Marek Kucia, Wprowadzenie do socjologii
Wykład 3: Interakcje, stosunki społeczne, organizacja, struktura społeczna
3a.
Interakcje
Stosunki społeczne
Zagadnienia
Między działaniem a interakcją: kontakt społeczny
Definicja i istota interakcji
Teorie interakcji
Od interakcji do stosunków społecznych
Stosunek społeczny
Kategoryzacje stosunków społecznych
Kontakt społeczny
para działań społecznych wzajemnie zorientowanych ku sobie [Sztompka, s. 67]
działanie inicjujące
działanie reagujące
Kontakty społeczne
bezpośrednie
pośrednie
Definicja interakcji
wzajemne oddziaływanie dwóch lub więcej osób
proces wzajemnego oddziaływania co najmniej dwóch osobników ludzkich
[Szacka, 122]
dynamiczna, zmienna sekwencja wzajemnie zorientowanych działań partnerów, którzy modyfikują swoje działania w zależności od tego, co robi lub mówi ten drugi
[Sztompka, 85]
Istota interakcji
„cztery jedności”
osób (ci sami partnerzy)
akcji (o to samo chodzi)
miejsca (partnerzy są współobecni)
czasu (akcja toczy się bez przerwy)
[Sztompka, s. 69]
Interakcje proste
Sieci interakcji (działania łączne, zgromadzenia)
Cztery teorie interakcji
1. Teoria behawioralna
„Interakcja to wzajemne modyfikowanie zachowania poprzez wymianę bodźców.” R. Fairchild
S. Mika
G. C. Homans
2. Teoria wymiany
B. Malinowski: do ut des
M. Mauss
C. Lévi-Strauss
„daj - przyjmuj - odwzajemniaj”
Teoria racjonalnego wyboru
wymiana dóbr między partnerami
3. Symboliczny interakcjonizm
Charles H. Cooley
George H. Mead
4. Teoria dramaturgiczna
E. Goffman
Od interakcji do stosunków społecznych
Interakcje powtarzalne
te same osoby
podobna treść
nieregularność
[Sztompka, s. 87]
Interakcje regularne
pojedyncze interakcje układają się w czasowy rytm
[Sztompka, s. 88]
Interakcje regulowane
istnieje powinność, obowiązek, oczekiwanie
[Sztompka, s. 89]
Stosunek społeczny
wielość interakcji między tymi samymi partnerami, które są nie tylko powtarzalne czy regularne, ale i regulowane
[Sztompka, 89]
Kategoryzacje stosunków społecznych
1. wg kryteriów uniwersalistycznych (np. merytokracja, równość szans)
i partykularystycznych
(konkurs dla wybranych, nepotyzm, korupcja, frakcyjność, dyskryminacja)
2. stosunki instrumentalne
i stosunki autoteliczne
oraz pseudoautoteliczne)
3. wg charakteru regulacji:
formalne i nieformalne
4. wg zakresu działań i interakcji:
rozproszone i zogniskowane
5. wg kryterium czasu:
ciągłe i terminowe
6. wg usytuowania partnerów na skali nierówności społecznych:
egalitarne i nieegalitarne
7. wg podobieństw i różnic co do cech społecznych:
homogeniczne i heterogeniczne
8. wg roli motywacji emocjonalnych:
intymne („gorące”)
i oficjalne („zimne”)
Kategoryzacje stosunków społecznych
Ch. H. Cooley:
stosunki w grupach pierwotnych
stosunki w grupach wtórnych
F. Tönnies:
stosunki we wspólnocie
stosunki w stowarzyszeniu
3b.
Stosunki społeczne
Pozycje i role społeczne
Organizacja społeczna
Struktura społeczna
Zagadnienia
Podmioty działań i interakcji a podmioty stosunków społeczny
Pozycje i role społeczne
Konglomerat pozycji
Krąg społeczny
Stosunek społeczny [przypomnienie]
Organizacja społeczna
Struktura społeczna
Trzy poziomy analizy socjologicznej
Podmioty działań i interakcji a podmioty stosunków społecznych
Podmioty działań i interakcji
osoby
Podmioty stosunków społecznych
„osoby społeczne” [F. Znaniecki]
„pozycjo-role” (statuses-roles) [T. Parsons]
„pozycje społeczne” / „statusy społeczne”
Dwa rozumienia pojęcia „pozycja”/„status”
- synonim prestiżu [M. Weber]
- miejsce w systemie społecznym [R. Linton]
Role społeczne
- związane z pozycją społeczną oczekiwania dotyczące zachowania
zbiór praw i obowiązków wiążących każdego, kto zajmuje daną pozycję społeczną, bez względu na cechy osobiste [Sztompka, 110]
dwa podejścia w teorii roli społecznej
strukturalny funkcjonalizm: rola to zinstytucjonalizowane wiązki normatywnych praw i zobowiązań [R. Linton]
symboliczny interakcjonizm i teoria dramaturgiczna: rola aktywnie tworzona, przyjmowana i odgrywana [G. H. Mead, E. Goffman]
Pozycje i role społeczne
Pozycje społeczne
dwa rozumienia pojęcia „pozycja”/„status”
- synonim prestiżu [M. Weber]
- miejsce w systemie społecznym [R. Linton]
Role społeczne
- związane z pozycją społeczną oczekiwania dotyczące zachowania [R. Linton]
Konglomerat pozycji
wiele pozycji-ról,
jakie zajmuje-wypełnia osoba
Pozycje cząstkowe
Pozycja naczelna i pozycje podrzędne (kulturowo)
Pozycja centralna i pozycje peryferyczne (subiektywnie)
Konflikt pomiędzy pozycjami / konflikt pozycji
Konflikt pomiędzy rolami / konflikt ról
Krąg społeczny
zbiór pozycji otaczających daną pozycję, powiązanych z nią typowymi dla niej stosunkami społecznymi
[Sztompka, s. 115]
Konflikt w ramach pozycji społecznej
Konflikt pomiędzy segmentami roli
gdy wymagania różnych segmentów roli są niespójne, rozbieżne lub sprzeczne
[Sztompka, s. 115]
Stosunek społeczny
wielość interakcji między tymi samymi partnerami, które są nie tylko powtarzalne czy regularne, ale i regulowane
[Sztompka, 89]
Organizacja społeczna
zintegrowany zbiór pozycji społecznych i stosunków społecznych, realizujący wspólnie jakieś istotne społecznie funkcje, tworzący swoistą całość odróżnialną od innych podobnych całości
[Sztompka, s. 125]
Struktura społeczna
czysta konfiguracja stosunków społecznych, niezależnie od tego, między kim występują i czego dotyczą
[Sztompka, s. 136]
Trzy poziomy analizy socjologicznej
Konkretny - działania i interakcje
Abstrakcyjny I - stosunki społeczne
Abstrakcyjny II - struktura społeczna