opanowaniem nowych umiejętności np. z zakresu ścieżki prozdrowotnej.
Niewątpliwie sporą trudność nauczycielowi WF sprawia kontrola i ocena wiadomości. Większość nauczycieli bagatelizuje te treści programu i praktycznie ich nie egzekwuje. A przecież wiadomości przekazywane na lekcji wpływają na zwiększenie świadomości ucznia koniecznej w podejmowaniu samodzielnych działań sportowych, rekreacyjnych i zdrowotnych w życiu. Najprostszą formą sprawdzania wiadomości jest łączenie teorii z praktyką. Podczas kontroli i oceny umiejętności, bardzo łatwo jest sprawdzić zasób wiedzy na wcześniej omówiony temat. Moim zdaniem kontroli powinny podlegać te wiadomości, które decydują i wpływają na kształtowanie pozytywnych postaw ułatwiających działania na rzecz podnoszenia sprawności, troski o zdrowie swoje i innych.
Aby główny cel oceniania był osiągnięty, uczeń musi na bieżąco otrzymywać informacje o ocenie. Nauczyciel ma obowiązek jasno i precyzyjnie wyjaśnić, co podlegało kontroli i dlaczego wystawił taką a nie inną ocenę. Dlatego na początku procesu nauczania uczeń powinien być zapoznany z kryteriami oceniania, które muszą być jasno i przejrzyście określone.

http://eduseek.interklasa.pl/artykuly/artykul/ida/4200/
Wybrane aspekty oceny ucznia z wychowania fizycznego

 

 

Ciechanów 2001r.

 

      W każdym procesie dydaktyczno - wychowawczym zachodzi potrzeba dokonania oceny wyników działania. Ocena z wychowania fizycznego spełnia trzy podstawowe funkcje: dydaktyczną, wychowawczą i społeczną.

      Funkcję dydaktyczną spełnia wtedy, gdy w pełni informuje nauczyciela jak i uczniów o stopniu realizacji celów nakreślonych przez program nauczania, gdy umożliwia postawienie diagnozy pedagogicznej, ułatwiającej odpowiedni dobór środków i metod postępowania dydaktyczno - wychowawczego. Ocena powinna również pozwalać porównać wyniki pracy poszczególnych uczniów.

      Ocena spełnia funkcję wychowawczą, gdy jest czynnikiem aktywizującym ucznia, wpływającym na jego motywację uczenia się i usprawniania oraz gdy zaspokaja potrzebę poznania własnej wartości.

      Funkcję społeczną ocena spełnia, gdy kształtuje wzajemne stosunki między jednostką a zespołem klasowym.

      Ocena z wychowania fizycznego powinna być dyspozycjonalna, tzn. podczas oceniania należy brać pod uwagę pewne dyspozycje uczniów, ich stan zdrowia i samopoczucie. Podczas kontroli i oceny nie należy traktować wszystkich uczniów w jednakowy sposób. Powinno stosować się daleko idącą indywidualizację i obiektywizm.

 

 

 

      Prawidłowa kontrola i ocena powinna pokrywać się z oczekiwaniami nauczyciela i zainteresowanego ucznia. Ocena powinna spełniać podstawowe cele i zadania:

-         zwiększenie efektywności zajęć lekcyjnych,

-         wzmożenie zainteresowania uczniów własną sprawnością i różnymi formami aktywności ruchowej - utylitarnej, rekreacyjnej, sportowej, korekcyjno - kompensacyjnej i innych,

-         zobiektywizowanie oceny wyników uczniów, które powinny wyrażać rzeczywiste ich osiągnięcia w realizacji programu nauczania,

-         umożliwienie badań i określenie stopnia rozwoju fizycznego i sprawności fizycznej uczniów,

-         uzyskanie szczegółowych informacji o skuteczności stosowanych przez nauczycieli form i metod pracy z uczniami podczas realizacji programu wychowania fizycznego ^[1].

 

 

 

 

      Każdy nauczyciel winien przestrzegać określonych norm i zasad oceniania, które zawarte są w kryteriach oceniania. Kryteria oceny powinny być: czytelne, zrozumiałe, respektowane przez nauczyciela i uczniów, opracowane na cały rok szkolny. System kontroli i oceny powinien być wszystkim wiadomy i znany, wówczas uczeń będzie aktywnie i świadomie uczestniczył w procesie dydaktyczno - wychowawczym.

      Można spotkać wiele opracowań proponujących różne podejście do kryteriów oceny z wychowania fizycznego. W każdym opracowaniu powinny wystąpić kryteria dawniej podstawowe: sprawność motoryczna, umiejętności ruchowe i wiadomości, które pozwolą określić aktualny stan sprawności fizycznej, zasób zdobytych umiejętności ruchowych oraz posiadaną wiedzę. Obecnie na pierwszy plan jednak wysuwane są inne składowe systemu oceniania. Dotyczą one najczęściej postawy ucznia i stosunku do wychowania fizycznego, uczestnictwa w zajęciach obowiązkowych i nadobowiązkowych itp.

 

 

 

 

Poniżej przedstawiam przykładowe punktowe kryteria oceny z wychowania fizycznego.

 

1. Uczestnictwo w zajęciach obowiązko­wych

      Uczestnictwo w zajęciach jest waż­nym elementem w realizacji procesu wychowania fizycznego. W zależności od ilości godzin nieobecnych nieusprawiedliwionych na zajęciach lekcyj­nych uczeń może uzyskać:

O nieobecności                - 2 pkt.       (6)

1-2 nieobecności             - 1,5 pkt.   (4)

3-4 nieobecności             - 1 pkt.       (3)

5-6 nieobecności             - 0,5 pkt.   (2)

powyżej 7 nieobecności - 0 pkt.       (1)

 

2. Przygotowanie do zajęć

Przez przygotowanie do zajęć będzie rozumiane posiadanie przez ucznia czystego, odpowiedniego stroju sportowego. Należy zwrócić szczególną uwagę na higienę i właściwe przeznaczenie stroju (tylko do ćwiczeń fizycznych).

Za każdy przypadek braku stroju lub brak odpowiedniego obuwia, lub niewłaś­ciwej higieny stroju, nauczyciel stawia po jednym minusie, co w przeliczeniu na punkty przedstawiać się będzie następująco:

0 - 2 minusów             - 2 pkt.           (5)

3 - 5 minusów           - 1,5 pkt.        (4)

6 - 8 minusów             - 1 pkt.           (3)

9 - 11 minusów           - 0.5 pkt.        (2)

powyżej 11 minusów - 0 pkt.            (1)

 

3. Postawa ucznia i stosunek do wychowania fizycznego

Rozumiemy przez to postawę społeczną ucznia (stosunek do kolegów i koleżanek), kulturę osobistą, zaangażowanie, systematyczne usprawnianie (dążenie do poprawy swojej sprawności), stosunek do zajęć sportowych (wykonywanie ćwiczeń).

 

Nauczyciel ocenia uczniów po zajęciach stawiając im odpowiednio plusy i minusy. Punkty przyznajemy na podstawie stosunku plusów do minusów.

11 i więcej plusów     - 2,5pkt          (6)

6-10 plusów                - 2pkt.            (5)

1-5 plusów                  - 1,5 pkt.        (4)

równowaga (0)           - 1 pkt.           (3)

5 - 1 minusów            - 0,5 pkt.        (2)

powyżej 6 minusów    - 0 pkt.           (1)

 

4. Społeczne zaangażowanie w krzewieniu kultury fizycznej

Forma społecznego zaangażowania ucznia na rzecz kultury fizycznej i sportu może być różna (np. naprawa i konserwacja sprzętu, obiektów i urzą­dzeń sportowych, wykonywanie prostych przyborów, redagowanie gazetki, pomoc w organizacji imprez sportowych, przygotowanie referatu itp.) - w zależności od pomysłowości nauczy­ciela i uczniów.

Punktacja jest wynikiem przepra­cowanej liczby godzin:

2 godz. i więcej - 2 pkt.         (6)

1,5 godz.          - 1,5 pkt.        (6)

1 godz.             - 1 pkt.           (6)

do 0,5 godz.     - 0,5 pkt.        (6)

 

5. Sprawność, umiejętności i wiadomości

      Sprawność motoryczną (siła, szybkość, zwinność, wytrzymałość) określamy na podsta­wie wyników wybranych testów.

      Umiejętności ruchowe ucznia oce­niamy z tych działów, które były przedmiotem nauczania w danym se­mestrze (np. gimnastyka, gry zespoło­we, lekka atletyka itp.). Ocena wybranej umiejętności ruchowej winna być poprzedzona jej nauką i doskonaleniem.

     Ocena wiadomości z zakresu szeroko pojętej kultury fizycznej powinna być ściśle związana z tym, co nauczyciel przekazał uczniom w czasie jednostki lekcyjnej. Powinny to być informacje krótkie i łatwo przyswajalne.

    Średnia ocen ze sprawności, umie­jętności i wiadomości określi odpo­wiednią liczbę uzyskanych punktów (np. średnia ocen 3,5 daje 3,5 pkt.).

 

6. Udział w zajęciach nadobowiązkowych, zawodach sportowych

W zajęciach nadobowiązkowych (jeśli takie istnieją), Szkolnych Igrzyskach Sportowych (SIS), pozaszkolnych zawodach sportowych powinni brać udział wszyscy uczniowie, którzy spełniają określone warunki postawione przez nauczyciela wychowania fizycznego (np. poziom sprawności fizycznej, postawa społeczna).

Bezpodstawne odmówienie wzięcia udziału w określonych imprezach sportowych powoduje odjęcie określonej ilości punktów.

Punktacja będzie uzależniona od udziału ucznia w organizowanych im­prezach sportowych na danym terenie oraz od zajęcia określonego miejsca w zawodach.

Udział w zawodach ponadpowiatowych - 3 pkt. (6)

Miejsca I-VI, zawody powiatowe - 2,5 pkt. (6)

Miejsca I-VI, zawody rejonowe i miejskie          - 2pkt. (6)

Stały udział w zawodach sportowych, SIS           - 1,5 pkt. (6)

Systematyczny udział w zajęciach nadobowiązkowych   - 1 pkt. (6)

  Sporadyczny udział w zajęciach i zawodach sportowych, SIS  - 0,5 pkt.(6)

 

Ocena końcowa (semestralna)

punktacja      -  ocena

powyżej 14                - celująca

uczeń musi regularnie reprezentować szkołę w zawodach sportowych!

12 - 13                        - bardzo dobra

10 - 11                        - dobra

8 - 9                            - dostateczna

6 - 7                            - dopuszczająca

                    poniżej 5                     - niedostateczna

 

Uwaga! W nawiasach podane są oceny cząstkowe wstawiane do dziennika lekcyjnego. Punktacje i inne znaki umowne zapisywane są tylko w specjalnych dziennikach nauczyciela wychowania fizycznego.

 

      Proponowane kryteria oceny z wychowania fizycznego spełniają wspomniane trzy funkcje: dydaktyczną, wychowawczą i społeczną. Stosowanie się do zamieszczonego systemu oceny sprawi, że będzie ona sprawiedliwa i obiektywna. Wszystkim uczniom, którzy właściwie rozumieją cele i zadania wychowania fizycznego zaprezentowane kryteria zapewniają równe szanse.

 

 

 

      Oceną mogą być również plusy, minusy, gesty, słowa aprobaty i dezaprobaty, komentarze. Czasami zupełnie nieświadomie stosujemy wypowiedzi oceniające: osądzamy i krytykujemy (jesteś leniwy), ośmieszamy (zachowujesz się jak dzikus), orzekamy i interpretujemy (nic nie umiesz, bo się niczym nie interesujesz), grozimy i ostrzegamy (jak tak dalej będziesz się uczył, to...), moralizujemy (w tym wieku powinieneś umieć wykonać...). Takie wypowiedzi i zachowania oceniające osłabiają poczucie godności dziecka, często mają wręcz destrukcyjny wpływ, a nawet są zwykłą ucieczką nauczyciela od rzeczywistej oceny, odsuwają prawdziwy problem na dalszy plan. Często prowadzi to do blokady dalszego porozumienia z uczniem.

 

 

 

      Za najczęściej popełniane błędy w ocenianiu należy uznać: bezwzględne łączenie oceny z każdą kontrolą, wyliczenie końcowych ocen jako średniej arytmetycznej, zbyt mała liczba ocen w semestrze, ocenianie uczniów według poziomu danej klasy, niesystematyczność oceny i kontroli, jednorodność kontroli (np. ocenianie tylko na podstawie poziomu sprawności motorycznej). Zdarza się, że ocenianie jest stosowaniem represji wobec ucznia za czynność, której nie wykonał. Stawiamy oceny „na wyrost”, a one nie motywują ucznia. Unikamy ocen obiektywnych mówiąc: „postawię ci dobry stopień, ale zrób...”. „Produkujemy” oceny przed zebraniem, końcem semestru i bombardujemy uczniów sprawdzianami, bo to szybki sposób zdobycia wielu stopni.

 

 

 

      Z przeprowadzonych badań wśród młodzieży szkolnej wynika, że aktualna ocena jest w zbyt dużym stopniu uzależniona od predyspozycji ucznia. „Ocena nie powinna wynikać z predyspozycji ucznia, jest to bardzo niesprawiedliwe”, „uczeń niesprawny jest dyskryminowany i źle oceniany” - tak argumentują uczniowie.

Uczniowie podkreślają, że nie wszyscy są jednakowo uzdolnieni, a oceniani są według tego samego schematu i systemu. Ich zdaniem podstawą klasyfikacji powinna być frekwencja i aktywność ucznia na lekcjach: „nauczyciel powinien oceniać chęci i stosunek ucznia do przedmiotu, a nie zdolności”, „powinno się uwzględniać możliwości danego ucznia, nie zaś odnosić wszystko do najlepszych” ^[2]

Oceniając wypowiedzi uczniów w tej sprawie, trudno kwestionować zasadność wysuwanych argumentów i postulatów.

      Tendencje i wytyczne dotyczące oceny z wychowania fizycznego w pełni uwzględniają w/w postulaty. W obecnych założeniach reformy oświaty dotyczących oceniania na pierwszy plan wysuwa się zaangażowanie ucznia, jego chęci, zapał, a nie osiągniętą sprawność fizyczną, pozyskane umiejętności ruchowe czy przyswojoną wiedzę teoretyczną.

      Wielu uczniów, nauczycieli i pedagogów postuluje również od dawna, aby przedmiot wychowanie fizyczne kończyć zaliczeniem bez oceny. Uważają oni, że nie powinno się oceniać, gdyż wf ma służyć poprawie samopoczucia i polepszeniu stanu zdrowia, a klasyfikowanie jest czynnikiem stresującym, wywołującym ujemne skutki dla zdrowia młodzieży ^[3].

Zniesienie oceny z wychowania fizycznego budzi wiele pytań i obaw.

      Wychowanie fizyczne jako przedmiot pozbawiony oceny może wiele stracić na prestiżu. Ocena w ręku dobrego pedagoga jest przecież ważnym instrumentem wychowawczym, pełni rolę pewnego przymusu pedagogicznego. Odejście od klasyfikowania z wychowania fizycznego to dobra pożywka dla określonej grupy uczniów, którzy unikają wysiłku.

      Reasumując należy zgodzić się ze stwierdzeniem, iż zniesienie stopnia z wychowania fizycznego pogłębiłoby przekonanie nauczycieli, uczniów i rodziców o małej wartości tego przedmiotu. Przecież powszechnie wiadoma jest i tak bardzo niska, ulegająca coraz głębszej degradacji, pozycja nauczyciela wychowania fizycznego i prowadzonego przez niego przedmiotu.

      Głównym celem wychowania fizycznego powinno być dążenie do zainteresowania uczniów ruchem, wyrobienie u nich trwałych nawyków higieniczno - zdrowotnych, zapewnienie odczucia przyjemności z wysiłku.

„Dobra” ocena, ocena, która będzie spełniała trzy podstawowe funkcje (dydaktyczną, wychowawczą i społeczną), zasadę obiektywizmu i indywidualizmu, powinna pomóc w osiągnięciu wymienionego powyżej celu.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Piśmiennictwo:

1.      Borejza D., Dziubińska R.: W obronie oceny z wychowania fizycznego. Lider 1991, nr 5.

2.      Kołodziejowie M. i J., Pańczyszyn B.: Wybrane zagadnienia wychowania fizycznego w klasach IV-VIII. Rzeszów 1997r.

3.      Krawański A.: Lekcja wychowania fizycznego w opinii uczniów. Lider 1991, nr 4.

4.      Madejski E.: Moja propozycja kryteriów oceny ucznia z wychowania fizycznego. Lider 1991, nr 5.

 

^[1] M. i J. Kołodziejowie, B. Pańczyszyn: Wybrane zagadnienia wychowania fizycznego w klasach IV-VIII. Rzeszów 1997r.

 

^[2] A. Krawański: Lekcja wychowania fizycznego w opinii uczniów. Lider 1991, nr 4.

^[3] Tamże.

 

---