TERYTORIUM- przestrzeń, na której działają ludzie

1. podległe suwerennej władzy poszczególnych państw

2. zależne ( nie podl. suwerenności żadnego państwa, za ich stosunki międzynarodowe odpowiedzialność ponoszą inne państwa lub org. międzynarodowe)

3. niepodl. suwerenności żadnego państwa, lecz dostępne dla wszystkich państw

4. niczyje, któ®e mogą być poddane suwerenności państw

Teryt. państwowe- przestrzeń, na którą rozciąga się suwerenna władza ( zwierzchnictwo terytorialne) określonego państwa

Trójwymiarowa przestrzeń-

-obszar lądowy (teryt. lądowe - całe terytorium państwowe + wyspy i wody śródlądowe (jeziora i rzeki) może być jednolite lub rozczłonkowane (wyspy, enklawy) + kolonie (zwane. teryt. zamorskimi)

-obszar morski (morskie wody przybrzeżne) morskie wody wewn. + morze terytorialne

w państwach archipelagowych także wody archipelagowe

-wnętrze Ziemi- obszary poziemne-zarówno pod terytorium lądowym jak i morskim; teoretycznie aż do środka kuli ziemskiej

-przestrzeń powietrzna- nad teryt. lądowym i morskim, nie jest określona

Zwierzchnictwo terytorialne -inaczej suwerenność- władza nad terytorium danego państwa

władza najwyższa, pełna i wyłączna

wszystkie osoby i rzeczy znajdujące się na terytorium podlegają jego władzy suwerennej

Zasady zwierzchnictwa terytorialnego

- ten, kto powołuje się na ogr. zwierzchnictwa teryt. musi dowieść ze ograniczenia takie wynikają z konkretnej normy pr. międzynarodowego, wiążącej dane państwo

-każde państwo związane jest tylko takimi ograniczeniami, jakie uznało przyjmując konkretne zobowiązania międzynarodowe

- na własnym terytorium można robić wszystko, co mnie jest zakazane prawem międzynarodowym, przy czym żadne państwo nie może korzystać z własnej suwerenności terytorialnej, w sposob, który narusza suwerenność terytorialna innego panstwa

Ograniczenia, np. umowy terytorialne

1. Obszary zdemilitaryzowane i zneutralizowane -

calkowita demilitaryzacja- zakaz stacjonowania i przebywania w strefie zdemilit. jakichkolwiek oddziałów wojskowych( z wył. sił porządkowych) obowiązek niewznoszenia lub zniszczenia wszelkich urządzeń wojskowych

demilitaryzacja częściowa- określone ograniczenia w wykorzystywaniu danego terytorium do celów wojskowych, np. strefa bezatomowa

neutralizacja- zakaz prowadzenia jakichkolwiek działań wojennych

neutralizacja częściowa- zakaz prowadzenia określonych działań wojennych, np z użyciem konkretnej broni

2. pobyt obcych sił zbrojnych- w czasie pokoju siły zbrojne mogą przebywać na teryt. innego państwa tylko za jego zgodą

NABYCIE Terytorium

Pierwotne- państwo nabywa teryt, które nie było pod władzą żadnego państwa

(zawłąszczenie ziemi niczyjej(okupacja), przyrost)

Pochodne- państwo nabywa teryt. ,które należało do innego państwa (cesja, plebiscyt)

1. zawłaszczenie ziemi niczyjej(okupacja) -terra nullius

obecnie nie ma obszaru stanowiącego ziemię niczyją, sprzeczne głosy czy Antarktyda jest ziemią niczyją, ciała niebieskie (księżyc, planety)- w traktacie o zasadach działalności państw w zakresie badania...-nie podlega zawłaszczeniu

zasada rzeczywistości- faktyczna, efektywna okupacja

zasada jasności- obowiązek notyfikowania

2. przyrost- naturalny- w skutek działalności sił przyrody

sztuczny- w wyniku działalności człowieka np. budowa portów, falochronów

Pochodne:

1. cesja- cesja terytorialna- na podstawie umowy międzynarodowej państwo odstępuje część swojego terytorium innemu państwu (przeniesienie zwierzchnictwa terytorialnego)

2. cesja wzajemna- dwustronna wymiana terytoriów

3. cesja odpłatna- kupno-sprzedaż terytorium- A ceduje terytorium B wypłaca ustaloną sumę pieniędzy

4. cesja ajudykacyjna- organ sądowy decyduje o przyznaniu zwierzchnictwa terytorium w przypadku sporu

Plebiscyt- o przynależności decyduje ludność zamieszkujące dane terytorium

(trakta wersalski- Górny Śląsk, Warmia, Mazury i Powiśle)

Zmiany terytorialne a obywatelstwo:

1. ludność przechodzi pod władzę innego państwa i zmiana obywatelstwa

2. prawo opcji- wybór

3. przesiedlenie ludności na pozostała część terytorium

zakaz użycia siły- zakaz nabywania terytorium przy użyciu siły lub groźby jej użycia

prawo narodów do samostanowienia- nie zawsze rozstrzygane poprzez plebiscyty

GRANICE- płaszczyzna prostopadła do powierzchni kuli ziemskiej, która oddziela teryt. państwa od innych obszarów, tzn. od teryt. innych państw i teryt. niepodległych niczyjej suwerenności

rodzaje granic: naturalna- przebiegają zgodnie z formacjami geograficznymi i rzeźbą terenu (rzeki morza, pasma gór)

sztuczna- tworzone przez człowieka, np. granice astronomiczne- zgodne z równoleżnikami lub południkami

Ustalanie granic:

1. ogólne określenie i opis granicy oraz wyznaczenie ogólnego przebiegu linii granicznej

2. delimitacja- ustalenie szczegółowego przebiegu granicy wraz z naniesieniem na mapę (komisja delimitacyjna)

3. demarkacja- wytyczenie granic w terenie-komisja graniczna)

Przebieg granicy na lądzie- betonowe słupki, znaki itd.

na rzekach- nieżeglowne- środkiem ( medianą)

- żeglowne- linią najgłębszego koryta ( talwegiem)

mosty- po połowie

wody stojące- pomiędzy państwa nadbrzeżne

Rzeki miedzynarodowe-spełnia określone warunki geogr. i na mocy umowy międzynarod. została na niej ustanowiona wolność żeglugi na statków handlowych wszystkich państw

-przepływa przez teryt. co najmniej 2 państw lub stanowi granicę pomiędzy nimi

-jest spływna lub żeglowna

- połączona z morzem bezpośrednio lub pośrednio

Dunaj/ Ren

Obszary podbiegunowe:

Arktyka- obszary położone wokół bieguna pólnocnego, niektóre państwa stosują teorię sektorów ( państwo ktore graniczy z arktyka rosci sobie prawa do korzystania z terenow przyległych-stany niezaakceptowaly tej teorii)

Antarktyka- obszar polarny i subpolarny wokół bieguna południowego-traktat waszyngtoński 1959 (zakaz podejmowania działań o celach wojskowych; zakaz umieszczania broni jądrowej, odpadów radioaktywnych, wolność badań naukowych, od 91 roku zakaz eksploatacji górniczej i naftowej)

MIĘDZYNARODOWE PRAWO MORZA:

law of the see, dział prawa międzynarodowego publicznego, określający status prawny obszarów morskich oraz statków morskich. Prawo morza opiera się na zwyczaju międzynarodowym oraz umowach międzynarodowych, spośród których najpowszechniej stosowaną^[1] jest Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza sporządzona 10 grudnia 1982 w Montego Bay (tzw. Konwencja jamajska)

Międzynarodowe konferencje prawa morza

Pierwsza konferencja prawa morza zorganizowana przez Organizację Narodów Zjednoczonych odbyła się w Genewie w dniach 24 lutego - 27 kwietnia 1958^[4]. Podstawę prac stanowił projekt konwencji opracowany przez funkcjonującą od 1949^[4] Komisję Prawa Międzynarodowego^[5]. Rezultatem działań konferencji były cztery konwencje^[5]:

• w sprawie morza terytorialnego i strefy przyległej;

• w sprawie morza otwartego;

• w sprawie rybołówstwa i konserwacji zasobów żywych morza otwartego;

• w sprawie szelfu kontynentalnego.

Druga konferencja[edytuj]

Brak ustaleń w kwestii szerokości morza terytorialnego stał się główną przyczyną zorganizowania kolejnej konferencji, również obradującej w Genewie, w 1960 roku^[5]. Delegatom państw ponownie nie udało się wypracować wspólnego stanowiska w tej sprawie, co doprowadziło do fiaska obrad^[5]. Wraz z upływem czasu coraz więcej państw zgłaszało roszczenia sięgające dalej niż 12 MM, co określano jako pełzanie jurysdykcji państwowej po morzu otwartym^[5].

Trzecia konferencja[edytuj]

Trzecia konferencja prawa morza ONZ rozpoczęła się 3 grudnia 1975 w Nowym Jorku i zakończyła 10 grudnia 1982 w Montego Bay^[5]. W jej pracach wzięło udział 157 uczestników, którzy obradowali podczas jedenastu sesji^[5]. W wyniku jej działań opracowano i przyjęto Konwencję o prawie morza, która oprócz kodyfikacji dotychczasowych zwyczajów, wprowadziła nowe regulacje obejmujące sposoby eksploatacji, badania i ochrony poszczególnych obszarów morskich^[5]. Powyższe względy spowodowały uznanie III konferencji prawa morza ONZ ją za jedną z największych i najbardziej znaczących konferencji w historii stosunków międzynarodowych^[5].

Konwencja jamajska[edytuj]

Projekt Konwencji o prawie morza uchwalono 30 kwietnia 1982, zaś złożenie podpisów na dokumencie nastąpiło 10 grudnia tego samego roku^[5]. W 1993 ratyfikowało ją 60 państw, a weszła w życie w 1994^[5]. Składa się na nią 320 artykułów i 9 załączników (aneksów)^[2]. Na mocy konwencji utworzono Międzynarodową Organizację Dna Morskiego, Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza oraz Komisję Granic Szelfu Kontynentalnego^[6]. Ponadto konwencja stanowi podstawę działania Zgromadzenia Państw Stron Konwencji o Prawie Morza, Komisji koncyliacyjnej zgodnie z Aneksem V, Trybunału arbitrażowego zgodnie z Aneksem VII i Specjalnego trybunału arbitrażowego na podstawie Aneksu VIII^[7].

Klasyfikacja obszarów morskich

Obszary wchodzące w skład terytorium państwowego:

• wody wewnętrzne;(porty, większość zatok, stanowią terytorium państwa nadbrzeżnego

• wody archipelagowe;

• morze terytorialne.-pas wód rozciągający się od lądu,

pas wód przybrzeżnych, na którym obowiązuje prawodawstwo i władza państwa, do którego należy dany odcinek wybrzeża. Pod względem prawnym status morza terytorialnego nie różni się od statusu terytorium lądowego państwa nadbrzeżnego, z wyjątkiem obowiązywania na tym morzu prawa nieszkodliwego przepływu.

Szerokość pasa morza terytorialnego nie może przekroczyć 12 mil morskich - art. 3 konwencji o prawie morza) od linii podstawowej. W pasie wód morza terytorialnego wszystkie statki (statki handlowe, rybackie, sportowe i inne, w tym pozostające w niehandlowej służbie państwowej, jak okręty, statki straży granicznej) mogą korzystać z prawa nieszkodliwego przepływu (bez potrzeby uzyskania zezwolenia czy notyfikacji - patrz: konwencja genewska o morzu terytorialnym i wyrok Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie cieśniny Korfu z 1949 r.)

Współcześnie szerokość morza terytorialnego prawie 95% państw nadbrzeżnych mieści się w wartości 12 mil morskich, w tym 140 państw utrzymuje jako zasadę 12-milowe morze terytorialne, a 4 państwa mniejszą szerokość. Pozostałe 5% państw utrzymuje większą niż dopuszczalna przez prawo międzynarodowe szerokość morza terytorialnego^[1].

Polska i wszystkie państwa nadbałtyckie utrzymują jako zasadę 12-milowe morze terytorialne. Długość polskiej granicy morza terytorialnego (państwa na morzu) wynosi łącznie 424,7 km, w tym 22,4 km z Niemcami, 380 km z morzem pełnym (wyłączną strefą ekonomiczną) i 22,3 km z Federacją Rosyjską. Powierzchnia Polski obejmuje 322 577 km², w tym powierzchnia obszaru lądowego Polski - 311 904 km², obszaru morskich wód wewnętrznych - 1991 km² oraz morza terytorialnego - 8682 km².

Na zewnątrz od granic państwa (granicy morza terytorialnego) rozciąga się wyłączna strefa ekonomiczna, która jest obszarem międzynarodowym z pewnymi prawami zastrzeżonymi na rzecz państwa nadbrzeżnego (wyłączne prawo eksploatacji zasobów żywych i nieożywionych, badań naukowych, ochrony środowiska i budowania sztucznych wysp, konstrukcji i instalacji). Poza wymienionymi prawami wszystkie pozostałe państwa w wyłącznej strefie ekonomicznej korzystają na równych zasadach z wolności morza pełnego, w tym wolności żeglugi morskiej i powietrznej oraz układania kabli, rurociągów itp

Obszary podlegające ograniczonej jurysdykcji lub suwerenności państw:

• strefa przyległa;-nie stanowi terytorium państwa, jest częścią morza pełnego, jednak państwo nadbrzeżne zastrzega sobie pewne uprawnienia

• strefa wyłącznego rybołówstwa;-pas morski leżący poza morzem terytorialnym, na którym państwo nadbrzeżne zastrzega sobie wyłączność rybołóstwa

• szelf kontynentalny;-dno morskie i podziemia płytkich obszarów przylądowych/ suwerenne prawo poszukiwania i eksploatacji zasobów naturalnych szelfu

• wyłączna strefa ekonomiczna.-suwerenne prawo państwa nadbrzeżnego do poszukiwania i eksploatacji zasobów wód morskich oraz dna morskiego i jego podziemia

Obszary poza granicami jurysdykcji państw:

• morze pełne/morze otwarte;-nie podlegają władzy żadnego państwa, wszyscy mogą korzystać na zasadzie pewnej równości

• dno mórz i oceanów/Obszar.-wspólne dziedzictwo ludzkości

Statki-brak ogólnej definicji, np. konwencja brukselska: statek oznacza wszelkie urządzenie używane do przewozu towarów morzem, konwencja z 69 roku-statek to kazdy statek morski jakiegokolwiek rodzaju oraz każde urządzenie pływające z wyjątkiem instalacji lub urządzeń używanych do badań i eksploatacji zasobów dna i podglebia mórz i oceanów; statkami nie sa łodzie wiosłowe, szalupy, tratwy, dźwigi, doki, ani wraki

Przynależność państwowa- pr. miedzynarodowe wymaga by każdy statek posiadał określoną i tylko jedna przynależność państwową. statek nabywa przynależność przez rejestracje, a zewn. znakiem przynalezności jest bandera (flaga) określonego państwa

Zwierzchnictwo nad statkiem- na morzu pelnym statki znajdują sie pod wyłączną władzą i jurysdykcją państwa bandery i stosuje się w stosunku do nich prawo tego kraju, traktowane jest jak terytorium danego państwa

Rodzaje statków morskich-

1. okręty wojenne - jednostka wchodząca w skład marynarki wojennej

2. statki-wszystkie inne niewojenne jednostki

Statki niebędące okrętami wojennymi-

1. funkcja:

-statki używane do wyłącznie do służby państwowej niehandlowej

-statki handlowe- do działalności gosp.

b) własność- stanowiące własność państwa i inne

c) statki o specjalnej charakterystyce- np. przewożące odpady radioaktywne itd.

MORSKIE WODY WEWN- stanowia część teryt. państwa nadbrzeżnego, wody znajdujące się między lądem a morzem terytorialnym. W skład wód wewn. wchodzą zatoki i wody historyczne oraz wody portów.

Zatoka - część zbiornika wodnego (oceanu, morza, jeziora) wcinająca się w ląd, ograniczona często od wód otwartych przylądkami lub małymi wyspami, przy czym rozmiary i kształt tego akwenu nie mają większego znaczenia.

Jeżeli odl. między pktami wytyczajacymi naturalne wejscie do zatoki przy najdalszym odplywie nie przekracza 24 mile linie zamyk. zatoke wytycza sie miedzy dwoma pktami najdalszego odplywu a wody te uznawane sa za wody wewn., a gdzy najdalszy odplyw przekracza odległość 24 wowczas wytycza sie linie prosta długosci 24 mil poprzez zatoke, aby zamknąć ją jak najwiekszą powierzchnię wód.

W przyp. zatok historycznych odleglości te nieobowiązują. Ponieważ nawet bardzo rozległe zatoki czy obszary przybrzeżne mogą stanowić wody wewn. jeśli państwo ma do nich tytuł historyczny, tzn jezeli zostały przez państwo zawlaszczone i od dawana uważane są za wody wewn.

Porty- obszary polozone zazw. na styku morza i lądu, wyposażone w urządzenia umozliwiajace statkom postój i zaladowywawie i wyładowywanie towarów i pasażerów.

Porty otwarte- dla statków handlowych

Porty zamknięte- przeznaczone wylacznie dla wlasnych statków rybackich

-porty wojenne- przeznaczone dla wlasnej marynarki wojennej

Kzade państwo samo decyduje o charakterze poszczegolnych portów, przy czym uważa się jednak że nie można odmówic na wejscie do portu zamknietego statkowi ktory na skutek sztormu lub awarii znalazł sie w niebezpieczeństwie.

Reda- obszar wodny leżący przed wejściem do portu, służy do postoju statków oczekujących na wpłynięcie do portu. niejednolita praktyka, niektóre państwa np. Polska uznają je za część wód wewn.

statki w obcych portach:

-okręty wojenne - nie moga zawijac do portów obcych państw bez zezwolenia, immunitet

-statki handlowe- mogązawijac do obcych portów bez specjalnego zezwolenia, z chwila gdy zawinie do portu podlega władzy państwa portu, nie ma eksterytorialnosci

Wody archipelagowe-np. Filipiny, Seszele, Fidżi, Malediwy, Indonezja), prawo nieszkodliwego przepływu

Morze terytorialne-pas wód morskich stanowiących część terytorium państwa nadbrzeżnego, polożony miedzy morzem pelnym lub strefa ekonomiczna z jednej strony a wybrzeżem lub wodami wewn. względnie archipelagowymi z drugiej strony, zewn. granica morza teryt. stanowi granice panstwa

szerokość: 12 mil morskich od linii podstawowej, czyli linia wybrzeża lub granica wód wewn, np zatok a w państwach archipelagowych granica wód archipelagowych . linią wybrzeża jest linia najdalszego odpływu. Także metoda prostych linii podstawowych (np. Norwegia) łączenie w linii prostej najdalej wysuniętych przylądków i wysp.

Prawo nieszkodliwego przepływu- statki maja prawo do przeplywania przez morze terytorialne, nieszkodliwy przeplyw-nie zagraza pokojowi, porzadkowi ani bezpieczenstwu panstwa nadbrzeżnego.

Morska strefa przyległa- strefa przylegla do morza terytorialnego, czesc morza pelnego, nie nalezy do terytorium panstwa, jednak państwo ma pewne uprawnienia, w zakresie zapobiegania naruszenia przepisów celnych, skarbowych imigracyjnych i karania tych naruszen

Strefa wyłącznego rybołówstwa- obszar na którym państwo nadbrzeżne ma odnośnie rybołówstwa takie same uprawnienia jak na morzu terytorialnym, czyli moze zastrzec wylacznosc rybołówstwa dla wlasnych obywateli a połów przez cudzoziemców wymaga zgody państwa nadbrzeżnego, moze byc odpłatne.

Szelf kontynentalny (półka kontynentalna) - część kontynentu zalana wodami płytkiego morza - morza szelfowego. Szelf stanowi podwodne przedłużenie kontynentów i wyznacza granicę ich powierzchni, jak również przybliżoną granicę wpływu morza na kontynent.

Szelf sięga do głębokości około 200 m poniżej poziomu morza, gdzie gwałtownym załomem przechodzi w stok kontynentalny. Szerokość szelfu jest zmienna, od 15-20 km do nawet 1400 km.

Zewnętrzna granica szelfu kontynentalnego wyznacza granicę jurysdykcji państwowej. Według Konwencji o prawie morza, poza tą granicą, dno morskie stanowi wspólne dziedzictwo ludzkości^[1].

Jest to dno morskie i podziemie obszarów podmorskich przylegle do wybrzeża lecz polozone poza morzem terytorialnym az do glebokości 200 m, państwo przybrzeżne sprawuje nad nim prawa suwerenne, wyłączne, tylko ono bądź osoby upoważnione moga prowadzic poszukiwania i eksploatacje bogactw szelfu.

Strefa ekonomiczna-exclusive economic zone- obszar rozciągajacy sie poza morzem terytorialnym na ktorym panstwo nadbrzeżne powiada suwerenne prawa w celu poszukiwania, eksploatacji, ochrony i gospodarowania zasobami naturalnymi zarówno zywymi jk i mineralnymi, wód morskich, jak rownierz dna morskiego i podziemia. przy czym inne panstwa maja prawa komunikacyjne.

Morze pełne, morze otwarte (ang. High Seas) - zgodnie z art. 86 konwencji o prawie morza, są to wszelkie części morza, które nie stanowią wyłącznej strefy ekonomicznej, morza terytorialnego, wód wewnętrznych ani wód archipelagowych żadnego państwa. W strefie tej żadne państwo nie posiada zwierzchnictwa terytorialnego, w związku z czym mogą z niej korzystać na równych zasadach wszystkie państwa.

Według art. 87 Konwencji na morzu otwartym państwom przysługują następujące wolności:

1. wolność żeglugi,

2. wolność rybołówstwa,

3. wolność przelotu,

4. wolność układania kabli podmorskich i rurociągów,

5. wolność badań naukowych,

6. wolność budowania wysp i innych instalacji.

Zwalczanie piractwa: piractwo, rozbójnictwo morskie, zbrodnia prawa narodów, każde państwo może zatrzymac statek piracki, schwytac piratów i ukarac ich zgodnie z przp. prawa wewn lub wydac krajowi ojczystemu, uchylona zasada wyłączności jurysdykcji państwa bandery,

Prawo pościgu- państwo może ścigac sprawców przestępstw na terytorium morza pełnego, pościg musi byc gorący- musi zostac rozpoczety gdy obcy statek znajduje sie na wodach wewn., nieprzerwany, tylko dokonany przez upoważniony statek lub samolot

-wolność eksploatacji bogactw morskich- ograniczana umowami międzynarod., np. okresy ochronne, zakaz używania określonych narzędzi

-wolność układania kabli podmorskich i rurociągów

-wolność przelotu nad morzem pełnym

DNO mórz i oceanów poza granicami jurysdykcji państwowej stanowi wspolne dziedzictwo ludzkości, co oznacza ze jego eksploatacja powinna byc porwadzona w interesie calej ludzkości, organem nadzowującym jest Organizacja Dna Morskiego (Sea-Bed Authority)

Cieśniny morskie- sa naturalnymi wąskimi polączeniami dwóch rozległych obszarów morskich

Kanały morskie sa sztucznymi polaczeniami dwoch otwartych dla zeglugi obszarów morskich,

Współpraca międzynarodowa w zakresie korzystania z morza:

-zderzenia statków

- pomoc i ratownictwo

-bezpieczenstwo zycia na morzu

-zapobieganie zanieczyszczaniu morza

MIEDZYNARODOWE PRAWO LOTNICZE

M. prawo lotnicze- zespół norm dotyczący przestrzeni powietrznej i jej wykorzystania dla lotnictwa

Konwencja Chicagowska o miedzynarodowym lotnictwie cywilym 7.12.1944, powolala do zycia Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego

Przestrzeń powietrzna - obszar powietrzny rozciągający się nad terytorium lądowym i morskim państwa, nad morzem otwartym lub terytoriami nie podlegającymi żadnemu państwu.

Z punktu widzenia prawa, przestrzeń powietrzną dzielimy na narodową i międzynarodową:

• przestrzeń narodowa określonego państwa rozciąga się nad jego terytorium (lądowym, morskimi wodami wewnętrznymi i morzem terytorialnym). We własnej przestrzeni powietrznej państwo jest suwerenne, czyli ma prawo decydować o wszystkim, co się w niej dzieje. Dlatego na przelot (z lądowaniem lub bez) obcego samolotu, helikoptera (balonu, sterowca, itd.) potrzebna jest zgoda państwa.

• międzynarodowa przestrzeń powietrzna, rozciąga się nad pozostałym obszarem globu, w tym nad morzem otwartym i obszarami nie podlegającymi niczyjej jurysdykcji. Z przestrzeni międzynarodowej mogą korzystać wszystkie państwa na zasadzie równości - jest ona dostępna dla każdego państwa bez dyskryminacji.

Nie istnieje przyjęta międzynarodowa granica wysokości między przestrzenią powietrzną, przebywanie w której wymaga zgody danego państwa i przestrzenią kosmiczną, gdzie taka zgoda nie jest potrzebna. W ramach ONZ podejmowane są próby ujednolicenia tej granicy - proponowane wartości zawierają się w przedziale od 30 do 160 kilometrów.

Statek powietrzny to urządzenie zdolne do unoszenia się (lotu) w atmosferze na skutek statycznego lub aerodynamicznego oddziaływania powietrza. Polskie prawo lotnicze za statki powietrzne nie uznaje urządzeń unoszących w atmosferze na skutek oddziaływania powietrza odbitego od podłoża.

Pr. miedzynarod. rozróżnia: statki powietrzne państwowe- uzywane w służbie wojskowej, celnej i policyjnej oraz statki powietrzne cywilne

Statek powietrzny musi miec przynależność państwową, tylko jedna.

Zasada zwierzchnictwa nad przestrzenia powietrzna- w braku odmiennych zobowiazan miedzynarodowych kazde panstwo moze wykonywac jurysdykcje nad obcymi statkami znajdujacymi sie w jego przestrzeni powietrznej, w pewnych przyp. podwójna jurysdykcja

Korzystanie z obcej przestrzeni powietrznej-na podst. umowy m. lub aktu wewn państwa

rozgr. statków wojskowych i cywilnych, lotów regularnych i nieregularnych

Wolności lotnicze: przywileje nadawana przez państwa obcym samolotom we wlasnej przestrzeni powietrznej:

techniczne- wolnosc pierwsza- prawo przelotu bez ladowania

wolnosc druga- prawo ladowania technicznego

handlowe - woln. 3 -prawo przywozenia pasazerów i ladunku z panstwa przynaleznosci statku pow.

- 4- prawo zabierania pasażerów i ladunku do państwa przynależności

- 5- prawo zabierania pasazerów i ladunków z panstw trzecich i ich przywozenia (faktultatyw.)

8

---